سوره حج

نام	سوره حج
شماره سوره	۲۲
ترتیب نزول	۱۰۴
جزء	۱۷
مکی/مدنی	مدنی
تعداد آیات	۷۸
تعداد کلمات	۱۲۸۲
تعداد حروف	۵۳۱۵

سوره حجّ، بیست‌ودومین سوره قرآن کریم در ترتیب مصحف و یکصد و سومین سوره در ترتیب نزول می‌باشد. گرچه در مورد مکی یا مدنی بودن آن در میان مفسران اختلاف وجود دارد. این سوره به دلیل آنکه برخی از آیاتش در مورد حج است به این نام خوانده می‌شود. این سوره شامل چندین حکم فقهی حج مانند وجوب حج، احکام قربانی، حلال بودن گوشت حیوانات، وجوب طواف خانه خدا در حج و... است. برای قرائت این سوره ثوابی همانند پاداش حج‌گذار و عمره‌گذار نقل شده است.

حج

در لغت به معنى قصد پى در پى و در شریعت قصد خانه خداست براى انجام اعمال بخصوصی.

مفهوم کلی سوره

• دلایل منطقى آغازگر هستى؛
• دلایل و شواهد فرجام هستى؛
• آیین شکوه مند حج و فلسفه ى احکام آن؛
• مراحل آفرینش انسان؛
• سرگذشت عبرت آموز پیامبران الهى.

علت نام‌گذاری

«سوره حج»؛ تنها نام این سوره «حجّ» است که در اصل به معناى «قصد و آهنگ» است، ولى در اصطلاح به یکى از عبادت‌هاى اسلامى که جزء فروع دین است گفته مى شود.

اهداف و آموزه‌ها

هدف‌هاى اساسى سوره حج عبارت‌اند از:

1. اشاراتى به مبدأ و قدرت مطلق خدا در دنیا و آخرت؛
2. اشاراتى به معاد و دلایل آن؛
3. بیان پاره اى از احکام و قوانین اسلامى براى مردم.

محتوا و موضوعات

از نظر محتوا مطالب سوره حج را به چند بخش مى توان تقسیم کرد:

2. آیات فراوانى که در زمینه معاد و دلائل منطقى آن، و انذار مردم غافل از صحنه‌هاى قیامت، و مانند آن است که از آغاز این سوره شروع مى شود و بخش مهمى از آن را در بر مى گیرد؛
3. بخش قابل ملاحظه اى نیز از مبارزه با شرک و مشرکان، سخن مى گوید و با توجه دادن به آیات پروردگار در عالم هستى انسانها را متوجه عظمت آفریدگار مى سازد؛
4. بخشى از این سوره نیز مردم را به بررسى سرنوشت عبرت انگیز گذشتگان و عذابهاى دردناک الهى که بر آنها نازل شد دعوت کرده، از جمله سرنوشت قوم نوح و عاد و ثمود، و قوم ابراهیم و قوم لوط، و قوم شعیب و موسى را یادآور مى شود؛
5. بخش دیگرى از آن پیرامون مساله حج و سابقه تاریخى آن از زمان ابراهیم(ع) و سپس مساله قربانى و طواف و مانند آن است؛
6. بخشى از آن هم پیرامون مبارزه در برابر ظالمان و پیکار با دشمنان مهاجم، است؛
7. و سرانجام قسمتى از آن پند و اندرزهایى است در زمینه‌هاى مختلف زندگى و تشویق به نماز و زکات و امر به معروف و نهى از منکر و توکل و توجه به خداوند.

فضائل، خواص و ثواب قرائت

ابى بن کعب می‌گوید:پیامبر(ص) فرمود: «هر کس سوره حج بخواند، ثواب حج و عمره تمام حج‌کنندگان و عمره‌کنندگان گذشته و آینده به او داده مى شود».

امام صادق(ص) فرمود: «هر کس سه روز یک بار این سوره را بخواند، از سال خارج نمی‌شود، مگر اینکه به زیارت خانه خدا برود و اگر در سفر بمیرد، اهل بهشت خواهد بود».

محل و زمان نزول

• سوره حج بقول ابن عباس و عطا جز چند آیه اى از آن مکى است. حسن مى‌گوید: جز چند آیه اى از آن که در سفر نازل شده، مدنى است. این چند آیه را بعضى 6 و بعضى 4 آیه دانسته‌اند.
• سوره حج در اوائل هجرت نازل گشته است، علامه طباطبایی با در نظر گرفتن آنچه گفته شد ترجیح مى‌دهد که در فاصله هجرت و جنگ «بدر» نازل شده باشد و نشان مى‌ دهد که در آن وقت مشرکان داراى شوکت بوده اند.

فضای نزول

با توجه به اینکه سوره حج در اوایل هجرت پیامبر اسلام به مدینه نازل شده است خداوند متعال این سوره را در جواب مشرکین مکه که می‌گفتند دیگر مسلمانان را به مکه راه نخواهیم داد فرستاد تا مسلمانان هم به آمادگی لازم برای مقابله با آنان بپردازند و برای جنگ و جهاد آماده بشوند و نیز ترغیب مسلمانانی که هنوز در مکه بودند برای پیوستن به مهاجران مدینه، علاوه بر اینها با توجه به تشکیل شدن حکومت اسلامی پاره‌ای از احکام حج و قربانی و جهاد هم در این سوره ذکر شده است.

ویژگی

1. سوره حج از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند.
3. سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر.
4. روایتى است که از رسول خدا(ص) نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره‌هاى مئین را به جاى انجیل و سوره‌هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشید.
5. از خصوصیات سوره حج دو سجده ای بودن آنست آیات هجده و هفتاد و هفت این سوره دارای سجدۀ تلاوت می‌باشند.
7. این سوره به نام یکى از اعمال عبادى که از فروع دین است، نام‌گذارى شده و از سوره‌هایى است که برخى مضامین آن متناسب با سوره‌هاى مکى و برخى احکام آن (مثل اجازۀ جنگ) متناسب با سوره‌هاى مدنى است؛ از این رو برخى آن را سوره مشترک مکه و مدینه دانسته اند.

منبع

برگرفته از سایت معرفی سوره حج - پایگاه جامع قرآنhttps://quran.inoor.ir