‌ تبیین نقش علما و نخبگان عالم اسلامی در پاسخ‌دهی به شبهات (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

مرحله دوم که با اعلام ختم نبوت آغاز می‌گردد دوره اوصیای الهی است. اینان نیز بسبب نیل به مراتب عالیه کمالات که برای بشر وصول بدان ممکن است با تبیین و تفسیر مکتب انبیاء‌ و نیز سیره عملی خود همه تلاششان را در محافظت از آن بکار گرفته و مانع تحریف و تفسیرهای ناصواب از دین گردیده‌اند. اوصیای الهی هر چند در مقام عمل – جز در دوران کوتاه حاکمیت نبی اکرم و امام علی و امام حسن علیهم السلام - موفق به تشکیل حکومت در راستای اهداف عالی شان در اجرای عدالت بمعنای واقعی کلمه و هدایتهای معنوی بشر در نیل به هدف از خلقت نبوده‌اند اما با تفسیر و تبیین جامع دین – حتی بعد از وفاتشان - همچنان در این مسیر قرار داشته و بشریت از برکات وجودی آنان بهره نمی‌گیرد.

عالمان دین که مرزبانان حقیقی عقیده و ایمان مردم در برابر تهاجم دین ستیزان و کج اندیشان بوده و امینان و حافظان شریعت هستند موظفند به رخنه های علمی و عملی که در اثر عوامل گوناگون در حوزه دین وارد می‌گردد پاسخگو باشند.

ویروسی که در حال حاضر دامنگیر بشریت گردیده و تاثیرات شگرفی در زندگی مردم و سیاستهای حاکم بر جهان گذاشته است در حوزه دین نیز منشا سوالات و شبهات فراوانی گردیده است بگونه‌ای که حیات دینی مردم را بشدت تحت تاثیر قرار داده و سبب تحولی شگرف در بخش‌های گوناگون زندگی از جمله تحول در شکل دینداری گردیده است. از اینرو بر عالمان و نخبگان دینی فرض است به رسالت خویش در این برهه خاص عنایت فراوان مبذول داشته و از حریم دین و دینداری محافظت نمایند.  

شناخت زمان و مقتضیات عصر همان چیزی است که در روایات اهل بیت نیز بدان تصریح شده و از عالمان دین خواسته شده است که بدان متصف باشند تا در برابر هجوم دشمن برترین مواضع و سیاستها را اتخاذ نموده و از خطا در نوع مقابله با آنان مصون باشند. امام صادق علیه السلام در توصیف چنین عالمانی می‌فرماید:‌ العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس. (حکیمی،

آینده نگری و قدرت پیش بینی حوادث، ثمره علم به زمان حال و گذشته می‌باشد؛ عالمان حقیقی در اثر مطالعات گسترده شان نسبت به تاریخ و شناخت عمیق از عصر خویش قدرت پیش بینی از حوادث آینده را داشته و هیچگاه از بروز آنها شگفت زده نمی‌‌شوند همانگونه که امام علی علیه السلام فرمود:‌ اعرف الناس بالزمان من لم یتعجب من احداثه. ایشان در بیانی دیگر مطالعه تاریخ گذشتگان را از عوامل مهم در پیش بینی حوادث حال و آینده می‌دانند:‌اسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ یَکُنْ بِمَا قَدْ کَانَ، فَإِنَّ الاُْمُورَ أَشْبَاهٌ(نامه 27نهج البلاغه):‌با آنچه در گذشته واقع شده، نسبت به آنچه واقع نشده استدلال کن; زیرا امور جهان شبیه به یکدیگرند.

اسلام بر خلاف مسیحیت و سایر ادیان منظومه‌ای جامع از قوانین احکام و معارفی است که در جهت شکوفائی استعدادهای بشری و تامین نیازهای مادی و معنوی اش تشریع گردیده است. آثار عینی و تکاملی آن تنها در صورتی میسر است که مجموعه آموزه‌ها و معارفش بصورت پیوسته به یکدیگر نگریسته و اجرا گردد. جزئی نگری به این منظومه معرفتی آفتی بس بزرگ به پیکره دین بوده و سبب تحجر و سطحی نگری نسبت به آن خواهد شد. از اینرو عالمان دین موظفند دین را در قالب یک طرح جامع و نظام واره به دیگران معرفی کنند.  

ابزارهای جدید رسانه‌ای با کمترین هزینه و بیشترین سرعت در انتقال پیام به دورترین نقطه جهان عالم دینی را قادر خواهد ساخت که پیام دین را به بهترین شکل در معرض افکار عمومی قرار دهد. عالمان دینی قادرند بسیاری از آموزشهای معرفتی شان را به سهولت در اختیار میلیونها انسان تشنه حقیقت در دنیا قرار دهند.

همانگونه که بیان گردید ویروس کرونا در سطح جهان علاوه بر تغییر چهره دینداری مومنان سبب پیدایش سوالات و شبهات جدی برای دینداران و محققان در حوزه دین گردیده است. بدیهی است هر نوع نگاه فعال یا منفعلانه عالمان دینی به این پدیده تاثیر شگرفی در عقائد بخشهای عظیمی از جامعه دینداران را بدنبال خواهد داشت. در این قسمت برخی از شبهات علمی و عملی را که در اثر پدیده کرونا جایگاه دین و دینداران را به چالش کشیده است مطرح خواهیم کرد:‌

شبهه این است که بسیاری می‌پرسند چگونه مناسک، اماکن مقدس و شعائر دینی که به اعتقاد دینداران ملجا و پناهگاه مومنان بهنگام مواجهه با ناملایمات و بلاها هستند یکباره در اثر کرونا تعطیل گردید بگونه‌ای که عالمان دینی نیز مردم را نه تنها مکلف به عدم برپائی این شعائر و عدم حضور در اماکن مقدس فرا می‌خوانند بلکه از آنان می‌خواهند همه توصیه های جامعه علمی و نظام بهداشت جهانی را مراعات نمایند؟

شبهه دیگر اینکه می‌گویند:‌ دینداران مدعی اند که بلاها و بیماریها ناشی از عملکرد بد (گناهان) انسان‌ها بوده و عقوبتی است که خالق هستی آنرا بر گنهکاران نازل نموده تا آنها را نسبت به اعمال زشت شان متنبه نماید. در اینصورت بر دینداران لازم است از حالت غفلت خارج شده و با التجا به درگاه الهی از گناهانشان بسوی خداوند توبه نمایند و دفع این بلا و عذاب را از او مسئلت نمایند در حالی که می‌بینیم دینداران و نیز همه کسانی که حتی معتقد به دینی نیستند در برابر بحران پیش آمده موضعی واحد داشته و منتظرند تا کانونهای علمی کشور و جهان واکسن ضد این بیماری را کشف نمایند تا بشریت از این بحران رهائی یابد.  

با تبیین این بخش می‌توان به راز جاودانگی دین و امکان انطباق و اجرای آن در همه زمانها و شرائط و تحولات پی برد. در این راستا می‌گوئیم:‌

با توجه به اصل مذکور باید گفت یکی از عوامل اصلی پیدایش شبهاتی نظیر شبهه تعارض علم و دین در ماجرای کرونا، عدم تفکیک و تمایز بین روح دین و پوسته دین می‌باشد. بدین معنا که شبهه افکنان یا سطحی نگران در مسائل دین، شعائر و ظواهر دینی را بعنوان اصول و روح دین پنداشته و چون تعطیلی موقت شعائر و مناسک مذهبی را بدلیل عدم شیوع این بیماری مشاهده نموده‌اند گمان کرده‌اند که پس تاریخ مصرف دین تمام شد و همه اموزه های دین خرافاتی بیش نبوده است. غافل از انکه انچه اصل و حقیقت دین را تشکیل می‌دهد حقیقت توحید است، حقیقت قرآن است، حقیقت و جود پیامبر و اهل بیت است، نه اماکن منسوب به انان، این امور بمنزله شعائر دین بوده که جهت حفظ روح و محتوای دین تشریع گردیده است.

معتقدان به دین اکنون نیز می‌گویند:‌ توسل به اولیای الهی همیشه می‌تواند ملجائی مطمئن جهت آرامش انسان‌ها و رفع آلامشان باشد. شخصیت حقیقی اهل بیت و اولیای الهی وابسته به این اماکن نیست تا تعطیلی یا حتی تخریب آنها لطمه‌ای به عظمت شان وارد نماید. این اماکن مقدس – اعم از مساجد و مراکززیارتی اهل بیت علیهم السلام – جهت تعظیم شعائر الهی توسط مردم ساخته شده و تنها به دلیل انتساب به این بزرگواران است که قداست یافته است.

امام علی علیه السلام در اخرین لحظات شهادتش ملتمسانه مسلمانان را بخداوند سوگند می‌دهد که به تعالیم قرآن اهمیت داده و به آنها هشدار می‌دهد مبادا غیر مسلمانان در عمل به اموزه های قرآن در ابعاد گوناگون علمی، اجتماعی، سیاسی،اقتصادی، تربیتی،روانی از شما سبقت بگیرند: الله الله فی القرآن لا یسبقکم فی العمل به غیرکم (امام علی...)؛ شکی نیست که اگر حضرات اهل بیت علیهم السلام همگی شان در عصر کنونی مجتمع بوده و شاهد موج گسترده چنین بیماری (کرونا) در جهان بودند قطعا در کنار توسل و توکل در محضر حقتعالی و درخواست متضرعانه شان از خداوند بزرگ در جهت دفع این بلا از مردم جهان، بیشترین توصیه های بهداشتی را به مردم نموده و خود در حد امکان اولین عامل بدان بودند.  

[قاعده‏] «کل ما حکم به الشرع حکم به العقل» می‌خواهد بگوید اسلام یک دین منطقى است؛ فرضاً فلسفه یک حکمش الآن براى عقل روشن نیست ولى یک امر مرموزِ مربوط به عالم مجهولات هم نیست که اصلًا بکلى ضد عقل باشد، مثل حرفهایى که مسیحیت در باب تثلیث می‌گوید که ایمان غیر از عقل است. ایمان غیر از عقل نیست.

بنابر این اصالت دادن به عقل نیز راه دیگری است که خود اسلام اجازه داده است تا در تطبیق و اجرای احکام اسلام در شرائط گوناگونی که بر اثر مقتضیات زمان پیش می‌آید خللی ایجاد نشود. در شرائط کنونی بعد از کرونا نیز علاوه بر اینکه دلائل نقلی در حل شبهات مطرح شده وجود دارد اما بر اساس حکم قطعی عقل به لزوم رعایت توصیه های پزشکی و اجتناب از حضور در تجمعات به حکم ملازمه می‌توان حکم شرع در قابل جمع بودن بین اجرای مناسک و رعایت اصول بهداشتی را نیز کشف نمود.  

== جمع بندی ==

بکار‌گیری هر یک از اصول مذکور- در بخش راهکارهای دین – توسط فقیهان و عالمان دینی به آنان این امکان را خواهد داد که از ساحت قدسی دین در برابر شبهاتی که در اثر کرونا مطرح گردیده است دفاع نمایند. باید گفت بوسیله این اصول حتی می‌توان احکام شریعت را در همه زمانها از جمله بعد از کرونا بدون اینکه به حقیقت دین لطمه‌ای وارد شود اجرا نمود.  

در اینجا نخست بخشی از گفتار متفکر شهید مرتضی مطهری را در منشا پیدایش اندیشه تضاد علم و دین مطرح نموده آنگاه با بهره‌گیری از آثار اندیشمندان اسلامی که بر گرفته از روح دین می‌باشد به حل شبهات موجود در این زمینه خواهیم پرداخت.

[[رده:مقالات]]