وقف: تفاوت میان نسخه‌ها

'''وقف''' از سنت‌های زیبای [[اسلامی]] و تجلی احسان و نیکوکاری در سیره [[ائمه اطهار(ع)|ائمه اطهار(علیه السلام)]] محسوب می‌شود و در منابع فقهی درباره فضیلت و [[ثواب]] آن بسیار یاد شده و در [[فقه]]، وقف را به معنای حبس کردن مال و جاری کردن منفعت یا ثمره آن، بدون دریافت عوض آمده است، بدین ترتیب که پس از وقف از نقل و انتقال مال یا از میان رفتن آن جلوگیری و منافع آن در مقصد مورد نظر هزینه می‌شود به همین علت آن را [[صدقه جاریه]] می‌نامند، چرا که منافع آن پیوسته باقی می‌ماند. صدقه یکی از بارزترین مصداق‌های تزکیه است و کامل‌ترین مصداق صدقه نیز وقف است. در وقف اصل مال [[انسان]] ثابت می‌ماند و فرع یعنی منافع آن نیز بادوام و ثباتِ آن اصل، جریان خواهد داشت و هیچ صدقه‌ای چون وقف چنین مزیتی جاودانه ندارد.

وقف از اموری است که قبل از اسلام بین جوامع بشری و بین پیروان همه [[ادیان]] متداول بوده است. بعد از ظهور اسلام این سنت توسط [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه)]] و [[امامان معصوم|امامان معصوم(علیه السلام)]] تایید و تبلیغ شد و مردم را به این امر تشویق و ترغیب می‌کردند که در راستای آن موقوفات بسیاری بر جای مانده است.

در [[قرآن کریم]] کلمه وقف نیامده است، ولی عناوینی همچون [[صدقه]]، [[خیر]]، [[بر]]، [[انفاق]]، [[احسان]] در [[قرآن]] آمده است، هر یک از این عناوین بر وقف صدق می‌کند.

<big>وقف</big> از عقودی است که ثمره آن حبس کردن اصل مال و اختصاص دادن منفعت آن (برای موقوف علیهم) است.<ref>محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق و مصحح: بقال، عبدالحسین محمد علی، ج 2، ص 165، ‌قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408ق</ref> این عقد فقط با لفظ «وقفتُ؛ وقف کردم» تحقق می‌یابد، اگر‌چه امکان دارد برخی دیگر از الفاظ را نیز با قرینه‌ای که در کلام وقف کننده می‌آید برای افاده معنای وقف قبول کرد<ref>محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق و مصحح: بقال، عبدالحسین محمد علی، ج 2، ص 165، ‌قم، مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408ق</ref>.

وقف، نگه­داشتن و حبس کردن عین مال و جلوگیری از انتقال آن به دیگری، به‌وسیله‌ی یکی از [[عقود]]، مانند [[بیع]]، [[صلح]]، [[هبه]] و قرار دادن منافع آن در جهتی­ که واقف آن را مشخص کرده است.

­­وقف فضیلت و ثواب زیادی دارد. [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه السلام)]] می­‌فرمایند:

یكى از بارزترین مصداق هاى تزكیه، صدقه است و كاملترین مصداق صدقه، وقف است كه به واسطه آن، اصل مال انسان ثابت مى ماند و فرع (منافع) آن نیز بادوام و ثباتِ آن اصل، جریان خواهد داشت و هیچ صدقه اى چون «وقف» چنین مزیتى جاودانه ندارد؛ چنان كه امام صادق (علیه السلام) مى‌فرماید: «خَیْرُ ما یُخْلِفُهُ الرَّجُلُ بَعْدَهُ ثَلاثَةٌ: وَلَدٌ بارٌّ یَسْتَغْفِرُلَهُ وَ سُنَّةُ خَیْرٍ یُقْتَدى بِهِ فیها وَ صَدَقَةٌ تَجْرى مِنْ بَعْدِهِ»<ref>وسائل الشیعه، ج13، ص294</ref>.

بهترین چیزى كه انسان پس از خود بر جاى مى گذارد، سه چیز است: فرزند نیكوكارى كه برایش آمرزش طلبد؛ روشى نیك كه مردم از آن پیروى كنند و صدقه اى كه پس از او جارى باشد.

اطلاق [[صدقه]] بر وقف و نظایر آن، براى این است كه امور مزبور نشانه صداقت [[ایمان]] واقف است. فضیلت وقف چون دیگر صدقات، در این است كه خداوند شخصاً آن را مى پذیرد؛ چنان كه فرموده است: {{متن قرآن |«الَمْ یَعْلَمُوا انَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ یَأْخُذُ الصَّدَقاتِ»<ref> سوره توبه، آیه 104</ref>.}} آیا نمى دانستند كه خداوند است كه توبه را از بندگانش مى پذیرد و صدقات را مى گیرد؟!»<ref>تحریرالوسیله، ج2، ص55، م1</ref>.

وقف کردن مسلمان مالى را برای [[کافر حربى]] باطل است اگر‌چه با واقف خویشاوندى داشته باشد<ref>علامه حلّی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، محقق، مصحح، یوسفی غروی، محمد هادی، ص 126، ‌تهران، مؤسسه چاپ و نشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1411ق؛ ابن فهد حلّی، جمال الدین احمد بن محمد، المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، محقق، مصحح، عراقی‌، مجتبی، ج ‌3، ص 57، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1407ق.</ref> ولى درباره وقف کردن مسلمان بر کافر ذمّى برخی از فقها گفته‌اند که جایز است اگر‌چه بیگانه باشد. <ref> تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین، ص 126؛ المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، ج ‌3، ص 57؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج ‌2، ص 71، قم، مؤسسه مطبوعات دار العلم، چاپ اول، 1379ش</ref> و برخی دیگر گفته‌اند بر کافر ذمی بیگانه صحیح نیست<ref> قطّان حلّی، شمس الدین محمد بن شجاع، معالم الدین فی فقه آل یاسین، محقق و مصحح: بهادری، ابراهیم، ‌ ج ‌1، ص 554، قم، مؤسسه امام صادق(علیه السلام)، چاپ اول، 1424ق</ref>.

وقف مسلمان بر [[کافر مرتد]] غیر فطری(ملی) صحیح است<ref>علامه حلّی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، ج ‌2، ص 392، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1413ق؛ بصرى بحرانى، زین الدین محمد امین‌، کلمة التقوى‌، ج ‌6، ص 137، قم، نشر سید جواد وداعى‌، چاپ سوم، 1413ق</ref>. اما برای مرتد فطری محل تأمل است<ref>تحریر الوسیلة، ج ‌2، ص 71</ref>.

«وقف عبارت است از اینکه عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود. <ref> ماده ۵۵ قانون مدنی</ref> برای انعقاد وقف به جز «شرایط اساسی صحت قراردادها» شرایط خاصی ضروری می‌باشد که عبارت‌اند از: