لبنان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''لبنان '''کشوری در خاورمیانه است که به خاطر جایگاه ویژه‌ای‌ که در جبهه مقاومت ضد‌دشمن صهیونیستی دارد و تنوع بالای دینی و مذهبی آن یکی از کشورهای مهم جهان اسلام به شمار می‌آید.

با آغاز گسترش اسلام، [[لبنان]] به تصرف خلافت اسلامی درآمد؛ تا اواخر قرن یازدهم که جزو قلمرو مسیحیان صلیبی شد و سپس با انقراض دولت صلیبیون، تحت استیلای [[مصر]] قرار گرفت. در اوایل قرن شانزدهم لبنان به تصرف عثمانی درآمد.

<ref>[https://fa.wikishia.net/view/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 آشنایی با لبنان :: اوضاع جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی :: لبنان در یک نگاه به نقل از ویکی شیعه]</ref> اواسط قرن نوزدهم بین دو اقلیت مذهبی مارونی و دروزی لبنان که اولی از حمایت فرانسه و دومی از حمایت [[انگلستان]] برخوردار بود، جنگ داخلی درگرفت.

از اوایل دهه شصت میلادی، حملات اسرائیلی‌ها به خاک لبنان آغاز شد و در سال 1968 فرودگاه بیروت نیز هدف بمباران آنان قرار گرفت. در این میان، ارتش صهیونیستی طی جنگ شش روزه با چهار کشور عربی در سال ۱۹۶۷، [[صحرای سینا|صحرای سینا]]، [[کرانه باختری رود اردن|کرانه باختری رود اردن]]، [[نوار غزه]] و [[ارتفاعات جولان]] و شهر قنیطره را اشغال نمود و بر شهر [[بیت‌المقدس|بیت‌المقدس]] نیز بطور کامل مسلط گردید؛ البته قنیطره و بخش‌هایی از سینا و جولان در جنگ سال 1973 پس گرفته شد.

[[رژیم صهیونیستی|رژیم صهیونیستی]] در سال 2000 در پی 18 سال مقاومت دلیرانه رزمندگان مقاومت لبنان و در رأس آن [[حزب الله لبنان|حزب‌الله]]، از اکثر مناطق اشغالی جنوب لبنان عقب‌نشینی کرد که در تاریخ جنگ‌های اعراب و اسرائیل موفقیتی بی‌سابقه محسوب می‌شود. پیروزی مقاومت اسلامی در جنگ 33 روزه سال 2006 در برابر تجاوز همه‌جانبه رژیم صهیونیستی نیز از نقاط عطف تاریخ معاصر لبنان به‌شمار می‌رود. به‌موجب قطعنامه شماره ۱۷۰۱ شورای امنیت که پایان دهنده جنگ 33 روزه بود، نیروهای پاسدار صلح سازمان ملل (یونیقل) در فاصله جنوب رود لیتانی تا خطوط مرزی با سرزمین‌های اشغالی مستقر شدند. <ref>[https://fa.alkawthartv.com/news/88647 برای اطلاع بیشتربه سایت الکوثر مراجعه نمایید]</ref>

بیش از دو هزار سال از میلاد حضرت مسیح می‌گذرد. اولین نشانه‌های تاریخی در لبنان به پنج‌هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می‌گردد. در واقع، لبنان تاریخی هفت هزار ساله دارد. پنج‌هزار سال قبل از میلاد مسیح نخستین انسان‌ها در ساحل لبنان دیده شده‌اند. البته، وقتی سخن از لبنان در طول تاریخ است، مقصود جبل لبنان است. سواحل و منطقه بقاع، جزء تاریخ لبنان نیستند.

بعد از سامی‌ها، نوبت به فینیقی‌ها می‌رسد. قوم فینیقی بیشتر در ساحل ساکن بودند. آنان دریانوردی می‌کردند و نقش مهمی در ساختن تمدن داشتند. فینیقی‌ها کشتی می‌ساختند و تجارت دریایی عمدۀ فعالیت آنان بود. در آن زمان بیروت و طرابلس وجود نداشت و بندر صیدا و بندر صور از مهم‌ترین بنادر بود. در متون قدیمی به بندر صیدا، صیدون و به بندر صور، تیر می‌گفتند. در بنادر صور و صیدا آثار باستانی چند‌هزار ساله وجود دارد. سه بندر در تاریخ باستان واجد اهمیت هستند: بندر جبیل، بندر صور و بندر صیدا. بندر صور و بندر صیدا در جنوب، اهمیت تجاری و دریانوردی داشتند. بندر جبیل، علاوه بر مسئله تجارت، مرکز فکری و دینی نیز بود که آثار باستانی باقی‌مانده شاهد این مدعاست. دو‌هزار سال قبل از میلاد مسیح، فرعون مصر ساحل مدیترانه از جمله لبنان را اشغال کرد. فینیقی‌ها نیز با فرعونیان درگیر نشدند، بلکه با آنها همکاری کردند و بدین ترتیب، منطقه در قلمرو حکمرانی فرعونی‌ها قرار گرفت. در قرن دوازدهم قبل از میلاد، فینیقی‌ها به استقلال رسیدند و اولین دولت فینیقی در ساحل تشکیل ‌شد. پس از آن، حملات بسیاری به این منطقه صورت گرفت، از جمله حمله آشوری‌ها، بابلی‌ها و هخامنشیان یعنی کوروش کبیر. امپراطوری هخامنشی به سواحل مدیترانه رسید و برای چندصد سال این منطقه جزء امپراطوری هخامنشی محسوب ‌شد. تا اینکه اسکندر مقدونی و یونانی‌ها به سلسله هخامنشی پایان دادند. اسکندر قبل از اینکه به ایران برسد، در سواحل لبنان توقف کرد و جنگ‌هایی در این ساحل اتفاق ‌افتاد. شهر صیدا در مقابل حمله اسکندر مقاومت ‌کرد. اسکندر شهر صیدا را محاصره و بخش تجاری آن را ویران کرد. شهر صیدا در آن دوران به شکل جزیره بود. اما اکنون به خشکی چسبیده است. سرانجام، اسکندر صور و صیدا را فتح و به سمت شرق پیشروی کرد.

بعد سلوکی‌ها، رومی‌ها لبنان و منطقه جبل را فتح کردند. در اینجا مقصود از رومی‌ها، روم شرقی یعنی دولت بیزانس است که شامل ترکیه، به اضافۀ بخش‌هایی از سوریه است. بعدها رومی‌ها همۀ خاک سوریه و لبنان و اردن را نیز در سیطرۀ خود قرار دادند. آثار باستانی مانند آمفی تئاتر سوریه و اردن و آثار باستانی در لبنان، از دورۀ رومی‌هاست. رومی‌ها آخرین دولتی هستند که به منطقه جبل لبنان حمله می‌کنند. کلمه روم که در قرآن آمده، یعنی سورۀ روم، مقصود روم شرقی و دولت بیزانس است، نه دولت ایتالیا.

بعد از آن، اسلام ظهور کرد. اسلام زمانی ظهور می‌کند که لبنان و منطقه شام در اختیار دولت بیزانس و روم شرقی است.<ref>[http://www.imam-sadr.com/درباره-امام/نمایش-درباره-امام/tabid/113/ArticleId/14866/تاریخ-لبنان-(1)--دورۀ-باستان-تا-ظهور-اسلام.aspx تاریخ لبنان (۱): دورۀ باستان تا ظهور اسلام]</ref>

تا قبل از ظهور اسلام، امپراطوری بیزانس بر این منطقه حکومت می‌کرد. در قرن هفتم میلادی، اسلام ظهور کرد و حضرت رسول (ص) مبعوث ‌شدند. در این زمان، زلزله شدیدی در منطقه رخ داد که مرکز اصلی آن [[سوریه]] بود. این زلزله در تاریخ بی‌نظیر است. زلزله سوریه باعث ‌شد که وضعیت منطقه آشفته شود و گرسنگی و قحطی و وبا رواج یابد. مهاجرت مردم نیز در این زمان آغاز ‌شد. در این دوره، مسیحیان مارونی از غرب سوریه کوچ کردند و در جبل لبنان مستقر ‌شدند. راجع به حضور مارونی‌ها و مارونیت سیاسی در لبنان کتاب‌های زیادی نوشته شده است. مارونی‌ها معتقدند که فینیقی و لبنانی اصیل هستند. در حالی‌که، آنان اصلاً در جبل لبنان نبوده‌اند و هیچ ارتباطی با فینیقی‌ها ندارند، بلکه در قرن ششم بعد از میلاد بعد از زلزله سوریه در جبل لبنان مستقر ‌شدند. در واقع، حضور قبیله عامله یمن در جبل 900 سال قبل از ورود مارونی‌ها به لبنان است. در این دوره، به سبب همین زلزله و مشکلات فراوانی که دامن‌گیر امپراطوری بیزانس شده است، این امپراطوری ضعیف می‌شود. طبق نظریه [[ابن خلدون]]، هر امپراطوری دوره اوجی دارد و بعد از آن دوره حضیض شروع می‌شود تا به نقطۀ اضمحلال می‌رسد. هیچ امپراطوری‌ای هر چقدر هم که عمر کند، دائمی نیست. <ref>[http://%5Bhttp://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14866/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-(1)--%D8%AF%D9%88%D8%B1%DB%80-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7-%D8%B8%D9%87%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85.aspx برای مطالعه بیشتر به سایت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر مراجعه کنید.]

</ref>

بعد از بنی‌امیه، [[عباسی‌ها]] به حکومت رسیدند. خلافت عباسی‌ها پانصد سال ادامه دارد. در قرن هشتم، عباسی‌ها حکومت را در دست گرفتند و لبنان جزو قلمرو عباسی به‌شمار می‌رفت. در قرن دهم، [[فاطمیان|سلسله فاطمی]] در مصر تشکیل ‌شد. شرق مدیترانه، منطقه [[فلسطین]] و [[لبنان]] هم در قلمرو فاطمیان قرار ‌گرفت. در این دوره است که [[مذهب درزی]] در لبنان پدید ‌آمد. درزی‌ها بخشی از ساکنان جبل لبنان هستند که در اثر تبلیغات مبلغان فاطمی، مذهب فاطمی یعنی مذهب شش امامی را پذیرفتند. مذهب دورزی از قرن دهم میلادی در اینجا شکل می‌گیرد.  

در این دوران [[فرانسه]] و [[انگلیس]] برای فروپاشی دولت عثمانی برنامه‌ریزی می‌کردند. راه نفوذ آنان اقلیت‌های مسیحی و درزی بود، زیرا سنی‌ها تنها اقلیتی بودند که از عثمانی‌ها حمایت می‌کردند. سایر فِرَق چون زیر فشار و کشتار بودند، دل‌خوشی از عثمانی‌ها نداشتند. اروپایی‌ها از این مسئله استفاده کردند و دو قائم‌مقام منطقه جبل را با هم یکی و با نام متصرفیه معرفی کردند. متصرفیه به معنای سرزمین تصرف شده است. منطقه متصرفیه زیر سلطه عثمانی نبود و فرانسوی‌ها بر آن تسلط داشتند. البته، فرانسوی‌ها بعدها چند منطقه دیگر را به جبل لبنان اضافه کردند. منطقه عکار و بخشی از ساحل و قسمتی از بقاع را به منطقه متصرفیه اضافه کردند و لبنان صغیر نامیدند. در واقع، زمانی‌که می‌گویند لبنان صغیر مقصود همان قائم‌مقامیتین است، که بعدها به متصرفیه تغییر کرد. پس از اضافه شدن مناطقی همچون جنوب و جبل عامل، النهر الکبیر و بخش دیگر منطقه عکار، لبنان کبیر که همان لبنان کنونی است، تشکیل ‌شد<ref>[https://fa.alkawthartv.com/news/87595 برای مطالعه بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید]</ref>.

دورۀ جدید تاریخ لبنان با فروپاشی دولت عثمانی و جنگ اول جهانی آغاز ‌شد. دوره‌ای لبنان تحت کنترل فرانسوی‌هابود که دولت لبنان کبیر نامیده می‌شود. در این دوره [[دولت علویین]]، دولت حلب، دولت دمشق و دولت جبل دروز وجود دارند. در جنگ اول جهانی، دولت عثمانی تضعیف ‌شد و دولت بریتانیا و فرانسه حملات نظامی خود را آغاز ‌کردند و با وعدۀ تشکیل کشور پادشاهی متحد عربی، حمایت عرب‌ها را از طرف شریف حسین بن علی، شریف مکه دریافت ‌کردند. طی مکاتبات مک ماهون، کمیسر عالی انگلیس در قاهره، با شریف مکه، سپاهی با نام لژیون عرب آماده ‌شد و در نهایت، همین سپاه در کنار نیروهای اروپایی، امپراطوری عثمانی را سرنگون کرد.

در همین زمان، موضوع عربیت یا قوم عرب که بیشتر مسیحیان لبنان طرفدار آن بودند، مطرح شد. این موضوع به معنای مسئله تغییر هویت اسلامی از امپراطوری عثمانی به هویت‌های قومی‌مانند ترک و عرب و.... است.

بالأخره، دولت عثمانی فرو ‌پاشید و فاتحان جنگ یعنی فرانسه و بریتانیا منطقه را بین خود تقسیم ‌کردند. اینان به جای تشکیل دولت پادشاهی عربی، منطقه را بین خود تقسیم ‌کردند. این تقسیم به [[سایکس پیکو]] معروف است. این نقشه محرمانه از طرف سایکس، وزیر امور خارجه بریتانیا، و پیکو، وزیر امور خارجه فرانسه، طراحی ‌شد. بخشی از ترکیه امروز، بخشی از سوریه و کل لبنان تحت مدیریت مستقیم فرانسه قرار ‌گرفت. دو منطقه عربی تشکیل ‌شد. منطقه عربی A و منطقه عربی B. منطقه عربی A شامل دمشق و حلب و [[موصل]] به فیصل، حسین بن علی پسر بزرگ شریف مکه سپرده شد. عبدالاله پسر دیگر شریف مکه، به پادشاهی منطقه B شامل [[عراق]]، [[کویت]]، [[بصره]] و ساحل شمالی [[خلیج فارس]] انتخاب شد. این اتفاق به سبب اعتبارات و ملاحظات کشتیرانی و تجارت است. [[فلسطین]] را هم تحت‌الحمایة نگه داشتند و به کسی ندادند. چون طرح این است که در اینجا اسرائیل درست کنند و منطقه را به یهودی‌ها بدهند و صهیونیسمها را بیاورند. این نقشه بسیار اهمیت دارد و در آن اولین تقسیمات سایکس پیکو نمایش داده شده است.

اولین رئیس‌جمهور لبنان آقای بشارة‌الخوری است. پس از او ژنرال فؤاد شهاب به این سمت انتخاب شد. در دورۀ ریاست‌جمهوری او فضای امنیتی حاکم است و آزادی‌ها سلب ‌شد.  

   

در سال ۱۹۵۸ [[عبدالکریم قاسم]] در عراق کودتا و دولت پادشاهی عراق را سرنگون کرد. تصور آمریکایی‌ها این است که شوروی قصد نفوذ در منطقه را دارد. آنها با کمک دولت شمعون و برای جلوگیری از نفوذ شوروی در منطقه وارد لبنان شدند.  

=== جنگ داخلی ===

جنگ داخلی در لبنان دارای مراحلی است و هر مرحله ویژگی خاص خود را دارد که بیشتر به تحولات منطقه برمی‌گردد. سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۶ میلادی جنگ داخلی لبنان را اصطلاحاً [[جنگ دو ساله لبنان|جنگ دو ساله]] می‌گویند. کتاب‌های بسیاری دربارة جنگ دو ساله منتشر شده است و مطالب روزنامه‌های السفیر و النهار در این دو سال به کتاب تبدیل شده‌ است. این دو سال هسته جنگ داخلی لبنان محسوب می‌شود.  

=== علل شروع جنگ داخلی لبنان ===

پیش از این اوضاع و احوال قبل از جنگ ۱۹۷۵ میلادی را شرح دادیم. اتفاقات زیرا از جمله عوامل شروع جنگ ۱۹۷۵ میلادی است:

=== نیروهای درگیر در جنگ داخلی لبنان ===

احزاب مسیحی: مهم‌ترین حزب مسیحی کتائب یا فالانژ نام دارد. این حزب، [[حزب ملی‌گرای لبنانی]] و اعضای آن [[مسیحی مارونی]] هستند. ممکن است از فرقه‌های دیگر مسیحی نیز عضو آن باشند، اما اکثریت آنها مارونی هستند و رهبر آنها نیز [[پی‌یر جمیل]] نام داشت. او عنوان فالانژ را از ژنرال فرانکو در جنگ داخلی [[اسپانیا]] الهام گرفت. کتائب جمع کتیبه و در اصطلاح نظامی یعنی گردان. کتائب به انگلیسی یعنی فالانژیست. مرکز حزب فالانژ شهر بکفیا در منطقة شمالی است که انبوهی از مسیحیان در آن زندگی می‌کنند. بزرگ‌ترین نیروی حاضر در جنگ، میلیشیای حزب کتائب بود.

به غیر از نیروهای شمال، بقیة نیرو‌ها تحت فرماندهی مشترک، با عنوان نیروهای لبنانی بودند. فرماندهی این گروه بر عهدۀ [[بشیر جمیل]] یکی از پسران پی‌یر جمیل و نمایندة پارلمان بود. او در سال ۱۹۸۲ میلادی کشته شد.

باید توجه داشت که در لبنان احزابی رشد خواهند کرد که خود را وابسته و نمایندة فرقه مذهبی بدانند، نه اینکه حزبی ایدولوژیک و مکتبی باشند.

=== سازمان‌های فلسطینی درگیر در جنگ ===

این احزاب هیچ‌کدام مستقل نبودند و سازمان‌های فلسطینی به‌ویژه [[سازمان فتح]] و شخص [[یاسر عرفات]] از آنها حمایت سیاسی و مالی و تسلیحاتی می‌کردند. این احزاب سازمان فتح را همراه خود داشتند تا به اصطلاح خاکریز سازمان‌های فلسطینی باشند. از نظر گروه‌های راست‌گرا مانند فالانژیست‌ها، فلسطینی‌هایی که به لبنان آمده بودند، دشمن محسوب می‌شدند. از نظر این احزاب همه لبنان باید با فلسطینی‌ها می‌جنگیدند. این احزاب راست‌گرا متهم بودند که عامل اسرائیل و انزواگرا هستند، در حالی که مخالفان خود را میهن‌خواه و حامی مقاومت فلسطین می‌خواندند. وجود و قدرت احزاب چپ وابسته به سازمان‌های فلسطینی بویژه فتح بود و لذا پس از خروج سازمان‌های فلسطینی از لبنان در سال ۱۹۸۲ از لبنان، همه این احزاب فرو ریختند و تنها نامی از آنها باقی ماند.

امام صدر پس از دو ماه و اندی تلاش، زمانی‌که از سخنرانی و پخش اعلامیه و نصیحت کردن ناامید شد، در مسجد صفای عاملیه در منطقه‌ای میان شرق و غرب بیروت تحصن و اعتصاب غذا کرد. امام صدر اعلام کرد که از اینجا خارج نمی‌شوم و به این تحصن پایان نمی‌دهم، مگر آنکه جنگ را متوقف کنید.

نکتۀ حائز اهمیت این است که یا مسئولان جنگ نفاق می‌ورزیدند و فقط در ظاهر مخالف جنگ بودند، و در واقع، پس از مدتی دستور شروع جنگ را صادر می‌کردند؛ یا ستون پنجمی وجود داشت که شبانه شلیک می‌کرد و طرف مقابل نیز پاسخ می‌داد و جنگ دوباره از سر گرفته می‌شد. در این وضعیت هر‌یک از طرفین دیگری را متهم به شروع جنگ می‌کرد.

پی‌یر جمیل، رهبر فالانژیست‌ها، و کمیل شمعون، رهبر حزب احرار، از میان مسیحیان و کمال جنبلاط، رئیس حزب سوسیالیست ترقی‌خواه و رئیس جبهه ملی از میان مسلمان‌ها و مجموعة احزاب چپ، به هیچ وجه حاضر به پایان جنگ نبودند.

هنگام تشکیل کشور لبنان بزرگ توافق شده بود که مسلمانان خواستار پیوستن و وحدت با سوریه نشوند و لبنان را میهن خود بپذیرند و مسیحی‌ها نیز با مسلمانان زندگی کنند و غرب و مشخصاً فرانسه را در امور داخلی لبنان دخالت ندهند. مسیحی‌ها معتقد بودند که فینیقی و لبنانی هستند و نسبتی با جهان عرب ندارند. ولی مسلمان‌ها معتقد بودند که عرب هستند و لبنان کشوری عربی است و باید به آرمان‌های عرب پایبند باشد. بنابراین، تعدادی از واحدهای ارتش جدا شدند و خود را ارتش عربی لبنان خواندند و ستوانی به نام احمد خطیب با حمایت و پشتوانه یاسر عرفات و سازمان فتح اعلام استقلال کرد. از سوی دیگر، تعداد دیگری از واحدهای ارتش به سمت ملیشیاهای مسیحی رفتند. به این ترتیب، جنگ کاملاً مغلوبه شد و دانشگاه‌ها عملاً تعطیل شدند. بعضی از دانشکده‌ها که در یک منطقه قرار داشتند، در منطقة طرف مقابل شعبة دیگری ایجاد کردند. تلویزیون دولتی لبنان نیز دو شبکه داشت که یک شبکۀ آن در بخش غربی بیروت و شبکۀ دیگر در بخش شرقی و در منطقه حازمیه قرار داشت. اخبار یکی از آنها را مسلمانان و اخبار شبکۀ دیگر را مسیحی‌ها پخش می‌کردند. این دو شبکه مدام در حال حمله به یکدیگر بودند.

در این جنگ فجایع بسیاری صورت گرفت و اردوگاه‌های فلسطینی به‌ویژه آنهایی که در منطقه مسیحی‌نشین بودند، نابود شدند. فالانژیست‌ها ساکنان اردوگاه ضبیه را در شمال بیروت که همه فلسطینی و مسیحی بودند، قتل‌عام کردند و اردوگاه کاملاً ویران شد<ref>[https://fa.alkawthartv.com/news/88686 برای مطالعه بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید]</ref>.  

لبنان حدود 400 سال جزئی از امپراطوری عثمانی بود و از آنجا که دولت عثمانی برخورد خوبی با اقلیت‌های دینی نداشت، مسیحیان و شیعیان لبنان تحت فشار زیادی بودند؛ از این رو عده‌ایبه سرزمین‌های دیگر مهاجرت کردند.

پس از جنگ جهانی اول، مدیریت بخشی از خاک این سرزمین به عنوان قسمتی از [[سوریه]]، به [[فرانسه]] واگذار شد. در سال 1943 بود که لبنان به عنوان یک کشور مستقل برای اولین بار شکل گرفت، اما چندان مزه رفاه را بخشید؛ زیرا با شروع جنگ اعراب با اسراییل در سال 1948، اوضاع منطقه آشفته و لبنان نیز با اسراییل وارد جنگ شد؛ جنگی که تا به امروز هم ادامه دارد اگرچه اغلب همراه با صلح‌های کوتاه مدت بوده است. این کشور غیر از درگیری‌های خارجی، گاه به گاه درگیر منازعات و جنگ داخلی نیز بوده است؛ منازعاتی که پیش از همه منافع [[آمریکا]] و اسراییل در منطقه و لبنان را تأمین می‌کرده است تا اقوام و گروه‌های لبنانی. از این روست که در لبنان معاصر نسلی را نمی‌توان یافت که درگیر جنگ نشده باشد؛ همچنان که شاعر یا نویسنده‌ایلبنانی را نمی‌توان پیدا کرد که به ادبیات جنگ به طور عام و به ادبیات مقاومت به طور خاص نپرداخته باشد.

بیشتر محققین بر این باورند که مقدمات نهضت علمی و ادبی در جهان عرب قبل از سدة نوزدهم میلادی (به عبارت دیگر پیش از حمله [[ناپلئون]] به [[مصر]]) آماده نشده بود. این گفته اگر دربارة برخی از کشورهای عربی درست باشد، دربارة لبنان که پیشروترین همه کشورهای عربی در ارتباط با غرب و استفاده از تمدن اروپا بوده است، درست نیست؛ از این رو کسانی که بخواهند دربارة ادبیات معاصر عربی در لبنان بحث و تحقیق کنند، ناچار باید برای شناختن مقدمات و عوامل آن به دوره‌های پیش از سده نوزدهم مراجعه کنند.

فتحی الابیاری با اشاره به اشغال جهان عرب به وسیلة اروپا می‌گوید: «این اشغال با فرهنگ عربی ارتباط مستقیم داشت و به تغییر نشانه‌های عامه و چرخش و دگرگونی ذوق ادبی و هنری منجر شد؛ تغییری که با طبیعت و سرشت دولت مستعمره‌ایکه به وسایل نشر (روزنامه‌ها و مجلات و چاپ خانه‌ها و...) اشراف دارد، تناسب داشت و این تأکید است به اینکه تجربه و آگاهی ارجحیت شاخه‌های فرهنگ عربی تضمینی نیست و به همین خاطر هم به ادب عربی که جوانب گوناگون (مثبت و منفی) داشت، اضافه شد»<ref>ماهنامه ادبیات داستانی، ش 102، ص 25</ref>.

اما ترجمه آثار هدفمند نبود و بسیاری از آثاری که با واسطه زبان دیگر (به ویژه فرانسوی) ترجمه شدند، ترجمه‌های ناقص و مشوشی داشتند. در نتیجه برای هنر داستانی متن‌هایی که به این صورت به عربی برگردانده شدند، فرصت کافی برای رسیدن و پخته شدن وجود نداشت و از آنجا که مترجمان شیوه‌های ادبی متقن و جا افتاده‌ایبرای کار خود نداشتند، این ترجمه‌ها از ضعف هنری رنج می‌برند. البته از تصرفاتی که بسیاری از مترجمان در ترجمه و عربی سازی متون انجام داده‌اند نیز نباید گذشت.

ادبیات مدرن در لبنان را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:

3. روزگار سوم که ابداع و خلاقیت و آزادی هنری در آن متجلی می‌شود<ref>همان، ص 78</ref>.

1. جبران خلیل جبران

ادبیات لبنان در آثار دسته‌ایاز هنرمندان، مانند درختی است که ریشه و تنة آن عربی و پیوندش اروپایی است. این گروه از شاعران و نویسندگان به خوبی این دو مکتب را به هم آمیخته اند<ref>الدراسات الادبیه، ش 1، ص 80</ref>.واین پیوند در آثار جبران خلیل جبران به خوبی مشهود است.

2. الأخطل الصغیر

آثار الاخطل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: اشعار و مقالات مطبوعاتی.

ادبیات عرب در طول تاریخ در سرزمین‌های عربی شکل گرفت و ماهیت کاملاً بومی‌داشت، اما در دو مقطع زمانی این ادبیات خارج از محدودة کشورهای عربی شکل گرفت: اول در جریان مهاجرت به اندلس، قرطبه و اشبیلیه و دوم در ماجرای مهاجرت ادبای سوری و لبنانی به آمریکای شمالی و جنوبی. این مهاجرت تحول بزرگی در ادبیات معاصر عربی ایجاد کرد. «الرابطة العلمیه»، [[جریان ادبی مهجر شمالی]] را سازماندهی کرد. میشال نعمان معلوف با قدرت مالی خود و صرف آن در راه گسترش ادبیات [[مهجر جنوبی]] خدمت فراوان و شایان توجهی به ادبیات کرد. وی با تشکیل جلسات و نشست‌های متعدد، زمینه تشکیل یک انجمن ادبی را فراهم آورد و در نهایت انجمن ادبی مهجر جنوبی در سال 1933 میلادی در [[برزیل]] تأسیس شد<ref>کیهان فرهنگی، ش 222، ص 69 ـ 66</ref>.  

در هنگام ملاقات و احوالپرسی با یک لبنانی نباید باعجله رفتار کرد  

لبنان با تمامی کشورها فرق دارد و قابل مقایسه با هیچ کشوری نیست. این کشور با وجود مساحت کم و جمعیت چهارمیلیونی، (میانگین سنی مردم لبنان ۲۴٫۶ سال است.)دارای تنوع دینی، مذهبی، قومیتی، احزاب، گروه‌ها، و رسانه‌هایی است که مشابه آن را در هیچ کجای دنیا نمی‌توان دید.

لبنانی‌ها از نظام کشورشان به عنوان '[[نظام طایفه ای]]' نام می‌برند؛ البته این طایفه به معنی دینی و مذهبی است نه قومی و نژادی.

کشور لبنان یکی از زیباترین کشورهای حاشیه دریای مدیترانه است که بین [[سوریه]] و اسرائیل قرار دارد و پایتخت آن بیروت است. این کشور 79 کیلومتر با اسراییل و 375 کیلومتر با سوریه مرز مشترک دارد. کشور لبنان یکی از کشورهایی است که فرهنگ و آداب و رسوم مشترکی با [[ایران]] دارد.

آداب خوشامدگویی و نحوه برخورد مردم لبنان:  

نحوه خوشامدگویی لبنانی‌ها، ترکیب جالب‌ توجهی از آداب معاشرت فرانسوی و فرهنگ مسلمانان است. خوشامدگویی به غریبه‌ها عبارت است از یک لبخند گرم و دوستانه و فشردن دست همزمان با گفتن کلمه مرحبا (سلام) که بسیار خوشایند است. دوستان نزدیک در هنگام ملاقات سه بار گونه یکدیگر را می‌بوسند که این کار شباهت زیادی به رسوم فرانسوی‌ دارد.

در هنگام ملاقات و احوالپرسی با یک لبنانی نباید باعجله رفتار کرد و جویا شدن احوال خانواده و وضعیت سلامتی او ضروری است. در هنگام برخورد با یک زن مسلمان لبنانی فشردن دست پسندیده نیست مگر اینکه او ابتدا دستش را به سمت شما دراز کند.

آداب هدیه دادن در لبنان:  

اگر به دیدار یک خانواده مسلمان می‌روید، فقط برای مردان خانواده هدیه ببرید. دادن هدیه‌های کوچک مثل شکلات به بچه‌های میزبان نیز ایده خوبی است. در هنگام هدیه دادن از دست راست و یا هر دودست استفاده کنید.

   

رسم و رسوم عزاداری لبنانی‌ها  

مجالس روضه در لبنان رسم و رسوم و شکل خاص خودش را دارد. اگر در مسجد باشد که مردم روی زمین می‌نشینند وگرنه در حسینیه‌ها و منازل، حتما باید صندلی باشد و مردم روی صندلی بنشینند. عموما قسمت مردانه و زنانه جداست. مثلا در دهکده، مردها به مسجد ده و زن‌ها به حسینیه ده می‌روند یا بالعکس. در سالن‌هایی که امکان جدا کردن نیست، مردها روی صندلی‌های جلویی می‌نشینند و زن‌ها پشت سر آنها. عموما روحانی‌ای صحبت می‌کند و در انتها روضه می‌خواند. سپس مداح به روضه‌خوانی و سینه زنی می‌پردازد.

اکثر مردم لباس سیاه می‌پوشند و چفیه‌ای بر گردن می‌اندازند. دختران و خانم‌های بی‌حجاب روسری سیاه یا چفیه بر سر می‌اندازند و لباس سیاه بر تن دارند.  

یکی از رسم و رسوم‌های ایام محرم، پختن حلیم است و هم زدن حلیم به قصد برکت و برآوردن حاجات، از عقیده‌های شیعیان است. البته حلیم لبنانی بدون شکر بوده و دانه‌های گندم آن درشت و له نشده است. اگر روضه فقیرانه باشد، آب معدنی، آب میوه و کعک العباس (نوعی شیرینی محلی مخصوص محرم) به عزاداران می‌دهند.

اگر صاحب مجلس وضعیت مالی خوبی داشته باشد، غذا هم می‌دهد. عموما کبسه (نوعی غذای لبنانی که با برنج و گوشت پخته می‌شود) بین عزاداران توزیع می‌شود. خیلی اوقات هم حلیم داده می‌شود. از طرف دیگر یک نوع بیسکوییت ساده دایره شکل که بین آن را راحت الحلقوم می‌گذارند آماده شده و به عزاداران تعارف می‌شود. برخی مجالس خیلی مجالس شیک و سطح بالایی است که عموما مخصوص سیاسیونی است که بین شیعه‌گری و سکولار بودن گیر کرده‌اند. بعضی مجالس هم بسیار پرجمعیت و با شور و اشک همراه است و سینه زنی مرتب و سنگینی انجام می‌دهند.

رسوم مردم لبنان در ماه رمضان:

در ماه رمضان مردم لبنان مراسم‌های قرآنی مخصوصی دارند. در این شب‌ها افراد به حسینیه‌ها و مساجد رفته و به برپایی شب‌های قرآنی، حفظ و تجوید قرآن و هم خوانی قرآن می‌پردازند. از دیگر رسوم مردم لبنان در ماه رمضان، گردهمایی خانواده‌ها و تبادل مطالب اجتماعی، سیاسی و دینی است.

تبوله و فتوش دو سالاد بسیار خوشمزه مردم لبنان در سر سفره‌های افطار است.

حراج عطر و ادکلن اورجینال در جمعه سیاه

    

مردم لبنان هر سال بر اساس عادتی دیرینه [[عید سعید فطر]] را با بازیهای مختلف از جمله آتش بازی، توزیع عیدی میان کودکان، حضور در مجالس خانوادگی و محلی در راستای افزایش انس و الفت و تهیه غذاهای محلی جشن می‌گیرند.

آتش بازی که از مهمترین بازیها و پدیده‌های عید سعید فطر در [[لبنان]] به شمار می‌رود، از اهمیت خاصی برخوردار است که مردم به بر افروختن آتش می‌پردازند که یا به آن تماشا می‌کنند، یا از روی آن می‌پرند و یا دور آن می‌چرخند.

فرزندان در این روز بسیار خوشحال هستند، چرا که این روز با پوشیدن لباسهای جدید همراه است. والدین یا اقوام دیگر برای آنها لباسهایی خریده و در کنار تختخواب آنها قرار می‌دهند و هنگامی که از خواب بیدار می‌شوند، لباسهای خود را می‌بینند و این باعث خوشحالی آنها می‌شود.

شب عید علاوه بر اینکه با تبریک و تهنیت همراه است، دقایقی را نیز برای صفای دل و ذهن به سخنان دینی گوش می‌دهند و با تعریف لطیفه برای کودکان آنها را می‌خندانند.

رسوم مردم لبنان در کریسمس:

کریسمس تعطیل رسمی است برای همه مردم. اما فقط روز 25 دسامبر تعطیل است. یعنی خود روز کریسمس. همچنین روز اول سال نو هم تعطیل رسمی است. ولی عملا دانش‌آموزان از قبل از کریسمس تا پس از سال نو حدود ده روز تعطیلی دارند.

حکومت در لبنان، [[جمهوری|جمهوری]] (از نوع [[دموکراتیک پارلمانی|دموکراتیک پارلمانی]]) است و [[اصل تفکیک قوا|اصل تفکیک قوا]] در قانون اساسی این کشور مورد تاکید است. تنوع مذاهب و طوائف در لبنان، در طول تاریخ مسبب بروز جنگ‌ها و درگیری‌های متعددی بوده که جنگ‌های داخلی 1975 تا 1990 مهم‌ترین و طولانی‌ترین جنگ داخلی در این کشور محسوب می‌گردد. این تعدد طائفی و ناآرامی‌های ناشی از آن باعث شد تا نظام سیاسی منحصر بفردی در این کشور در قالب [[دموکراسی|دموکراسی]] توافقی شکل بگیرد.

این تقسیم‌بندی یا به عبارتی بهتر سهمیه بندی طائفه‌ای، در پارلمان لبنان به شکل جزئی تری مدنظر قرار گرفته است و سهم دیگر طوائف لبنان به خصوص اقلیت‌ها نیز در پارلمان ملحوظ شده است. پارلمان لبنان 128 عضو دارد که بر اساس سیستم «مناصفه» یا تقسیم به دو، بطور مساوی میان مسیحیان و مسلمانان تقسیم گردیده است. این تقسیم‌بندی نسبی، در درون هر یک از دو طائفه مسیحی و مسلمان نیز اجرا گردیده و برای همه 18 طائفه لبنانی سهمیه به نسبت جمعیت آن طائفه در نظر گرفته شده است. طبق قانون اساسی، نمایندگان با رأی مستقیم مردم برای یک دوره 4 ساله برگزیده می‌شوند.

سخنگوی پارلمان می‌بایست مسلمان شیعه باشد.

این میثاق تا زمان تشکیل هویت ملی لبنان موقت ولی لازم‌الاجرا بود. به دلیل احساس نیاز شدید مسلمانان به اتحاد به کشورهای همتایی عرب خود این میثاق راه حلی موقت به نظر می‌رسید. از سویی دیگر مسیحیان این میثاق را رد کردند و بعداً برای جلب حمایت فدرالیسم را پیشنهاد دادند و با [[رژیم صهیونیستی|اسرائیل]] متحد شدند. لبنان به موجودیت خود ادامه داده و اثرات سوء جنگ‌های داخلی همچنان بر سیاست لبنان سایه افکنده‌است.

این میثاق همچنین تصریح می‌کرد که کرسی‌های پارلمان به تمامی مذاهب تعلق گیرد یعنی با نسبت ۶ مسیحی به ۵مسلمان که بر اساس آمارگیری سال ۱۹۳۲ بود که در آن زمان مسیحیان مقداری بیشتر بودند. توافق طایف آن نسبت را مساوی کرد تا هر دو گروه مذهبی حق مساوی داشته باشند. حال مسلمانان مخصوصا با احتساب حضور فلسطینی‌ها بیشتر شده‌اند ولی اکثر گروه‌ها در [[لبنان]] با این حق تساوی راضی هستند.

در این نظام، پست‌های دولتی در حکومت، خدمات عمومی، ارتش و قوّه قضائیه بر اساس وابستگی‌های طایفه‌ایو مذهبی و نه بر اساس مزیت و شایستگی لازم تقسیم شده‌اند. بنابراین، وفاداری‌های فرقه‌ای(طایفه ای) بر وفاداری‌های ملّی برتری دارند. بر اساس آخرین آمار رسمی، جمعیت در سال 1932 یعنی در زمان حاکمیت فرانسه بر این کشور، 51 درصد جمعیت کل کشور را مسیحیان تشکیل می‌دادند. طبق آمار مذکور، مارونی‌ها بزرگ‌ترین فرقه منفرد با 29% آراء و پس از آن سنّی‌ها 22% و شیعیان در حدود 20% نشان داده شده‌اند. طبق قانون اساسی لبنان، رئیس‌جمهور از میان مارونی‌ها، نخستوزیر از میان سنّی‌ها و رئیس مجلس از میان شیعهها و تعدادی از وزرای کابینه نیز از میان سایر فرقه‌های مهم مانند ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌های یونانی و دروزی‌ها باید برگزیده شوند.

=== نگاهی به نظام پارلمانی لبنان؛ نقش قدرتمند احزاب در اداره کشور ===

یکی از کشورهایی که بر پایه نظام پارلمانی اداره می‌شود، کشور لبنان است. پارلمان لبنان 128 عضو دارد که بر اساس سیستم «مناصفه» یا تقسیم به دو، بطور مساوی میان مسیحیان و مسلمانان تقسیم گردیده است. این تقسیم‌بندی نسبی، در درون هر یک از دو طائفه مسیحی و مسلمان نیز اجرا گردیده و برای همه 18 طائفه لبنانی سهمیه به نسبت جمعیت آن طائفه در نظر گرفته شده است. طبق قانون اساسی این کشور، نمایندگان با رأی مستقیم مردم برای یک دوره 4 ساله برگزیده می‌شوند.

با توجه به اینکه مذاهب مختلف در کشور لبنان در کنار هم زندگی می‌کنند، تصمیم بر این شد که کرسی‌های پارلمان به تمامی مذاهب تعلق گیرد، یعنی با نسبت ۶ مسیحی به ۵ مسلمان که بر اساس آمارگیری سال ۱۹۳۲ بود که در آن زمان مسیحیان مقداری بیشتر بودند. اما بر اساس توافق طایف که در سال 1990 میان گروه‌های لبنانی منعقد شد، آن نسبت را مساوی کرد تا هر دو گروه مذهبی حق مساوی داشته باشند.

نقش احزاب در پارلمان لبنان

در صحنه سیاسی این کشور، دو حزب برجسته شیعه حضور دارند که آن دو حزب، «[[حزب الله لبنان|حزب‌الله لبنان]]» به رهبری [[سید حسن نصر الله|سیدحسن نصرالله]] و «جنبش أمل» به رهبری [[نبیه بری]] است. مهم‌ترین احزاب و گروه‌های سیاسی اهل سنت [[جریان المستقبل]] به رهبری [[سعد حریری]]، جماعت اسلامی لبنان به رهبری ابراهیم مصری، حزب اتحاد به رهبری عبدالرحیم مراد، جنبش توحید اسلامی به رهبری بلال شعبان، جمعیت خیریه اسلامی به رهبری حسام قراقیره، جمعیت مقاصد خیریه به رهبری تمام سلام، جنبش امت به رهبری شیخ عبدالناصر جبری می‌باشد.

وظایف مهم پارلمان لبنان

پارلمان لبنان و 16کمیته تخصصی

پارلمان لبنان متشکل از فرقه‌ها و قوم‌های مختلف

جامعه لبنان پس از جنگ‌های داخلی (1975 تا 1990) کمتر تحت تاثیر احساسات قومی و فرقه‌ایقرار گرفته است و تلاش می‌کند در یک جامعه یکپارچه مشکلات خود را رفع کند و در این میان پارلمان اثرگذارترین نقش را در ایجاد همبستگی، اتحاد، رفع مخاصمات، افزایش ثبات و آرامش در جامعه را برعهده دارد.

=== سعد حریری و تشکیل دولت جدید لبنان ===

حریری پس از کسب موافقت نسبی فراکسیون‌های پارلمانی کار خود برای تشکیل کابینه جدید لبنان را شروع کرده است. وی از مجموع ۱۲۰ نماینده پارلمان به ۶۵ رای موافق، ۵۳ رای ممتنع و عدم حضور دو نماینده برای اظهار نظر دست یافت. همین روند پارلمانی خود گویای آن است که راه او برای تشکیل هیئت دولت جدید آسان نیست.

شکل دولت

آیا حریری موفق می‌شود؟

اگر به سوابق حریری نگاه کنیم او در سال ۲۰۱۹ نیز مکلف به تشکیل کابینه شد و سه شرط برای این امر گذارد. اول آن بود که وزراء از میان متخصصین باشند و نه سیاسی‌های وابسته به احزاب، شرطی که از نگاه کارشناسان اقدامی برای دور ساختن جبران باسیل و حزبش از دولت بود و همین امر یکی از عوامل اصلی ناتمام ماندن کار حریری شد. دوم آن که وی باید وزرای مورد نظر را از میان طوایف مختلف انتخاب کند. و سوم آن که همه با ورود لبنان به برنامه صندوق بین‌المللی پول برای کمک به لبنان موافقت کنند.

البته رویکردهای احزاب و سیاستمداران لبنانی حاکی از آن است که این بار قرار است دست حریری برای تشکیل دولت بازتر باشد تا این کشور وارد بحرانی اضافه بر بحران‌های قبلی نشود.

حریری به خانه اول باز می‌گردد؟

اکنون حریری در حال مشورت و رایزنی‌ها برای تشکیل کابینه متشکل از ۱۴ یا ۱۸ وزیر است و برخی پیشرفت‌ها در‌این‌باره صورت گرفته است و همانطور که پیشتر اشاره شد مهمترین گره کار سعد حریری با جبران باسیل و جریان آزاد ملی لبنان برای تشکیل کابینه جدید است.

با این همه باید منتظر بود و نتیجه رایزنی‌های نخست‌وزیر مکلف با طرف‌های دیگر لبنانی را دید و این که خروجی آن چه خواهد بود و آنگاه قضاوت کنیم که آیا طرح تشکیل کابینه جدید لبنان با تکلیف حریری به خانه اول بازگشته است یا آن که نقطه آغاز جدیدی برای حریری گشوده شده است[https://www.isna.ir/news/99080301432/%D8%B3%D8%B9%D8%AF-%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری ایسنا مراجعه کنید)].

احزاب سیاسی لبنان عمدتاً بر اساس گرایش طایفه‌ای تقسیم‌بندی می‌شوند. در صحنه سیاسی این کشور، دو حزب برجسته شیعه حضور دارند که عبارتند از حزب‌الله لبنان (به رهبری سیدحسن نصراله) و جنبش أمل (به رهبری نبیه بری). مهم‌ترین احزاب و گروه‌های سیاسی اهل سنت عبارتند از جریان المستقبل (سعد حریری)، جماعت اسلامی لبنان (ابراهیم مصری)، حزب اتحاد (عبدالرحیم مراد)، جنبش توحید اسلامی (بلال شعبان)، جمعیت خیریه اسلامی (حسام قراقیره)، جمعیت مقاصد خیریه (تمام سلام)، جنبش امت (شیخ عبدالناصر جبری) و غیره. از فعال‌‌ترین احزاب و گروه‌های مسیحی نیز می‌توان جریان آزاد ملی (میشل عون)، حزب کتائب (امین جمیل)، قوات لبنان (سمیر جعجع) و جریان المرده (سلیمان فرنجیه) را نام برد. در صحنه دروزی چهار گروه شاخص سیاسی شامل جریان سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان (ولید جنبلاط)، حزب دموکراتیک لبنان (طلال ارسلان)، حزب توحید عربی (وئام وهاب) و حزب عربی لبنانی (فیصل داود) ایفای نقش می‌نمایند.

مهمترین گروه‌های سیاسی لبنان عبارتند از:

بزرگترین حزب سیاسی مسیحیان لبنان جریان ملی آزاد است. این جریان سیاسی پس از تبعید ژنرال میشل عون به پاریس در سال 1990 تشکیل شد و به تدریج سیر تکاملی خود را طی کرد تا سال 2005 به یک حزب قوی در عرصه تحولات داخلی لبنان تبدیل شد. این حزب پس از بازگشت میشل عون از پاریس به لبنان (مه 2005)و خروج نیروهای سوریه از لبنان، با جریان مسیحی المرده در انتخابات پارلمانی این کشور ائتلاف کرد و پس از آن متحد حزب الله لبنان شد و یک ائتلاف دائمی برای حمایت از مقاومت علیه اسرائیل تشکیل داد. جریان ملی آزاد یکی از مهم‌ترین گروه‌های لبنانی مخالف حضور نیروهای سوری در این کشور بود. به همین دلیل جریان ملی آزاد به ائتلاف 14 مارس پیوست و به محض خروج نیروهای سوریه از لبنان به جنبش حزب الله، امل و برخی جریانات دروزی ملحق شد[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/11/18/993633/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%88-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D9%84%DB%8C-10-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87-%D8%B4%D8%AF (برای اطلاع بیشتر به خبرگزاری تسنیم مراجعه کنید)]. بدنبال انتخاب میشل سلیمان به عنوان رئیس‌جمهور جدید لبنان و گرایش جریان ملی آزاد به حزب الله و امل، این جریان دچار شکاف شد که مهم‌ترین آن شورای عالی جریان ملی آزاد است. این شورا به ائتلاف 14 مارس پیوست. گروه دیگری که از جریان آزاد ملی مشتق شد جریان وابسته به میشل عون است. این جریان طرفدار گروه‌های مقاومت لبنان است[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای مطالعه بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

   

«حزب کتائب»، «حزب آزادگان ملی»، «جریان المردة»، «اتحاد ملی لبنان»، «حزب دموکرات مسیحی»، «حزب همکاری»، «حزب الوعد» «جنبش التغییر»، «جبهة آزادی» و...از جمله گروه‌های سیاسی مسیحی لبنان هستند[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

لبنان همواره یکی از پایگاه‌های اصلی جریان‌های اسلام‌گرای شیعه و سنی در جهان اسلام بوده است. این کشور به دلیل نزدیکی به مرز فلسطین، سابقه اشغال از سوی رژیم صهیونیستی و تعدد طوایف و مذاهب مختلف از اهمیت بالایی در منطقه برخوردار بوده و همواره چشم طمع دشمنان غربی و عربی را به خود جلب کرده است. تلاش‌های [[امام موسی صدر]] برای پایان جنگ طوایف در این کشور و همچنین تأسیس مقاومت اسلامی از سوی وی موجب شد که جریان‌های علمایی شیعه و سنی نیز نقش بارزی را در مقابله با [[رژیم صهیونیستی]] و جنگ‌ طایفه‌ایایفا کنند. در این کشور که تشکل‌ها، تجمع‌ها و گروه‌های علمایی به شدت فعال هستند، دشمنان جریان مقاومت و همچنین مزدوران عرب همواره سعی کرده‌اند با ایجاد درگیری بین علمای شیعه و سنی، مسلمانان این کشور را از مبارزه با رژیم صهیونیستی منحرف کنند[https://rasanews.ir/fa/news/278658/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8E%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری رسا مراجعه کنید)].

با توجه به اهمیت شناخت جریان‌های علمایی اهل تسنن حامی مقاومت و مخالف جریان مقاومت در اینجا به بررسی مهم‌ترین علما و گروه‌های اهل تسنن لبنان و همچنین تلاش عربستان برای سیطره بر [[دارالافتاء لبنان]] می‌پردازیم.

   

این جمعیت به ریاست شیخ [[احمد الزین]]، یکی از علمای اهل تسنن این کشور از مهم‌ترین جمعیت‌های علمایی لبنان متشکل از روحانیان شیعه و سنی است. این جمعیت که رویکرد تقریب بین مذاهب اسلامی‌دارد، همواره با صدور بیانیه‌هایی خواستار مبارزه با جریان‌های تکفیری و تروریستی بوده است. از آخرین موضع‌گیری‌های جمعیت علمای مسلمان لبنان می‌توان به بیانیه شدید اللحن این جمیعت در محکومیت حمله عربستان به [[یمن]] اشاره کرد. این جریان همچنین بر لزوم آزادسازی سرزمین‌های اشغالی از دست رژیم صهیونیستی و بازگشت فلسطینیان به سرزمین خود همیشه تأکید داشته است.

احمد القطان، رییس این جمعیت از علمای معتدل اهل تسنن لبنان است. القطان دیدارهای مستمری را با علمای شیعه لبنان دارد و همواره بر لزوم حمایت از خط مقاومت اسلامی در برابر تهدیدهای صهیونیستی و تکفیری تأکید داشته است. وی از جمله علمای میانسال لبنان است که تلاش بسیاری را برای آگاه سازی جوانان سنی مذهب نسبت به واقعیت‌های مختلف از جمله خطر تکفیر و تروریسم برای جهان اسلام به کار گرفته است.  

این جبهه به ریاست شیخ [[زهیر الجعید]]، فعالیت‌های تأثیرگذاری را در کنگره‌ها و همایش‌های تقریبی در تهران و سایر مناطق جهان اسلام دارد. جبهه العمل المقاوم علاوه بر تلاش فرهنگی برای مقابله با گروه‌های تکفیری و تندرو، به طور مستمر خواستار حمایت مردم لبنان از ارتش و مقاومت این کشور برای مقابله با رژیم صهیونیستی است.  

این حزب از دیگر احزاب حامی جریان مقاومت و مخالف تلاش‌های سعودی در لبنان است. شیخ مصطفی ملص، رییس این حزب از حامیان [[جمهوری اسلامی ایران]] در لبنان و مخالفان تشکل‌های اسلامگرای تندروی لبنان است. این حزب همچنین موضعی انتقادی نسبت به اقدامات کشورهای عربی در [[سوریه]] دارد.  

جنبش اصلاح و الوحده لبنان از دیگر جریان‌های اسلامگرایی است که به شدت با رویکرد سیاسی جریان المستقبل لبنان مخالف است. گروه‌های تندرو نیز به دلیل حمایت‌های شیخ [[ماهر عبدالرزاق]]، رییس این جمعیت از سیدحسن نصرالله، دبیرکل مقاومت اسلامی و همچنین انتقادهای وی از برخی علمای تندروی لبنانی برای ترور این عالم اقدام کردند که بی نتیجه ماند. مسأله [[فلسطین]] و لزوم حمایت از مقاومت مسلحانه در برابر اسرائیل از دیگر رویکردهای این جنبش است.

این عالم لبنانی که از جمله شخصیت‌های بارز منطقه صیدای لبنان به شمار می‌آید، همواره برای نگه داشتن مردم این منطقه (صیدا) در خط مقاومت و دوری از تندروی فعالیت کرده است. امام جماعت مسجد الغفران صیدا به ویژه پس از آغاز بحران سوریه با اظهارات و بیانیه‌های مختلف تلاش کرد که مردم را از حمل سلاح علیه ارتش لبنان و مجاهدان مقاومت برحذر دارد. شیخ حسام العیلانی همچنین از جمله کسانی است که انفجارهای تروریستی در مناطق کشورهای شیعه نشین حاشیه خلیج فارس را به شدت محکوم کرده و خواستار همزیستی مسالمت‌آمیز اهل تسنن و شیعیان با دوری از تندروی و افراط بوده است.

   

دسته دیگری از علمای لبنان نیز هستند که به عربستان گرایش دارند اما آنها مواضع معتدل تری نسبت به سایرین دارند. از مهم‌ترین شخصیت‌های معتدل سنی مذهب لبنان می‌توان به [[محمد رشید قبانی]]، مفتی سابق لبنان و [[عبدالطیف دریان]] مفتی کنونی لبنان اشاره کرد.

   

المستقبل نیز که مهم‌ترین شاخه سیاسی اهل سنت است برای اینکه رابطه خوب خود با اسلام‌گرایان سنی مذهب را حفظ کند، تلاش دارد با استفاده از دار الافتاء و شخصیت‌های دینی اجازه ندهد که حمایت‌ جریان‌های مردمی اهل سنت را در مقابل گروه‌هایی مانند جبهه النصره و... از دست دهد. به همین دلیل همه تلاش خود را می‌کند که از علمایی استفاده کند تا با اظهارات و مواضعی علیه مقاومت بخشی از تندروها را راضی نگه دارد.

این جماعت یکی از شاخه‌های اخوان‌المسلمین است که در سال 1964 به طور رسمی فعالیت خود را در لبنان آغاز کرد. فتحی یکن اولین دبیرکل این جماعت بود که هدف از تاسیس آن تبلیغ اسلام، مقابله با تمدن غربی و جامعه سازی اسلامی و تلاش برای بازگشت به اصول اصیل اسلامی بود. این جماعت در دهه 70 قرن گذشته در  

سراسر مناطق سنی نشین لبنان نفوذ خود را توسعه داد بیشتر توجه جماعت اسلامی لبنان به موسسات رسمی دینی بود لذا نمایندگانی را در این موسسات مثل شورای عالی اسلامی و اداره اوقاف نصب کرد. این جماعت به تدریج وارد فعالیت‌های سیاسی شد بطوریکه در سال 1972 اولین نماینده وابسته به جماعت اسلامی لبنان وارد پارلمان این کشور شد. در جریان جنگ‌های داخلی لبنان در سال 1975 جماعت اسلامی لبنان گروه شبه نظامی موسوم به مجاهدین تشکیل داد تا از مناطق طرابلس، بیروت و صیدا حمایت کند. پس از این جنگ نیروهای وابسته به جماعت اسلامی لبنان سلاح‌های خود را به نیروهای عربی تحویل دادند و مراکز نظامی خود را تعطیل کردند اما با حمله ارتش صهیونیستی به لبنان در سال 1982 نیروهای وابسته به جماعت اسلامی این کشور مسلح شدند و تا خروج آخرین نظامی اسرائیلی از جنوب لبنان به مبارزه خود با این رژیم ادامه داد. از آنجایی که این جماعت به جدایی دین از سیاست معتقد نیست و بر این باور است فعالیت‌های سیاسی که در راستای دفاع از حقوق مردم و بر طرف کردن ظلمی از آنان باشد عبادت محسوب می‌شود، در عرصه سیاسی این کشور حضور فعالی دارد و بعد از ترور رفیق حریری سیاست اعتدال را میان دو جناح اصلی لبنان یعنی 14 مارس و 8 مارس در پیش گرفت.

حزب‌ الله لبنان بزرگترین و تاثیرگذارترین جنبش لبنانی است که نقش بسیار مهمی در ساختار سیاسی این کشور دارد. به هرحال بدنبال حمله [[رژیم صهیونیستی]] به لبنان در سال 1982 تعدادی از جوانان لبنانی در کنار یکدیگر قرار گرفتند و با هدف بیرون راندن متجاوزین یک گروه مقاومت تشکیل دادند. جنگ‌های چریکی و فعالیت سیاسی این جوانان سبب شد تا افسانه شکست ناپذیری ارتش صهیونیستی نابود شود و این ارتش اولین طعم تلخ شکست را در سال 2000 بچشد و دست از پا درازتر از جنوب لبنان عقب‌نشینی کند.

به تدریج توطئه‌های داخلی علیه حزب‌الله و گروه مقاومت شکل گرفت اما با درایت مقامات این جنبش آنها یکی پس از دیگری خنثی شدند اما مهم‌ترین توطئه‌ای که علیه این جنبش با هدف خلع سلاح و حذف آن از عرصه تحولات سیاسی لبنان رخ داد پس از ترور [[رفیق بهاءالدین حریری|رفیق حریری]] در سال 2004 صورت گرفت. بدنبال این ترور انگشت اتهام غرب و همپیمانان داخلی آن به طرف سوریه و نیروهای مقاومت نشانه رفت و قطعنامه 1701 شورای امنیت به تصویب رسید. در این قطعنامه بر خروج نیروهای سوری و خلع سلاح تمام گروه‌های لبنانی تصریح شده است.

در پی شکست توطئه‌های آمریکا و اسرائیل علیه مقاومت اسلامی لبنان و تقویت بیش از بیش جایگاه این جریان سرانجام [[رژیم صهیونیستی]] تصمیم به حمله گرفت و در تابستان 2006 به لبنان حمله کرد اما مقاومت 33 روزه نیروهای مقاومت اسلامی جنوب بار دیگر بزرگ‌ترین شکست ارتش صهیونیستی را رقم زد و [[تل‌آویو]] مجبور شد با خفت و خواری به جنگ 33 پایان دهد و پذیرفت که در این جنگ شکست خورده است و به شروط حزب‌الله تن داد. از جمله اینکه در جریان تبادل اسیران و اجساد نظامیان اسرائیلی با نیروهای لبنان، حزب‌الله موفق شد تمام لبنانی‌های در بند رژیم صهیونیستی را آزاد کند. این پیروزی‌ها و موفقیت‌ها سبب شد تا جایگاه حزب‌الله و مقاومت هر روز مستحکم‌تر شود بطوریکه ائتلاف 14 مارس مجبور شد از موضع خود درباره خلع سلاح مقاومت دست بکشد و در مذاکرات آشتی ملی گروه‌های لبنانی که در سال 2007 در [[قطر]] برگزار شد آن را نادیده بگیرد[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

در پی انفجار مهیب در بیروت، فرصتی مهیا شد که پیشتر هرگز نمی‌توانست وجود داشته باشد: این احتمال که انفجار به مثابه کاتالیزوری در تلاش‌های مداوم برای تغییر شکل نظام سیاسی لبنان عمل کند. اما دو مانع اساسی برای چنین تغییری وجود دارد: اولی این است که طبقه حاکم اعتقاد دارد بقای سیاسی آن به ثبات نظام سیاسی تقسینم قدرت بستگی دارد، و دومی محیط منطقه‌ایو تلاش‌های ایران، سوریه، امارات و عربستان برای اطمینان از عدم تغییر توازن قدرت شکننده در لبنان به عنوان راهی برای حفظ منافع ژئواستراتژیک خودشان است. چالش پیش روی همه این کشورها و متحدان لبنانی آنها این است که چگونه روابط دیرینه خود را در مواجهه با مطالبات روزافزون مردمی در لبنان برای بازسازی سیاست این کشور هماهنگ سازند.

ظرفیت رهبران فرقه‌ایلبنان برای حفظ نظام حاکم به شدت به روابط مالی، سیاسی و ژئواستراتژیک آنها با بازیگران خارجی وابسته است. در این میان، [[حزب الله لبنان|حزب الله]] که روابطی فراتر از نظامی و ژئواستراتژیک با ایران دارد، از ماه مارس 2019 شماری از نهادهای کلیدی اقتصادی و دولتی از جمله وزارت بهداشت را تحت کنترل درآورده. همین مساله، محافظت از روابط مالی، سیاسی و استراتژیک خود با تهران و دمشق و در عین حال، ایفای نقش به عنوان یک بازیگر ملی متعهد به حاکمیت لبنان را برای رهبران حزب الله چالش برانگیز کرده است. تحریم‌های دولت دونالد ترامپ علیه اعضای حزب الله (در کل 50 نفر از سران این گروه) نیز مطرح است. اگرچه نمی‌توان هزینه‌ایکه این تحریم‌ها برای حزب الله و بر اقتصاد لبنان داشته را به طور دقیق برآورد کرد، اما می‌توان گفت که این هزینه سنگین بوده و شواهد آن در آسیب‌ها به بخش بیمار بانکداری لبنان و کاهش ارزش ارز قابل مشاهده است.

ایران نیز همانند حزب الله می‌خواهد هم حامی و مدافع جامعه لبنان باشد و هم از باقی ماندن متحد اصلی خود در جایگاه قدرت سیاسی و نظامی غالب این کشور اطمینان حاصل کند. پس از انفجار، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هشدار داد که «برخی از کشورها» در تلاشند انفجار را برای منافع خود سیاسی کنند و نباید از این انفجار به عنوان بهانه‌ایبرای اهداف سیاسی استفاده شود. پیام اصلی او این بود که چنین تلاش‌هایی با هدف تحت تاثیر قرار دادن دوستان لبنانی ایران صورت می‌گیرند. اظهارات [[حسن روحانی]] و [[جواد ظریف]]، رئیس‌جمهوری و وزیر خارجه ایران، درباره آمادگی برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به لبنان نیز تلاشی هوشمندانه برای همین سخن گفتن «فراتر از سیاست» بود. در حقیقت، روحانی و ظریف احتمالا بحران کنونی در لبنان را فرصتی برای بازتعریف نقش و سیاست ایران در این کشور می‌دانند، اما با توجه به فشارهای داخلی علیه آنها و فشار مضاعف تنش‌ها با آمریکا، فضای کمی برای مانور دارند.

عناصری که خود را در میان معترضان و تظاهرات کنندگان پنهان کرده بودند به ساختمان وزارت‌های خارجه، اقتصاد و محیط زیست حمله کرده و اسناد و پرونده‌های موجود در آن را نابود کردند این در حالی است که سفارت آمریکا در لبنان حمایت خود را از این آشوب‌ها اعلام کرده است.

هر چند بین همین اندک معترضان، توافقی درباره سبک خشونت در اعتراضات وجود ندارد؛ حتی درباره حمله به ساختمان‌های دولتی هم بین آنها اختلاف نظر هست.

فضای بین الملل

میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان نیز در این کنفرانس گفت که هیچ کسی فراتر از قانون نیست و هر کس که طبق تحقیقات ثابت شود در این حادثه دست داشته است، محاکمه خواهد شد. وی تأکید کرد که بازسازی ویرانی‌های ناشی از انفجار بندر بیروت زمان زیادی می‌طلبد و باید تا قبل از فرا رسیدن زمستان، نیازهای اساسی تأمین شوند. وی افزود که صندوقی که قرار است برای کمک به لبنان تأسیس شود باید مدیریت آن برآمده از همین کنفرانس باشد. وی همچنین بر اهمیت تقویت بهداشت و آموزش و پرورش و بازسازی هر چه سریعتر و تأمین مواد غذایی لازم تأکید کرد.

این تحولات در حالی صورت نمی‌گیرد که تحقیقات در محل وقوع انفجار در بندر بیروت برای بررسی عوامل و اسباب این فاجعه همچنان ادامه دارد و به تازگی ابعاد جدیدتری از حجم این فاجعه روشن شده است؛ به گفته تیم تحقیقات [[فرانسه]]، در این انفجار، حفره‌ایبه عمق 45 متر ایجاد شده و بخش عمده‌ایاز این بندر از جمله انبار شماره 12 به کلی ویران شده است.

وزارت دفاع همچنین اعلام کرد که این بندر را به چندین بخش تقسیم کرده و در بخش یک تیم خارجی سرگرم جستجو برای یافتن افراد زنده است.

وزارت بهداشت لبنان پیش از این اعلام کرده بود که 21 نفر همچنان مفقود هستند.

حملات هر از گاهی [[رژیم صهیونیستی]] به لبنان برای سرکوبی فلسطینیان مقیم این کشور و بی‌ثباتی و ناامنی لبنان، امام موسی صدر را به اندیشه وادار ساخت تا برای دفاع از شیعیان گروهی را تاسیس کند. انفجار در اردوگاه آموزشی جنبش فتح در نزدیکی روستای عین‌البینه در نزدیکی بعلبک این فرصت را برای امام موسی صدر بوجود آورد تا در نشست مطبوعاتی 1975/07/06 موجودیت شاخه نظامی جنبش محرومین موسوم به امل را اعلام کند. نیروهای وابسته به امل نقش برجسته‌ای در دفاع از شیعیان در جریان جنگ‌های داخلی لبنان داشتند. پس از این جنگ به عنوان یکی از امضاکنندگان پیمان طائف در استقرار ثبات و امنیت لبنان نقش مثبتی ایفا کردند. با وجود این پس از حمله ارتش صهیونیستی در سال 1982 به لبنان نیروهای جنبش امل در جنوب این کشور و اطراف بیروت، دره بقاع و چند نقطه دیگر مستقر شدند. در این جنگ خسارت زیادی به نظامیان اسرائیلی وارد کردند بطوریکه یگان ویژه چترباز ارتش صهیونیستی را در ساحل خلده تارو مار ساختند و رشادت‌های جوانان این جنبش آنان را به سمبلی از مبارزه علیه اسرائیل تبدیل کرد بویژه اینکه سالیان متمادی علیه این رژیم دوشاش رزمندگان حزب‌الله در جنوب لبنان جنگیدند.

جنبش امل یکی از ارکان اصلی مقاومت اسلامی در جنوب لبنان است که توانست پیروزی‌های زیادی برای مردم این کشور رقم بزند و توطئه‌های غرب و اسرائیل علیه مقاومت و لبنان را خنثی کند[http://asre-iranian.ir/newspaper/page/2418/3/26446/0 (برای اطلاع بیشتر به سایت روزنامه عصر ایران مراجعه کنید)].

اول خرداد ۱۳۴۸ شمسی مجلس اعلای اسلامی شیعیان لبنان آغاز بکار کرد. مجلسی که طرح تشکیل آن سال ۱۳۴۶ در مجلس تصویب شد و رئیس‌جمهور لبنان آن را امضا کرد.

براساس قانون تصویب شده در مجلس مدت ریاست شش سال بود. سال ۱۳۵۲ هیات رئیسه مجلس این مدت را تا سن ۶۵ سالگی امام صدر تمدید کرد. دوره‌ای که ۱۵ سال آن، از ۱۳۵۷ در اسارت و غیبت گذشت. اما تا سال ۱۳۷۲ که امام ۶۵ ساله شد، همچنان رییس مجلس اعلای شیعیان بود. در این سال امام رئیس افتخاری انتخاب شد و شیخ م[[علامه محمد مهدی شمس الدین|محمد مهدی شمس‌الدین]] که قبلا نایب رئیس مجلس بود، به طور رسمی رییس مجلس شد[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/articleid/5547/Default.aspx?dnnprintmode=true&mid=463&SkinSrc=%5BG%5DSkins%2F_default%2FNo+Skin&ContainerSrc=%5BG%5DContainers%2F_default%2FNo+Container (برای اطلاع بیشتر به سایت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر مراجعه کنید)].

در لبنان از لحاظ ماهوی، قدرت سیاسی در اختیار رهبران طوایف مختلف است و هر چه طایفه قدرتمندتر و متحدتر باشد، جریان سیاسی نیز قدرتمندتر است <ref>یوسف قزما خوری، الطائفیة فی لبنان: من خلال مناقشات مجلس النواب 1923-1978، بیروت، دار الحمراء، 1989، ص 5-10</ref>.این کشور دارای هجده طایفه است، ولی قدرت بین سه طایفه مسلمان شیعه، مسلمان سنی و مسیحی مارونی تقسیم شده است به طوری که رئیس‌جمهوری از میان مارونی‌ها، نخست‌وزیر از میان سنّی‌ها و رئیس مجلس از میان شیعهها برگزیده می‌شود و دروزی‌ها نیز همواره به‌عنوان متوازن کننده قوا در بین این سه طایفه عمل می‌کنند<ref>نگاه کنید به: عیسی اسکندر المعلوف، المسألة الطائفیة فی لبنان: الجذور والتطور التاریخی، بیروت: دار الحمراء للطباعة والنشر، 1997</ref>.[http://tabyincenter.ir/print/?print=14044 (برای اطلاع بیشتر به سایت اندیشکده تبیان مراجعه کنید)]

حزب دروزی «سوسیالیست ترقی‌خواه» در سال ۱۹۴۹ تاسیس شد. از بارزترین موسسان آن می‌توان به «[[کمال جنبلاط]]»، «فرید حیران»، «آلبرت ادیب»، «عبدالله العلایلی»، «فواد رزق» و «جورج حنا» اشاره کرد. رهبر کنونی این حزب «ولید جنبلاط» است. پایه‌های حزب بر مبنای سکولاریسم و سوسیالیسم و بر مبنای اکثریت دروز شکل گرفته است. «تیمور جنبلاط»، «اکرم شهیب»، «هادی ابوالحسن»، «وائل ابوفاعور»، «فیصل الصایغ» و «بلال عبدالله»، ۶ عضو حزب سوسیالیست ترقی خواه هستند که اکنون در پارلمان لبنان از طریق ائتلاف با دو نماینده احزاب دیگر فراکسیون «گردهمایی دموکراتیک» را تشکیل دارند. «جریان توحید» از دیگر گروه‌های سیاسی دروزی است که ریاست آن را «وئام وهاب» از سیاستمداران شناخته شده دروزی لبنان برعهده دارد و اکنون یکی از نمایندگان دروزی‌ها در پارلمان این کشور است. حزب دموکراتیک لبنان به ریاست «طلال ارسلان» وزیر ورزش و جوانان سابق لبنان و جنبش مبارزه عربی لبنان به ریاست «فیصل الداود» نیز از جمله احزاب دروزی لبنان هستند[https://www.irna.ir/news/83830487/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA (برای اطلاع بیشتر به سایت ایرنا مراجعه کنید)].

کمال جنبلاط یک گروه شبه نظامی تاسیس کرد که نقش موثری در جنگ‌های داخلی لبنان داشت. این گروه تا سال 1990 بر بخشی از جبل لبنان و منطقه الشوف مسلط بود. مهم‌ترین دشمن شبه نظامیان وابسته به جنبلاط حزب کتائب بود. در مارس 1977 کمال جنبلاط ترور شد و انگشت اتهام به سوی مسیحیان گروه رقیب نشانه رفت و طرفداران جنبلاط با هدف گرفتن انتقام، مسیحیان زیادی را قتل عام کردند و شبه نظامیان موسوم به نیروهای لبنانی شهروندان دروزی را هدف گلوله‌های خود قرار دادند. این درگیری‌های خونین سبب شد تا مسیحیان ساکن جبل لبنان از منطقه کوچ کنند.

پس از ترور رفیق حریری نخست‌وزیر سابق لبنان در سال 2005 جورج حاوی یکی از رهبران حزب سوسیالیست ترقی خواه در گفت‌وگو با شبکه الجزیره [[بشاراسد]] رئیس‌جمهور سوریه را متهم به دخالت در این ترور کرد. این مسئله به تنش میان لبنان و سوریه دامن زد و در عرصه تحولات داخلی لبنان حزب سوسیالیست ترقی خواه به ائتلاف 14مارس پیوست. مواضع ضد مقاومتی که ولید جنبلاط در پیش گرفت حزب او را به یکی از مهم‌ترین گروه‌های سیاسی ائتلاف 14مارس تبدیل کرد[https://fa.alkawthartv.com/news/88796 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].  

لبنان به رغم جمعیت اندک و ۴ میلیونی خود (بدون ۲ میلیون جمعیت پناهندگان فلسطینی و پناهجویان سوری) احزاب و رسانه‌های فعال و فراوان دارد.

حزب دُروزی «گردهمایی دموکراتیک» به ریاست طلال ارسلان و حزب «سوسیالیست ترقی خواه» به رهبری «ولید جنبلاط»، حزب مسیحی «الکتائب» به ریاست «سامی الجمیل»، جریان «المستقبل» به رهبری سعد حریری، حزب مسیحی «نیروهای لبنانی» به رهبری «سمیر جَعجَع» و «گردهمایی تشیع» به رهبری «علی الامین» و رسانه‌های وابسته به آنها مهم‌ترین احزاب لبنانی هستند که از برخی سیاست‌های خارجی ایران انتقاد می‌کنند.

این در حالی است که ایران گرچه از دولت سوریه و حزب الله لبنان دفاع می‌کند اما همزمان بر وحدت ملی و فرایند سیاسی و تشکیل دولت وفاق ملی در این ۲ کشور تاکید کرده است.

یکی از نکات مهم در این ارتباط فضای ضد اسراییلی حاکم بر احزاب و رسانه‌های لبنان است و همه طیف‌های سیاسی و رسانه‌ای این کشور اسراییل را دشمن اصلی لبنان می‌دانند. این موضوع ظرف یک هفته گذشته در محکومیت «[[معامله قرن]]» از طرف همه مقام‌ها، احزاب و رسانه‌های لبنان خود را نشان داد[https://www.irna.ir/news/83662966/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8-%D9%88-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 (برای اطلاع بیشتر به سایت خبرگزاری ایرنا مراجعه کنید)].

در مقدمه قانون اساسی لبنان، علاوه بر اشاره به پایبندی این کشور به [[منشور ملل متحد]]، هویت «عربی» و التزام آن به منشور [[اتحادیه عرب|اتحادیه عرب]] نیز مورد تأکید قرار گرفته است. بر این اساس لبنان روابط خوب و عادی با بیشتر کشورهای عربی دارد. لبنان ازجمله کشورهایی است که رژیم غاصب صهیونیستی را به رسمیت نمی‌شناسد.

موقعیت ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک لبنان و بویژه همسایگی آن با سرزمین‌های اشغالی فلسطین، باعث شده تا این کشور مورد توجه بازیگران بزرگ عرصه سیاست بین‌الملل قرار گیرد. اکنون بسیاری از نهادهای بین‌المللی نیز در بیروت دفتر دارند. عمده‌ترین بازیگران خارجی در صحنه لبنان، پنج کشور ایران، سوریه، عربستان، آمریکا و فرانسه می‌باشند:

سابقه حضور و سلطه [[فرانسه]] در لبنان، موجب شد تا فرهنگ و سیاست فرانسه در این کشور به خصوص در جامعه مسیحی رواج و سیطره پیدا کند. لذا زبان فرانسوی به عنوان زبان دوم در این کشور رایج گردیده و فرهنگ فرانسوی توانسته همچنان سیطره خود را بر بخش عظیمی از جامعه لبنان حفظ نماید. بر همین اساس لبنان اکنون کشوری فرانکوفون محسوب می‌گردد.

بواسطه سیاست حمایت همه‌جانبه [[آمریکا|آمریکا]] از منافع سیاسی، نظامی و امنیتی رژیم صهیونیستی، و همچنین حفاظت از منافع نفتی خود در منطقه، لبنان به مرکز مهمی برای حضور و نفوذ آمریکا تبدیل شده است.

روابط لبنان با [[سوریه|سوریه]] به دلیل پیوندهای تاریخی و طایفه‌ای، مرز مشترک، سی سال حضور نیروهای سوری در لبنان (از سال 1975 تا سال 2005)، و وجود دشمن مشترک صهیونیستی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و معمولاً تحولات این دو کشور بر یکدیگر اثرگذار هستند.

کشور ما به لحاظ حمایت از مقاومت این کشور در برابر تجاوزات مستمر رژیم صهیونیستی، حضوری گسترده در صحنه لبنان دارد و از مقبولیت وسیعی نه تنها در صحنه [[شیعه]] بلکه در جامعه [[اهل‌سنت]]، مسیحیان و سایر طوایف [[لبنان]] نیز برخوردار می‌باشد[https://fa.alkawthartv.com/news/88618 (برای اطلاع بیشتر به سایت الکوثر مراجعه کنید)].

همچنین پرسش اصلی این است که جنبه‌ها و ابعاد تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان چه بوده و چه روندی را پیموده است؟ این پژوهش بامفاهیمی چون صدور انقلاب، ایدئولوژی اسلامی، مقاومت و جهان شمولی ارتباط دارد.

    

    

سیاست

رجایی با توجه به سر مقاله‌ها، روزنامه و خطبه‌های [[نماز جمعه]]، بر آن است که در نخستین روزهای انقلاب، فکر صدور انقلاب نزد مردم زنده بود؛ اما رمضانی اجرای سیاست صدور انقلاب را پس از بر کناری [[بنی صدر]] می‌داند.<ref>انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، رمضانی، ص 56</ref> سیاست صدور انقلاب ارتباط وثیقی با ایدئولوژی حاکم بر انقلاب دارد.

ایدئولوژی ای که حاوی اصول جدی، از جمله تأکید مجددبر اسلام، به مثابه شیوه تمام عیار زندگی، عدم اعتقاد به [[جدایی دین ازسیاست]]، اعتقاد به اینکه قدرت مسلمانان نیازمند حاکمیت اسلام است، معرفی دوباره شریعت به مثابه طرح اسلامی جامعه مطلوب، و تمایل به نبرد ([[جهاد]]) علیه تمام ناراستی‌ها، حتی اگر به [[شهادت]] منجر شود.

    

اهداف

همچنین امام (ره) بر انگیزه الهی انقلاب در برابر انقلاب‌های ملهم ازانگیزه‌های مادی تأکید داشت که این مسئله در نامه 1367/9/11ایشان به [[گورباچف]] نمود می‌یابد<ref>همان، ص 63</ref>. رمضانی بر این پایه، سه هدف اصلی صدور انقلاب را چنین بر می‌شمارد:

3. در دراز مدت، وسیله‌ایبرای استقرار نهایی نظم جهانی زیر چترعدالت اسلامی است<ref>همان، ص 65</ref>.

    

وسایل (ابزارها و استراتژی‌ها)

1. الگوسازی از دو طریق اسلامی کردن نظام و حاکمیت ارزش‌های اسلامی، و اثبات توانمندی نظام اسلامی در دنیای مدرن.

2. تبلیغ و آگاه سازی که از طریق گفتار، رفتار و توسط رجال، سیاستمداران، علما، محققان داخلی و خارجی و مؤمنان معتقد به انقلاب ظهور می‌یابد.

3. آموزش و ترویج اعتقادات اسلامی انقلابی از طریق کلاس‌ها، فیلم‌ها، کتاب‌ها و...

    

نیم نگاهی به لبنان

پیش از ورود به اصل بحث باید به صورت اجمالی با لبنان آشنا شویم:

    

روابط ایران و لبنان پیش از پیروزی انقلاب اسلامی <ref>ر. ک: التأسیس لتاریخ الشیعه فی لبنان و سوریه، جعفر المهارج، بیروت، دارالملاک 1992م؛ مسلیمن شیعه در لبنان، میرابوالفتح دعوتی، تهران، بعثت، بی تا؛ فصول من تاریخ الشیعه فی لبنان، علی المزین، بیروت، دارالفکر الحدیث، 2001م؛ نحو تاریخ فکری سیاسی لشیعه لبنان، حسن خلیل غریب، بیروت دارالکنوز الادبیه، 2001م</ref>

    

فروپاشی اقتصاد لبنان، سر خوردگی از میانه‌روی سیاسی و افزایش سطح عمومی فقر، تبدیل اسلام به عنوان جایگزین منحصر به فرد وبدیلی انسانی برای جنگ و پناهگاهی برای گریز از اضطراب‌ها. این گونه است که انقلاب اسلامی ایران توانسته است، به الگو سازی و عینی سازی خود در جامعه لبنان دست زند.

محمل تأثیر انقلاب اسلامی در لبنان به طور طبیعی شیعیان این کشورند. در زمان وقوع پیروزی انقلاب، سازمان امل، مهم‌ترین حزب شیعیان در عرصه سیاسی لبنان بود. انقلاب اسلامی در جریان امل نقشی دوگانه ایفا کرد. طبیعت پیروزی انقلاب اسلامی ایران برای جنبش امل برانگیزاننده بود. چنان که ریچارد نورتون می‌نویسد که سقوط شاه ثابت کرد که حکومتی نا مشروع را نباید تحمل کرد<ref>انقلاب اسلامی و بازتاب جهانی آن، ص 130</ref>.

همچنین امل کسانی چون زکریا حمزه، علی محمد الحسینی، مصطفی دیرانی، محمد عباسی، علی جابر، احمدخلیل فقیه و محمد مبارک را اخراج کرد که آنها هم بلافاصله [[مقاومت مؤمنه]] را بنیاد نهادند<ref>همان، ص 70</ref>.

   

شاخصه جهان شمولی، از شاخصه‌های مطرح درچارچوب نظری بود که از ویژگی‌های انقلاب اسلامی است و به همان شکل در حزب الله نیز نمود یافته است. حزب الله هنگام تأسیس، دربیانیه‌ایبا عنوان (ما که هستیم و هویت ما چیست ؟) به بروز این شاخصه پرداخته و می‌نویسد: ما فرزندان حزب الله هستیم که خداوندطلیعه آن را در ایران به پیروزی رساند تا دوباره هسته اولیه دولت اسلامی را در جهان بر پا کند... ما در لبنان یک حزب تشکیلاتی بسته باچارچوب سیاسی گنگ نیستیم، بلکه امتی هستیم که از طریق کمربنداعتقادی و سیاسی نیرومندی به نام اسلام، به مسلمانان سراسر جهان وابسته ایم)<ref>احزاب سیاسی لبنان، ص 47</ref>.

خصیصه مشترک دوم انقلاب اسلامی و حزب الله، احیاگری است که سید ابراهیم الامین، سخنگوی حزب الله در دهه هشتاد میلادی، آن راچنین معنا می‌کند: (صدور انقلاب، به معنای تسلط نظام ایران برملت‌های منطقه خاورمیانه نیست، بلکه به معنای تجدید حیات اسلامی منطقه است تا آنچه بر این ملت‌ها مسلط می‌شود، اسلام باشد)<ref>جنبش حزب الله لبنان، گذشته و حال، ص 172</ref>.

دیگر باور مشترک اعتقاد به [[ولایت فقیه]] است. حزب الله همواره برپایبندی نظری و عملی به ولایت فقیه و رهبری مجتهد آگاه پای فشرده است که ممیزه اصلی این جنبش، از دیگر جنبش‌های اسلامی منطقه‌اینیز محسوب می‌گردد. دیدگاه حزب الله در‌این‌باره چنین است که (در خصوص ولایت امر، ما خود را به ولایت مرجعیت رشیدی پایبند می‌دانیم. ولایت در فقیه جامع الشرایطی که عدالت، اعلمیت، کفایت، آگاهی به مسائل روز، مدیریت، تقوی و سایر صفات لازم در اوتجلی یافته است).

در بعد دیگر از این قضیه و مشابهت میان انقلاب اسلامی و حزب الله، باید به محوریت روحانیت در عمل سیاسی توجه کرد. جایگاه ویژه روحانیون در حزب الله به نفوذ روز افزون این حزب در میان شیعیان لبنان انجامید. این در حالی است که اساس بخش زیادی از نفوذروحانیون شیعه در لبنان از تأثیراتی است که شیعیان لبنان از [[انقلاب اسلامی ایران]] پذیرا شدند. چنان که اسداللهی بیان می‌کند، روحانیون شیعه نقش مهم در حزب الله ایفا می‌کنند<ref>همان، ص 181</ref>.ارتباط میان ولی فقیه وپیروان لبنانی وی و پوشش اعمال و مواضع حزب الله ضمن حفاظت وصیانت از ماهیت اسلامی آن.

درهمین راستا، راهبرد سیاسی را در کنار راهبرد نظامی در دستور کار خودقرار داد که نتیجه آن اصلاح در کادر رهبری و اخراج شیخ صبحی طفیلی از شورای رهبری حزب بود که همچنان بر مواضع رادیکال پای می‌فشرد<ref>همان، ص 199</ref>.همچنین به آزادی گروگان‌های خارجی کمک کرد که همراه باشناسایی و به رسمیت شناخته شدن حزب الله از سوی دولت و حفظ سلاح در جنوب بود. بدین ترتیب حزب الله به مشارکت در نظام سیاسی لبنان پرداخت.

حزب الله که تا پیش از پیمان طائف از سرنگونی نظام سیاسی لبنان وپیوستن آن به یک وطن بزرگ اسلامی سخن می‌گفت، پس از دهه 60شمسی با توسل به قواعد فقهی اسلامی، نظیر [[اضطرار]] و [[اصل تزاحم]]، به سمت واقع بینی حرکت کرد. همچنین از ادعای ادامه جنگ پس از عقب‌نشینی ارتش اسرائیل از جنوب لبنان، به نحو زیرکانه‌ایدست کشید وآن را به صورت یک آرمان بیان کرد. از سوی دیگر، رهبران حزب الله مقاومت اسلامی را با تفاسیر وطن خواهانه و ملی پیوند دادند تا گستره بیشتری به خود بگیرد.

تأثیر دیگر تغییر سیاست در ایران آن بود که حزب الله نیز همزمان باایران، سیاسیت درهای باز را به اجرا گذاشت. چنان که به ایجاد رابطه بااهل سنت، مسیحیان و دروزی‌ها مبادرت ورزید و به مذاکره با احزاب سیاسی مختلف لبنان پرداخت. آن گونه که تجمع از احزاب لبنانی را نیزسامان داد<ref>همان، ص 236</ref>. سید حسن نصر الله نیز پس از اخراج اسرائیل از جنوب لبنان، آن را پیروزی همگان بر شمرد و تمام مردم لبنان را در آن شریک دانست.

    

ب. اهداف

    

وسایل و استراتژی

[[شیخ نعیم قاسم]] اعلام کرد: امکان ائتلاف با تمام احزابی که با اسرائیل ارتباط ندارند وجود دارد<ref>همان، ص 209، به نقل از السفیر، 20 اکتبر 1995</ref>.همچنان که حزب الله به مشارکت درفعالیت‌های سندیکایی شوراهای شهر و روستا وارد شد؛<ref>همان، ص 213-215</ref> اما وجه دیگر حضور ایران، در صحنه دیپلماتیک بوده است که در برقراری تماس میان حزب الله با دولت لبنان و دولت‌های عربی منطقه پایان دادن به درگیری‌های امل و حزب الله با همکاری سوریه، توافق میان شیخ سعید شعبان و سوریه تبلور یافته است <ref>انقلاب ایران و باز تاب جهانی آن، ص 131</ref>.این تلاش‌ها هم حضور نیروهای معتقد به انقلاب اسلامی ایران را در لبنان تحکیم کرده است و هم در حمایت از نظام سیاسی لبنان بوده است.

    

    

تقریب مذاهب اسلامی به‌معنای زندگی مسالمت‌آمیز پیروان مذاهب اسلامی با حفظ ارزش‌های درون‌مذهبی، ضرورتی انکار‌ناشدنی است، که با درنظر گرفتن موقعیت ویژه برخی کشورهای اسلام، اهمیت و ضرورت آن دوچندان می‌شود. با مد نظر قرار دادن تأثیرهای دینی و فرهنگی و سیاسی کشور لبنان در منطقة خاورمیانه و کشورهای عربی اسلامی، ضرورت بررسی ظرفیت‌های تقریب در لبنان، به منظور توسعه و بررسی چالش‌های آن جهت رفع یا تبدیل به فرصت، نمایان خواهد بود.

   

2ـ1. تقریب مذاهب اسلامی

مقصود از تقریب مذاهب اسلامی، تقریب پیروان مذاهب اسلامی است؛ چراکه تقریب دو مذهب بدون درنظر گرفتن اتباع آن، معقول نخواهد بود. بدیهی است که تقریب به­معنای دست شستن از ارزش‌های مذهبی نیست و هیچ­یک از علمای اسلام چنین برداشتی از تقریب ارائه نکرده‌اند؛ بلکه همواره بر اصول ثابت ارزش­های دینی و مذهبی تأکید داشته‌اند. محمدی عراقی می‌گوید: «تقریب همان نزدیک شدن به مشترکات مذاهب است و منظور از تقریب مذاهب اسلامی این نیست که شیعه، سنی شود و یا سنی، شیعه؛ بلکه مراد این است که چون مشترکات ما بسیارند، می‌توان در مهم­ترین مسائل، حتی در مسائل فقهی، هم­فکری و همیاری نمود»<ref>محمدی عراقی، 1387، ص107</ref>.  

2ـ2. چالش‌های تقریب

2ـ3. ظرفیت‌های تقریب

لبنان از ظرفیت‌های خاصی برای تقریب مذاهب اسلامی برخوردار است. این سرزمین، از دیرباز مهد ادیان و مذاهب بوده است؛ ولی واقعیت این است که نباید به ظرفیت‌های موجود تقریبی در لبنان بسنده کرد؛ چه اینکه دشمنان اسلام همواره در تلاش­اند مسلمانان را در اقصی­نقاط جهان اسلام از وحدت دور سازند؛ چراکه اتحاد مسلمانان به هیچ‌وجه منافع استعماری و استکباری غرب و در رأس آنها آمریکا و اسراییل را تامین نخواهد کرد. از این رو است که علما و اندیشمندان از هیچ فرصتی برای تقویت وحدت اسلامی دریغ نکرده‌ و همواره پیروان مذاهب را به وحدت و تقریب مذهبی فراخوانده­اند.

3ـ1. پایبندی به حقوق دیگران و رفتار‌های اجتماعی در تعامل با پیروان مذاهب

برای رسیدن به وحدت اسلامی، باید بر مشترکات اسلامی تأکید شود و موارد اختلافی بین مذاهب را به دیده اجتهاد نگریست.

3ـ5. دشمن مشترک

شیخ نعیم قاسم دربارة اختلافات سیاسی و تأثیر آن بر اختلافات مذهبی می‌گوید: در واقع بین شیعه و سنی مسئله­ای نیست که به اختلافات مذهبی بینجامد؛ بلکه در لبنان اختلافات از مسائل سیاسی ناشی می‌شود که از سوی سیاست­مداران یا برخی جریان‌ها که همگام با غرب حرکت می‌کنند، مطرح می‌شود. این افراد سعی بر این دارند که این اختلافات سیاسی را در قالب اختلافات مذهبی جلوه دهند<ref>نعیم قاسم، 2013م</ref>.

اگر جامعه دینی لبنان به­ دور از اختلافات سیاسی باشد، بهشت پیروان ادیان و مذاهب خواهد بود؛ و این مسئله‌ای است که همة اندیشمندان لبنانی بر آن اشراف و اذعان دارند.

هرچند کشور لبنان به­دلیل ظرفیت‌های مهم و بنیادین عقلی و دینی تقریبی، تا حدودی از فعالیت‌ها و اندیشه‌های تکفیری در امان مانده است، ولی بعید نیست تبلیغات نابرابر این گروه، مرزهای لبنان را نیز درنوردد و دامن مسلمانان لبنان را نیز آلوده سازد. اکنون کشور سوریه ماهیت بحران خود را ازدست داده و بحران سوریه از موضوع سیاسی به موضوع مذهبی تغییر ماهیت داده است و معارضین سوریه فعالیت خود را با بیرق سلفی­‌گری ادامه می‌دهند. تهدید به تخریب حرم حضرت زینب و حضرت رقیه8 در دمشق، و اهانت به مزار صحابة رسول خدا9 در مرج عذرا مؤید این مطلب است. اگر جریان وهابیت به­صورت صحیح و عقلانی اصلاح و کنترل نشود، چه­بسا ضربات سنگینی داشته باشد و صدمات ناشی از آن نیز جبران­ناپذیر نباشد.

4ـ4. دشواری مسائل کلامی و ناآگاهی پیروان مذاهب از آموزه‌های مذهب مقابل

5. راهکارها و پیشنهادها

در این مختصر، به راهکارهایی که به­نظر می‌رسد می‌تواند به تحکیم روابط مسلمانان و تقویت وحدت بین ایشان بینجامد، اشاره می‌شود. امید که بتواند گامی در راستای وحدت اسلامی باشد:

پژوهش‌های علمی در موضوع مشترکات اسلامی مذاهب؛

حضور مؤثر اهل سنت در لبنان و ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی تحولات این کشور باعث شده تا کشورهای بزرگ عربی همچون عربستان سعودی نیز توجه خاصی به صحنه لبنان داشته باشند. این حضور در دوره رفیق حریری به بعد گسترده و عمیق گردید.

لبنان در مقایسه با کشورهای دیگر خاورمیانه، کشور بسیار کوچکی است. اهمیت کشور لبنان به سبب ژئوپولتیکی است. لبنان کشوری کوچک به مساحتی حدود 10452 کیلومتر مربع است. از شمال و شرق با سوریه، از غرب با دریای مدیترانه و از جنوب با فلسطین هم‌مرز است. ارتباط لبنان با دریا بسیار حائز اهمیت است. از قدیم فینیقی‌ها در لبنان زندگی می‌کردند و زمینۀ فعالیت آنها دریانوردی بوده است. رشته کوهی از شمال به جنوب و رشته کوهی از مرز سوریه تا فلسطین در خاک این کشور کشیده شده است. میان این دو رشته کوه‌ دشت بقاع قرار گرفته است. رودخانه‌های بسیاری نیز در این کشور وجود دارد از جمله: لیطانی، العاصی، رودخانۀ بیروت و....

آب و هوای کشور لبنان مدیترانه‌ای و کوهستانی است. به همین سبب، از وضعیت آب و هوایی مناسبی برخوردار است. کشور لبنان طبیعت بسیار زیبایی نیز دارد. صنعت گردش‌گری از قدیم یکی از منابع مهم درآمد لبنان بوده است.

== شهرهای لبنان ==

همچنین، عمدۀ فعالیت‌های اقتصادی لبنان تجارت و توریسم و خدمات بانکی است. در واقع، از لحاظ ژئوپولتیک مرز آبی و هم‌مرزی با دو کشور سوریه و فلسطین اشغالی بسیار اهمیت دارد. مرزهای سوریه تنها منفذ و راه حمل و نقل و تجارت کشور لبنان است. اگر روابط سوریه با لبنان در وضعیت مناسبی نباشد صدمات سنگینی برای لبنان به همراه خواهد داشت. و اقتصاد لبنان را از بین خواهد برد[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14815/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C.aspx (برای اطلاع بیشتر به سایت موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر مراجعه کنید)].

مذهب در لبنان، تنها به معنای اعتقادی شخصی، با آداب و رسوم عبادی خاص نیست، بلکه عنصری است که ویژگی سیاسی و اجتماعی لبنان را مشخص می‌کند. بر این اساس، مذهب به واسطه نظام طایفه‌ایلبنان در تقسیم قدرت، منافع و پست‌های اجرایی، سیاسی شده، به بنیان سیاست در این کشور تبدیل گردیده است. تعداد دقیق پیروان مذاهب مختلف در لبنان، همواره محل مناقشه بوده و چنان که گفته شد، از سال 1932 تا به امروز، سرشماری دقیقی در این زمینه صورت نگرفته و دولت لبنان تنها به انتشار مجموع جمعیت این کشور، بدون ذکر پیروان هر مذهب، اکتفا کرده است.

مسلمانان و مسحیان دو گروه دینی بزرگ لبنان هستند که هر یک به ترتیب 60 و 40 درصد جمعیت این کشور را به خود اختصاص داده‌اند؛ البته این آمار متغیر است و درصد جمعیت مسلمانان تا 63 درصد نیز ذکر می‌گردد. مسئله قطعی در این میان این است که جمعیت مسلمانان از بدو استقلال لبنان تا به امروز، همواره رو به ازدیاد بوده و از شمار جمعیت مسیحی، به دلایل مختلف و از جمله مهاجرت، کاسته شده است. مسلمانان لبنان را شیعیان (دوازده امامی)، اهل سنت، دروزی‌ها، علویان و اسماعیلی‌ها تشکیل می‌دهند و کاتولیک‌های مارونی، ارتدوکس‌های یونانی، کاتولیک‌های یونانی، ارمنیان ارتدوکس، ارمنیان کاتولیک، کاتولیک‌های رومی، آشوری‌ها، پروتستان‌ها و قبطی‌ها جامعه مسیحیان را تشکیل می‌دهند. یهودیان اقلیت بسیار کوچکی هستند که اغلب در بیروت سکونت دارند. در لبنان چهار قومیت عمده که به صورت سهم آنها در جامعه ملی درنظرگرفته شده‌اند، قومیتهای مسیحی مارونی، دروزی، سنی و شیعه هستند. سهم قومیتها در کشور لبنان عبارتند از:مارونی 18درصد، سنی 24درصد، شیعه 27درصد و دروزی 6درصد.<ref>طاهری، بازتاب انقلاب اسلامی بر شیعیان لبنان اسلامی 1388 ص 118</ref>.

شاید خلاصه‌گویی درباره صحنه فرهنگی و اندیشه اسلامی که لبنان در نیم قرن اخیر به خود دیده، بسیار دشوار باشد، زیرا دگرگونی‌ها شدید بوده و تا حد تناقض پیش رفته است، ولی تنها از باب اشاره، می‌توان درباره این موضوع در دو محور اساسی سخن گفت. به نظر نگارنده می‌توان در این دو محور بحث را مشخص نمود: محور شیعه و محور اهل سنّت.

شیعیان با گرایش‌های گوناگون، در این دوره برای اثبات حضورشان در فضای اهل سنّت تلاش کردند. «سید محسن امین» و «سید عبدالحسین شرف الدین» و شخصیت‌های دیگر، از باورهای شیعه دفاع و برای اثبات وجود شیعیان در میان محافل اهل سنّت اقدام کردند. کتاب‌های این دو شخصیت به ویژه کتاب‌های «المراجعات» و «اعیان الشیعه» در این زمینه شناخته شده است. نشریه «عرفان» نیز به عرضه تاریخ ژرف شیعه پرداخت، با این حال اختلاف‌هایی درون شیعی در محورهای بسیار به وجود آمد که به اعتقاد من مهمترین اختلاف‌ها شامل موارد زیر بود:

این اختلاف بیانگر طبیعت قرآئت و بیداری فرهنگی است که رهبران بزرگ جامعه شیعیان در آن دوره داشتند و گویای تصویری است که این بزرگان از علوم جدید در ذهن داشته‌اند و همچنین گویای نگاه بازی است که آنان نسبت به واقعیت‌های نو پیدا کرده بودند. واقعیت‌هایی که می‌رفت تا تمامی منطقه را فتح کند. همچنین این اختلاف نشان داد که آنان گروه‌های مرجع علمی دیگر، را به رسمیت شناختند. این اختلاف نظر، تصویر کوچکی بود از آنچه امروز به ارتباط میان حوزه و دانشگاه و یا رابطه میان روشنفکر و فقیه تعبیر می‌کنیم.

هنوز دهه نخست نیمه دوم قرن بیستم به پایان نرسیده بود که دو رهبر شیعه از دنیا رفتند: سید محسن امین و سید عبدالحسین شرف الدین. همین مساله باعث شد وضعیت شیعیان وارد مرحله جدیدی شود.

در حقیقت، نگاه ارایه شده از طرف امام موسی صدر، بازتاب‌های زیادی داشت. مهمترین آن عبارت بود از:

۱. عکس‌العمل جریان‌های سنّتی یا جریان‌هایی که نسبتا نگاه کلاسیک داشتند مانند «شیخ محمد جواد مغنیه» و «سید‌هاشم معروف حسنی» و شخصیت‌های دیگر. این گروه با روش فکری، فرهنگی و سیاسی امام موسی صدر رضایت موافق نبودند و روش دیگری را در تعامل با مسایل می‌پسندیدند که به رضایت از وضعیت موجود نزدیک بود البته با ایجاد تغییراتی اندک بر اساس مطالباتی محدود.

با صرف نظر از چنین نقدهایی، پروژه سید موسی صدر، بر طرح‌های دیگر فائق آمد و بر شیعیان لبنان تسلط یافت و با عقلانیتی که داشت، بر تمامی جریان‌ها حاکم گردید. ولی پنهان شدن ناگهانی امام موسی صدر در پایان دهه هفتاد میلادی، خلاء دهشت آوری را در زندگی شیعیان لبنان پدید آورد.

۳-۱ پیدایش جریان‌های اسلامی سیاسی شیعه

در این دوره که تقریبا از سال ۱۹۷۲ میلادی آغاز شد، جریان‌هایی در امتداد جریان‌های فکری سیاسی شیعه در نجف، به عرصه آمد. «علامه محمد حسین فضل الله» فعالیت‌های فکری خود را در بنت جبیل و شرق بیروت با تشکیل «خانواده برادری» و مجموعه‌ای از فعالیت‌های فکری گوناگون آغاز کرد. این جریان تا «اتحادیه دانشجویان مسلمان» که در جنوب بیروت مستقر بود، امتداد داشت. مجموعه‌های تازه‌ای پیرامون این دانشجویان و علامه فضل الله حلقه زد که به تدریج شیوه تفکرشان از جنبشی که امام موسی صدر و شخصیت‌های بعد از او به راه‌انداخته بودند، متفاوت شد.

این بار، بیشتر ابعاد فکری بر فعالیت این مجموعه‌ها حاکم بود، به گونه‌ای که از دست آورد تجربه امام موسی صدر، پیشی می‌گرفت. در تجربه امام موسی صدر، تنها علامه محمد مهدی شمس الدین(۲۰۰۲ میلادی) و نوشته‌هایش بود که قدرتمندانه‌اندیشه‌های دکتر «صادق جلال عظم» را در کتاب «نقد اندیشه دینی» و... تحلیل و نقد می‌کرد. کتاب‌های علامه شمس الدین مانند «المطارحات» و... و مشارکت فکری او در صحنه، تبلور حضور قدرتمند عالمان دینی را در صحنۀ گفتگوهای فلسفی و فکری جدید نشان می‌داد. زبان ایشان با گفتارهای خطابه‌ای و سخنرانی‌های بسیج کننده توده‌ها متفاوت بود.

اندیشه‌هایی که پیرامون علامه شمس الدین شکل گرفت، تشابه بسیاری داشت به افکاری که در کنار علامه فضل الله شکل گرفته بود. با این تفاوت که زبان فکری شمس الدین نخبه گرایی و حضور رسمی بیشتری داشت، زیرا بعد از امام موسی صدر، جانشین ایشان در مجلس اعلای شیعیان لبنان شده بود. به همین جهت، اندیشه‌های علامه شمس الدین به شیوه تفکر امام موسی صدر، نزدیکتر شده بود. در حالی که علامه فضل الله به شیوه تفکر جریان اسلامی عراق تمایل داشت که در آن دوره در «حزب الدعوه اسلامی» نمودار می‌شد. به همین دلیل علامه فضل الله به شیوه تفکر انقلابی و به نظریه «اجرای شریعت» و برپایی حکومت اسلامی و حاکمیت فقه اسلامی نزدیکتر می‌نمود، در حالی که علامه شمس الدین -با این که بنا به گفته‌ها، در نجف به خانواده حکیم نزدیک بوده ولی- اعتقاد داشت برای بهبود وضعیت شیعیان در وطن خود، باید سیاستی مسالمت‌آمیز را انتخاب نمود، نه سیاست مطالبه گرانه.

با آمدن نخستین گروه‌های سپاه پاسداران که تا اطراف شهر بعلبک رسیده بودند، حضور انقلاب اسلامی و اندیشه‌هایش در لبنان آغاز شده بود. پیروان انقلاب اسلامی در اندیشه و فعالیت عملی خود، روش جدیدی را دنبال می‌کردند که با اندیشه علامه شمس الدین و علامه فضل الله اختلاف اساسی داشت، البته به تفکرات علامه فضل الله نزدیکتر بود.

این تحوّل فکری بیانگر انتقال فرهنگ شیعی حاکم بر بیداری ایران، به کشور لبنان بود و نمایشگر پدیده بارزی بود که مواضع مختلفی درباره آن گرفته شد. عده‌ای با شور و اشتیاق از آن استقبال و برخی دیگر آن را به شدّت رد کردند. گروهی هم معتقد بودند: نقدهایی به این جریان وارد است ولی این تحوّل فوائد مثبت بسیاری دارد. مواضع یاد شده را می‌توان به شکل زیر خلاصه نمود:

این گروه، بیشتر عالمان بزرگسال نسل گذشته و جزو فارغ‌التحصیلان نجف بودند. این دسته، شیوۀ جدید اندیشه دینی را به جهت مبنای عرفانی، سیاسی کردن فقه و تندروی در دینداری در زندگی روزمره، نمی‌پذیرفتند. از این وضعیت استقبال نکردند بلکه منتقد وضعیت جدید بودند، چنانکه پیشتر برخی از آنان، از روش امام موسی صدر نیز انتقاد کرده بودند. آنها معتقد بودند اندیشۀ نظام اسلامی و حکومت دینی، یا حرام است و یا در جامعه‌ای مانند لبنان نامطلوب می‌باشد. شخصیت‌هایی مانند مرجع تقلید «شیخ محمد تقی فقیه»، «شیخ ابراهیم سلیمان» و «شیخ محمد حسن قبیسی» و... معتقد بودند هر پروژه‌ای که با نام اسلام فعالیت کند چه جمهوری اسلامی یا حزبی خاص و یا... سرانجام با شکست خود، برای اسلام ننگ و عار به بار خواهد آورد و مواضعی خواهد گرفت که به هیچ عنوان بیانگر اسلام نیست.

طبیعی بود که این گروه با پروژه‌های جدید همکاری نکند، به ویژه این که معتقد بود این طرح فکری جدید باعث به حاشیه رانده شدن نجف و فرهنگ آن به نفع مکتب انقلابی قم خواهد شد. این مساله فقط برای این گروه ناآشنا نبود بلکه بسیاری از شکل‌های فرهنگی پیشین شیعه به جهت وجود مجموعه نظریاتی در اندیشه شیعی، نسبت به این فرهنگ احساس غربت می‌کردند تا این که امام خمینی در صحنه آمد و این نظریات را نقد کرد.

ب) جریان‌های مرتبط با بیداری سیاسی ـ اسلامی

جریان و جنبشی که علامه فضل الله رهبری می‌کرد، به الگوی ایران بسیار نزدیک شد تا جایی که در پروژه سیاسی، تقریباً- اگر نگوییم کاملاً- مطابق روش ایران بود ولی برخی نکات اختلافی درباره برخی ابعاد فرهنگی و ابزارهای عملکرد سیاسی و دینی، به اضافه تعیین طبیعت ارتباط شیعیان لبنان و ایران، در دوره‌های مختلف نمودار می‌شد. برخی سخنرانی‌ها و مقالات علامه فضل الله که در نشریه «المنطلق»[۱] در نیمه دوم دهه هشتاد، منتشر شده بود در برخی محافل، بحث و جدلهایی را برانگیخت. ولی این مباحث نسبتاً محدود بود یعنی در مقایسه با مباحثی که‌اندیشه‌های علامه فضل الله در نیمه دهه ۹۰ برانگیخت، محدودتر بود.

نقاط اشتراک و اختلاف این چهار مکتب را این گونه خلاصه می‌کنم:

۱. چالش ارتباط با رژیم‌ها:

سید محمد حسن امین، در این زمینه، گرایش چپ داشت ولی برای به وجود آوردن انقلاب علیه رژیم‌ها نظریه پردازی نکرده بود، ولی در این دوره، تمایل علامه فضل الله به رویارویی با رژیم‌های سیاسی، نمودار شده بود. البته روش ایشان حساب شده و به دور از هرج و مرج گرایی بود. نقدهای علامه فضل الله در نشریه «المنطلق» و در مهمترین کتابش به نام «جنبش اسلامی، دغدغه‌ها و مسایل»[۲] منتشر شد. او در این نوشته‌ها به شکل تفصیلی، وسایل و راهکارهای فعالیت را برای جنبش‌ها تبیین کرده بود؛ برخلاف علامه شمس الدین که بدون هیچ قید و شرطی، این حرکت‌ها را نفی می‌کرد. این نگاه ایشان در کتابش با نام «فقه خشونت مسلّحانه در اسلام»[۳] تبیین شده بود.

۳. چالش شکل نظام سیاسی: ولایت فقیه یا نظامی دیگر؟

۴. چالش جهاد و روش‌هایش:

این چهار گرایش، به جهاد علیه اشغالگران، اتّفاق نظر داشتند. برخی شخصیت‌های گرایش سنّتی که پیشتر دربارۀ آنان سخن گفتیم، با جهاد مخالفت کردند. برخی از آنان معتقد بودند بنا به قانون «یسعی بذمتهم أدناهم» پیمان صلحی که انور سادات با اسرائیل امضا کرده، تمامی مسلمانان به صلح ملتزم می‌کند به همین جهت جهاد علیه یهود، معنا ندارد.

۵. بحران رهبری و چالش ارتباط با خارج:

اکثریت غالب جریان انقلابی، ارتباط با ایران را ارتباطی ایدئولوژیک و اعتقادی و تبعیت از ولی فقیه می‌دانستند. این جریان در تفکّر خود، بر اساس دیدگاه‌های فقهی رفتار می‌کردند، بر این ارتباط استدلال فقهی داشتند، به شدّت از آن دفاع می‌کردند. بلکه به تجربۀ عملی موفّق خود استدلال می‌کردند که این ارتباط بهترین شیوه پاسداری از منافع شیعیان لبنان است ولی از دهه هشتاد تا امروز، کسانی هستند که نسبت به طبیعت این ارتباط، پرسش دارند و درجه‌ای از استقلال را از تصمیم‌های ایران مطالبه می‌کنند. علامه فضل الله متّهم بود به این که با طرح نظریه تعدد ولایت در دهه هشتاد، زمینه را آماده نموده تا به عنوان ولی فقیه، رهبری شیعیان لبنان را به عهده بگیرد و اعلام مرجعیت ایشان در اواسط دهه نود، در این چارچوب می‌گنجد. ولی علامه فضل الله، همیشه این مساله را انکار نموده است. اما نکته‌ای که این نظریه را تأیید می‌کند این که هواداران گرایش علامه فضل الله، به پیروی کامل از ایران تمایل ندارند و افزایش لبنانی سازی خط انقلابی شیعه را مطالبه می‌کنند. برخی معتقدند یکی از عوامل تأثیرگذار بر این اختلاف، با انقلاب گرسنگان به رهبری شیخ «صبحی طفیلی» در اواخر دهه هفتاد بروز کرد. شیخ صبحی طفیلی جزو خطّی به حساب می‌آمد که معتقد به تعدیل ارتباط و بازگشت توازن روابط با ایران بود.

۶. چالش فهم دین و مراجع معرفتی:

اهل سنت

انتشار این ویدئو با موج خشم محافل مختلف لبنان و شخصیت‌های لبنانی مواجه شده و سبب شده است تا هر کدام در بیانیه‌های مختلف نسبت به آن واکنش نشان دهند و آن را به شدت محکوم کنند.

دارالفتوی: هرکس به اهل بیت اهانت کند از ما نیست

«[[شیخ حسن مرعب]]» معاون بازرس کل دارالفتوی پس از انتشار این ویدئو، جزو اولین افرادی بود که به آن واکنش نشان داد؛ وافزود هرکس به اهل بیت اهانت کند، از ما نیست.

وی خاطرنشان کرد: اهانت کنندگان به اهل بیت(ع) هیچ ارتباطی با اهل سنت ندارند و بیانگر دیدگاه آنها نیستند.

مفتی سابق اهل سنت لبنان نیز طی سخنانی به این فیلم موهن واکنش نشان داد.

وی با تاکید براینکه مسلمانان لبنان در قبال این اقدام موهن سکوت نخواهند کرد، افزود: کسانی که به خود جسارت می‌دهند و به رسول الله و اهل بیت مطهرشان علیهم اسلام اهانت می‌کنند، بهای کرده خود را خواهند پرداخت.

مفتی سابق لبنان افزود: فتنه سنی- شیعی، شمشیر آخته شده‌ایعلیه عموم مسلمانان لبنان و منطقه عربی است و هدف تخریب جوامع اسلامی را دنبال می‌کند و آب در آسیاب دشمنان بویژه رژِیم صهیونیستی می‌ریزد.

رئیس اتحادیه جهانی علمای مقاومت: آمریکا و اسرائیل سرنخ فتنه‌ها را به دست دارند

حمود افزود: این نشان می‌دهد که لبنان دچار هرج و مرج است و افراد نادان و مزدور می‌توانند به راحتی با احساسات میلیون‌ها نفر بازی کنند و اصل این اقدام از روی نادانی بود و اگر با اقدام نامناسب طرف مقابل روبرو می‌شد می‌توانست فتنه بزرگی ایجاد کند که خشک و تر را بسوزاند و در این صورت جنبش مردمی لبنان نمی‌توانست به خواسته‌های خود برسد.

این جنبش در بیانیه خود تاکید کرد: «هرکس که نظیر چنین اقداماتی را انجام می‌دهد، با دین ناب اسلام و اهداف والای آن به شدت فاصله دارد. چنین فردی با اقدام خود، به نفع طرح صهیونی- آمریکایی برای ایجاد فتنه میان امت اسلامی خدمتی رایگان ارائه کرده است[https://fa.shafaqna.com/news/855288/ (برای اطلاع بیشتر به سایت شفقنا مراجعه کنید)].

بنیان‌گذار این جنبش، نظریه دینی یکدست و خالصی ایجاد کرد که بعدها به مکاتب، گرایش‌ها و انجمن‌هایی تبدیل شد که طرف‌های سیاسی و مراکز قدرت پیرامون آن با یکدیگر به کشمکش پرداختند. برخی این کشمکش را عاملی برای تجزیه آن دانستند؛ درحالی که برخی دیگر آن را مانند خون تازه در رگ‌ها یافتند که با سلفیت لبنانی همخوانی دارد و عاملی برای جلوگیری از مرگ جنبش می‌باشد.

«شیخ سالم الشهال» (وفات 2008م) جنبش سلفیت در لبنان را تأسیس کرد. وی سلفی شدن را به دور از دانشگاه یا مؤسسه و به صورت مستقل و متکی به خود آغاز کرد. او با مذهب سلفیت از طریق مجله «المنار» آشنا شد؛ مجله‌ای که «محمد رشید رضا» آن را منتشر می‌کرد و مطالب آن را با مطالعه کتب «شیخ ناصرالدین البانی»، «ابن عثیمین» و «بن باز» می‌نوشت. علاوه بر این، سفرهای متعددی به عربستان سعودی داشت.

او طی سفری که در سال 1964 به مدینه داشت، با برخی از شیوخ و علمای عربستان دیدار کرد. پس از بازگشت، گروهی موسوم به «شباب محمد/ جوانان محمد» را تشکیل داد. دیری نپایید که اعضای آن با وی به عنوان سرکرده، بیعت کردند؛ افرادی مانند: «شیخ سعید شعبان» سرکرده جنبش «توحید اسلامی»؛ «[[شیخ بدر شندر]]»؛ «[[اکرم خضر]]» شاعر؛ دکتر «[[فتحی یکن]]» و «[[رشید کرامی]]» نخست‌وزیر اسبق. لذا عنوان آن به «الجماعة مسلمون» تغییر کرد. این گروه برای دعوت به اسلام و التزام به آن، رویکرد سلف را مبنای خود قرار داد. آنان از کارهای خیریه به عنوان وسیله‌ایبرای تبلیغ استفاده کردند. در این جا بود که مؤسسه‌ایخیریه با حمایت عربستانی‌ها و کویتی‌ها برای سرپرستی ایتام تأسیس شد.

مرحله دوم

شیخ سالم سه پسرش «داعی الإسلام»، «راضی» و «ابوبکر» را برای فراگیری علوم دینی به دانشگاه اسلامی مدینه منوره فرستاد. آنان در حالی که به شدت تحت تأثیر رویکرد سلفی دانشگاه‌های عربستان در آن زمان قرار گرفته بودند، از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شدند. وقتی شیخ الشهال پا به سن گذاشت و تبلیغ دین را کنار گذاشت، سرکردگی جنبش سلفی به داعی الإسلام پسر بزرگش واگذار شد. وی مرحله دوم فعالیت سلفی را اجرا کرد و ترکیبی از فعالیت دینی ـ سیاسی را در دستورکار قرار داد. او در دهه هفتاد قرن گذشته «هسته‌های ارتش اسلامی» را بنیان نهاد که در واقع تشکیلاتی مسلحانه برای دفاع اعتقادی و اجتماعی از اهل سنت در برابر کسانی شناخته می‌شد که به منافع مسلمانان دست درازی کرده بودند؛ مانند: مسیحیان، نصیریان (علویان) ارتش سوریه یا حتی حزب کمونیست. در آن زمان «احباش/حبشی‌ها» و شیعه خطری جدی به شمار نمی‌آمدند.

در اوایل دهه هشتاد میلادی، نقش جریان سلفی در لبنان پررنگ تر شد و با استفاده از گسترش جنبش «توحید اسلامی»، به تدریج دایره نفوذ خود را افزایش داد. این جنبش به رهبری سرکرده فقید «شیخ سعید شعبان» از حضور نظامی و سیاسی خود به عنوان سرپوش برای گسترش فعالیت سلفی‌هایی استفاده کرد که رابطه نزدیکی با شعبان داشتند؛ به ویژه «داعی الإسلام الشهال». میان این دو نفر روابط گرمی حکم فرما بود؛ ولی برنامه هر کدام با دیگری کاملا تفاوت داشت. حتی میان الشهال و برخی از سرکردگان درجه دوم جنبش شعبان کشمکش‌های شدیدی وجود داشت.

مکاتب سلفی

دو مکتب مهم در جهان عرب، سلفیت لبنان را به چالش کشید که عبارتند از:

نمایندگی این مکتب را خاندان «الزعبی» به سرکردگی شیخ «[[صفوان الزعبی]]» بر عهده دارند. وی یکی از شخصیت‌های برجسته «تجمع المعاهد والمؤسسات السلفیة/ اتحادیه مؤسسات و نهادهای سلفی» و رئیس هیئت امنای انجمن «وقف التراث الإسلامی» به شمار می‌رود. این انجمن در امتداد انجمن «إحیاء التراث السلفیة» کویت قرار داشت؛ انجمنی که از الزعبی حمایت مالی می‌کرد. به خاطر این انجمن، سفارت کویت در لبنان از اهمیت ویژه‌ایبرخوردار شده بود. الزعبی می‌گوید: اگر این حرف درست باشد که ما اهمیت خود را از کویت گرفته ایم، مسئله‌ایناپسند یا یک تهمت نیست؛ بلکه این امر باعث افتخار ما خواهد بود؛ ولی واقعیت این است که ملت، دولت و انجمن‌های خیریه کویت در امور لبنان مداخله نمی‌کنند.

تشکل‌های جهادی

تشکیلاتی مسلح و متشکل از مبارزانی که از سوریه به اردوگاه‌های فلسطینی منتقل شدند. سرکردگی آنان را «شاکر العبسی» اردنیِ فلسطینی تبار بر عهده دارد. در میان این تشکیلات افرادی از ملیت‌های مختلف حضور دارند؛ مانند: سوری‌ها، لبنانی‌ها، فلسطینی‌ها و عربستانی‌ها. این تشکیلات در اردوگاه «نهر البارد» درگیری‌های خونباری با ارتش لبنان داشت که بیشتر عناصر خود را طی این نبردها از دست داد. مهم‌ترین اهداف فتح الإسلام کشتار یهود و حامیان آن یعنی صهیونیسم غربی است. هدف عناصر آن نیز شهادت در راه خدا می‌باشد.

1. داعی الإسلام الشهال

حوادث یکی پس از دیگری اتفاق می‌افتاد و بحران میان دولت لبنان و شیخ داعی به اوج خود رسید. دولت لبنان تحت قیومیت سوریه قرار داشت. شیخ داعی به دامن زدن به فتنه مذهبی متهم و محکوم به اعدام شد و دارایی‌های انجمن مصادره گردید. او در آن دوره تحت پیگرد امنیتی قرار داشت، ولی به دلیل معادلات ملی ـ مذهبی احکام صادر شده در مورد او اجرا نشد. او در حوادث «الضنیة» (1999ـ 2000) نقش برجسته‌ایداشت. در زمان آغاز حوادث اخیر نهرالبارد نقش خود را به عنوان مذاکره کننده با جماعت فتح الإسلام از سر گرفت.

2. [[حسن الشهال]]

3. [[صفوان الزعبی]]

وی رئیس هیئت امنای انجمن «وقف التراث الإسلامی» بود. او به همراه حسن الشهال تصمیم گرفت تا با حزب الله مذاکره کند. این فرد در جنبش سلفی لبنان بیش از آن که نقش سیاسی داشته باشد، نقش اجتماعی داشت. الزعبی مدیریت تعدادی از مؤسسه‌ها و درمانگاه‌ها را بر عهده داشت؛ ولی او و جماعت متبوعش در صحنه سیاسی یا نظامی هیچ حضوری نداشتند.

الزعبی در اظهارات خود همیشه تأکید می‌کرد که اندیشه ی وی با میانه‌روی و اعتدال و گرایش به تثبیت امنیت در جامعه لبنان، از سایر دیدگاه‌ها متمایز می‌گردد. او در بیانیه‌ایمی‌گوید:

3- مسیحیان

لبنان دارای تعدد مذاهب و دارای هفده فرقه دینی به رسمیت شناخته شده می‌باشد: یازده فرقه مسیحی (مارونی، ارتدوکس، کاتولیک، ارمنی‌های ارتدوکس، ارمنی‌های کاتولیک، پروتستان‌ها، سریانی‌های ارتدوکس، سریانی‌های کاتولیک، لاتین‌ها، کلدانی‌ها و نستوری‌ها)، پنج فرقه اسلامی (شیعیان، سنیان، دروزیان، علویان و اسماعیلیان) و یک فرقه یهودی.

حکومت در لبنان، جمهوری (از نوع دموکراتیک پارلمانی) است و تنوع مذاهب و طوائف در لبنان، در طول تاریخ مسبب بروز جنگ‌ها و درگیری‌های متعددی بوده که جنگ‌های داخلی 1975 تا 1990 مهم‌ترین و طولانی‌ترین جنگ داخلی در این کشور محسوب می‌گردد. این تنوع فرهنگی و ناآرامی‌های ناشی از آن باعث شد تا نظام سیاسی منحصر بفردی در این کشور در قالب دموکراسی توافقی شکل بگیرد.

هیچ اطلاعات دموگرافیکی دقیقی در مورد فرقه‌های مذهبی مختلف در لبنان وجود ندارد، زیرا این کشور از سال 1932 تاکنون هیچ سرشماری رسمی نداشته است. در آن زمان، مسیحیان تقریباً بیش از نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دادند، گرچه برخی تحلیل گران آمار سال 1932 را نیز دقیق نمی‌دانند.

براساس قانون اساسی لبنان، که مبتنی بر یک توافق تقسیم قدرت است، رئیس‌جمهور باید یک مسیحی مارونی باشد، در حالی که نخست‌وزیر باید یک مسلمان سنی و رئیس مجلس یک شیعه مسلمان باشد.

پیش از جنگ داخلی که از سال 1975 تا 1990 ادامه داشت، مسیحیان شش موقعیت رهبری در دولت را نسبت به هر پنج نفر موقعیت برای مسلمانان در اختیار داشتند. طبق توافق طائف که به این جنگ پایان داد، این فرمول به نسبت 50-50 تنظیم شد و قدرت رئیس‌جمهور مارونی کاهش یافت.

جمهوری اسلامی ایران به لحاظ حمایت از مقاومت این کشور در برابر تجاوزات مستمر رژیم صهیونیستی، حضوری گسترده در صحنه لبنان دارد و از مقبولیت وسیعی نه تنها در صحنه شیعه بلکه در جامعه اهل‌سنت، مسیحیان و سایر طوایف لبنان نیز برخوردار می‌باشد.

در برخی مناطق، ادغام مسیحیان و مسلمانان در سال‌های اخیر افزایش یافته است، و نسل جوان تر شروع به فراموشی بی اعتمادی گروه‌های مذهبی به هم متأثر از جنگ داخلی لبنان کرده است که در سال 1990 به پایان رسید. با این وجود، در برخی مناطق، گروه‌های مذهبی همچنان از هم جدا و به هم ظنین هستند. برخی از بخش‌های جامعه مسیحی لبنان، از سوی جمعیت رو به رشد مسلمان، به ویژه پس از هجوم بیش از 1.5 میلیون پناهنده از همسایه این کشور، سوریه، که بیشتر آنها مسلمان سنی هستند، احساس خطر می‌کند.

در مناطق بیروت و لبنان، به طور کلی، مسیحیان و مسلمانان در کنار هم زندگی می‌کنند، اما سایر محله‌ها و روستاها عمدتاً بین این دو جمعیت تفکیک شده است. بیش از دو دهه پس از پایان جنگ داخلی، شرق بیروت عمدتاً مسیحی نشین و بیروت غربی عمدتاً مسلمان نشین باقی مانده است.

در این رابطه، «بشاره پطرس الراعی» رهبر کلیسای مسیحیان مارونی لبنان، خواستار بازگشت پناهندگان به «مناطق امن» در سوریه شده است. وی در پیام خود به مناسبت کریسمس در دو سال گذشته این پناهندگان را تهدیدی برای امنیت ملی لبنان دانست، هر چند او به مذهب به عنوان دلیلی برای این نگرانی اشاره نکرد.

جورج صلیبا، اسقف اعظم ارتدوکس سریانی جبل عامل لبنان، از این هم فراتر رفته و مسلمانان را به عنوان «دشمنان مسیح» محکوم کرد و گفت که کشتن مسیحیان در عراق «برای مسلمانان عادی است، زیرا هرگز با مسیحیان خوب رفتار نکردند».

با این وجود، روابط بین مسیحیان و مسلمانان در لبنان از بسیاری از لحاظ بهتر از هر جای دیگری در خاورمیانه است. به عنوان مثال، یک نظرسنجی توسط مؤسسه پیو در سال 2013 در مورد مسلمانان در سراسر جهان نشان داد در حالی که 50 درصد از مسلمانان مورد مطالعه در مصر نگاه مسیحیان نسبت به مسلمانان را عموماً خصمانه توصیف کردند، تنها 27 درصد از مسلمانان مورد مطالعه در لبنان این احساسات را به اشتراک گذاشتند. در عین حال، 35 درصد مسلمانان مصری اظهار داشتند که نگاه مسلمانان نسبت به مسیحیان خصمانه است، در حالی که 27 درصد از مسلمانان لبنانی با این موضوع موافقت کردند.

در عین حال، جنگ در سوریه نیز هم پیوندی میان فرقه‌های خارج از عرصه سیاسی را متحول کرده است. در برخی مناطق در نزدیکی مرز سوریه، جایی که شهرهای مسیحی هدف تهاجمات دولت اسلامی (داعش) بوده‌اند، مسیحیان با حزب الله، گروهی از شیعیان حمایت شده توسط ایران، همکاری کرده‌اند تا جوخه‌های محافظت را تشکیل دهند.

فرقه «احباش»

این جمعیت در انتخابات سال 1992 لبنان از حوزه بیروت و طرابلس شرکت کرد و موفق شد نامزد خود را به نام عدنان طرابلسی به پارلمان بفرستد، اما طرابلسی در انتخابات 1996 کرسی خود را از دست داد.

فعالیت خارجی این جمعیت، حول تقویت ایمان و دینداری مهاجران لبنانی از طریق برگزاری مراسم نماز در مساجد متمرکز است. این جمعیت هواداران خود در خارج را تشویق به راه‌اندازی نهادهای تبلیغاتی نظیر ایستگاه‌های رادیویی و… می‌کند. حضور این جمعیت در دانمارک، سوئد و برخی شهرهای کشور آلمان بسیار چشمگیر و برجسته است. این جمعیت موافقت خود را با سند صادره از سوی گردهمایی احزاب سیاسی لبنان در هتل "پریستون" اعلام کرد.

طرح‌های خیریه (جمیعة المشاریع الاسلامیه)

   

جمعیت طرح‌های خیریه اسلامی (احباش) جمعیت المشاریع الخیریه الاسلامیه

و طی یک مدت زمان کوتاه، این جمعیت دارای بخش‌های متعددی در مناطق لبنان شد.

افکار و اصول

   

شیخ الهرری رهبر دینی احباش

از سوی دیگر در توجهات روزانة سیاسی آنان، روابط محکم با سوریه و سازمان‌های رسمی لبنان به طور آشکار نمایان است. روابط جمعیت با نخست‌وزیر (رفیق حریری) در ابتدا مثبت بود اما بعدها متشنج شد، به خصوص پس از اینکه جمعیت اطمینان حاصل کرد که نامزد خود برای مجلس (دکتر عدنان طرابلسی) جزو لیست حریری در بیروت نیست. این جمعیت در انتخابات مجلس در سال 1992 ظهور سیاسی گسترده‌تری داشته و توانست در آن انتخابات، نامزد خود را زا شهر بیروت با حدود یازده هزار رأی راهی مجلس نماید در حالی که نامزد آن در طرابلس (طه ناجی) نتوانست به موفقیت دست یابد.

در هر حال احباش با دو ضربة بزرگ مواجه شدند. نخست‌ترور رئیس آنان و دیگری عدم موفقیت نامزد آنان در بیروت در راهابی به مجلس بود، ولی گویا اینکه آنان توانستند با آن دو ضربه با کمترین تلفات ممکن مقابله کنند. چرا که هم‌چنان حضور خود را در صحنه ادامه دادند و برای اثبات حضور خود در صحنه فعالیت فراوانی از خود نشان می‌دهند ولی ملاحظه می‌شود که از سخنان سیاسی و تهاجمی آنان تا حدود زیادی کاسته شده است.

این جمعیت دارای یک انجمن اداری است که شامل رؤسای دفاتر تبلیغات و امور تبلیغی و امور اجنماعی و بهداشتی و زنان و امور بخش‌ها و واحدها و امور آموزشی تربیتی و دیگر امور می‌شود.

این جمعیت دانشجویان زیادی در دانشگاه‌ها ندارد، چرا که این افراد در انتخابات شوراهای دانشکده‌ها خود را نشان ندادند ولی طی شش سال گذشته توانستند چندین مدرسه و دبیرستان را در سطح بیروت و دیگر مناطق احداث نمایند و در این مدارس در حدود 7000 دانش‌آموز پسر و دختر مشغول تحصیل هستند. نام این مجموعه از مدارس «مدارس و دبیرستان‌های فرهنگ اسلامی» است و افراد جمعیت امیدوارند قشر عظیمی که از این مدارس فارغ‌التحصیل می‌شوند جزو طرفداران آنان باشند.

   

- حبشی‌ها با ارائه یک الترناتیو میانه‌رو برای اسلام‌گرایی به یک بازیگر عمده در سیاست‌های لبنان تبدیل شده‌اند. طرفداری آنان از کثرت‌گرایی (پلورالیسم) تحمل مخالفین و صوفی‌گری باعث جذب بخش زیادی از طبقات متوسط شهری سنی به جنبش شده است.

آموزه‌های آنها بسیار عجیب و بعید از اسلام به نظر می‌رسید که جای بسی تامل است. ایشان خود را از پیروان عبدالله هراری که از رهبران احباش است می‌دانند.

کمپ آموزشی نظامی Tolay

7. و غیره[http://www.shiafrica.com/archive/1618/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D9%82%D9%87-%C2%AB%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D8%A7%D8%B4%C2%BB-%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C (برای اطلاع بیشتر به سایت شیعه آفریقا مراجعه کنید)].  

المرده در اصل یکی از گروه‌های اصیلی بود که در منطقه‌ایطولانی بین لبنان، سوریه، اردن، فلسطین و حتی عراق و ایران زندگی می‌کرد و با کنعانی‌ها و اموری‌ها و آرامی‌ها و گروه‌های دیگر مختلط شدند، ولذا به آنها مردة گفته می‌شود. که در اصل مردو بوده و "مار" به معنای بزرگ و "دو" به معنای قدرتمند می‌باشد ونام آنها به معنای بزرگ و قدرتمند می‌باشد. پس از آن نیز از نام آنها به عنوان قدرتمندان، انقلابی‌ها و... تفسیر گردید.

آل فرنجیّة