کیمیاء السعادة (کتاب)


کتاب «کیمیاء السعادة» یا «کیمیای سعادت» نوشتهٔ محمد غزالی است. این اثر دربارهٔ اصول دین و معاشرت در اسلام که در آخرین سال‌های قرن پنجم هجری به زبان فارسی به رشته تحریر درآمده‌ و از مشهورترین کتب عرفانی و دینی به‌شمار می‌رود که از لحاظ فصاحت کلام، درست‌نویسی و خالی بودن از تکلف و تصنع کم‌نظیر است[۱].

کتاب کیمیاء السعادة
کتاب کیمیاء السعادة
نام نویسنده ابوحامد غزالى‌
موضوع اخلاق و معاشرت
زبان کتاب فارسى‌
ناشر انتشارات علمی و فرهنگی
سال نشر ۱۳۶۱هجری شمسی
تعداد جلد تک جلدی
مکان چاپ تهران

معرفی اجمالی

کیمیای سعادت چکیده‌ای است از کتاب بزرگ احیاء علوم الدین، که غزالی آن را با همان نظم و ترتیب به زبان مادری خود نوشته‌ است. مقدمۀ کتاب در چهار عنوان است: خودشناسی، خداشناسی، شناخت دنیا و شناخت آخرت‌. متن کتاب مانند احیاء به چهار رکن تقسیم شده: عبادات، معاملات، مُهلکات و مُنجیات.

عبادات

غزالی برخلاف کتاب‌های فقهی در رکن عبادات به ظاهر عبادات نپرداخته و در همه جا فلسفه و معانی آن را نیز مورد بحث قرار داده‌ است. این رکن کتاب مانند ارکان دیگر شامل ۱۰ اصل است:

معاملات

در این رکن آداب و شرایط زندگی دنیوی مورد بحث قرار گرفته‌است و اصول و شرایطی که از نظر وی و با توجه به احادیث و سنن اسلامی برای زندگی سالم ضروری است، بیان شده‌است. این رکن کتاب نیز مشتمل بر ۱۰ اصل است:

  • اصل اول: آداب طعام خوردن؛
  • اصل دوم: آداب نکاح؛
  • اصل سوم: در آداب کسب و تجارت؛
  • اصل چهارم: شناختن حلال و حرام و شبهات؛
  • اصل پنجم:آداب صحبت؛
  • اصل ششم: آداب عزلت گرفتن از خلق؛
  • اصل هفتم: آداب سفر؛
  • اصل هشتم: آداب سماع و وجد؛
  • اصل نهم: امر به معروف و نهی از منکر؛
  • اصل دهم: فرمانروایی و رعیت داشتن.

مُهلکات

در این رکن غزالی به بررسی خطرات و دام‌هایی می‌پردازد که انسان را از راه راست بازمی‌دارد و از سعادت دنیوی و اخروی دور می‌سازد. این بخش کتاب مانند ارکان دیگر به ۱۰ اصل تقسیم شده و نویسنده به یکی از این آفات پرداخته و راه شناخت صحیح آن و همچنین روش علاج و از بین بردن آن از خوی انسان را برشمرده‌است. این اصول عبارت‌اند از:

  • اصل اول: ریاضت نفس؛
  • اصل دوم: علاج شهوت شکم و فرج؛
  • اصل سوم: علاج شرسخن و آفت‌های زبان؛
  • اصل چهارم: علاج بیماری خشم و کینه و حسد؛
  • اصل پنجم: علاج دوستی دنیا؛
  • اصل ششم: علاج دوستی مال و آفت بخل؛
  • اصل هفتم: علاج دوستی جاه و حشمت؛
  • اصل هشتم: علاج ریا و نفاق اندر عبادت؛
  • اصل نهم: علاج کبر و عُجب؛
  • اصل دهم: علاج غرور و فریفتگی.

مُنجیات

در این بخش کتاب خصوصیات و کیفیت‌های روحی که سبب نجات انسان از بلایا و حسن عاقبت وی می‌شود مورد بحث قرار گرفته‌است. این رکن نیز ۱۰ اصل دارد:

چاپ

کیمیای سعادت چندین بار توسط احمد آرام و حسین خدِیوجَم با زحمات و کار جداگانه در تهران به چاپ رسیده‌است. حسین خدیوجم، که ترجمه پارسی احیاء علوم الدین را نیز تألیف و به چاپ رسانده، متن کامل کیمیای سعادت را در سال ۱۳۶۱ در دو جلد به چاپ رساند و تا حال بیش از ده بار به نشر رسیده‌است. در سال ۱۳۹۰ این کتاب مجدد، زیرنظر بهاءالدین خرمشاهی تصحیح و ویرایش شد و توسط نشر نگاه در یک مجلد به چاپ رسید.

ترجمه

کیمیای سعادت چندین بار به زبان‌های انگلیسی، عربی، ترکی، ایتالیایی، هندی و اردو، بنگالی و مالی (زبان کشورهای مالزیایی و سنگاپور) ترجمه گردیده‌است.

پانویس

  1. غزالی طوسی، ابوحامد امام محمد، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ دهم ۱۳۸۲