حمله طالبان به افغانستان
حمله طالبان بر افغانستان یکی از رویدادهای مهم بین‌المللی در سال 2021، بود که دوره جدیدی را در این کشور آغاز کرد. اگرچه توافق آمریکا و طالبان در تاریخ 29 فوریه 2020 در دوحه پایتخت قطر امضا شداما سال 2021 در این زمینه تعیین‌کننده بود، زیرا این گروه بدون خون‌ریزی جهان را لرزاند.
طالبان بسیاری از شهرهای افغانستان را به تصرف درآورد و در نهایت کنترل کابل پایتخت این کشور را تصرف کردند. بسیاری از مقامات بلندپایه از جمله اشرف غنی رئیس‌جمهور از کشور فرار کردند. چندین نفر هنگام تلاش برای خروج از این کشور در فرودگاه کابل جان باختند.
این دومین باری بود که طالبان قدرت را در افغانستان به دست گرفت. دوره نخست اقتدار از سال 1999 تا 2001 بود و پس از حمله ایالات متحده در سال 2001 پایان یافت. آمریکا این حمله را پس از حمله تروریستی 11 سپتامبر 2001 انجام داد که در آن مهاجمان از آموزش تا پناهگاه در افغانستان که تحت حکومت طالبان بود، حضور داشتند.
پس از 20 سال، ظهور جدی طالبان بار دیگر تمام جهان را شوکه کرد. ایالات متحده که باعث پایان حکومت طالبان در سال 2001 شد، مقصر ظهور طالبان در سال 2021 شناخته شد. علی‌رغم صرف میلیاردها دلار آمریکا و ناتو برای آماده سازی نیروهای امنیتی در افغانستان، طالبان کنترل کل کشور را در 15 اوت به دست گرفت.
بسترها
در سال‌های 2001 تا 2014، نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (ایساف) به رهبری ناتو در حفظ امنیت در این کشور مشارکت داشتند. در سال 2015، نیروهای اصلی ناتو از افغانستان خارج شدند، در چارچوب عملیات غیر جنگی این ائتلاف "پشتیبانی قاطع"، یک گروه 13000 نفری برای حمایت از دولت افغانستان در آنجا باقی ماندند.
در اوایل سال 2021، جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که خروج نیروها از افغانستان تا 11 سپتامبر تکمیل خواهد شد. در اواسط همان سال، خروج سربازان ناتو از کشور منجر به حمله قدرتمند طالبان شد.
14 آوریل 2021
در حالی که توافق‌نامه دوحه در دوره دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا با طالبان امضا شد. جو بایدن رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده که در 20 ژانویه 2021 به قدرت رسید، هیچ تغییری در توافق‌نامه و خروج نیروهای آمریکایی از اسلاف خود ایجاد نکرد. دولت افغانستان این تصمیم را تایید کرد. در 14 آوریل 2021، بایدن خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را تا 11 سپتامبر 2021 اعلام و روحیه طالبان را تقویت کرد و این گروه مسلح کمپینی را برای به دست گرفتن کنترل شهرهای افغانستان تشکیل داد.
می 2021
با اعلام خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان تا 11 سپتامبر 2021، طالبان شروع به تصرف و تسلط بر همه شهرها به‌ویژه در شمال افغانستان کرد. این در حالی است که دنیا از اینکه این کنترل به جز سال 2001 بدون خون‌ریزی انجام شده، تعجب کرد. طالبان نه تنها موفق شدند مردم محلی را ساکت کنند، بلکه پرسنل امنیتی افغان را که در کنار ایالات متحده کار می‌کردند را متقاعد کردند که تسلیم شوند و امنیت آنها را تضمین کردند.
جولای 2021
نیروهای آمریکایی در جریان پیشروی طالبان در افغانستان، فرودگاه بگرام، مرکز مهم جنگ آمریکا را تخلیه کردند. نیروهای افغان مدعی شدند که نیروهای آمریکایی بدون هیچ هماهنگی با مقامات شهرستان بگرام یا دفتر والی پایگاه هوایی را تخلیه کردند که این امر نه تنها بر روحیه نیروهای افغان بلکه بر روحیه عوامل نفوذی نیز تأثیر گذاشته است. این پایگاه هوایی از سال 2001 تحت کنترل ایالات متحده بود و به محض تخلیه نیروهای آمریکایی، غارت و هرج و مرج به وجود آمد.
اوت 2021
طالبان پیش از این بسیاری از شهرها و ولایات افغانستان را تصرف کرده و کنترل بسیاری از مناطق را بدون درگیری به دست گرفته بود. تمام شهرهای کوچک و بزرگ طی چند روز توسط طالبان به تصرف درآمد. مقدمات ورود طالبان به کابل فراهم شده بود که در 15 اوت، زمانی که اشرف غنی، رئیس‌جمهور از کشور فرار کرد و طالبان بدون خون‌ریزی کاخ ریاست‌جمهوری را تصرف کردند. با این حال جمعیتی در فرودگاه کابل از کشور خارج می‌شدند. همه جا فقط هرج و مرج بود. مردم به هر قیمتی می‌خواستند این کشور را ترک کنند.
در 17 اوت، در میان هرج و مرج و هراس فزاینده، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان یک نشست خبری برگزار کرد و وعده تشکیل دولت فراگیر را داد. وی همچنین به موسسات خیریه، امنیت سفارت‌خانه‌ها، حق زنان برای کار و تحصیل بر اساس قوانین شریعت اطمینان داد.
از زمان تصرف کابل توسط طالبان وضعیت در فرودگاه کابل متشنج بود. برخی افراد پس از آویزان شدن از کناره هواپیمای باری نظامی آمریکایی 'سی-17' سقوط کرده و کشته شدند. در همین حال، در 26 اوت، یک حمله انتحاری در فرودگاه بین‌المللی کابل رخ داد که در آن ده‌ها غیرنظامی که قصد خروج از کشور را داشتند، کشته شدند. در این حمله که گروه تروریستی داعش شاخه خراسان مسئولیت آن را بر عهده گرفت، حدود 200 نظامی و غیرنظامی افغان و 13 سرباز آمریکایی جان خود را از دست دادند.
سه روز پس از حمله تروریستی به فرودگاه بین‌المللی کابل در 29 اوت ایالات متحده دومین حمله پهپادی را با هدف قرار دادن تروریست‌های مظنون داعش انجام داد، اما یک خانواده افغان شامل 10 نفر از جمله کودکان کشته شدند.
آخرین هواپیمای نظامی آمریکا ساعاتی پیش از پایان مهلت 31 آگوست برای خروج آمریکا از افغانستان، از فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی در کابل به پرواز درآمد و این نشان‌دهنده پایان بیش از دو دهه جنگ آمریکا در افغانستان بود.
جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ساعاتی پس از خروج نظامیان خارجی از افغانستان، اعلام کرد که پس از خروج نیروهای آمریکایی، افغانستان اکنون تحت حاکمیت طالبان است. پس از عقب‌نشینی، طالبان کنترل کامل فرودگاه بین‌المللی کابل را به دست گرفتند. رهبران این گروه متعهد شدند که امنیت کشور، بازگشایی فرودگاه و عفو نیروها و کارمندان دولت سابق را تامین کنند. جنگجویان طالبان برای جشن پیروزی به هوا آتش گشودند.
هنگامی که طالبان در ماه اوت در افغانستان قدرت را به دست گرفتند، جامعه جهانی کمک‌های مالی خود را به حالت تعلیق درآورد. همزمان، کشورهای غربی میلیاردها دلار از دارایی‌های افغانستان را که در خارج از کشور سپرده شده بود مسدود کرده‌اند.
با این حال وضعیت اقتصادی افغانستان جنگ زده پس از تسلط مجدد طالبان بدتر شده و با بحران اقتصادی شدید مواجه است. سازمان ملل متحد آن را بهمنی از گرسنگی نامیده است. براساس آخرین گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد، اقتصاد افغانستان در حال سقوط است، نیاز به برداشتن گام‌های فوری وجود داشته و حدود 23 میلیون نفر با گرسنگی روبرو هستند.
همچنین گروه تروریستی «داعش شاخه خراسان» حملات مرگبار زیادی را پس از تسلط طالبان بر افغانستان انجام داده است. در این حملات از مسجد شیعیان تا فرودگاه کابل هدف قرار گرفتند. طالبان در حالی دولت خود را تشکیل داده است که ده‌ها میلیون نفر از جمعیت این کشور با گرسنگی و فقر مواجه است. نرخ پول ملی در برابر یک دلار کاهش یافته و مقامات طالبان اعتراف کرده‌اند که حقوق کارمندان دولت هنوز برای چندین ماه معلق و تمام تلاش خود را انجام خواهند داد تا پایان سال تمام بدهی‌ها را تسویه کنند.
با این حال هزاران پروژه برای توسعه افغانستان در هاله‌ای از ابهام قرار دارند. پس از تسخیر قدرت توسط طالبان تمام برنامه‌های دولت قبلی لغو شده است. این طرح‌ها تحت برنامه اولویت ملی منشور شهروندی اجرا می‌شدند. بیشتر این طرح‌ها توسط بانک جهانی تأمین مالی می‌شد. اکنون این برنامه‌ها که برای کاهش فقر، بهبود شرایط اجتماعی-اقتصادی و جلوگیری از مهاجرت جوانان اجرا می‌شد، در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است[۱].
پیامدها
فرار شهروندان
تا ۱۷ اوت، حدود ۱۱۰۰۰ شهروند آمریکایی در افغانستان تحت کنترل طالبان محبوس بودند[۲]. در اواخر ماه جولای، صدها مهاجر افغان از ایران به باختر ترکیه رفتند. دست کم ۱۵۰۰ مهاجر در مرز ایران بازداشت شدند و ۲۰۰ مهاجر افغان در مسیر ترکیه به اروپا رهگیری شدند. ترکیه از احداث یک بند مرزی در امتداد مرز ایران و ترکیه خبر داد، جایی که بسیاری از پناهندگان در مسیر اروپا از آنجا عبور می‌کنند. در ۵ اوت، شش کشور عضو اتحادیه اروپا (از جمله آلمان) از کمیسیون اروپا خواستند تا به رغم پیشروی‌های گسترده طالبان، اخراج پناهجویان رد شده را به افغانستان ادامه دهد. چند روز بعد، آلمان و هلند اخراج مهاجران افغان را موقتاً متوقف کردند، چراکه شورشیان طالبان قلمرو بیشتری را تصرف کردند. در ۱۳ اوت، دولت کانادا اعلام کرد که کانادا بیش از ۲۰۰۰۰ شهروند افغان را از گروه‌هایی که به نظر آنها هدف طالبان است، اسکان می‌دهد. بریتانیا اعلام کرد که به ۲۰۰۰۰ افغان اجازه می‌دهد در انگلستان مستقر شوند و به نظر می‌رسد ایالات متحده حداکثر ۳۰۰۰۰ متقاضی روادید مهاجرت ویژه افغان را به ایالات متحده منتقل می‌کند [۳].
بازخواست‌ها و ایستادگی‌ها
پس از سقوط کابل، اعضای پیشین اتحاد شمالی و شخصیت‌های ضد طالبان یک ائتلاف نظامی به نام مقاومت دوم، تحت رهبری احمد مسعود و امرالله صالح معاون رئیس‌جمهور سابق تشکیل دادند. آنها در دره پنجشیر مستقر شده‌اند، که پایگاه اصلی عملیات اتحاد شمالی اولیه بود. در ۱۷ اوت ۲۰۲۱، امرالله صالح، معاون رئیس‌جمهور افغانستان، خود را رئیس‌جمهور موقت افغانستان در دره پنجشیر اعلام کرد. با سقوط کابل، اعضای سابق اتحاد شمالی و دیگر نیروهای ضد طالبان مستقر در پنجشیر، به رهبری احمد مسعود و امرالله صالح، معاون رئیس‌جمهور سابق، اولین مقاومت سازمان یافته در برابر طالبان در افغانستان شدند. سفارت افغانستان در تاجیکستان عکس رییس‌جمهور غنی را با صالح جایگزین کرد و درخواستی به اینترپل داد تا حکم دستگیری غنی به همراه مشاور اصلی وی فاضل محمود و حمدالله محیب مشاور امنیت ملی به اتهام سرقت از خزانه داری افغانستان صادر شود[۴].