ابوالخیر اقطع

اَبوالْخِیْرِ اَقْطَعِ تیناتی
نام کامل	حمّاد (یا عباد) بن عبدالله
اطلاعات شخصی
فعالیت‌ها	صوفی

اَبوالْخِیْرِ اَقْطَعِ تیناتی حمّاد (یا عباد) بن عبدالله، از عرفای سده ۴ هجری قمری می‌باشد.

معرفی

وی غلامی بوده در تینات که دهی است در نزدیکی مصیصه در کنار دریای شام .اصل او از مغرب بوده، اما خود در تینات اقامت داشته است. ذهبی و صفدی هم او را سیاه چهره‌ای از مغرب یاد کرده‌اند. وی مدتی در جبل لبنان می‌زیستهو روایت شده است که با حیوانات وحشی مانوس بوده است و در این باب کراماتی به او نسبت داده‌اند .

وجه اشتهار

ابوالخیر از آن جهت به «اَقْطَع» شهرت یافته که یک دست وی بریده شده بود. سراج، سلمی و انصاری علت قطع دست وی را ذکر نکرده‌اند، لیکن منابع دیگر سبب آن را به صورت‌های متفاوت آورده‌اند. اغلب روایات چنان است که وی به سبب شکستن عهدی که با خداوند بسته بود، به اتهام دزدی دستگیر شد و پیش از آن‌که او را بشناسند، دستش را بریدند. بعضی از منابع علت قطع دست او را بیماری «آکله» دانسته‌اندهجویری از قطع پای او نیز به علت آکله سخن گفته است مولوی در مثنوی داستان قطع دست ابوالخیر را به نظمدر‌آورده است.

معیشت و خانواده

ابوالخیر اقطع با آن‌که یک دست داشته، از طریق زنبیل‌بافی روزگار می‌گذرانیده و بر کسی معلوم نبوده است که وی چگونه می‌توانسته با یک دست چنین کاری بکند.از خانواده او تنها نام فرزندش عیسی که وی نیز از صلحا بوده، به ما رسیده است.

مصاحبان

اما از دوستان و مصاحبان وی اطلاع بیشتری داریم که از جمله آنها ابوعبدالله بن جلاء، ابوسلیمان خواص مغربی، ابوعثمان مغربی، جنید بغدادی، احمد بن حسین رازی، ابوالحسن سیروانی کهین را می‌توان نام برد، حمزه علوی نیز نزد وی شاگردی کرده است

کرامات و فضایل

به ابوالخیر کرامات بسیار نسبت داده و او را مشرف بر احوال خواطر دانسته‌اند. همچنین در توکل دارای مقام بوده است و بزرگان صوفیه فضایل و کمالات او را ستوده‌اند.

وفات

سال وفات ابوالخیر دقیقاً معلوم نیست، ولی مسلماً بعد از ۳۴۰ ق بوده است صاحبان تذکره‌ها و طبقات نیز به تفاوت وفات او را میان سال‌های ۳۴۰ و ۳۵۰ قمری گفته‌اند.

محل دفن

اگر در مورد سال وفاتش اختلاف است، درباره عمر او و محل دفن او اختلافی نیست. گفته‌اند که وی ۱۲۰ سال عمر کرد.

ابن‌ ملقن‌ عمر، طبقات‌ الاولیاء، ج۱، ص۱۹۱ و در قبرستان قرافه صغری در باب تربت مسلم السلمی، جنب مناره دیلمیه نزدیک قبر ذوالنون مصری دفن شد ابن ظهیره گوید که اهل مصر عقیده دارند که هر کس روزهای شنبه این قبر و قبور دیگر قبرستان قرافه را زیارت کند، دعایش مستجاب می‌گردد.

احوال و افکار

اگرچه به ابوالخیر اثری نسبت داده نشده است، لیکن از اقوال و گفتار او می‌توان به احوال و افکارش تا حدودی پی برد. او خود گرچه سفرهای طولانی کرده است، اما هر سفری را که جز برای غزو و جهاد یا زیارت کعبه بوده، نادرست دانسته و اظهار کرامات را نیز بدعت شمرده استدر نظر او هر کس که اعمال و احوال خود را ظاهر سازد، مُرائی (ریاکار) و مدعی است.

نقد صوفیان

وی از صوفیان زمان خود بدان سبب که به تربیت مریدان توجه و اهتمام ندارند، انتقاد می‌کند و به یکی از معاصران خود می‌نویسد: «وِزرِ جهل درویشان بر شماست، زیرا که شما بر خویشتن مشغول شدید و از تربیت ایشان باز ماندید و ایشان در جهل بماندند». همچنین از او نقل کرده‌اند که گفته است: «در دوزخ نگاه کردم، بیشترین دوزخیان مرقع‌داران و رکوع‌داران دیدم».