۸۷۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class="wikiInfo"> | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده: | [[پرونده:فخر رازی.jpg|جایگزین= امام فخر رازی|بندانگشتی|ابو عبدالله، محمد بن عمر فخر رازی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
! | !نام | ||
! | !ابو عبدالله، محمد بن عمر فخر رازی | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
| | |ابن خطیب، خطیب ری، فخرالدین، امام فخر رازی، امام المشککین | ||
|- | |- | ||
| | |زادهٔ | ||
| | |۵۴۳ (قمری) | ||
|- | |- | ||
| | |مکان تولد | ||
| | |ایران، ری | ||
|- | |- | ||
| | |شهرت | ||
| | |فیلسوف، متکلم، فقیه | ||
|- | |- | ||
| | |سالهای فعالیت | ||
| | |سدهٔ قرن ششم و هفتم | ||
|- | |- | ||
| | |مذهب | ||
| | |اسلام، سنی | ||
|- | |- | ||
| | |مهمترین آثار | ||
| | |[[تفسیر کبیر]](مفاتیح الغیب)، الاربعین فی اصول الدین، اساس التقدیس، اسرارالتنزیل و انوارالتاویل، اسرارالنجوم، الانارات فی شرح الاشارات، شرح نهج البلاغه و رساله های فراوانی به زبان عربی و فارسی | ||
|- | |- | ||
| | |درگذشت | ||
| | |۶۰۶ (قمری) | ||
|- | |- | ||
| | |آرامگاه | ||
| | |هرات، مرادخان | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۰: | ||
==ولادت== | ==ولادت== | ||
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به [[ابن خطیب رازی]] و [[امام المشککین]] از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر ری زاده شد. | امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به [[ابن خطیب رازی]] و [[امام المشککین]] از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در ۲۵ [[رمضان]] سال ۵۴۳ یا ۵۴۴ در شهر [[ری]] زاده شد. | ||
==تحصیلات== | ==تحصیلات== | ||
| خط ۵۲: | خط ۴۹: | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
فخر دارای در فروع [[دین]] [[شافعی]] [[مذهب]] و در اصول [[عقاید]] کلامی پیرو مذهب [[اشعری]] بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و [[مناظره]] بود. وی شعرهایی پراکنده به [[فارسی]] و [[عربی]] نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند. زندگی امام فخر، به رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و [[ماوراء النهر]] و سکونت چند ساله در دربار [[خوارزمشاهیان]] رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی فخر رازی در سالهای پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال ۶۰۱ ق در [[هرات]] بود. | |||
==استادان و شاگردان فخر رازى== | |||
فخر رازى شاگرد مجدالدین جیلى، کمال الدین سمنانى، فخرالدین ماردینى، موید الدین طوسى (شیعه)، و شیخ سدید الدین حمّصى رازى (شیعه)، بوده و شاگردان زیادى را تربیت کرده است که از مهم ترین آنها مى توان اثیرالدین ابهرى و عبدالحمید خسروشاهى را نام برد. او همچنین در محضر مجد الدین جیلى، با شیخ شهاب الدین سهروردى هم کلاس و هم درس بود.<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=44&lid=0&catid=29974&mid=409100 معرفی فخر رازى]</ref> | |||
==فخر رازى و مخالفت با شیعه== | |||
فخر رازی در شبهه پراکنى بر ضدّ عقاید شیعه و مسائل فلسفى معروف بوده و به «امام شکّاکان» یا «امام المشکّکین» لقب یافته است. البته جهت اصلى این لقب، شک هاى بى اساس او در مسائل فلسفى و کلامى مى باشد که در کتاب‌های فلسفى و کلامى خود ابراز داشته است. [[خواجه نصیرالدین طوسى]] بسیارى از شبهات و اشکالات او را در «شرح الاشارات و التّنبیهات» و «تلخیص المحصّل» پاسخ داده و رد کرده است. | |||
یکى دیگر از مشخّصه هاى مهم او که در تقابل با [[شیعه]] و عقاید آن است، جبرگرائى و اعتقاد به صفات ازلى مستقل از خدا (معروف به قدماى ثمانیه) مى باشد. | |||
او در کتاب هاى خود بویژه تفسیرکبیر برخى از عقاید شیعه را نقل و به زعم خود ردّ و ابطال نموده است. از این رو، تفسیروى از جایگاه مهم و کلیدى براى اهل سنت برخوردار است. | |||
اما فخر رازى به طور کامل با عقاید شیعه مخالف نبوده، بلکه به دلیل تبعیت او از [[ابوالحسین بصرى معتزلى]] ـ که به شیعه نزدیک بود ـ برخى از عقاید شیعه را پذیرفته و همچنین شرحى بر نهج البلاغه نوشته است.<ref>[https://www.makarem.ir/main.aspx?typeinfo=44&lid=0&catid=29974&mid=409100 فخر رازی که بود؟]</ref> | |||
==آرای علمی== | |||
فخر رازی از جمله معدود افرادی است که تقریباً به بیشترین علوم زمان خود آگاهی و اشرافیت داشته است. کتب و آثاری که با موضوعات متنوع نگاشته است نشان از علم و دانش فزون و متنوع اوست. رساله‌ها و نوشته‌های او که در زمینه‌های مختلف با استادی تمام نگارش شده است، حکایت از آن دارد که در علوم کلام، فلسفه، تفسیر، ریاضیات، پزشکی و نجوم تبحر داشته است. او فردی جامع الاطراف و دارای ذهنی جستجوگر، تحلیلگر و نقاد بود و با اشراف بر آرای فلاسفه، علی رغم مخالفتش با بسیاری از نظریات فلاسفه، از روش قیاسی و برهانی و برخی آرای فلسفی برای تثبیت پایه‌های علم کلام استفاده کرد و باعث شد کلام از موضع تدافعی و جدلی خارج و به یک علم مستقل تبدیل شود. | |||
از این جهت او را عاملی موثر در ایجاد کلام فلسفی شمرده‌اند. در فلسفه بیشتر یک منتقد فلسفه بود تا یک فیلسوف، به طوری که حتی با بسیاری از مباحث فلسفه یونان مخالفت ورزید. نظریات و دیدگاه او در باب فلسفه [[یونان]] که به نقد و بررسی آنها پرداخته بود باعث شگفتی بسیاری از فیلسوفان معاصرش می‌گشت که به تقلید صرف و بیان ساده از فلسفه می‌پرداختند. بسیاری از نظریه پردازان و‌اندیشمندان معاصر فلسفه اظهار داشته‌اند که شرح او بر الاشارات ابوعلی سینا، گاه خارج از اعتدال و نقد و بررسی عالمانه است. چنان که به گفته خواجه نصیر در ابتدای شرح خود بر اشارات، تلاش فخر نوعی جرح است تا شرح. | |||
اما وی در مخالفت با فلاسفه هیچ گاه از طریق استدلال و احتجاج خارج نشد و هرگز از تفسیق و تکفیر استفاده نکرد. دکتر شریف در کتاب تاریخ فلسفه در اسلام در توصیف این موضوع چنین می‌گوید: فخر رازی که از مطالعه آثار [[غزالی]] متاثر شده بود، فلسفه را تا به آنجا خوانده که یکی از استادان مسلم آن فن گردید. | |||
بر خلاف متکلمان که فلسفه یونانی یا [[مشائیان]] را یکسره رد می‌کردند، امام رازی بسیاری از مباحث فلسفه یونان را انتقاد کرد، در حالی که برخی از آنها را نیز پذیرفت. در مقدمه المباحث المشرقیه که مهمترین کتاب فلسفی اوست، می‌نویسد: «رفیقان ما متعلق به دو گروه هستند، یک گروه شامل کسانی است که فیلسوفان یونانی را تقلید می‌کنند و هیچ کس را لایق آن نمی‌شمارند که اندیشه آنها را مورد بحث قرار دهد و از اینکه قادرند گفته‌های آنان را در یابند بر خود می‌بالند. گروه دیگر شامل کسانی است که همه اندیشه آنها را یکسره و بی استثنا رد می‌کنند. هر دو این گروه در اشتباه‌اند. | |||
ما در نوشته‌های فیلسوفان غور کردیم و درست آنها را تایید و نادرست آن را رد کردیم. ما اصول چندی بر این فلسفه افزودیم و اندیشه تازه چندی اظهار داشتیم.» با دقت در گفته‌های امام فخر رازی می‌توان پی برد که در دوران وی، گروهی از روی جدل و گروهی از روی تقلید به فلسفه می‌پرداختند، در حالی که ایشان با نقد و تفحص در مباحث فلسفی برخی را پذیرفته و برخی را رد می‌نمودند. | |||
فخر | بدین منوال فخر رازی با نبوغ و تیزبینی خاص خود به بررسی نقادانه فلاسفه می‌پردازد و در بسیاری از مباحث به نوآوری و ابتکار دست می‌زند؛ مثلاً در زمینه وجود ذهنی، انتقاداتی مستدل بر آرای حکما دارد و وجود آن را انکار می‌کند و علم را جز نوعی اضافه چیزی نمی‌شمارد. او قاعده الواحد (الواحد لایصدر عنه الا واحد) را نمی‌پذیرد و صدور کثرت از وحدت را جایز می‌شمارد. درباره معنای حسن و قبح، کلام نفسی و رؤیت باری نیز نظرهایی دارد که در نوع خود سنجیده و قابل بحث‌اند، ولی در این مقاله نمی‌گنجند. | ||
== | ==تألیفات== | ||
نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون: [[فلسفه]]، [[حکمت]]، [[کلام]]، [[فقه]] و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به [[زبان عربی]] و برخی به [[فارسی]] است: | نوشته ها و تصنیفات فخر رازی متعدد و در رشته های گوناگون: [[فلسفه]]، [[حکمت]]، [[کلام]]، [[فقه]] و دانشهای همانند آنهاست. اکثر تالیفات او به [[زبان عربی]] و برخی به [[فارسی]] است: | ||
۱. [[مفاتیح الغیب]] ( | ۱. [[مفاتیح الغیب]] (تفسیر کبیر) در ۱۲ جلد {از مفصل‌ترین [[تفاسیر قرآنی]] است}. | ||
۲. [[تفسیر القرآن الصغیر]] که آن را به نام [[اسرار التنزیل و انوار التاویل]] نامیده است. | ۲. [[تفسیر القرآن الصغیر]] که آن را به نام [[اسرار التنزیل و انوار التاویل]] نامیده است. | ||
| خط ۲۳۵: | خط ۲۵۶: | ||
در سالهای اولیه حکومت ظاهر شاه در سال 1320ش، زمانی که «عبدالله‌خان ملکیار» والی هرات بود، ایوان بزرگی در مقابل آرامگاه فخر رازی ساخته شد که تا زمان تجاوز شوروی سابق به افغانستان، پا برجا بود. | در سالهای اولیه حکومت ظاهر شاه در سال 1320ش، زمانی که «عبدالله‌خان ملکیار» والی هرات بود، ایوان بزرگی در مقابل آرامگاه فخر رازی ساخته شد که تا زمان تجاوز شوروی سابق به افغانستان، پا برجا بود. | ||
با ادامه درگیری میان مجاهدین و نیروهای متجاوز شوروی، مزار فخر رازی به تدریج در دهه | با ادامه درگیری میان مجاهدین و نیروهای متجاوز شوروی، مزار فخر رازی به تدریج در دهه 1360ش براثر آتش جنگ ویران شد. | ||
پس از تحولات اخیر در افغانستان، در سال 1374ش مزار فخر رازی به دست یکی از تاجران هراتی از نو، آباد شده است.<ref>[https://af.farsnews.ir/culture/news/13940506000181 آرامگاه «فخر رازی» در کجاست؟]جغرافیه عمومی هرات، رسول پویان </ref> | پس از تحولات اخیر در افغانستان، در سال 1374ش مزار فخر رازی به دست یکی از تاجران هراتی از نو، آباد شده است.<ref>[https://af.farsnews.ir/culture/news/13940506000181 آرامگاه «فخر رازی» در کجاست؟]جغرافیه عمومی هرات، رسول پویان </ref> | ||
| خط ۲۴۵: | خط ۲۶۶: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس | {{پانویس|1}} | ||
[[رده:علمای قرن ششم]] | [[رده:علمای قرن ششم]] | ||
[[رده: | [[رده:مفسران قرآن]] | ||
[[رده:متکلمان]] | [[رده:متکلمان]] | ||