۸۵٬۸۱۰
ویرایش
نقش عالمان دین در ایجاد همبستگی پیروان مذاهب اسلامی (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۷
، ۲۱ ژانویهبدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'شرک آلود' به 'شرک‌آلود') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
'''نقش عالمان دین در ایجاد همبستگی پیروان مذاهب اسلامی''' عنوان مقاله‌ای از بخش اندیشه [[اندیشه تقریب (فصلنامه)|فصلنامه اندیشه تقریب]] در شماره هفتم می‌باشد که به قلم محمد حسین فصیحی <ref>محقق، نويسنده و مدرس حوزه.</ref> تدوین و به اهتمام [[مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] منتشر شده است. این مقاله در فصل تابستان سال 1385 منتشر شده است.</div> | '''نقش عالمان دین در ایجاد همبستگی پیروان مذاهب اسلامی''' عنوان مقاله‌ای از بخش اندیشه [[اندیشه تقریب (فصلنامه)|فصلنامه اندیشه تقریب]] در شماره هفتم می‌باشد که به قلم محمد حسین فصیحی <ref>محقق، نويسنده و مدرس حوزه.</ref> تدوین و به اهتمام [[مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] منتشر شده است. این مقاله در فصل تابستان سال 1385 منتشر شده است.</div> | ||
=چکیده= | ==چکیده== | ||
با توجه به اینکه انسجام مسلمانان در هر زمان به ویژه در شرایط فعلی (که مسلمانان لبنان و فلسطین آماج حملات بی‌رحمانه و ضد بشری اسرائیل غاصب با حمایت آشکار آمریکا قرار دارند. یک ضرورت عقلی و فریضه دینی است، [[امت اسلامی|امت اسلامی]] مکلف به ایجاد فضای اتحاد و برادری است. اما عالمان دین بیش از دیگران نسبت به این مهم تکلیف و نقش دارند. <br> | با توجه به اینکه انسجام مسلمانان در هر زمان به ویژه در شرایط فعلی (که مسلمانان لبنان و فلسطین آماج حملات بی‌رحمانه و ضد بشری اسرائیل غاصب با حمایت آشکار آمریکا قرار دارند. یک ضرورت عقلی و فریضه دینی است، [[امت اسلامی|امت اسلامی]] مکلف به ایجاد فضای اتحاد و برادری است. اما عالمان دین بیش از دیگران نسبت به این مهم تکلیف و نقش دارند. <br> | ||
در این نوشتار ابتدا به اهمیت و ضرورت اتحاد مسلمانان و مؤمنان <br>در قرآن و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)اشاره شده، سپس تعریفی از مسلمان و مؤمن ارایه گردیده است.<br> | در این نوشتار ابتدا به اهمیت و ضرورت اتحاد مسلمانان و مؤمنان <br>در قرآن و سنت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)اشاره شده، سپس تعریفی از مسلمان و مؤمن ارایه گردیده است.<br> | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
آن گاه به اختصار به جایگاه عالمان دین در فرهنگ اسلام پرداخته شده است. | آن گاه به اختصار به جایگاه عالمان دین در فرهنگ اسلام پرداخته شده است. | ||
در فرهنگ اسلامی علمای دینی از منزلت ویژه‌ای برخوردار بوده و از ایشان به عنوان جانشینان پیامبر و امینان خداوند و...یاد شده است. | در فرهنگ اسلامی علمای دینی از منزلت ویژه‌ای برخوردار بوده و از ایشان به عنوان جانشینان پیامبر و امینان خداوند و...یاد شده است. | ||
در پایان نیز به بیست راه‌کار علما در ایجاد همبستگی مسلمانان اشاره شده است، از جمله: | در پایان نیز به بیست راه‌کار علما در ایجاد همبستگی مسلمانان اشاره شده است، از جمله: | ||
# پرهیز از جمود فکری و جلوگیری از خرافات و بدعت‌ها؛ | # پرهیز از جمود فکری و جلوگیری از خرافات و بدعت‌ها؛ | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
# آگاهی از عقاید یک‌دیگر. | # آگاهی از عقاید یک‌دیگر. | ||
'''کلید واژه‌ها:''' قرآن، پیامبر اکرم، علمای دین، وحدت اسلامی، همبستگی، مذاهب اسلامی، اختلاف. | '''کلید واژه‌ها:''' قرآن، پیامبر اکرم، علمای دین، وحدت اسلامی، همبستگی، مذاهب اسلامی، اختلاف. | ||
=مقدمه= | |||
== مقدمه == | |||
هماهنگی و انسجام میان پیروان مذاهب اسلامی به ویژه در عصر کنونی که دشمنان اسلام از راه‌ها‌ی گوناگون از جمله مبارزه با تروریسم و سلاح اتمی در صدد تضعیف و نابودی مکتب حیات بخش اسلام برآمده‌اند از مسایل بنیادی و بسیار با اهمیت است. از این‌رو تنها عامل تجدید عظمت اسلام و رهایی مسلمین و خنثی نمودن توطئه‌ها‌ی دشمن، اتحاد مسلمانان جهان است. اتحاد از راه‌کارهایی است که نه تنها در مسایل سیاسی راه‌گشا است که در عمران، آبادی، پیشرفت، ترقی و... نیز مؤثر است.<br> | هماهنگی و انسجام میان پیروان مذاهب اسلامی به ویژه در عصر کنونی که دشمنان اسلام از راه‌ها‌ی گوناگون از جمله مبارزه با تروریسم و سلاح اتمی در صدد تضعیف و نابودی مکتب حیات بخش اسلام برآمده‌اند از مسایل بنیادی و بسیار با اهمیت است. از این‌رو تنها عامل تجدید عظمت اسلام و رهایی مسلمین و خنثی نمودن توطئه‌ها‌ی دشمن، اتحاد مسلمانان جهان است. اتحاد از راه‌کارهایی است که نه تنها در مسایل سیاسی راه‌گشا است که در عمران، آبادی، پیشرفت، ترقی و... نیز مؤثر است.<br> | ||
مراد از وحدت و تقریب، وحدت و تقریب اسلامی است نه سیاسی و مذهبی. به این معنا که همه مسلمانان با حفظ هویت مذهبی خود، علیه دشمنان اسلام در یک جبهه متحد شوند و از هویت دینی و فرهنگی خود دفاع کنند. چنین اتحادی عملی و شدنی است و هر مسلمان اعم از شیعه و سنی وظیفه دارد که در راه ایجاد آن به طور جدی قدم بردارد. وظیفه و رسالت علمای دینی دراین‌باره بسیار سنگین است و این مقاله در تبیین نقش آنان در این مورد می‌باشد.<br> | مراد از وحدت و تقریب، وحدت و تقریب اسلامی است نه سیاسی و مذهبی. به این معنا که همه مسلمانان با حفظ هویت مذهبی خود، علیه دشمنان اسلام در یک جبهه متحد شوند و از هویت دینی و فرهنگی خود دفاع کنند. چنین اتحادی عملی و شدنی است و هر مسلمان اعم از شیعه و سنی وظیفه دارد که در راه ایجاد آن به طور جدی قدم بردارد. وظیفه و رسالت علمای دینی دراین‌باره بسیار سنگین است و این مقاله در تبیین نقش آنان در این مورد می‌باشد.<br> | ||
پیش از تبیین نقش علما و دانشمندان دینی در ایجاد همبستگی بین پیروان مذاهب اسلامی، با دیدگاه قرآن و سنت درباره اهمیت و ضرورت اتحاد مسلمین آشنا می‌شویم. | پیش از تبیین نقش علما و دانشمندان دینی در ایجاد همبستگی بین پیروان مذاهب اسلامی، با دیدگاه قرآن و سنت درباره اهمیت و ضرورت اتحاد مسلمین آشنا می‌شویم. | ||
=وحدت در قرآن= | == وحدت در قرآن == | ||
آیات متعددی از قرآن با تعبیرهای گوناگون مسلمانان را به اتحاد و توحید صفوف فراخوانده و از اختلاف و دشمنی بر حذر داشته است، از جمله: | آیات متعددی از قرآن با تعبیرهای گوناگون مسلمانان را به اتحاد و توحید صفوف فراخوانده و از اختلاف و دشمنی بر حذر داشته است، از جمله: | ||
#«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» (آل‌عمران/103). | #«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا» (آل‌عمران/103). | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۲: | ||
#«إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ» (انبیاء/92). | #«إِنَّ هذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ أَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ» (انبیاء/92). | ||
=وحدت در سنت و سیره نبوی(صلی‌الله‌علیه‌وآله)= | == وحدت در سنت و سیره نبوی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) == | ||
با مطالعه سنت و تاریخ زندگانی پربار پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به موارد زیادی برمی‌خوریم که حضرت در قول و عمل پیروان خود را به اتحاد دعوت نموده و نسبت به تفرقه و اختلاف هشدار می‌داد و همواره مراقب بود تا مسلمانان با یک‌دیگر اختلاف نکنند و اگر کوچک‌ترین اختلاف و نزاعی بین آنها پیش می‌آمد با آن برخورد می‌کرد و آتش فتنه را خاموش می‌کرد. از اقوال پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دراین‌باره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:<br> | با مطالعه سنت و تاریخ زندگانی پربار پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به موارد زیادی برمی‌خوریم که حضرت در قول و عمل پیروان خود را به اتحاد دعوت نموده و نسبت به تفرقه و اختلاف هشدار می‌داد و همواره مراقب بود تا مسلمانان با یک‌دیگر اختلاف نکنند و اگر کوچک‌ترین اختلاف و نزاعی بین آنها پیش می‌آمد با آن برخورد می‌کرد و آتش فتنه را خاموش می‌کرد. از اقوال پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) دراین‌باره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:<br> | ||
الف ـ ذمه المسلین واحدة یسعی بها ادناهم و هم ید علی من سواهم فمن اخفر مسلما فعلیه لعنة الله و الملائکة و الناس اجمعین لا یقبل منه یوم القیامه صرف و لا عدل؛ عهد و امان مسلمانان یکی است و در زمینه پایین‌ترین آنها هم می‌توانند تلاش کنند و مسلمانان یک دست و متحد بر دیگران‌اند و هر کس به مسلمانی خیانت کند نفرین خدا، فرشتگان، و همه مردم بر او خواهد بود و خداوند در روز قیامت هیچ عذر و بهانه‌ای را از او نمی‌پذیرد». (منصور علی ناصف، 1382ق، ج4، ص 400).<br> | الف ـ ذمه المسلین واحدة یسعی بها ادناهم و هم ید علی من سواهم فمن اخفر مسلما فعلیه لعنة الله و الملائکة و الناس اجمعین لا یقبل منه یوم القیامه صرف و لا عدل؛ عهد و امان مسلمانان یکی است و در زمینه پایین‌ترین آنها هم می‌توانند تلاش کنند و مسلمانان یک دست و متحد بر دیگران‌اند و هر کس به مسلمانی خیانت کند نفرین خدا، فرشتگان، و همه مردم بر او خواهد بود و خداوند در روز قیامت هیچ عذر و بهانه‌ای را از او نمی‌پذیرد». (منصور علی ناصف، 1382ق، ج4، ص 400).<br> | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۸: | ||
ج ـ «مثل المومن فی توادّهم و تعاطفهم و تراحمهم بمنزله الجسد اذ اشتکی منه شیء تداعی له سایر الجسد بسحر و الحمی؛ مؤمنین در دوستی، عطوفت و مهربانی خود نسبت به یک‌دیگر مانند اعضای پیکر یک انسان‌اند، هرگاه عضوی رنجور و دردمند گردد اعضای دیگری نیز از بی‌خوابی و سوز تب متأثر می‌گردد». (ابن حنبل، بی‌تا، ج 4، ص 270).<br> | ج ـ «مثل المومن فی توادّهم و تعاطفهم و تراحمهم بمنزله الجسد اذ اشتکی منه شیء تداعی له سایر الجسد بسحر و الحمی؛ مؤمنین در دوستی، عطوفت و مهربانی خود نسبت به یک‌دیگر مانند اعضای پیکر یک انسان‌اند، هرگاه عضوی رنجور و دردمند گردد اعضای دیگری نیز از بی‌خوابی و سوز تب متأثر می‌گردد». (ابن حنبل، بی‌تا، ج 4، ص 270).<br> | ||
پیامبر اسلام علاوه بر توصیه‌ها‌ی قولی، در عمل نیز جهت ایجاد وحدت قدم برمی‌داشت. از جمله این موارد آشتی دادن دو قبیله اوس و خزرج است که سال‌ها در مدینه با یک‌دیگر دشمنی و خصومت شدید داشتند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در همان روزهای آغازین ورود خود به مدینه دشمنی و اختلاف دیرینه آنها را به دوستی و اتحاد تبدیل نمود. (سیوطی، ج2، ص 287 ذیل آیه 103 آل‌عمران؛ به نقل از بحوث قرانیه فی التوحید و الشرک، آیة‌الله سبحانی).<br> | پیامبر اسلام علاوه بر توصیه‌ها‌ی قولی، در عمل نیز جهت ایجاد وحدت قدم برمی‌داشت. از جمله این موارد آشتی دادن دو قبیله اوس و خزرج است که سال‌ها در مدینه با یک‌دیگر دشمنی و خصومت شدید داشتند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در همان روزهای آغازین ورود خود به مدینه دشمنی و اختلاف دیرینه آنها را به دوستی و اتحاد تبدیل نمود. (سیوطی، ج2، ص 287 ذیل آیه 103 آل‌عمران؛ به نقل از بحوث قرانیه فی التوحید و الشرک، آیة‌الله سبحانی).<br> | ||
یکی دیگر از اقدامات عملی پیامبر اسلام جهت بر قراری اخوت و همدلی میان مسلمانان و ریشه کن کردن اسباب اختلاف، بستن عقد اخوت و برادری میان انصار و مهاجرین است. با توجه به اینکه میان انصار و مهاجرین از لحاظ قومی، نژادی و اقتصادی فاصله زیادی بود منافقان سعی می‌کردند از این طریق میان آنها اختلاف ایجاد کنند و جامعه نو بنیاد اسلامی را در مدینه به خطر‌اندازند، اما پیامبر از طریق ایجاد عقد و پیمان برادری میان | یکی دیگر از اقدامات عملی پیامبر اسلام جهت بر قراری اخوت و همدلی میان مسلمانان و ریشه کن کردن اسباب اختلاف، بستن عقد اخوت و برادری میان انصار و مهاجرین است. با توجه به اینکه میان انصار و مهاجرین از لحاظ قومی، نژادی و اقتصادی فاصله زیادی بود منافقان سعی می‌کردند از این طریق میان آنها اختلاف ایجاد کنند و جامعه نو بنیاد اسلامی را در مدینه به خطر‌اندازند، اما پیامبر از طریق ایجاد عقد و پیمان برادری میان آنها، امید منافقان را به یأس تبدیل کرد. (ابن هشام، 1363ش، ج2، ص150). | ||
=مسلمان و مؤمن کیست؟ = | == مسلمان و مؤمن کیست؟ == | ||
از آنچه گفته شد، در ضرورت و اهمیت اتحاد مسلمانان برای هیچ مسلمانی تردید باقی نمی‌ماند اما جای این سؤال وجود دارد که به لحاظ کلامی و فقهی به چه کسی مسلمان و مؤمن گفته می‌شود. | از آنچه گفته شد، در ضرورت و اهمیت اتحاد مسلمانان برای هیچ مسلمانی تردید باقی نمی‌ماند اما جای این سؤال وجود دارد که به لحاظ کلامی و فقهی به چه کسی مسلمان و مؤمن گفته می‌شود. | ||
طبق روایات نبوی که شیعه و سنی در کتاب‌ها‌ی حدیثی معتبر خود آنها را نقل نموده‌اند، مسلمان کسی است که شهادت به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر خاتم بدهد و اعتقاد به معاد، نمازهای پنج گانه، روزه، زکات و حج داشته باشد.<br> | طبق روایات نبوی که شیعه و سنی در کتاب‌ها‌ی حدیثی معتبر خود آنها را نقل نموده‌اند، مسلمان کسی است که شهادت به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر خاتم بدهد و اعتقاد به معاد، نمازهای پنج گانه، روزه، زکات و حج داشته باشد.<br> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۶: | ||
«عن ابن عمر (رض) ان رسول الله قال امرت ان اقاتل الناس حتی یشهدوا ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و یقیم الصلاة و یؤتوا الزکاة فاذا فعلوا ذلک عصموا منی دمائهم و اموالهم؛ از ابن عمر نقل شده است که رسول خدا فرمود: ما مأمور شده‌ایم که با مردم بجنگیم تا اینکه شهادت به وحدانیت خدا و رسالت حضرت محمد بدهند و نماز را بر پا دارند و زکات بدهند، اگر چنین کردند خون و مالشان از ناحیه ما در امان است». (پیشین، ص 13).<br> | «عن ابن عمر (رض) ان رسول الله قال امرت ان اقاتل الناس حتی یشهدوا ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و یقیم الصلاة و یؤتوا الزکاة فاذا فعلوا ذلک عصموا منی دمائهم و اموالهم؛ از ابن عمر نقل شده است که رسول خدا فرمود: ما مأمور شده‌ایم که با مردم بجنگیم تا اینکه شهادت به وحدانیت خدا و رسالت حضرت محمد بدهند و نماز را بر پا دارند و زکات بدهند، اگر چنین کردند خون و مالشان از ناحیه ما در امان است». (پیشین، ص 13).<br> | ||
«عن ابی عمر بن الخطاب (رض) سئل رجل عن النبی من الاسلام قال: یا محمد اخبرنی عن الاسلام، فقال رسول الله: الاسلام ان تشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و تقیم الصلاة و تؤتی الزکاة و تصوم رمضان و تحج البیت ان استطعت الیه سبیلا ... قال فاخبرنی عن الایمان، قال: ان تؤمن بالله و ملائکته و کتبه و رسله والیوم الاخر و تؤمن بالقدر خیره و شره؛ مردی از پیامبر در مورد اسلام سؤال کرد، پیامبر فرمود: اسلام این است که شهادت بدهی خدایی جز خدای واحد نیست و اینکه محمد رسول خدا است و نماز بر پا داری و زکات بدهی و روزه ماه رمضان را بگیری و حج خانه خدا را در صورت استطاعت انجام دهی. سپس آن مرد از معنای ایمان پرسید، پیامبر فرمود: ایمان به خدا و ملائکه و کتاب‌ها و انبیای خداوند و روز قیامت و قدر، خیر و شرش را باور داشته باشی». (قشیری، 261ق، ج1، ص 37).<br> | «عن ابی عمر بن الخطاب (رض) سئل رجل عن النبی من الاسلام قال: یا محمد اخبرنی عن الاسلام، فقال رسول الله: الاسلام ان تشهد ان لا اله الا الله و ان محمدا رسول الله و تقیم الصلاة و تؤتی الزکاة و تصوم رمضان و تحج البیت ان استطعت الیه سبیلا ... قال فاخبرنی عن الایمان، قال: ان تؤمن بالله و ملائکته و کتبه و رسله والیوم الاخر و تؤمن بالقدر خیره و شره؛ مردی از پیامبر در مورد اسلام سؤال کرد، پیامبر فرمود: اسلام این است که شهادت بدهی خدایی جز خدای واحد نیست و اینکه محمد رسول خدا است و نماز بر پا داری و زکات بدهی و روزه ماه رمضان را بگیری و حج خانه خدا را در صورت استطاعت انجام دهی. سپس آن مرد از معنای ایمان پرسید، پیامبر فرمود: ایمان به خدا و ملائکه و کتاب‌ها و انبیای خداوند و روز قیامت و قدر، خیر و شرش را باور داشته باشی». (قشیری، 261ق، ج1، ص 37).<br> | ||
«عن عجلان ابی صالح قال: قلت لابی عبد الله او قفنی علی حدود الایمان، فقال: شهادة ان لااله الا الله و ان محمدا رسول الله و الاقرار بماجاء به من عند الله و صلوات الخمس و اداء الزکاة و صوم شهر رمضان و حج البیت و ولایة ولینا و عداوة عدونا و الدخول مع الصادقین؛ عجلان می‌گوید خدمت امام صادق عرض کردم که مرا از حدود و تعریف ایمان آگاه کن، امام صادق فرمود: شهادت بر وحدانیت خدا و رسالت حضرت محمد و اعتراف به اینکه آنچه پیامبر آورده است از جانب خدا می‌باشد و نمازهای پنج‌گانه و ادای زکات و روزه ماه رمضان و حج خانه خدا و دوست داشتن دوستان و دشمنی دشمنان ما، و وارد شدن در جمع صادقین، ایمان است». (کلینی، بی‌تا، ج 1، ص 29). | «عن عجلان ابی صالح قال: قلت لابی عبد الله او قفنی علی حدود الایمان، فقال: شهادة ان لااله الا الله و ان محمدا رسول الله و الاقرار بماجاء به من عند الله و صلوات الخمس و اداء الزکاة و صوم شهر رمضان و حج البیت و ولایة ولینا و عداوة عدونا و الدخول مع الصادقین؛ عجلان می‌گوید خدمت امام صادق عرض کردم که مرا از حدود و تعریف ایمان آگاه کن، امام صادق فرمود: شهادت بر وحدانیت خدا و رسالت حضرت محمد و اعتراف به اینکه آنچه پیامبر آورده است از جانب خدا می‌باشد و نمازهای پنج‌گانه و ادای زکات و روزه ماه رمضان و حج خانه خدا و دوست داشتن دوستان و دشمنی دشمنان ما، و وارد شدن در جمع صادقین، ایمان است». (کلینی، بی‌تا، ج 1، ص 29). | ||
=تعریف عبد القاهر بغدادی از مسلمان= | == تعریف عبد القاهر بغدادی از مسلمان == | ||
عبد القاهر بغدادی از متکلمان اهل‌سنت در تعریف مسلمان سنی می‌گوید: «والصحیح عندنا ان امة الاسلام تجمع المقرین بحدوث العالم و توحید صانعه و قدمه و صفاته و عدله و حکمته و نفی التشبیه عنه و نبوت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و رسالته الی الکافه و بتأبید شریعته و بان کل ما جاء به حق و بان القرآن منبع احکام الشریعه و ان الکعبة هی القبلة التی تجب الصلاة الیها فکل من اقر بذلک کله و لم یشبه ببدعة تود الی الکفر فهو السنی الموحد؛ صحیح در نزد ما این است که امت اسلام جمع می‌کند هرکسی که اقرار به حدوث عالم و یگانگی سازنده و خالق آن و قدیم بودن خدا و اینکه خدا دارای صفات و عادل و حکیم است و اینکه خدا شریک ندارد و نیز اقرار به نبوت و عمومیت رسالت حضرت محمد و ابدی و جاودانی بودن شریعت آن حضرت داشته باشد و معتقد باشد هر آنچه محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله)آورده است حق است و قرآن سرچشمه احکام شریعت و خانه کعبه همان قبله‌ای است که نماز خواندن به سمت آن واجب است. بنابراین هرکسی به آنچه ذکر شد اقرار و اعتراف داشته باشد و بدعت که منجر به کفر بشود انجام ندهد سنی موحد و یگانه‌پرست است». (بغدادی، بی‌تا، ص 13).<br> | عبد القاهر بغدادی از متکلمان اهل‌سنت در تعریف مسلمان سنی می‌گوید: «والصحیح عندنا ان امة الاسلام تجمع المقرین بحدوث العالم و توحید صانعه و قدمه و صفاته و عدله و حکمته و نفی التشبیه عنه و نبوت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و رسالته الی الکافه و بتأبید شریعته و بان کل ما جاء به حق و بان القرآن منبع احکام الشریعه و ان الکعبة هی القبلة التی تجب الصلاة الیها فکل من اقر بذلک کله و لم یشبه ببدعة تود الی الکفر فهو السنی الموحد؛ صحیح در نزد ما این است که امت اسلام جمع می‌کند هرکسی که اقرار به حدوث عالم و یگانگی سازنده و خالق آن و قدیم بودن خدا و اینکه خدا دارای صفات و عادل و حکیم است و اینکه خدا شریک ندارد و نیز اقرار به نبوت و عمومیت رسالت حضرت محمد و ابدی و جاودانی بودن شریعت آن حضرت داشته باشد و معتقد باشد هر آنچه محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله)آورده است حق است و قرآن سرچشمه احکام شریعت و خانه کعبه همان قبله‌ای است که نماز خواندن به سمت آن واجب است. بنابراین هرکسی به آنچه ذکر شد اقرار و اعتراف داشته باشد و بدعت که منجر به کفر بشود انجام ندهد سنی موحد و یگانه‌پرست است». (بغدادی، بی‌تا، ص 13).<br> | ||
طبق تعریف بغدادی از سنی موحد، شیعیان نیز سنی موحداند، زیرا به همه آنچه در عبارت بغدادی ذکر شد اقرار و ایمان دارند.<br> | طبق تعریف بغدادی از سنی موحد، شیعیان نیز سنی موحداند، زیرا به همه آنچه در عبارت بغدادی ذکر شد اقرار و ایمان دارند.<br> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۶: | ||
الف ـ ایمان به خدا و یگانگی او داشته باشد؛<br> | الف ـ ایمان به خدا و یگانگی او داشته باشد؛<br> | ||
ب ـ ایمان به نبوت و رسالت حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و هر آنچه به همراه خود آورده است داشته باشد؛<br> | ب ـ ایمان به نبوت و رسالت حضرت محمد(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و هر آنچه به همراه خود آورده است داشته باشد؛<br> | ||
ج ـ عقیده به معاد و روز قیامت داشته باشد. | ج ـ عقیده به معاد و روز قیامت داشته باشد. | ||
=نقش علمای دینی در ایجاد همبستگی و وحدت اسلامی= | == نقش علمای دینی در ایجاد همبستگی و وحدت اسلامی == | ||
به طور کلی در فرهنگ اسلام، علما و دانشمندان دینی از جایگاه و قداست بسیار بالایی برخوردارند و به تعبیر قرآن، دارای درجات و مراتب بالاتری نسبت به دیگران می‌باشند؛ «یرْفَعِ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات» (مجادله/11). | به طور کلی در فرهنگ اسلام، علما و دانشمندان دینی از جایگاه و قداست بسیار بالایی برخوردارند و به تعبیر قرآن، دارای درجات و مراتب بالاتری نسبت به دیگران می‌باشند؛ «یرْفَعِ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات» (مجادله/11). | ||
در احادیث نبوی، از علما و جانشینان پیامبر خاتم به وارثین انبیا و ستارگان آسمان و ... یاد شده است:<br> | در احادیث نبوی، از علما و جانشینان پیامبر خاتم به وارثین انبیا و ستارگان آسمان و ... یاد شده است:<br> | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۶: | ||
با توجه به جایگاه و مقام معنوی و اجتماعی علما و پیشوایان دینی، آنان دارای مسئولیت خطیر و نقش کلیدی و محوری در ایجاد وحدت و هماهنگی بین مسلمانان و برطرف کردن اختلاف و نفاق از میان ایشان‌اند، زیرا نقش و مسئولیت هر کس به میزان ارزش وجودی و جایگاه و موقعیت او در جامعه است. بنابراین همان‌گونه که قرآن و پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) امت مسلمان را به انسجام و برادری فراخوانده و از اختلاف و دشمنی بر حذر داشته‌اند، علمای اسلام که طبق نص پیامبر وارث، جانشین و امین خدا و پیامبرند باید با تأسی از پیامبران اختلافات و تنش‌ها‌ی مذهبی، نژادی، منطقه‌ای و ملی را از راه‌ها‌ی مختلف از جمله خطابه و منبر، کتاب، مجله، روزنامه، اینترنت و سایر ابزار تبلیغاتی، از میان مسلمانان ریشه کن نمایند و در مقابل، بذر محبت، همدلی و برادری را در دل‌ها‌ی آنان بیافشانند.<br> | با توجه به جایگاه و مقام معنوی و اجتماعی علما و پیشوایان دینی، آنان دارای مسئولیت خطیر و نقش کلیدی و محوری در ایجاد وحدت و هماهنگی بین مسلمانان و برطرف کردن اختلاف و نفاق از میان ایشان‌اند، زیرا نقش و مسئولیت هر کس به میزان ارزش وجودی و جایگاه و موقعیت او در جامعه است. بنابراین همان‌گونه که قرآن و پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) امت مسلمان را به انسجام و برادری فراخوانده و از اختلاف و دشمنی بر حذر داشته‌اند، علمای اسلام که طبق نص پیامبر وارث، جانشین و امین خدا و پیامبرند باید با تأسی از پیامبران اختلافات و تنش‌ها‌ی مذهبی، نژادی، منطقه‌ای و ملی را از راه‌ها‌ی مختلف از جمله خطابه و منبر، کتاب، مجله، روزنامه، اینترنت و سایر ابزار تبلیغاتی، از میان مسلمانان ریشه کن نمایند و در مقابل، بذر محبت، همدلی و برادری را در دل‌ها‌ی آنان بیافشانند.<br> | ||
اکنون وقت آن رسیده است که علما با درک زمان و شرایط حساس جهان اسلام با تمسک به کتاب و سنت و در نظر گرفتن اصول و مشترکات اسلام، از اختلافات و اعمال تفرقه‌انگیز پرهیز نمایند و جلوی کسانی که زمینه‌ها‌ی دشمنی میان مسلمین و جدایی آنان از یک‌دیگر را فراهم می‌کنند گرفته و نقشه‌ها‌ی خطرناک دشمنان اسلام را خنثی نمایند.<br> | اکنون وقت آن رسیده است که علما با درک زمان و شرایط حساس جهان اسلام با تمسک به کتاب و سنت و در نظر گرفتن اصول و مشترکات اسلام، از اختلافات و اعمال تفرقه‌انگیز پرهیز نمایند و جلوی کسانی که زمینه‌ها‌ی دشمنی میان مسلمین و جدایی آنان از یک‌دیگر را فراهم می‌کنند گرفته و نقشه‌ها‌ی خطرناک دشمنان اسلام را خنثی نمایند.<br> | ||
وحدت میان علمای اسلام رمز موفقیت، عظمت، پیشرفت و سربلندی مسلمین می‌باشد. اهمیت و ضرورت اتحاد و مدارای علمای مسلمان از آن رو است که همبستگی ایشان سبب انسجام، همدلی و همراهی سایر اقشار مسلمانان می‌شود؛ زیرا علما پیشوا و مقتدای امت اسلام‌اند و مردم از آنها تبعیت می‌کنند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «صنفان من امتی اذا صلحا صلحت امتی و اذا فسدوا فسدت امتی، قیل: یا رسول الله و من هما؟ قال: الفقهاء و الامراء؛ پیامبر فرمود: دو دسته از امت من اگر صالح و شایسته شدند امت من صالح و شایسته می‌شوند و اگر فاسد شدند امت فاسد می‌شوند، سؤال شد آن دو طایفه کدام‌اند، فرمود: دانشمندان دینی و حاکمان». | وحدت میان علمای اسلام رمز موفقیت، عظمت، پیشرفت و سربلندی مسلمین می‌باشد. اهمیت و ضرورت اتحاد و مدارای علمای مسلمان از آن رو است که همبستگی ایشان سبب انسجام، همدلی و همراهی سایر اقشار مسلمانان می‌شود؛ زیرا علما پیشوا و مقتدای امت اسلام‌اند و مردم از آنها تبعیت می‌کنند. پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «صنفان من امتی اذا صلحا صلحت امتی و اذا فسدوا فسدت امتی، قیل: یا رسول الله و من هما؟ قال: الفقهاء و الامراء؛ پیامبر فرمود: دو دسته از امت من اگر صالح و شایسته شدند امت من صالح و شایسته می‌شوند و اگر فاسد شدند امت فاسد می‌شوند، سؤال شد آن دو طایفه کدام‌اند، فرمود: دانشمندان دینی و حاکمان». | ||
=راه‌کارهای علما در اتحاد مسلمانان= | == راه‌کارهای علما در اتحاد مسلمانان == | ||
عالمان دین با راه‌کارهای زیر به خوبی می‌توانند مسلمانان را با یک‌دیگر نزدیک و متحد و اختلافات را از میان آنها ریشه کن نمایند:<br> | عالمان دین با راه‌کارهای زیر به خوبی می‌توانند مسلمانان را با یک‌دیگر نزدیک و متحد و اختلافات را از میان آنها ریشه کن نمایند:<br> | ||
| خط ۱۱۶: | خط ۱۱۷: | ||
# توجه به مغز و روح دین و پرهیز از قشری‌گری و ظاهرگرایی؛ | # توجه به مغز و روح دین و پرهیز از قشری‌گری و ظاهرگرایی؛ | ||
# مبارزه با جهل و بی‌خبری و عقب ماندگی و تلاش برای فتح قله‌ها‌ی علوم و فنون مختلف؛ | # مبارزه با جهل و بی‌خبری و عقب ماندگی و تلاش برای فتح قله‌ها‌ی علوم و فنون مختلف؛ | ||
# پیروی از پیشگامان تقریب و منادیان وحدت اسلامی هم‌چون سید | # پیروی از پیشگامان تقریب و منادیان وحدت اسلامی هم‌چون سید جمال‌الدین اسدآبادی، شیخ محمد عبده، سید عبد الحسین شرف الدین، امام خمینی، شیخ محمود شلتوت و ... ؛ | ||
# توجه به این مطلب که شیعه و سنی دشمنی مشترک دارند؛ | # توجه به این مطلب که شیعه و سنی دشمنی مشترک دارند؛ | ||
# بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام؛ | # بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام؛ | ||
| خط ۱۲۲: | خط ۱۲۳: | ||
توجه عملی به راه‌کارها و پیشنهادات یاد شده، مسلمانان را به هم دیگر نزدیک و متحد نموده و سبب بازگشت عظمت از دسته رفته آنان و شکست دشمنان اسلام می‌شود.<br> | توجه عملی به راه‌کارها و پیشنهادات یاد شده، مسلمانان را به هم دیگر نزدیک و متحد نموده و سبب بازگشت عظمت از دسته رفته آنان و شکست دشمنان اسلام می‌شود.<br> | ||
توضیح، تحلیل و بیان میزان تأثیر یکایک راه‌کارهای ذکر شده فرصت و مجال دیگری می‌طلبد و در اینجا تنها به تبیین دو راه‌کار آخر به صورت خلاصه پرداخته می‌شود. | توضیح، تحلیل و بیان میزان تأثیر یکایک راه‌کارهای ذکر شده فرصت و مجال دیگری می‌طلبد و در اینجا تنها به تبیین دو راه‌کار آخر به صورت خلاصه پرداخته می‌شود. | ||
=نقش بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام اسلامی در همبستگی مسلمانان= | == نقش بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام اسلامی در همبستگی مسلمانان == | ||
مقصود از بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام این است که علمای محترم مذاهب اسلامی هنگام بازگویی و تعلیم احکام و مسایل فقهی باید همان‌گونه که ائمه مذاهب اسلامی و مراجع تقلید در کتاب‌ها‌ی فقهی و رساله‌ها‌ی عملیه خود بیان نموده‌اند عمل نمایند. به عنوان مثال، اگر عملی طبق نظر رئیس مذهب و مرجع تقلیدی مستحب است، در موقع تعلیم از آن به عنوان مستحب، اگر واجب است به عنوان واجب و اگر اختلافی است به عنوان مورد اختلاف از آن نام ببرند.<br> | مقصود از بیان واقعیات و پرهیز از تحریف احکام این است که علمای محترم مذاهب اسلامی هنگام بازگویی و تعلیم احکام و مسایل فقهی باید همان‌گونه که ائمه مذاهب اسلامی و مراجع تقلید در کتاب‌ها‌ی فقهی و رساله‌ها‌ی عملیه خود بیان نموده‌اند عمل نمایند. به عنوان مثال، اگر عملی طبق نظر رئیس مذهب و مرجع تقلیدی مستحب است، در موقع تعلیم از آن به عنوان مستحب، اگر واجب است به عنوان واجب و اگر اختلافی است به عنوان مورد اختلاف از آن نام ببرند.<br> | ||
در مواردی دیده می‌شود که برخی علما اعمالی را که طبق فتاوای رؤسای همه مذاهب اسلامی واجب نیست به گونه‌ای برای مردم بازگو می‌کنند که تداعی واجب بودن نزد تمام مذاهب می‌نماید؛ برای نمونه می‌توان به مسئله تکتف در نماز (گذاشتن دست روی دست در حال قیام در نماز) و شهادت به ولایت حضرت علی در اقامه اشاره کرد. برخی از علمای محترم اهل‌سنت تکتف را طوری به مردم آموزش داده و می‌دهند که گویا واجب است و بدون تکتف نماز باطل است. | در مواردی دیده می‌شود که برخی علما اعمالی را که طبق فتاوای رؤسای همه مذاهب اسلامی واجب نیست به گونه‌ای برای مردم بازگو می‌کنند که تداعی واجب بودن نزد تمام مذاهب می‌نماید؛ برای نمونه می‌توان به مسئله تکتف در نماز (گذاشتن دست روی دست در حال قیام در نماز) و شهادت به ولایت حضرت علی در اقامه اشاره کرد. برخی از علمای محترم اهل‌سنت تکتف را طوری به مردم آموزش داده و می‌دهند که گویا واجب است و بدون تکتف نماز باطل است. آنها به این نکته اشاره نمی‌کنند که اولا همه مذاهب چهارگانه اهل‌سنت، تکتف در نماز را واجب نمی‌دانند؛ ثانیاً برخی از مذاهب اسلامی مانند مالکی نه تنها این عمل را واجب نمی‌دانند بلکهّ طبق بعضی از صورت‌ها ارسال (رها کردن دست در حال قیام نماز) را مندوب و تکتف را مکروه می‌دانند و ثالثاً آنهایی هم که تکتف را سنت و مستحب می‌دانند در نحوه آن اختلاف دارند؛ حنفیه معتقد است باید دست راست را بر دست چپ در زیر ناف گذاشت. اما شافعیه می‌گوید باید دست را پشت ناف و در زیر سینه گذاشت. (ر. ک: جزیری، 1406 ق، ج1، ص 251؛ حنفی، بی‌تا، ج 1، ص 287 و مرغنیانی، بی‌تا، ج1، ص 47).<br> | ||
از طرفی دیگر، علمای شیعه اذان و اقامه را به گونه‌ای به مسلمانان شیعه آموزش می‌دهند که گویا شهادت به ولایت امیرالمؤمنین (اشهد ان علیا ولی الله) جزء اذان و اقامه است و بدون آن اذان و اقامه ناقص است. در حالی‌که هیچ یک از مراجع تقلید شیعه چنین فتوایی نداده‌اند. همه آن را مستحب می‌دانند و در رساله‌ها‌ی عملیه خود تصریح کرده‌اند اگر کسی شهادت ثالثه را به این نیت که جزء اذان و اقامه است بگوید بدعت انجام داده است. (بنی‌ها‌شمی، 1378ش، ج1، ص540). شیخ طوسی در کتاب مبسوط در این مورد می‌گوید: «الاذان و الاقامه خمسة و ثلاثون عشر فصلا ثمانیة عشر فصلا الاذان و سبعة عشر فصلا الاقامه ... فاما قول اشهد ان علیا امیر المومنین و آل محمد خیر البریه علی ما ورد فی شواذ الاخبار فلیس بمعول علیه فی الاذان و لو فعله الانسان یاثم به غیر انه لیس من فضیلة الاذان و لا کمال فصوله؛ اذان و اقامه 35 فصل است، هرکدام به ترتیب 18 و 17 جمله دارد، اما گفتن اشهد ان علیا امیر المومنین و آل محمد خیر البریه بنابر آنچه که در اخبار شاذ آمده است که فقها در بحث اذان به آنها عمل نکرده‌اند اگر آن جمله را در اذان بگوید [به قصد جزئیت] گناه کرده است». (شیخ طوسی، 1387ق، ج1، ص99).<br> | از طرفی دیگر، علمای شیعه اذان و اقامه را به گونه‌ای به مسلمانان شیعه آموزش می‌دهند که گویا شهادت به ولایت امیرالمؤمنین (اشهد ان علیا ولی الله) جزء اذان و اقامه است و بدون آن اذان و اقامه ناقص است. در حالی‌که هیچ یک از مراجع تقلید شیعه چنین فتوایی نداده‌اند. همه آن را مستحب می‌دانند و در رساله‌ها‌ی عملیه خود تصریح کرده‌اند اگر کسی شهادت ثالثه را به این نیت که جزء اذان و اقامه است بگوید بدعت انجام داده است. (بنی‌ها‌شمی، 1378ش، ج1، ص540). شیخ طوسی در کتاب مبسوط در این مورد می‌گوید: «الاذان و الاقامه خمسة و ثلاثون عشر فصلا ثمانیة عشر فصلا الاذان و سبعة عشر فصلا الاقامه ... فاما قول اشهد ان علیا امیر المومنین و آل محمد خیر البریه علی ما ورد فی شواذ الاخبار فلیس بمعول علیه فی الاذان و لو فعله الانسان یاثم به غیر انه لیس من فضیلة الاذان و لا کمال فصوله؛ اذان و اقامه 35 فصل است، هرکدام به ترتیب 18 و 17 جمله دارد، اما گفتن اشهد ان علیا امیر المومنین و آل محمد خیر البریه بنابر آنچه که در اخبار شاذ آمده است که فقها در بحث اذان به آنها عمل نکرده‌اند اگر آن جمله را در اذان بگوید [به قصد جزئیت] گناه کرده است». (شیخ طوسی، 1387ق، ج1، ص99).<br> | ||
بنابراین اختلاف در مسایل فقهی یک امری طبیعی است و هر مجتهدی که واجد شرایط باشد با توجه به مبانی و ادله شرعی که در اختیار دارد احکام اسلامی را از منابع آن استنباط و استخراج می‌کند. این اختلاف‌نظر تنها در میان علمای شیعه و سنی نیست بلکه در میان مذاهب اهل‌سنت و علمای شیعه نیز وجود دارد. مذاهب چهارگانه اهل‌سنت در بسیاری از جزئیات مسایل فقهی با هم اختلاف دارند که این امر هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد و چنین اختلافی مذموم نیست، بلکه موجب بالندگی و پویایی فقه می‌شود. برای نمونه می‌توان به اختلاف آنها در مقدار مسح سر در وضو و تکتف در نماز و نحوه آن و معنای سنت، مندوب، مستحب، تطوع، فضیلت، واجب و فرض اشاره کرد. <ref>جهت اطلاع از اختلاف نظر رؤساى مذاهب اهل سنت به کتاب الفقه على مذاهب الاربعه، تأليف عبدالرحمن الجزيرى مراجعه نماييد.</ref><br> | بنابراین اختلاف در مسایل فقهی یک امری طبیعی است و هر مجتهدی که واجد شرایط باشد با توجه به مبانی و ادله شرعی که در اختیار دارد احکام اسلامی را از منابع آن استنباط و استخراج می‌کند. این اختلاف‌نظر تنها در میان علمای شیعه و سنی نیست بلکه در میان مذاهب اهل‌سنت و علمای شیعه نیز وجود دارد. مذاهب چهارگانه اهل‌سنت در بسیاری از جزئیات مسایل فقهی با هم اختلاف دارند که این امر هیچ مشکلی به وجود نمی‌آورد و چنین اختلافی مذموم نیست، بلکه موجب بالندگی و پویایی فقه می‌شود. برای نمونه می‌توان به اختلاف آنها در مقدار مسح سر در وضو و تکتف در نماز و نحوه آن و معنای سنت، مندوب، مستحب، تطوع، فضیلت، واجب و فرض اشاره کرد. <ref>جهت اطلاع از اختلاف نظر رؤساى مذاهب اهل سنت به کتاب الفقه على مذاهب الاربعه، تأليف عبدالرحمن الجزيرى مراجعه نماييد.</ref><br> | ||
در نتیجه، اگر همه تعالیم اسلام را در سه بخش عقاید، اخلاق، و احکام فقهی خلاصه کنیم، شیعه و سنی در مسایل اعتقادی و اخلاقی یا با هم اختلاف ندارند و یا اگر اختلاف دارند اندک است. اما در مسایل فقهی اختلاف هم در میان خود مذاهب اهل‌سنت است و هم علمای شیعه در بعضی موارد با یک‌دیگر اختلاف‌نظر دارند.<br> | در نتیجه، اگر همه تعالیم اسلام را در سه بخش عقاید، اخلاق، و احکام فقهی خلاصه کنیم، شیعه و سنی در مسایل اعتقادی و اخلاقی یا با هم اختلاف ندارند و یا اگر اختلاف دارند اندک است. اما در مسایل فقهی اختلاف هم در میان خود مذاهب اهل‌سنت است و هم علمای شیعه در بعضی موارد با یک‌دیگر اختلاف‌نظر دارند.<br> | ||
اما نکته مهم این است که اختلاف علمی در مسایل فقهی و حتی اعتقادی اگر به خوبی هدایت و رهبری شود منجر به اختلاف سیاسی و دشمنی و مخاصمه نمی‌شود. | اما نکته مهم این است که اختلاف علمی در مسایل فقهی و حتی اعتقادی اگر به خوبی هدایت و رهبری شود منجر به اختلاف سیاسی و دشمنی و مخاصمه نمی‌شود. | ||
=لزوم آگاهی علمای هر دو فرقه از مذاهب و عقاید یک‌دیگر= | == لزوم آگاهی علمای هر دو فرقه از مذاهب و عقاید یک‌دیگر == | ||
یکی از راه‌کارها و عوامل مهم اتحاد مسلمانان این است که علمای فرقه‌ها‌ی مختلف اسلامی از مذاهب و عقاید یک‌دیگر آگاهی و شناخت صحیح داشته باشند، در غیر این صورت ممکن است نسبت‌ها‌ی خلاف واقع به یک‌دیگر داده و هر کدام دیگری را متهم به داشتن عقاید غیر اسلامی و شرک‌آلود نمایند.<br> | یکی از راه‌کارها و عوامل مهم اتحاد مسلمانان این است که علمای فرقه‌ها‌ی مختلف اسلامی از مذاهب و عقاید یک‌دیگر آگاهی و شناخت صحیح داشته باشند، در غیر این صورت ممکن است نسبت‌ها‌ی خلاف واقع به یک‌دیگر داده و هر کدام دیگری را متهم به داشتن عقاید غیر اسلامی و شرک‌آلود نمایند.<br> | ||
به عنوان مثال، برخی از شیعیان معتقدند برادران اهل‌سنت دشمن اهل‌بیت‌اند یا دست‌کم نظر مثبت به اهل‌بیت ندارند، در حالی‌که همه برادران اهل‌سنت با توجه به آیه مودت «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی» (شوری/ 23) و آیه تطهیر «... إِنَّما یرِیدُ اللّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً (احزاب/33)، و روایاتی که در ذیل این دو آیه از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره اهل‌بیت در کتاب‌ها‌ی تفسیری و حدیثی دو فرقه نقل شده است، اهل‌بیت پیامبر را دوست دارند. | به عنوان مثال، برخی از شیعیان معتقدند برادران اهل‌سنت دشمن اهل‌بیت‌اند یا دست‌کم نظر مثبت به اهل‌بیت ندارند، در حالی‌که همه برادران اهل‌سنت با توجه به آیه مودت «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی» (شوری/ 23) و آیه تطهیر «... إِنَّما یرِیدُ اللّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً (احزاب/33)، و روایاتی که در ذیل این دو آیه از پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) درباره اهل‌بیت در کتاب‌ها‌ی تفسیری و حدیثی دو فرقه نقل شده است، اهل‌بیت پیامبر را دوست دارند. | ||
=دیدگاه اهل‌سنت درباره محبت اهل‌بیت= | |||
== دیدگاه اهل‌سنت درباره محبت اهل‌بیت == | |||
عبد القاهر بغدادی از علمای بزرگ اهل‌سنت قرن پنجم، نظر اهل‌سنت را درباره محبت اهل‌بیت این‌گونه بیان می‌کند: «قالوا (اهل‌سنت) بمواله الحسن و الحسین و المشهورین من اسباط رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) کالحسن بن الحسن و عبد الله بن حسن و علی بن الحسین زین‌العابدین و محمد بن علی بن الحسین المعروف بالباقر و هو الذی بلغه جابر بن عبدالله الانصاری سلام رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و جعفر بن محمد المعروف با لصادق و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا و کذلک قولهم فی سائر من درجه علی سنن ابائه الطاهرین؛ اهل‌سنت، امام حسن، امام حسین و معروفین از فرزندان پیامبر مانند حسن بن حسن و عبدالله بن حسن و زین‌العابدین و امام باقر، کسی که جابر بن عبد الله انصاری سلام رسول خدا را به او ابلاغ کرد، و جعفر بن محمد معروف به صادق و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا را دوست دارند و نیز فرزندان دیگر اهل‌بیت را که بر سنت پدران طاهرین خود مشی می‌کنند دوست دارند». (بغدادی، بی‌تا، 360و362)<br> | عبد القاهر بغدادی از علمای بزرگ اهل‌سنت قرن پنجم، نظر اهل‌سنت را درباره محبت اهل‌بیت این‌گونه بیان می‌کند: «قالوا (اهل‌سنت) بمواله الحسن و الحسین و المشهورین من اسباط رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) کالحسن بن الحسن و عبد الله بن حسن و علی بن الحسین زین‌العابدین و محمد بن علی بن الحسین المعروف بالباقر و هو الذی بلغه جابر بن عبدالله الانصاری سلام رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و جعفر بن محمد المعروف با لصادق و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا و کذلک قولهم فی سائر من درجه علی سنن ابائه الطاهرین؛ اهل‌سنت، امام حسن، امام حسین و معروفین از فرزندان پیامبر مانند حسن بن حسن و عبدالله بن حسن و زین‌العابدین و امام باقر، کسی که جابر بن عبد الله انصاری سلام رسول خدا را به او ابلاغ کرد، و جعفر بن محمد معروف به صادق و موسی بن جعفر و علی بن موسی الرضا را دوست دارند و نیز فرزندان دیگر اهل‌بیت را که بر سنت پدران طاهرین خود مشی می‌کنند دوست دارند». (بغدادی، بی‌تا، 360و362)<br> | ||
بنابراین شیعیان باید بدانند که محبت اهل‌بیت پیامبر اختصاص به شیعه ندارد بلکه برادران اهل‌سنت نیز آنان را دوست دارند. از این‌رو محبت اهل‌بیت، زمینه خوبی برای وحدت مسلمین و رهایی از دام اختلاف است. | بنابراین شیعیان باید بدانند که محبت اهل‌بیت پیامبر اختصاص به شیعه ندارد بلکه برادران اهل‌سنت نیز آنان را دوست دارند. از این‌رو محبت اهل‌بیت، زمینه خوبی برای وحدت مسلمین و رهایی از دام اختلاف است. | ||
=دیدگاه امامان و علمای شیعه درباره غلات، تحریف قرآن و اصحاب پیامبر= | |||
== دیدگاه امامان و علمای شیعه درباره غلات، تحریف قرآن و اصحاب پیامبر == | |||
در مقابل، تصور برخی از اهل‌سنت درباره شیعه چنین است: شیعیان اهل غلو (کسانی که حضرت علی و امامان و فرزندان او را به الوهیت و نبوت توصیف می‌کنند) و قائل به تحریف قرآن بوده و همه اصحاب پیامبر را سب و لعن می‌کنند و ... . در حالی‌که امامان و علمای شیعه با شدت با غلات بر خورد کرده و غالیان را تکفیر نموده‌اند. امام علی دراین‌باره فرموده است: «اللهم انی بریء من الغلات کبرائه عیسی بن مریم من النصاری اللهم اخذلهم ابدا و لا تنصر منهم احدا؛ خداوندا من از غلات بیزاری می‌جویم همان‌گونه که عیسی بن مریم از نصاری بیزاری جست، خدایا آنان را خار گردان و هیچ یک از آنان را یاری مکن». (علامه مجلسی، ج25، ص 346).<br> | در مقابل، تصور برخی از اهل‌سنت درباره شیعه چنین است: شیعیان اهل غلو (کسانی که حضرت علی و امامان و فرزندان او را به الوهیت و نبوت توصیف می‌کنند) و قائل به تحریف قرآن بوده و همه اصحاب پیامبر را سب و لعن می‌کنند و ... . در حالی‌که امامان و علمای شیعه با شدت با غلات بر خورد کرده و غالیان را تکفیر نموده‌اند. امام علی دراین‌باره فرموده است: «اللهم انی بریء من الغلات کبرائه عیسی بن مریم من النصاری اللهم اخذلهم ابدا و لا تنصر منهم احدا؛ خداوندا من از غلات بیزاری می‌جویم همان‌گونه که عیسی بن مریم از نصاری بیزاری جست، خدایا آنان را خار گردان و هیچ یک از آنان را یاری مکن». (علامه مجلسی، ج25، ص 346).<br> | ||
امام صادق نیز فرمود: «الغلات شر الخلق؛ بدترین مردم غالیان‌اند». (پیشین).<br> | امام صادق نیز فرمود: «الغلات شر الخلق؛ بدترین مردم غالیان‌اند». (پیشین).<br> | ||
| خط ۱۵۰: | خط ۱۵۳: | ||
علمای فعلی جهان اسلام باید با اقتدا به عالمان گذشته خود، کلام، فقه و اصول مقارن و بین‌المذاهب بنویسند و تدریس کنند و از یک‌دیگر کسب فیض نمایند و مجالس مناظره و گفت‌وگو را در فضای صمیمی فراهم نمایند؛ همان‌گونه که در قرن چهارم هجری شیخ مفید و قاضی ابوبکر باقلانی در فضای صمیمی با رعایت آداب و شرایط مناظره با یک‌دیگر مناظره می‌کردند و به همین دلیل شیخ مفید در میان اهل‌سنت از احترام زیادی برخوردار بود و وقتی رحلت کرد تشییع جنازه او یکی از باشکوه‌ترین و شلوغ‌تر ین مراسم تشییع جنازه بود با اینکه بیش‌تر مردم بغداد از اهل‌سنت بودند.<br> | علمای فعلی جهان اسلام باید با اقتدا به عالمان گذشته خود، کلام، فقه و اصول مقارن و بین‌المذاهب بنویسند و تدریس کنند و از یک‌دیگر کسب فیض نمایند و مجالس مناظره و گفت‌وگو را در فضای صمیمی فراهم نمایند؛ همان‌گونه که در قرن چهارم هجری شیخ مفید و قاضی ابوبکر باقلانی در فضای صمیمی با رعایت آداب و شرایط مناظره با یک‌دیگر مناظره می‌کردند و به همین دلیل شیخ مفید در میان اهل‌سنت از احترام زیادی برخوردار بود و وقتی رحلت کرد تشییع جنازه او یکی از باشکوه‌ترین و شلوغ‌تر ین مراسم تشییع جنازه بود با اینکه بیش‌تر مردم بغداد از اهل‌سنت بودند.<br> | ||
یا در قرن پنجم، مرحوم شیخ طوسی کتاب «الخلاف» در بیان دیدگاه‌ها‌ی مذاهب اسلامی نوشت و یا فاضل قوشجی، از علمای اهل‌سنت، بر کتاب «تجرید الاعتقاد» خواجه نصیرالدین طوسی شرح نوشت و نیز مرحوم فیض کاشانی (م1072) به تهذیب و تحقیق در مورد کتاب احیاء علوم الدین غزالی پرداخت.<br> | یا در قرن پنجم، مرحوم شیخ طوسی کتاب «الخلاف» در بیان دیدگاه‌ها‌ی مذاهب اسلامی نوشت و یا فاضل قوشجی، از علمای اهل‌سنت، بر کتاب «تجرید الاعتقاد» خواجه نصیرالدین طوسی شرح نوشت و نیز مرحوم فیض کاشانی (م1072) به تهذیب و تحقیق در مورد کتاب احیاء علوم الدین غزالی پرداخت.<br> | ||
هم‌چنین در گذشته نه چندان دور، [[سید جمال الدین اسد آبادی|سید | هم‌چنین در گذشته نه چندان دور، [[سید جمال الدین اسد آبادی|سید جمال‌الدین افغانی]]، [[محمد عبده|شیخ محمد عبده]]، [[اقبال لاهوری|علامه اقبال لاهوری]]، شیخ [[حسن البنا|حسن بناء]] (رهبر اخوان‌المسلمین)، [[محمود شلتوت|شیخ محمود شلتوت]]، [[سید حسین بروجردی|آيت‌الله بروجردی]]، [[سید عبدالحسین شرف الدین|شرف الدین عاملی]]، [[سلیم بشری|شیخ سلیم بشری]]، و [[امام خمینی (ره)|امام خمینی]]، از منادیان وحدت اسلامی بودند که از هیچ تلاشی در ایجاد وحدت و اخوت اسلامی فروگذار نکردند، بنابراین بسیار شایسته است که علمای فعلی جهان اسلام به آنان تأسی نموده و در راه وحدت و انسجام مسلمین تلاش شبانه روزی نمایند و نغمه‌ها‌ی شوم اختلاف را در نطفه خفه نمایند. | ||
=فتوای شیخ شلتوت بر جواز تقلید از مذهب شیعه= | == فتوای شیخ شلتوت بر جواز تقلید از مذهب شیعه == | ||
در پایان جهت حسن ختام، فتوای تاریخی و وحدت بخش شیخ محمود شلتوت رئیس وقت الازهر و نیز روایاتی را که حضرت امام خمینی در بحث تقیه مداراتی در کتاب رسائل خود نقل نموده است بیان می‌گردد:<br> | در پایان جهت حسن ختام، فتوای تاریخی و وحدت بخش شیخ محمود شلتوت رئیس وقت الازهر و نیز روایاتی را که حضرت امام خمینی در بحث تقیه مداراتی در کتاب رسائل خود نقل نموده است بیان می‌گردد:<br> | ||
شیخ محمود شلتوت در پاسخ این سؤال که آیا می‌شود از مذهب شیعه تقلید کرد چنین می‌گوید: «ان مذهب الجعفریه المعروف به مذهب الشیعة الامامیة الاثنا عشریة مذهب یجوز التعبد به شرعا کسائر مذاهب اهل السنه. فینبغی للمسلمین ان یعرف ذلک و یتخلصوا من العصبیة بغیر الحق لما مذاهب معینة؛ مذهب جعفری که معروف به مذهب شیعه دوازده امامی است مذهبی است که تقلید از آن و تعبد به آن شرعاً جایز است مانند سایر مذاهب اهل‌سنت. بنابراین سزاوار است که مسلمانان، مذهب شیعه امامیه را بشناسند و خود را از تعصب و دل بستن بدون دلیل از مذاهب خاص رها کنند». (بی‌آزار شیرازی، 1412ق).<br> | شیخ محمود شلتوت در پاسخ این سؤال که آیا می‌شود از مذهب شیعه تقلید کرد چنین می‌گوید: «ان مذهب الجعفریه المعروف به مذهب الشیعة الامامیة الاثنا عشریة مذهب یجوز التعبد به شرعا کسائر مذاهب اهل السنه. فینبغی للمسلمین ان یعرف ذلک و یتخلصوا من العصبیة بغیر الحق لما مذاهب معینة؛ مذهب جعفری که معروف به مذهب شیعه دوازده امامی است مذهبی است که تقلید از آن و تعبد به آن شرعاً جایز است مانند سایر مذاهب اهل‌سنت. بنابراین سزاوار است که مسلمانان، مذهب شیعه امامیه را بشناسند و خود را از تعصب و دل بستن بدون دلیل از مذاهب خاص رها کنند». (بی‌آزار شیرازی، 1412ق).<br> | ||
امام خمینی در کتاب الرسائل خود در بحث تقیه مداراتی <ref>و المراد بالتقيه مداراة ان يکون المطلوب فيها نفس شمل الکلمة و وحدتها لاجل مدارات الناس و جلب محبتهم و جر مودتهم من غير خوف ضرر کما فى التقيه خوفا (امام خمينى).</ref> در مقام استدلال بر عدم اعاده اعمالی که به صورت تقیه مداراتی انجام شده است روایات زیر را، با به کار بردن تعبیر صحیحه و موثقه درباره | امام خمینی در کتاب الرسائل خود در بحث تقیه مداراتی <ref>و المراد بالتقيه مداراة ان يکون المطلوب فيها نفس شمل الکلمة و وحدتها لاجل مدارات الناس و جلب محبتهم و جر مودتهم من غير خوف ضرر کما فى التقيه خوفا (امام خمينى).</ref> در مقام استدلال بر عدم اعاده اعمالی که به صورت تقیه مداراتی انجام شده است روایات زیر را، با به کار بردن تعبیر صحیحه و موثقه درباره آنها، نقل نموده است: | ||
عنوان باب چنین است: «فی الروایات الدالة علی صحة الصلاة مع العامه». | عنوان باب چنین است: «فی الروایات الدالة علی صحة الصلاة مع العامه». | ||
#1ـ «صحیحه حماد بن عثمان عن ابی عبد الله انه قال: من صلی معهم فی الصف الاول کان کمن صلی خلف رسول الله فی الصف الاول». سپس امام در ذیل روایت اضافه می‌کند که: «و لاریب ان الصلاة معه صحیحة ذات فضیلة جمة فکذلک الصلاة معهم حال التقیة؛ امام صادق فرمود کسی که با اهل‌سنت در صف اول جماعت نماز بخواند مانند کسی است که در پشت سر رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در صف اول نماز خوانده است. بدون تردید نماز خواندن با پیامبر نه تنها صحیح است که دارای فضیلت بسیار بزرگ است، هم‌چنین نماز خواندن با اهل‌سنت در حال تقیه دارای فضیلت بزرگ است. (امام خمینی، 1385ق، ص 198). | #1ـ «صحیحه حماد بن عثمان عن ابی عبد الله انه قال: من صلی معهم فی الصف الاول کان کمن صلی خلف رسول الله فی الصف الاول». سپس امام در ذیل روایت اضافه می‌کند که: «و لاریب ان الصلاة معه صحیحة ذات فضیلة جمة فکذلک الصلاة معهم حال التقیة؛ امام صادق فرمود کسی که با اهل‌سنت در صف اول جماعت نماز بخواند مانند کسی است که در پشت سر رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در صف اول نماز خوانده است. بدون تردید نماز خواندن با پیامبر نه تنها صحیح است که دارای فضیلت بسیار بزرگ است، هم‌چنین نماز خواندن با اهل‌سنت در حال تقیه دارای فضیلت بزرگ است. (امام خمینی، 1385ق، ص 198). | ||
#2ـ «عن ابی عبد الله ... صلوا فی عشائرهم و عدودوا مرضاهم و اشهدوا جنائزهم؛ امام صادق به شیعیان خود فرمود: در میان طوائف و گروه‌ها‌ی اهل‌سنت نماز بگذارید و به عیادت بیماران آنها بروید و جنازه‌ها‌ی آنها را تشییع کنید». (پیشین، ص 195). | #2ـ «عن ابی عبد الله ... صلوا فی عشائرهم و عدودوا مرضاهم و اشهدوا جنائزهم؛ امام صادق به شیعیان خود فرمود: در میان طوائف و گروه‌ها‌ی اهل‌سنت نماز بگذارید و به عیادت بیماران آنها بروید و جنازه‌ها‌ی آنها را تشییع کنید». (پیشین، ص 195). | ||
= | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | |||
== منابع == | |||
# قرآن کریم | # قرآن کریم | ||
# ابن‌بابویه، شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1414. | # ابن‌بابویه، شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، مؤسسه النشر الاسلامی، قم، 1414. | ||
# ابن‌حنبل، احمد، مسند و بهامشه منتخب کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، دار الفکر، بی‌جا، بی‌تا. | # ابن‌حنبل، احمد، مسند و بهامشه منتخب کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، دار الفکر، بی‌جا، بی‌تا. | ||
# ابو محمد، عبد الملک (ابن‌هشام) السیرة النبویة، تحقیق عبد الحفیظ شبلی و دیگران، انتشارات ایران، قم، 1363ش. | # ابو محمد، عبد الملک (ابن‌هشام) السیرة النبویة، تحقیق عبد الحفیظ شبلی و دیگران، انتشارات ایران، قم، 1363ش. | ||
# امام خمینی، | # امام خمینی، روح‌الله، الرسائل، مؤسسه اسماعیلیان، تهران، 1385ق. | ||
# بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، دارالمعرفه، بیروت، بی‌تا. | # بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، دارالمعرفه، بیروت، بی‌تا. | ||
# بغدادی، عبد القاهر، الفرق بین الفرق، تحقیق محیی الدین عبد الحمید، دارالمعرفه، بیروت، بی‌تا. | # بغدادی، عبد القاهر، الفرق بین الفرق، تحقیق محیی الدین عبد الحمید، دارالمعرفه، بیروت، بی‌تا. | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۹۱: | ||
# منصور علی شیف ناصف، التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1382ق. | # منصور علی شیف ناصف، التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ سوم، 1382ق. | ||
# هندی، متقی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، تصحیح صفوة السقا، مؤسسه الرسالة، بیروت، چاپ پنجم، 1405ق. | # هندی، متقی، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، تصحیح صفوة السقا، مؤسسه الرسالة، بیروت، چاپ پنجم، 1405ق. | ||
مطالب مندرج در این مدخل بارگذاری شده از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره هفتم، تابستان 1385 می‌باشد. | مطالب مندرج در این مدخل بارگذاری شده از فصلنامه اندیشه تقریب، سال دوم، شماره هفتم، تابستان 1385 می‌باشد. | ||
[[رده:مقاله‌ها]] | |||
[[رده:فصلنامه اندیشه تقریب]] | [[رده:فصلنامه اندیشه تقریب]] | ||
[[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] | [[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] | ||