بیداری اسلامی
فلسفه تشریع اسلام هدایت همه جهانیان است پس پیام اسلام جهانی است. پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) توانست انقلاب اجتماعی کاملی در جامعه زمان خودش ایجاد نماید. مسلمانان نیز با الهام گرفتن از اصول و شاخصه‌های اسلام و سیره رسول اکرم (ص) موفق شدند در مدت کم‌تر از یک قرن، با تأسیس تمدن عظیم اسلامی که خاستگاه قرآنی دارد، طی چند قرن بر بخش اعظمی از جهان حکومت کنند.
تمدن مسلمانان پس از چندین سده اعتلا و پویایی، دچار انحطاط گردید، اما فرهنگ و تمدن برخاسته از اندیشه اسلامی همیشه در اوج درخشندگی بوده و دغدغه بازگشت به اسلام و احیای تمدن اسلامی، به‌عنوان دغدغه اصلی اندیشمندان جهان اسلام همواره وجود داشت. منشأ این دغدغه تقویت خودباوری، بیداری و امید به احیای تمدن اسلامی است.
پویایی ماهیت اسلام، تجربه انقلاب اسلامی عصر نبوی، شکل‌گیری تمدن عظیم اسلامی در مدینه النبی (ص)، آرمان‌گرایی و قانون‌مندی تمدن اسلامی، احساس ارزشمند بازگشت به اسلام و ارزش‌های دینی، همه نویدبخش پیروزی اسلام و احیای تمدن اسلامی‌اند. پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی «ره» در دوره معاصر باور به امکان تحقق بیداری اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی را بارور کرد و نقش امام خمینی «ره» و انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی بسیار برجسته می‌نماید.
نظر به استیلاجویی تمدن غرب مسئله احیای تمدن اسلامی از مسائل حساس و سرنوشت‌ساز دوران معاصر است، تمدن تجلی استعداد، توانایی، خلاقیت و فعالیت تدریجی بشر در طی زمان است و اگر بیداری اسلامی از ارزش‌های والای اسلام و اقدامات اصیل دوران رسالت الهام بگیرد، می‌توان به احیای مجدد تمدن اسلامی امیدوار بود، پس بیداری اسلامی مقدمه تحقق تمدن نوین اسلامی است و ملت‌های انقلابی منطقه، با شکستن حصارهای استبداد و استکبار، خواهان بازگشت جدی به اسلام و حاکمیت ارزش‌های دینی در کشورهایشان هستند و موج بیداری اسلامی کشورهای مصر، یمن، بحرین، لیبی، عربستان و ... را فراگرفته است. «بیداری اسلامی یعنی حالت برانگیختگی و آگاهی در امت اسلامی که اکنون به تحولی بزرگ در میان ملت‌های این منطقه انجامیده و قیام‌ها و انقلاب‌هایی را پدید آورده که هرگز در محاسبه شیاطین مسلط منطقه‌ای و بین‌المللی نمی‌گنجید؛ خیزش‌های عظیمی که حصارهای استبداد و استکبار را ویران و قوای نگهبان آنها را مغلوب و مقهور ساخته است. شک نیست که تحولات بزرگ اجتماعی، همواره متکی به پشتوانه‌های تاریخی و تمدنی و محصول تراکم معرفت‌ها و تجربه‌ها است. در ۱۵۰ سال اخیر حضور شخصیت‌های فکری و جهادی بزرگ جریان‌ساز اسلامی در مصر و عراق و ایران و هند و کشورهای دیگری از آسیا و آفریقا، پیش‌زمینه‌های وضع کنونی دنیای اسلامند.» [۱]
توصیه امام خمینی «ره» به ملت‌های منطقه برای بیداری اسلامی «اکنون ملت‌های محروم جهان بیدار شده‌اند و طولی نخواهد کشید که این بیداریها به قیام و نهضت و انقلاب انجامیده و خود را از تحت سلطه ستمگران مستکبر نجات خواهند داد و شما مسلمانان پایبند به ارزش‌های اسلامی می‌بینید که جدایی و انقطاع از شرق و غرب برکات خود را دارد نشان می‌دهد.» [۲]
نسل امروزِ کشورهای اسلامی این ظرفیت را دارد که به چنین کارهای بزرگی بپردازد. اما باید توجه داشت که حفظ انقلاب و بیداری اسلامی به‌مراتب مهم‌تر و دشوارتر از اصل ایجاد آن است تا بیداری اسلامی مثل مصر منجر به تحقق دیکتاتوری جدیدی نشود. شرایط زمان و مکان و اجتناب از مدل‌های حکومتی متداول شرقی و غربی است. با درنظرداشتن آرمان‌ها و شعارهای انقلابیون در کشورهای اسلامی، بهترین گزینه در بحث نظام‌سازی الگوی «مردم‌سالاری دینی» یعنی تأسیس حکومت اسلامی بر پایه خواست مردم است. نظامی که در آن زمامداران با رأی مردم برگزیده می‌شوند و ارزش‌ها و اصول حاکم بر جامعه، اصول مبتنی بر معرفت و شریعت اسلامی است. عنایت به این نکته لازم است که مردم‌سالاری دینی اسلامی هیچ نسبتی با دموکراسی غربی ندارد.
لوازم تحقق بیداری اسلامی
- فعال‌کردن بیدارگران تأثیرگذار
- تبیین نقشه راه
- اعتماد به نسل جوان
- زنده کردن روح اعتمادبه‌نفس در آنان
- بازگشت حقیقی به قرآن
- اقتدا به سیره رسول‌الله
- نظام‌سازی
- تشکیل حکومت
- استفاده از تجربه‌های مجربان و پیران.[۳]
ارکان ریل‌گذاری تحقق بیداری اسلامی
- کشف راهکارهای چگونگی تحقق طلوع بیداری؛
- ارتباط با بیدارگران تأثیرگذار؛
- احصاء و برنامه‌ریزی در زمینه‌های تأثیرپذیری؛
- تعریف روش‌های متعدد؛
- مراعات تفاوت مراحل و اهداف بیداری.
شاخص‌های عمده بیداری اسلامی:
- رجوع به قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) و سیره بزرگان اسلام؛
- احساس تأسف نسبت به انحطاط جهان اسلام و تلاش در جهت جبران گذشته‌ها؛
- ایفای نقش جدی اندیشمندان مسلمان در فراهم‌کردن زمینه‌های بیداری؛
- تأثیر موج بیداری بر روشنفکران و توده‌های عظیم مردم؛
- گستردگی موج بیداری در قلمرو جغرافیایی حضور مسلمانان؛
- احساس تقابل و تعارض با نظام‌های سیاسی متأثر از غرب و شرق؛
- احساس مظلومیت ناشی از سلطه استعمار بر مقدرات جهان اسلام؛
- تمایل به ایفای نقش واقعی‌تر در معادلات جهانی و نیل به جایگاه واقعی خود[۴]
مهم‌ترین عناصر بیداری اسلامی
- حضور واقعی مردم در میدان مبارزه و جهاد
- ساختن شعارها توسط مردم
- تعیین هدف‌ها توسط مردم
- شناسایی و معرفی و تعقیب دشمن توسط مردم
- ترسیم اجمالی آیندهٔ مطلوب توسط مردم
- منع خواص سازش‌کار و آلوده از انحراف و سازش با دشمن توسط مردم
- منع عوامل نفوذی دشمن از تغییر مسیر بیداری اسلامی توسط مردم
اصولی که باید در جریان بیداری اسلامی رعایت شوند:
- اعلام و تثبیت اصول و ارزش‌ها و هدف‌ها مورد درخواست آحاد مردمِ حاضردرصحنه است نه نگاشته در مانیفست‌های پیش‌ساختهٔ گروه‌ها و حزب‌ها؛
- احیا و تجدید عزت و کرامت ملی پایمال شده با دیکتاتوری حاکمان فاسد و سلطه استکبار جهانی؛
- برافراشتن پرچم اسلام که عقیدهٔ عمیق و دلبستگی دیرین مردم است؛
- برخورداری از امنیت روانی و عدالت و پیشرفت و شکوفایی موردنظر شریعت اسلامی؛
- ایستادگی در برابر نفوذ و سلطهٔ آمریکا و اروپا؛
- مبارزه با رژیم غاصب و دولت جعلی صهیونیست.
نتایج بیداری اسلامی
- عزت اسلام و مسلمین؛
- استقلال و خوداتکایی در ابعاد گوناگون؛
- آزادی در جهت حیات معقول انسان؛
- انقلاب علمی فرهنگی و دانش‌گستری؛
- تأسیس امت واحده اسلامی؛
- هدف نهائی ایجاد تمدن اسلامی جدید بر پایهٔ دین و عقلانیت و علم و اخلاق.
رابطه تقریب و بیداری اسلامی
پیروزی انقلاب اسلامی به بیداری اسلامی جهش داد و تحقق بیداری اسلامی زمینه را برای ارائه نظریه تقریب فراهم نمود، از این باب فراهم شدن زمینه اجتماعی تقریب در بلاد اسلامی، نتیجه بیداری اسلامی است، اما برای تحقق تقریب و ارتقاء سطح بیداری اسلامی قطعاً لازم است که تقریب آموزش داده شود و گفتمان تقریب تبلیغ شود و فرهنگ تقریب نهادینه شود.
پانویس
- ↑ . (مقام معظم رهبری خامنه‌ای، سید علی)، سخنرانی ویژه اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی، تهران، ۲۶/۶/.۱۳۹۰
- ↑ موسوی خمینی، روح‌الله: (امام)، نگرشی موضوعی بر وصیت نامه سیاسی ـ الهی امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چ۱۱، ۱۳۸۷، ص۴۰ و ۱۵۰.
- ↑ » خامنه‌ای، سید علی (مقام معظم رهبری)، سخنرانی ویژه اجلاس بین‌المللی بیداری اسلامی، تهران، ۲۶/۶/.۱۳۹۰
- ↑ . قطب، محمد بیداری اسلامی، ترجمه و تقدیم صباح زنگنه، تهران: اطلاعات، ۱۳۷۴، ص۷.
منابع
بیداری و احیای تمدن اسلامی با تأکید بر اندیشه سیاسی رهبر معظم انقلاب اسلامی، نویسنده: عبدالحکیم سلیمی مجموعه مقالات همایش نظریه بیداری اسلامی در اندیشه امام خمینی(ره) و آیت‌الله خامنه‌ای(مد‌ظله‌العالی)با تلخیص و اضافات.