جنگ جهانی دوم
جنگ جهانی دوم (World War II)، به‌طور مؤثر دنیا را بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ متوقف کرد. تا به امروز، این جنگ گسترده‌ترین درگیری نظامی از نظر جغرافیایی در طول تاریخ بوده است. اگرچه این نبرد به نقاط بسیاری از دنیا سرایت کرد، اما اکثر کشورهای درگیر، تلاش مشترکی با هدف پایان دادن به تخاصم قدرت‌های محور (آلمان، ایتالیا و ژاپن) از خود به نمایش گذاشتند. این جنگ که تلفات زیادی برجای گذاشت، درنهایت با شکست آلمان و ژاپن و پیروزی نیروهای متفقین به پایان رسید.
بین چه کسانی بود
جنگ جهانی دوم بین دو گروه متحد نظامی بود: اتحاد اول متنفقین، شامل: اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده آمریکا، انگلستان و سایر ملل، و دیگری یعنی متحدین بر محور آلمان، ژاپن، ایتالیا و غیره.
تاریخ جنگ جهانی دوم
جنگ در ۱ سپتامبر ۱۹۳۹ آغاز شد، هنگامی که نیروهای آلمانی به لهستان حمله کردند، و به تلافی آن، فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی به آلمان حمله کردند. این جنگ شش سال طول کشید، و با پیروزی متفقین در تاریخ ۲ سپتامبر ۱۹۴۵، به پایان رسید.
علل اصلی آغاز جنگ
علل اصلی جنگ جهانی دوم عبارت بود از اشتباهات عهدنامه ورسای (۷ مه ۱۹۱۹) که ظاهراً به جنگ جهانی اول پایان داد، همچنین پیامدهای بحران اقتصادی سال ۱۹۲۹ و از همه مهم‌تر رقابت سیاسی فاشیسم و دموکراسی‌های غربی و مارکسیسم. عامل اخیر چنان در جنگ جهانی دوم مؤثر بود که نبرد میان کشورهای درگیر، به شکل بی سابقه‌ای، عموم مردم را به قلمرو جنگ کشاند، به طوری که در پایان جنگ جهانی دوم تعداد کشته شدگان نظامی و غیرنظامی تقریباً با هم برابری می‌کند.
وضع اسفبار زندگی مردم آلمان به دنبال شکست در جنگ جهانی اول و الزام دولت آلمان به پرداخت غرامت جنگی سنگین، ظهور آدولف هیتلر را که عامل اصلی شروع جنگ جهانی دوم بود، تسهیل کرد.
پیمان ورسای
پیمان ورسای یکی از ذلت‌بارترین پیمان‌هایی بود که پس از جنگ اول جهانی و در پی شکست آلمان‌ها بر ملت آلمان تحمیل شد و هیتلر سوگند خورده بود که این پیمان را براندازد. از جمله مفاد این پیمان دادن سرزمین‌هایی از آلمان به لهستان بود و چون آلمانی‌ها، لهستانی‌ها را ملتی پست‌تر از خود می‌دانستند این امر برایشان بسیار گران می‌آمد. به همین دلیل به دستور هیتلر در سپیده دم اول سپتامبر ۱۹۳۹ ارتش آلمان از مرز لهستان عبور کرد و از شمال و جنوب و مغرب به سوی ورشو پیش راندند.
جزئیات جنگ جهانی دوم
جنگ جهانی دوم، دومین جنگ جهانی بود که از سال ۱۹۳۹ تا سال ۱۹۴۵ ادامه یافت. بیشتر کشورهای جهان از جمله قدرت‌های بزرگ در این جنگ شرکت کردند و کم‌کم در قالب دو اتحاد نظامی در برابر هم قرار گرفتند:
- دستهٔ نخست، متفقین؛
- دستهٔ دوم نیروهای محور نام داشتند.
این دو اتحاد نظامی یک جنگ تمام‌عیار راه انداختند که در اثر آن بیش از ۱۰۰ میلیون تن از بیش از ۳۰ کشور جهان درگیر شدند. بیشتر شرکت‌کنندگان در این جنگ، تمام قدرت اقتصادی، صنعتی و توانایی‌های علمی شأن را در جهت پشتیبانی نظامی بسیج کردند تا جایی که مرز هزینه از نیروی نظامی و غیرنظامی نامشخص بود. برآورد کشته‌های جنگ جهانی دوم میان ۷۰ تا ۸۵ میلیون انسان است که آن را به مرگ‌آورترین نبرد در تاریخ زندگی انسان تبدیل می‌کند. بیشتر کشته‌ها از غیرنظامیان شوروی و چین بود همچنین کشته‌های ناشی از نسل‌کشی هولوکاست، بمباران استراتژیک و درگذشتگان در اثر گرسنگی شدید و بیماری و دست آخر کشته شدگان در اثر جنگ‌افزار هسته‌ای در آمار خسارت انسانی جنگ جهانی دوم شمرده می‌شوند.
پادشاهی ژاپن که بر آن بود که فرمانروایی آسیا و اقیانوس آرام را در دست بگیرد، تا سال ۱۹۳۷ در جنگ با چین بود. در نتیجه هیچ‌کدام بر دیگری اعلان جنگ نکرد. عموماً آغاز جنگ جهانی دوم را از ۱ سپتامبر ۱۹۳۹ و با یورش آلمان نازی به جمهوری دوم لهستان می‌دانند که در نتیجهٔ آن فرانسه و بریتانیا هم به آلمان اعلام جنگ کردند. جنگ جهانی دوم به لحاظ گستردگی جغرافیایی و قدرت تخریب منابع انسانی و طبیعی، بی‌همتا بوده است.
اشغال ایران در جنگ جهانی دوم
در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰ نیروهای شوروی از شمال و شرق و نیروهای بریتانیایی از جنوب و غرب، از زمین و هوا به ایران حمله کردند و شهرهای سر راه را اشغال کردند و به سمت تهران آمدند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رضاشاه ناچار به استعفا شد. متفقین با انتقال سلطنت به پسر و ولیعهد او -محمدرضا- موافقت کردند. پس از اشغال، بلافاصله راه‌آهن سراسری ایران برای انتقال کمک‌های نظامی به پشت جبهه شوروی مورد استفاده قرار گرفت.
ایران که در آغاز جنگ بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود نهایتاً در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ به آلمان نازی اعلان جنگ داد. هدف اصلی ایران از اعلان جنگ پیوستن به اعلامیه ملل متحد و شرکت در کنفرانس‌های صلح پس از جنگ بود. پس از اتمام جنگ، ارتش بریتانیا ایران را ترک کرد ولی نیروهای نظامی ارتش آمریکا و ارتش شوروی، همچنان در ایران باقی‌ماندند، که به تشکیل دو حکومت خودمختار و کوتاه‌مدت جمهوری مهاباد در کردستان و حکومت فرقه دموکرات در آذربایجان انجامید.
جنگ جهانی دوم در یک نگاه
- شروع جنگ: اول سپتامبر ۱۹۳۹
- پایان جنگ:دوم سپتامبر ۱۹۴۵
- جبهه‌های نبرد:اروپا، حوزهٔ پاسیفیک، حوزهٔ اقیانوس اطلس، جنوب شرق آسیا، چین، خاورمیانه، حوزهٔ مدیترانه و شمال آفریقا
- فرماندهان نیروهای متفقین:|ژوزف استالین، فرانکلین روزولت، وینستون چرچیل، چیانگ کای شِک و شارل دو گل
- فرماندهان نیروهای محور یا متحدین: آدولف هیتلر، بنیتو موسولینی و هیروهیتو
- کشته‌شدگان جنگ: از آمار دقیق کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم، به‌عنوان ویران‌گرترین جنگ تاریخ بشریت، رقمی در دست نیست، اما قربانیان این جنگ ممکن است در مجموع به بیش از ۶۰ میلیون نظامی و غیرنظامی برسد.
کشورهایی که بیشترین آمار قربانیان را از خود به‌جای گذاشتند، به ترتیب در زیر آمده‌اند:
- اتحاد جماهیر شوروی: 42/000/000نفر؛
- آلمان: 9/000/000 نفر؛
- چین: 4/000/000 نفر؛
- ژاپن: 3/000/000 نفر.
پیامدهای جنگ جهانی دوم
نیروهای متفقین در این جنگ به پیروزی رسیدند؛ جنگ جهانی دوم در اروپا با اعلام خبر تسلیم آلمان در تاریخ هفتم مه ۱۹۴۵ به پایان رسید. ژاپن نیز در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ شکست در جنگ را پذیرفت. پس از پایان جنگ جهانی دوم، رایش سوم در آلمان سقوط کرد و ایالات‌متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق به ابرقدرت‌های دنیا تبدیل شدند. اتحاد جماهیر شوروی در بخش تحت سلطهٔ خود در آلمان یک حکومت کمونیستی روی کار آورد و به‌موجب آن، این کشور به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد.
این حکومت تا لحظهٔ فرو ریختن دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ پابرجا ماند. از دیگر پیامدهای این جنگ می‌توان به تأسیس سازمان ملل متحد اشاره کرد[۱].