التبر المسبوک فی نصیحة الملوک (کتاب)

التبر المسبوک فی نصیحة الملوک
نام	التبر المسبوک فی نصیحة الملوک
پدیدآوران	محمد غزالی‌
زبان	عربی‌
سال نشر	1429 ‌‎ق
ناشر	المکتبة العصریة
تعداد صفحه	7917
موضوع	سلطنت و حکومت

کتاب التبر المسبوک فی نصیحة الملوک یا نصحه الملوک اثری از محمد بن محمد غزالی شافعی مذهب است که آن را به فارسی برای سلطان محمد فرزند ملکشاه سلجوقی نوشت و یکی از شاگردانش آن را به زبان عربی برگرداند.

معرفی اجمالی

این کتاب در دو بخش نوشته شده است:

• بخش اول در اصل ایمان است که شامل ده اصل درباره خالق و ده اصل درباره عدل و انصاف است.
• بخش دوم، دارای دو قسم است که قسمت اول در معرفت دنیا، و قسمت دوم در معرفت نفس که شامل پنج حکایت است.

در ادامه، هفت باب مشتمل بر بیان عدل و سیاست، بیان ملوک و سیره آنها، در سیاست وزراء و سیره ایشان، در بیان کاتبان و آدابشان، در حلم حکما، در شرف عقل و عقلا، در بیان زنان است.

غزالی در آغاز کتاب بر آن است تا اموری چون اقرار به نعمت‌های الهی و ادای حق آن، تعریف ایمان، یادآوری مخلوق بودن سلطان و خلق جهان از سوی خداوند و... را در ذهن خواننده تثبیت کند. آنگاه او از عدالت و انصاف - که آن را در ده اصل تقسیم کرده- شورا و لزوم پذیرش سخنان شورا و درخواست نتایج آن، مسؤولیت حاکم در برابر مردم، طفره‌ نرفتن از امور مردم به دلیل ناآشنا بودن با رفتار آنها، نپرداختن به امور شهوانی، و تلاش برای تامین رضایت مردم از راه‌های شرعی و نه غیر از آن، لزوم ایمان به جهان پس از مرگ و نقش چنین باوری در بهبود رفتار حاکم و گرایش او به عدالت، انصاف و بهبود وضعیت رعیت سخن می‌گوید و آن را با گفتاری از وزرا، کاتبان و ناظران دادرسی و نحوه برخورد و اداره آنها به پایان می‌برد. بخش زیادی از کتاب به درگذشت بزرگان و مشاهیر مصر و شام و برخی بلاد مجاور آنان اختصاص یافته است، اما در برخی دیگر از منابع در پایان حوادث هر سال صرفا به وفیات افراد معدود آن هم به اختصار اشاره شده است. نویسنده حوادث پنج سال را از منابع پیش از خود گرفته است و خود بر این مطلب تصریح کرده و منابع خود را در موارد متعدد ذکر کرده است. بخش درگذشت منابع عصر ممالیک اوضاع و احوال علمی و اجتماعی و دینی آن عصر را تا حدودی روشن ساخته و اندازه توجه به رشته‌های مختلف علمی و میزان ارزش و اعتبار علمای هر رشته را مشخص کرده است.

نقش کتاب در آثار فارسی

در میان آثار فارسی غزالی، پس از کیمیای سعادت، نصیحة الملوک بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کتاب اوست، که به شکل پند و اندرز برای سلاطین، وزرا و امرا نوشته شده است.

منابع

• فهرست کتاب التبر المسبوک فی نصیحة الملوک.