‌ تبیین نقش علما و نخبگان عالم اسلامی در پاسخ‌دهی به شبهات (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جز (جایگزینی متن - 'اموزه ها' به 'آموزه‌ها')
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱۳: خط ۱۳:
مرحله نخست آن عصر انبیاء‌ الهی است که شاخصه اصلی آن دریافت برنامه جامع وحیانی توسط انسان‌هائی است که به مقام قرب الهی نائل گردیده و صلاحیت لازم را در رهبری فکری و معنوی بشریت کسب نموده‌اند. اینان بعد از وصول به مرتبه امامت و هدایتگری انسان‌ها همه تلاش و سعی شان را در این مسیر بکار گرفته و نزدیکترین طریق نجات و هدایت را به آنان ارائه نموده‌اند.  
مرحله نخست آن عصر انبیاء‌ الهی است که شاخصه اصلی آن دریافت برنامه جامع وحیانی توسط انسان‌هائی است که به مقام قرب الهی نائل گردیده و صلاحیت لازم را در رهبری فکری و معنوی بشریت کسب نموده‌اند. اینان بعد از وصول به مرتبه امامت و هدایتگری انسان‌ها همه تلاش و سعی شان را در این مسیر بکار گرفته و نزدیکترین طریق نجات و هدایت را به آنان ارائه نموده‌اند.  


مرحله دوم که با اعلام ختم نبوت آغاز می‌گردد دوره اوصیای الهی است. اینان نیز بسبب نیل به مراتب عالیه کمالات که برای بشر وصول بدان ممکن است با تبیین و تفسیر مکتب انبیاء‌ و نیز سیره عملی خود همه تلاششان را در محافظت از آن بکار گرفته و مانع تحریف و تفسیرهای ناصواب از دین گردیده‌اند. اوصیای الهی هر چند در مقام عمل – جز در دوران کوتاه حاکمیت نبی اکرم و امام علی و امام حسن علیهم السلام - موفق به تشکیل حکومت در راستای اهداف عالی شان در اجرای عدالت بمعنای واقعی کلمه و هدایتهای معنوی بشر در نیل به هدف از خلقت نبوده‌اند اما با تفسیر و تبیین جامع دین – حتی بعد از وفاتشان - همچنان در این مسیر قرار داشته و بشریت از برکات وجودی آنان بهره نمی‌گیرد.
مرحله دوم که با اعلام ختم نبوت آغاز می‌گردد دوره اوصیای الهی است. اینان نیز بسبب نیل به مراتب عالیه کمالات که برای بشر وصول بدان ممکن است با تبیین و تفسیر مکتب انبیاء‌ و نیز سیره عملی خود همه تلاششان را در محافظت از آن بکار گرفته و مانع تحریف و تفسیرهای ناصواب از دین گردیده‌اند. اوصیای الهی هر چند در مقام عمل – جز در دوران کوتاه حاکمیت نبی اکرم و امام علی و امام حسن علیهم‌السلام - موفق به تشکیل حکومت در راستای اهداف عالی شان در اجرای عدالت بمعنای واقعی کلمه و هدایتهای معنوی بشر در نیل به هدف از خلقت نبوده‌اند اما با تفسیر و تبیین جامع دین – حتی بعد از وفاتشان - همچنان در این مسیر قرار داشته و بشریت از برکات وجودی آنان بهره نمی‌گیرد.
   
   
دوره سوم که اکنون نیز در این مرحله بسر می‌بریم عصر علماست. در این دوره که از آن بعنوان عصر غیبت یاد می‌شود عالمان دین با رهنمودهای علمی و عملی انبیاء‌ و اوصیاء‌ و محوریت قرآن به تبیین و تفسیر دین می‌پردازند. اینان رسالت اصلی خویش را در معرفی حقیقی دین و محافظت از آ‌ن در برابر تحریف گران و معاندان دانسته و هدف نهائی شان را اجرای عملی منظومه دین که تامین کننده نیازهای مادی و معنوی بشریت می‌باشد می‌دانند.  
دوره سوم که اکنون نیز در این مرحله بسر می‌بریم عصر علماست. در این دوره که از آن بعنوان عصر غیبت یاد می‌شود عالمان دین با رهنمودهای علمی و عملی انبیاء‌ و اوصیاء‌ و محوریت قرآن به تبیین و تفسیر دین می‌پردازند. اینان رسالت اصلی خویش را در معرفی حقیقی دین و محافظت از آ‌ن در برابر تحریف گران و معاندان دانسته و هدف نهائی شان را اجرای عملی منظومه دین که تامین کننده نیازهای مادی و معنوی بشریت می‌باشد می‌دانند.  


عالمان دین که مرزبانان حقیقی عقیده و ایمان مردم در برابر تهاجم دین ستیزان و کج اندیشان بوده و امینان و حافظان شریعت هستند موظفند به رخنه های علمی و عملی که در اثر عوامل گوناگون در حوزه دین وارد می‌گردد پاسخگو باشند.
عالمان دین که مرزبانان حقیقی عقیده و ایمان مردم در برابر تهاجم دین‌ستیزان و کج‌اندیشان بوده و امینان و حافظان شریعت هستند موظفند به رخنه های علمی و عملی که در اثر عوامل گوناگون در حوزه دین وارد می‌گردد پاسخگو باشند.


ویروسی که در حال حاضر دامنگیر بشریت گردیده و تاثیرات شگرفی در زندگی مردم و سیاست‌های حاکم بر جهان گذاشته است در حوزه دین نیز منشا سوالات و شبهات فراوانی گردیده است بگونه‌ای که حیات دینی مردم را بشدت تحت تاثیر قرار داده و سبب تحولی شگرف در بخش‌های گوناگون زندگی از جمله تحول در شکل دینداری گردیده است. از اینرو بر عالمان و نخبگان دینی فرض است به رسالت خویش در این برهه خاص عنایت فراوان مبذول داشته و از حریم دین و دینداری محافظت نمایند.  
ویروسی که در حال حاضر دامنگیر بشریت گردیده و تاثیرات شگرفی در زندگی مردم و سیاست‌های حاکم بر جهان گذاشته است در حوزه دین نیز منشا سوالات و شبهات فراوانی گردیده است بگونه‌ای که حیات دینی مردم را بشدت تحت تاثیر قرار داده و سبب تحولی شگرف در بخش‌های گوناگون زندگی از جمله تحول در شکل دینداری گردیده است. از اینرو بر عالمان و نخبگان دینی فرض است به رسالت خویش در این برهه خاص عنایت فراوان مبذول داشته و از حریم دین و دینداری محافظت نمایند.  
خط ۳۰: خط ۳۰:
شناخت دقیق مسائل عصر، عالم دینی را قادر خواهد ساخت دین را بگونه‌ای زنده به جامعه ارائه دهد. با ترک این فریضه سیاسی اجتماعی دین بسان مجموعه‌ای خشک و بی روح تلقی گردیده و ذهنیت جامعه نسبت به آن وارونه و مسخ شده خواهد بود. بر عالمان راستین و مرزداران حقیقی شریعت فرض است با افزایش آگاهی شان از مقتضیات زمان، پیوسته مسائل گوناگون جهان را که می‌تواند در نقش آفرینی و کارائی دین تاثیر مثبت یا منفی بگذارد رصد نمایند.  
شناخت دقیق مسائل عصر، عالم دینی را قادر خواهد ساخت دین را بگونه‌ای زنده به جامعه ارائه دهد. با ترک این فریضه سیاسی اجتماعی دین بسان مجموعه‌ای خشک و بی روح تلقی گردیده و ذهنیت جامعه نسبت به آن وارونه و مسخ شده خواهد بود. بر عالمان راستین و مرزداران حقیقی شریعت فرض است با افزایش آگاهی شان از مقتضیات زمان، پیوسته مسائل گوناگون جهان را که می‌تواند در نقش آفرینی و کارائی دین تاثیر مثبت یا منفی بگذارد رصد نمایند.  


شناخت زمان و مقتضیات عصر همان چیزی است که در روایات اهل بیت نیز بدان تصریح شده و از عالمان دین خواسته شده است که بدان متصف باشند تا در برابر هجوم دشمن برترین مواضع و سیاست‌ها را اتخاذ نموده و از خطا در نوع مقابله با آنان مصون باشند. امام صادق علیه السلام در توصیف چنین عالمانی می‌فرماید:‌ العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس. (حکیمی،
شناخت زمان و مقتضیات عصر همان چیزی است که در روایات اهل بیت نیز بدان تصریح شده و از عالمان دین خواسته شده است که بدان متصف باشند تا در برابر هجوم دشمن برترین مواضع و سیاست‌ها را اتخاذ نموده و از خطا در نوع مقابله با آنان مصون باشند. امام صادق علیه‌السلام در توصیف چنین عالمانی می‌فرماید:‌ العالم بزمانه لاتهجم علیه اللوابس. (حکیمی،
شهید مطهری در تبیین این روایت تحت عنوان عالم زمان خویشتن باش می‌فرماید: ‌(مطهری،...)
شهید مطهری در تبیین این روایت تحت عنوان عالم زمان خویشتن باش می‌فرماید: ‌(مطهری،...)
===2- آینده نگری و عدم شگفتی از حوادث روزگار ===  
===2- آینده نگری و عدم شگفتی از حوادث روزگار ===  


آینده نگری و قدرت پیش‌بینی حوادث، ثمره علم به زمان حال و گذشته می‌باشد؛ عالمان حقیقی در اثر مطالعات گسترده شان نسبت به تاریخ و شناخت عمیق از عصر خویش قدرت پیش‌بینی از حوادث آینده را داشته و هیچگاه از بروز آنها شگفت زده نمی‌‌شوند همانگونه که امام علی علیه السلام فرمود:‌ اعرف الناس بالزمان من لم یتعجب من احداثه. ایشان در بیانی دیگر مطالعه تاریخ گذشتگان را از عوامل مهم در پیش‌بینی حوادث حال و آینده می‌دانند:‌اسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ یَکُنْ بِمَا قَدْ کَانَ، فَإِنَّ الاُْمُورَ أَشْبَاهٌ(نامه 27نهج‌البلاغه):‌با آنچه در گذشته واقع شده، نسبت به آنچه واقع نشده استدلال کن; زیرا امور جهان شبیه به یکدیگرند.
آینده نگری و قدرت پیش‌بینی حوادث، ثمره علم به زمان حال و گذشته می‌باشد؛ عالمان حقیقی در اثر مطالعات گسترده شان نسبت به تاریخ و شناخت عمیق از عصر خویش قدرت پیش‌بینی از حوادث آینده را داشته و هیچگاه از بروز آنها شگفت زده نمی‌‌شوند همانگونه که امام علی علیه‌السلام فرمود:‌ اعرف الناس بالزمان من لم یتعجب من احداثه. ایشان در بیانی دیگر مطالعه تاریخ گذشتگان را از عوامل مهم در پیش‌بینی حوادث حال و آینده می‌دانند:‌اسْتَدِلَّ عَلَى مَا لَمْ یَکُنْ بِمَا قَدْ کَانَ، فَإِنَّ الاُْمُورَ أَشْبَاهٌ(نامه 27نهج‌البلاغه):‌با آنچه در گذشته واقع شده، نسبت به آنچه واقع نشده استدلال کن; زیرا امور جهان شبیه به یکدیگرند.


===3- شناسائی صحیح دین و معرفی آن بصورت طرحی جامع:‌===
===3- شناسائی صحیح دین و معرفی آن بصورت طرحی جامع:‌===
اسلام بر خلاف مسیحیت و سایر ادیان منظومه‌ای جامع از قوانین احکام و معارفی است که در جهت شکوفائی استعدادهای بشری و تامین نیازهای مادی و معنوی اش تشریع گردیده است. آثار عینی و تکاملی آن تنها در صورتی میسر است که مجموعه آموزه‌ها و معارفش بصورت پیوسته به یکدیگر نگریسته و اجرا گردد. جزئی نگری به این منظومه معرفتی آفتی بس بزرگ به پیکره دین بوده و سبب تحجر و سطحی نگری نسبت به آن خواهد شد. از اینرو عالمان دین موظفند دین را در قالب یک طرح جامع و نظام واره به دیگران معرفی کنند.  
اسلام بر خلاف مسیحیت و سایر ادیان منظومه‌ای جامع از قوانین احکام و معارفی است که در جهت شکوفائی استعدادهای بشری و تامین نیازهای مادی و معنوی اش تشریع گردیده است. آثار عینی و تکاملی آن تنها در صورتی میسر است که مجموعه آموزه‌ها و معارفش بصورت پیوسته به یکدیگر نگریسته و اجرا گردد. جزئی نگری به این منظومه معرفتی آفتی بس بزرگ به پیکره دین بوده و سبب تحجر و سطحی‌نگری نسبت به آن خواهد شد. از اینرو عالمان دین موظفند دین را در قالب یک طرح جامع و نظام واره به دیگران معرفی کنند.  
شهید مطهری در این زمینه می‌فرماید:‌ (مطهری،...)
شهید مطهری در این زمینه می‌فرماید:‌ (مطهری،...)


خط ۹۲: خط ۹۲:
با توجه به اصل مذکور باید گفت یکی از عوامل اصلی پیدایش شبهاتی نظیر شبهه تعارض علم و دین در ماجرای کرونا، عدم تفکیک و تمایز بین روح دین و پوسته دین می‌باشد. بدین معنا که شبهه افکنان یا سطحی نگران در مسائل دین، شعائر و ظواهر دینی را بعنوان اصول و روح دین پنداشته و چون تعطیلی موقت شعائر و مناسک مذهبی را بدلیل عدم شیوع این بیماری مشاهده نموده‌اند گمان کرده‌اند که پس تاریخ مصرف دین تمام شد و همه آموزه‌های دین خرافاتی بیش نبوده است. غافل از آنکه انچه اصل و حقیقت دین را تشکیل می‌دهد حقیقت توحید است، حقیقت قرآن است، حقیقت و جود پیامبر و اهل بیت است، نه اماکن منسوب به انان، این امور بمنزله شعائر دین بوده که جهت حفظ روح و محتوای دین تشریع گردیده است.
با توجه به اصل مذکور باید گفت یکی از عوامل اصلی پیدایش شبهاتی نظیر شبهه تعارض علم و دین در ماجرای کرونا، عدم تفکیک و تمایز بین روح دین و پوسته دین می‌باشد. بدین معنا که شبهه افکنان یا سطحی نگران در مسائل دین، شعائر و ظواهر دینی را بعنوان اصول و روح دین پنداشته و چون تعطیلی موقت شعائر و مناسک مذهبی را بدلیل عدم شیوع این بیماری مشاهده نموده‌اند گمان کرده‌اند که پس تاریخ مصرف دین تمام شد و همه آموزه‌های دین خرافاتی بیش نبوده است. غافل از آنکه انچه اصل و حقیقت دین را تشکیل می‌دهد حقیقت توحید است، حقیقت قرآن است، حقیقت و جود پیامبر و اهل بیت است، نه اماکن منسوب به انان، این امور بمنزله شعائر دین بوده که جهت حفظ روح و محتوای دین تشریع گردیده است.


معتقدان به دین اکنون نیز می‌گویند:‌ توسل به اولیای الهی همیشه می‌تواند ملجائی مطمئن جهت آرامش انسان‌ها و رفع آلامشان باشد. شخصیت حقیقی اهل بیت و اولیای الهی وابسته به این اماکن نیست تا تعطیلی یا حتی تخریب آنها لطمه‌ای به عظمت شان وارد نماید. این اماکن مقدس – اعم از مساجد و مراکززیارتی اهل بیت علیهم السلام – جهت تعظیم شعائر الهی توسط مردم ساخته شده و تنها به دلیل انتساب به این بزرگواران است که قداست یافته است.
معتقدان به دین اکنون نیز می‌گویند:‌ توسل به اولیای الهی همیشه می‌تواند ملجائی مطمئن جهت آرامش انسان‌ها و رفع آلامشان باشد. شخصیت حقیقی اهل بیت و اولیای الهی وابسته به این اماکن نیست تا تعطیلی یا حتی تخریب آنها لطمه‌ای به عظمت شان وارد نماید. این اماکن مقدس – اعم از مساجد و مراکززیارتی اهل بیت علیهم‌السلام – جهت تعظیم شعائر الهی توسط مردم ساخته شده و تنها به دلیل انتساب به این بزرگواران است که قداست یافته است.


عظمت این نمونه‌های عالی انسانیت به مقامات عالی است که در محضر ربوبی دارند نه به بارگاههای ظاهری شان؛ قداست و بزرگی اینان بجهت مراتب قرب معنوی شان به حضرت حق است و بدیهی است که چنین اموری همچنان ثابت بوده و همگان در هر زمان که می‌بخواهند می‌توانند با توسل خالصانه به این مشعل های هدایت به قرب الهی نائل گردند.
عظمت این نمونه‌های عالی انسانیت به مقامات عالی است که در محضر ربوبی دارند نه به بارگاههای ظاهری شان؛ قداست و بزرگی اینان بجهت مراتب قرب معنوی شان به حضرت حق است و بدیهی است که چنین اموری همچنان ثابت بوده و همگان در هر زمان که می‌بخواهند می‌توانند با توسل خالصانه به این مشعل های هدایت به قرب الهی نائل گردند.
خط ۱۰۰: خط ۱۰۰:
از منظر قرآن، جهان هستی با سنن و قوانینی مدیریت می‌شود که علم بشر در برابر آن بسیار اندک است: و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا()؛ مدعیان تعارض دین و علم اگر کمی از غرور جاهلانه شان برگردند خواهند دید که قرآن و رهبران الهی بزرگترین مشوقان بشریت به علم و دانش بوده‌اند.  
از منظر قرآن، جهان هستی با سنن و قوانینی مدیریت می‌شود که علم بشر در برابر آن بسیار اندک است: و ما اوتیتم من العلم الا قلیلا()؛ مدعیان تعارض دین و علم اگر کمی از غرور جاهلانه شان برگردند خواهند دید که قرآن و رهبران الهی بزرگترین مشوقان بشریت به علم و دانش بوده‌اند.  


امام علی علیه السلام در اخرین لحظات شهادتش ملتمسانه مسلمانان را بخداوند سوگند می‌دهد که به تعالیم قرآن اهمیت داده و به آنها هشدار می‌دهد مبادا غیر مسلمانان در عمل به آموزه‌های قرآن در ابعاد گوناگون علمی، اجتماعی، سیاسی،اقتصادی، تربیتی،روانی از شما سبقت بگیرند: الله الله فی القرآن لا یسبقکم فی العمل به غیرکم (امام علی...)؛ شکی نیست که اگر حضرات اهل بیت علیهم السلام همگی شان در عصر کنونی مجتمع بوده و شاهد موج گسترده چنین بیماری (کرونا) در جهان بودند قطعا در کنار توسل و توکل در محضر حقتعالی و درخواست متضرعانه شان از خداوند بزرگ در جهت دفع این بلا از مردم جهان، بیشترین توصیه‌های بهداشتی را به مردم نموده و خود در حد امکان اولین عامل بدان بودند.  
امام علی علیه‌السلام در آخرینلحظات شهادتش ملتمسانه مسلمانان را بخداوند سوگند می‌دهد که به تعالیم قرآن اهمیت داده و به آنها هشدار می‌دهد مبادا غیر مسلمانان در عمل به آموزه‌های قرآن در ابعاد گوناگون علمی، اجتماعی، سیاسی،اقتصادی، تربیتی،روانی از شما سبقت بگیرند: الله الله فی القرآن لا یسبقکم فی العمل به غیرکم (امام علی...)؛ شکی نیست که اگر حضرات اهل بیت علیهم‌السلام همگی شان در عصر کنونی مجتمع بوده و شاهد موج گسترده چنین بیماری (کرونا) در جهان بودند قطعا در کنار توسل و توکل در محضر حقتعالی و درخواست متضرعانه شان از خداوند بزرگ در جهت دفع این بلا از مردم جهان، بیشترین توصیه‌های بهداشتی را به مردم نموده و خود در حد امکان اولین عامل بدان بودند.  
===2- اصالت عقل و قاعده ملازمه بین حکم عقل و شرع:‌===
===2- اصالت عقل و قاعده ملازمه بین حکم عقل و شرع:‌===
   
   
خط ۱۶۴: خط ۱۶۴:


اصلی‌ترین سوال یا شبهه‌ای که ویروس کرونا در حوزه دینداری پدید آورده است مساله تعارض علم و دین است شبهات دیگر را باید از فروعات این شبهه دانست. پاسخ عالمانه دین مداران به این شبهه مبانی فکری شبهه افکنان را متزلزل نموده و اساس شبهات دیگرشان را فرو خواهد ریخت.
اصلی‌ترین سوال یا شبهه‌ای که ویروس کرونا در حوزه دینداری پدید آورده است مساله تعارض علم و دین است شبهات دیگر را باید از فروعات این شبهه دانست. پاسخ عالمانه دین مداران به این شبهه مبانی فکری شبهه افکنان را متزلزل نموده و اساس شبهات دیگرشان را فرو خواهد ریخت.
در اینجا نخست بخشی از گفتار متفکر شهید مرتضی مطهری را در منشا پیدایش اندیشه تضاد علم و دین مطرح نموده آنگاه با بهره‌گیری از آثار اندیشمندان اسلامی که بر گرفته از روح دین می‌باشد به حل شبهات موجود در این زمینه خواهیم پرداخت.
در اینجا نخست بخشی از گفتار متفکر شهید مرتضی مطهری را در منشا پیدایش اندیشه تضاد علم و دین مطرح نموده آنگاه با بهره‌گیری از آثار اندیشمندان اسلامی که بر‌گرفته از روح دین می‌باشد به حل شبهات موجود در این زمینه خواهیم پرداخت.


== گفتار شهید مطهری در منشا پیدایش اندیشه تناقض علم و دین ==  
== گفتار شهید مطهری در منشا پیدایش اندیشه تناقض علم و دین ==  
خط ۱۸۸: خط ۱۸۸:
علم در مقابل هجوم بیماریها، سیلها، زلزله‏ها، طوفانها ایمنى می‌دهد و ایمان در مقابل اضطرابها، تنهاییها، احساس بى‏‌پناهیها، پوچ‌‏انگاریها. علم جهان را با انسان سازگار می‌کند و ایمان انسان را با خودش.  
علم در مقابل هجوم بیماریها، سیلها، زلزله‏ها، طوفانها ایمنى می‌دهد و ایمان در مقابل اضطرابها، تنهاییها، احساس بى‏‌پناهیها، پوچ‌‏انگاریها. علم جهان را با انسان سازگار می‌کند و ایمان انسان را با خودش.  


[[رده:مقالات]]
[[رده:مقاله‌ها]]