احمد شریف سنوسی
| نام | احمدشریف |
|---|---|
| کنیه | سنوسی |
| پدر | محمد شریف سنوسی |
| محل تولد | لیبی |
| تاریخ تولد | 1873م |
| وفات | ۱۹33 م |
| حکومت | فرمانروای لیبی |
احمد شریف سنوسی از بزرگان و رهبران طریقت سنوسیه لیبی در قرن چهاردهم هجری/ نوزدهم و بیستم میلادی بود که در چاد و لیبی فرمان‌روایی می‌کرد.
زندگی‌نامه
احمد الشریف بن محمد آل سنوسی مجاهد و رهبر ملی لیبی از خانواده سنوسی است. او در حمله ایتالیا به لیبی نیروهای مجاهد لیبی را رهبری می‌کرد.
هچنین با مجاهدین لیبی در برابر اشغالگران فرانسوی و بریتانیا و ایتالیایی‌ها در چاد، سودان، مصر، لیبی ایستادگی کرد و همراه عموی خود محمد مهدی سنوسی آموزه‌های اسلامی را در شمال آفریقا تبلیغ و انتشار داد.[۱]
رهبری جنبش سنوسی
احمد شریف سنوسی با آغاز حمله ایتالیا به سواحل لیبی در سال 1911 میلادی، جنبش سنوسی را که از طریق زاویه‌هایی که در بسیاری از کشورها گسترش یافته بود، سازماندهی مجدد کرد.
همچنین تلاش کرد تا پل‌های همکاری و گفتگو با سایر جنبش‌های اسلامی ایجاد کند و پیوندهای اخوت اسلامی را بین آنها تقویت کند.
به محض قدم گذاشتن سربازان استعمارگر ایتالیایی به امپراتوری عثمانی در ترکیه، احمد شریف پایگاه‌های خود را به اردوگاههایی برای آماده سازی یک نیروی نظامی از مردم و پیروان خود به رهبری گروه‌هایی از افسران ترکیه تبدیل کرد و اقدامات لازم را برای تأمین سلاح و تجهیزات این نیروها از طرق مختلف انجام داد.
امپراطوری عثمانی و بخشیدن لیبی به ایتالیا
وقتی احمد شریف از قصد ترکیه برای انعقاد قرارداد صلح با ایتالیا و تحویل دادن لیبی به ایتالیا باخبر شد، هیئتی از رهبران سنوسی و مردم این کشور را تشکیل داد و آن را برای دیدار با انور بیگ، فرماندار عثمانی، به شهر درنا فرستاد.
احمد شریف پیام کتبی داد: "ما در آشتی دو طرف هستیم و به هیچ وجه مصالحه را قبول نداریم. اگر بهای این صلح تحویل کشور(لیبی) به دشمن است.
این پیام، از طرف عزیز مصر، به نماینده دولت عثمانی در لیبی تحویل داده شد. احمد شریف در پایگاه عملیات نظامی جغبوب مرکز فرماندهی سنوسی حضور داشت و به او اطلاع دادند که خلیفه عثمانی حق استقلال کشور و حق دفاع و دفاع از خود و تعیین سرنوشت خود را به نماینده عثمانی در لیبی داده است.
پاشا پذیرش صلح رابه احمد شریف مطرح کرد، پاسخ احمد شریف قاطع‌تر بود و گفت: "به خدا سوگند، ما آنان را به عنوان اسب در سرزمین خود نمی‌شناسیم." پس از آنکه امپراتوری عثمانی معاهده لوزان را با ایتالیا امضا کرد، ترکیه لیبی را به ایتالیا تحویل داد.
احمد شریف و اشغال لیبی
احمد شریف پس از خلاء نیروهای ترکی در لیبی دستور داد تمام مردان 14 تا 65 سال با سلاح‌های خود به میدان بیاند و این و شعار داد بهشت زیر سایه شمشیرهاست.
با شکست نیروهای ترکیه در جنگ بالکان دستور عقب‌نشینی و ترک لیبی صادر شد. احمد شریف سنوسی نیروهای خود را که بالغ بر 7000 نفر بود در مرز مصر منتقل کرد و شرایط جدیدی را در آن منطقه به وجود آورد.
احمد شریف سنوسی موفق شد مردم را به نیروهای منظم و آموزش‌دیده تبدیل کند و آماده جنگ با ایتالیای‌ها کند احمد شریف در طرابلس و فزان با شخصیت‌هایی از جمله احمد بیگ، سیف النصر، عبدالنبی الخیر، رمضان السوهلی و دیگران ارتباط گرفت و با مجاهدین سرت یکپارچه و به جنگ و تقابل با ایتالیا پرداختند.
جنگ جهانی اول
پس از آغاز جنگ جهانی اول، موقعیت احمد شریف سنوسی و نیروهایش تقویت شد، زیرا طرف‌های درگیر برای پیروزی در جنگ، ترکیه و آلمان از یک سو و انگلیس و مصر از سوی دیگر به او پیشنهاد دوستی دادند.
اولی می‌خواست با آتش بس از فشار بر ایتالیا بکاهد و جبهه جدیدی را علیه انگلیسی‌ها در سالوم باز کند و دیگری از او می‌خواست به او کمک کند تا ایتالیایی‌ها، دشمن اصلی او در آن زمان را از بین ببرد.
علاوه بر پیروزی‌های آلمان-عثمانی بر نیروهای متفقین در اروپا، و ظهور شورش‌های مردمی علیه انگلیس در هند، افغانستان و سودان، احمد شریف تصمیم گرفت در اوایل نوامبر 1915 میلادی در مرزهای مصر به نیروهای انگلیسی حمله کند و آنها را در سالوم شکست داده و آنها را بیرون کند.
حتی در برقه، با نیروهای ملی مصر به رهبری محمد صالح حرب با نیروهایش ادغام شدند، اما نیروهای انگلیسی توانستند حمله را در جنگ اواقیر 1916 میلادی، دفع کنند و نوری پاشا و عبدالرحمن عزام درجنگ فرار کردند و جنگ‌های سنوسی‌ها از محور جنوبی ادامه یافت.
سنوسی واحه را اشغال کرد و به سرعت با علی دینار، سلطان دارفور، سودان و در مصر با علیا تماس گرفت برای تشکیل جبهه واحد در اسیوت و فیوم برای مقابله با انگلیسی‌ها.
سنوسی‌ها چندین جنگ با نیروهای خود انجام داد، آخرین آنها به نام "معرکة بئر تونس" بود، که در آن مجبور به عقب عقب‌نشینی شد، علت عقب‌نشینی عدم موفقیت رهبران قبایل در فیوم، مصر علیا و دارفور از یک طرف، و شکست خوردن نیروهای دیگر بود و همچنین اختلاف نیروهای دو طرف بود، نیروهای سنوسی با تفنگهای معمولی و سوار بر اسب در زمین‌های آزاد می‌جنگیدند و مشکل در تامین منابع داشتند و انگلیسی‌ها از توپ و هواپیما استفاده می‌کردند.
نیروهای جنبش سنوسی با ده هزار مجاهد داشتند، و در سالی که انگلیسی‌ها به رهبری ژنرال پیتون فرمانده آنها بود نیروهای مجاهدین را شکست خوردند.
پایان مبارزات سنوسی‌ها علیه انگلیس در لیبی بود و انگلیسی‌ها ابتکار در سالوم به دست آوردند انگلیس‌ها شهر اشغال و سنوسی‌ها از جغبوب خارج شدند.
ترک لیبی
احمد شریف سنوسی در اوایل آگوست 1918 لیبی را به همراه دیگر دستیاران و فرماندهان ارشد خود، از جمله محمد صالح حرب، نوری پاشا، صالح ابوارقوب البراسی، حسین المعوم الدرسی و عبدالله الباستا، سوار یک زیردریایی آلمانی شده و از آنجا خارج شدند. در مورد بقیه پیروان سنوسی‌ها در لیبی، به ریاست عمر مختار، آنها به کوه سبز عقب‌نشینی کردند، و برخی ازطرفدارن را دعوت کرد تا به او بپیوندند.
سالهای 1921 و 1922 احمد شریف سنوسی سعی در ایجاد یک جبهه گسترده اسلامی‌داشت که شامل خدیو عباس مصر و عبدالعزیز آل‌سعود "شاه نجد"، احمد الجابر الصباح، "امیر کویت "، حسن ال ادریسی "شاهزاده عیسر" و حمید الدین "یمن " بود. هدف آن آزاد سازی جهان عرب اسلامی از استعمار ایتالیا، انگلیس و فرانسه را داشت.
سپس او به سوریه رفت، تا احساسات مذهبی مردم را تحریک، وبا کمک ترک‌ها برای اخراج فرانسوی‌ها تلاش کنند، اما فرانسوی‌ها بعد از متوجه شدن تحرکات سیاسی محمد شریف سنوسی، او را در سال 1924از ترکیه اخراج کردند.
پس از کودتا به رهبری مصطفی کمال آتاتورک و لغو خلافت عثمانی در سال 1924 میلادی، سنوسی فهمید که او در کشور سکولار آتاتورک جایی ندارد، بنابراین پس از بستن درهای سایر کشورهای عربی به روی خود، به مکه نقل مکان کرد.
اقامت در مکه ایستگاه پایانی
سال 1924 تا 1933 جنبه مهمی در زندگی احمد شریف سنوسی در تبعید بود، زیرا او در مکه زندگی می‌کرد و از روابط ویژه ای با ملک عبدالعزیز آل‌سعود داشت.
21 اکتبر 1926 میلادی، احمد شریف سنوسی موفق به انعقاد پیمان نامه‌ای بین امام یمن یحیی و حسن بن علی ادریسی و پادشاه عبدالعزیز آل‌سعود عربستان شد. که بر اساس آن اختلافات و جنگ‌های منطقه خاتمه پیدا کند و هدف مسلمانان فقط اخراج تمام دشمنان انگلیسی‌ها، ایتالیایی‌ها و فرانسوی‌ها باشد. که بخش بزرگی از جهان اسلام را اشغال کرده بودند.
در طول اقامت خود در مکه مکرمه، محمد شریف همچنان به حمایت خود از مجاهدین در لیببی پایبند بود. احمد شریف در ایام حج و عمره برای برقراری ارتباط با لیبیایی‌ها استفاده می‌کرد و پیام‌رسانانی را که از سران جهاد لیبی به مکه می‌آمدند، کمک‌های مالی و دستور‌العمل خود رو‌ها به آنها می‌داد.
احمد شریف سنوسی روز جمعه در اواسط ذی القعده سال 1351 هجری قمری مطابق با 10 مارس 1933 م در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
منابع
- ↑ زندگی‌نامه احمد شریف سنوسی
- ↑ لیبیون فی الجزیرة العربیة - محمد سعید القشاط