عبدالله بن حسن
| عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | عبدالله بن حسن بن علی بن ابیطالب (علیهالسّلام) |
| نامهای دیگر | عبدالله، عبدالله اصغر |
| اطلاعات شخصی | |
| سال درگذشت | 61 ق، ۶۰ ش، ۶۸۱ م |
| محل درگذشت | کربلا، عراق |
| دین | اسلام، شیعه |
عبدالله فرزند امام حسن مجتبی (علیهماالسّلام) از شهیدان قیام حسینی در کربلا است[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷].
مادر عبدالله
عالمان رجال و تاریخ و نسب درباره مادر عبدالله بن حسن به اختلاف سخن گفتهاند:
ام ولد
گروهی او را ام ولدی[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱] به نام نفیله[۲۲] یا حبیبه[۲۳] دانستهاند.
رمله
گروهی دیگر او را دختر سلیل[۲۴][۲۵] یا شلیل[۲۶][۲۷] بن عبدالله بجلی و نامش را رَمْله[۲۸] [۲۹] نوشتهاند.
رباب
برخی دیگر وی را رباب[۳۰][۳۱] میدانند. در برخی نسخههای رجال شیخ طوسی، نام مادر عبدالله بن حسن (علیهالسّلام)، رباب دختر امریء القیس بن عدی بن اوس بن جابر بن کعب بن علیم، از طایفه بنی کلب بن وبره، آمده است[۳۲]. اما به عقیده شماری از رجالشناسان، این سخن اشتباه است؛ زیرا رباب- با نیای مذکور- همسر امام حسین (علیهالسّلام) بوده است[۳۳][۳۴][۳۵].
ام رباب
برخی مادر وی را امرباب دختر امریء القیس خواندهاند[۳۶][۳۷][۳۸]. مامقانی در توجیه این نظریه که مادر عبدالله بن حسن (علیهالسّلام)، امرباب، بوده است- بدون ذکر سند- چنین مینویسد: امرئ القیس (پدر امّرباب)، در زمان خلیفه دوم، وارد مدینه شد و سه دختر داشت. علی بن ابی طالب (علیهالسّلام) یکی از دختران وی را خود به همسری برگزید و از آن دو دیگر، یکی را به نام« رباب» به همسری امام حسین (علیهالسّلام) درآورد؛ و دختر دیگر را که کنیهاش« امرباب» بود، به همسری امام حسن (علیهالسّلام) درآمد. البته بر این نظریه نیز اشکال شده است[۳۹].
سن عبدالله در هنگام شهادت
بیشتر منابع نوشتهاند که عبدالله بن حسن، روز عاشورا و هنگام شهادت نابالغ بوده است؛ با این وصف، برخی گفتهاند که امام حسین (علیهالسّلام)، دختر گرامیشان، حضرت سکینه (علیهاالسّلام)، را به عقد ازدواج عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) درآورده بود[۴۰][۴۱]. در اعلام الوری آمده است که عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) پیش از رسیدن به وصال همسرش به شهادت رسید[۴۲].
شهادت عبدالله
برخی شهادت وی را پس از پیکار در صحنه کارزار دانستهاند. مؤلف الفتوح مینویسد: پس از شهادت عون بن عبدالله جعفر، عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) عازم میدان شد. چهرهاش چون ماه تابان بود. پیراهن و شلواری بر تن، و شمشیری برّان در دست داشت[۴۳].
رجز عبدالله در عاشورا
وی در میدان این گونه رجز میخواند:
انْ تُنکرُونی فَانا فَرْعُ الْحَسَن • سِبْطُ النَّبِی المُصْطَفی المُؤْتَمَن هَذَا حُسَینٌ کاسیرٍ مُرْتَهَن • بَینَ اناسٍ لا سُقُوا صَوْبَ المُزن[۴۴][۴۵]
اگر مرا نمیشناسید، من فرزند حسنم (علیهالسّلام)، نواده پیامبر برگزیده و امین. این حسین (علیهالسّلام) است؛ که در میان مردمی، که خدایشان از باران سیراب نگرداند، چون اسیری گرفتار آمده است.
خوارزمی، رجز دیگری برای عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) نقل کرده است:
انْ تُنْکرُونی فَانا ابْنُ حَیدَرَة • ضِرْغامُ آجامٍ وَلَیثُ قَسْوَرَة عَلَی الأعادِی مِثْلُ رِیحٍ صَرْصَرَة • اکیلُکمْ بِالسَّیفِ کیلُ السَّنْدَرَة[۴۶].
اگر مرا نشناسید، من فرزند حیدرم؛ چون شیر بیشهزاران تهمتن و دلیرم.بر دشمنان همچو طوفانم و آنان را قتل عام خواهم کرد.
قاتل عبدالله
عبدالله پس از کشتن چهارده تن از دشمنان، سرانجام به وسیله هانی بن شبیب حضرمی به شهادت رسید[۴۷]. در کتاب مناقب آمده است که قاتل عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) صورتش سیاه شد[۴۸]. در تذکرة الخواص[۴۹] نام قاتل عبدالله بن حسن (علیهالسّلام)، سعد بن عمر بن نفیل ازدی گفته شده است هنگام شهادتش امام حسین (علیهالسّلام) خطاب به او و دیگر اهل بیت فرمود: ای فرزندم و ای همه خاندانم صبر کنید. به خدا سوگند، پس از امروز هیچگاه سختی و ناگواری نخواهید دید[۵۰].
زیارتنامه عبدالله
در زیارت منسوب به ناحیه مقدسه، بر این شهید بزرگوار درود و تهنیت و بر قاتلش لعن و نفرین فرستاده شده است[۵۱].
عبدالله یا عبدالله اکبر
در معدودی از منابع نقل شده که امام حسن (علیهالسّلام) دو پسر به نام عبدالله و عبدالله اصغر داشته است. اما همین منابع، وقتی فرزندان شهید امام حسن (علیهالسّلام) در کربلا را نام میبرند، فقط از یک عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) یاد میکنند[۵۲][۵۳][۵۴]. در چند کتاب متأخّر نیز از عبدالله اکبر و عبدالله اصغر، به عنوان فرزندان امام حسن (علیهالسّلام) و شهید کربلا یاد شده است و آنچه را که در منابع کهن درباره عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) آمده، بخشی را برای عبدالله اکبر و بخشی را برای عبدالله اصغر بازگو کردهاند[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸][۵۹][۶۰][۶۱][۶۲]. در پارهای از این کتابها از فرزندان امام حسن به نامهای عبدالله بن حسن (بدون لقب« اصغر») و عبدالله اکبر نام برده شده است. مؤلف «وسیلة الدارین» میگوید: به گمان من عبدالله اکبر، همان عبدالله بن حسن است؛ و امام حسن (علیهالسّلام) دو فرزند به نام عبدالله نداشته است[۶۳]. همچنین پارهای مآخذ نقل کردهاند که عبدالله بن حسن (علیهالسّلام) همان ابوبکر بن حسن (علیهالسّلام) است[۶۴][۶۵][۶۶]. ولی بیشتر مآخذ این دو نفر و قاتلین آنها را جداگانه معرفی نمودهاند[۶۷].
پانویس
- ↑ الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۲۶
- ↑ الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱
- ↑ الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص ۱۲۵
- ↑ الرجال، طوسی، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ تاریخ الطبری، ابن جریر، ج۴، ص۳۵۹
- ↑ تسمیة من قتل مع الحسین علیهالسّلام، فضیل کوفی، ج۱، ص۲۴
- ↑ مروج الذهب، مسعودی، ج۳، ص۶۱
- ↑ مناقب آل ابیطالب علیهمالسلام، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۵۵
- ↑ مقاتل الطالبیین، ابوالفرج اصفهانی، ج۱، ص۵۸- ۵۹
- ↑ لباب الانساب والالقاب والاعقاب، بیهقی، ج۱، ص۳۴۲- ۳۴۳
- ↑ جمهرة انساب العرب، ابن حزم، ج۱، ص۳۸- ۳۹
- ↑ رجال، ابن داود، ص۱۱۸
- ↑ رجال، العلامة الحلی( خلاصة الاقوال)، ج۱، ص۱۰۴
- ↑ مجمع الرجال، قهپائى، ج۳، ص۲۷۸
- ↑ جامع الرواة، محمدعلی اردبیلی، ج۱، ص۴۸۱
- ↑ منتهی المقال، مازندرانی، ج۴، ص۱۷۵
- ↑ نقدالرجال، حسینی تفرشی، ج۳، ص۹۸
- ↑ الارشاد، شیخ مفید، ج۲، ص۲۰
- ↑ تاریخ طبری، ابن جریر، ج۴، ص۳۵۹
- ↑ مقاتل الطالبیین، ابوالفرج اصفهانی، ج۱، ص۵۸- ۵۹
- ↑ تسمیة من قتل معالحسین علیهالسّلام، فضیل کوفی، ج۱، ص۲۴
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ج۱، ص۱۹۵
- ↑ لباب الانساب والالقاب والاعقاب، بیهقی، ج۱، ص۳۴۲
- ↑ مقاتل الطالبیین، ابوالفرج اصفهانی، ج۱، ص۵۸- ۵۹
- ↑ انصارالحسین، شمس الدین، ج۱، ص۱۳۲
- ↑ ابصارالعین، محمد بن طاهر سماوی، ج۱، ص۷۳
- ↑ ذخیرة الدارین، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۲۸۱
- ↑ ذخیرةالدارین، جمعی از نویسندگان، ج۱، ص۲۸۱
- ↑ تنقیح المقال، عبدالله مامقانی، ج۲، ص۱۷۸
- ↑ الرجال، طوسی، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ مجمع الرجال، قهپائى، ج۳، ص۲۸۸
- ↑ الرجال،طوسی، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ قاموس الرجال، محمد تقی تستری، ج۶، ص۳۱۷
- ↑ معجم رجال الحدیث، ابوالقاسم خویی، ج۱۰، ص۱۷۵- ۱۷۶
- ↑ الرجال، طوسی، ج۱، ص۱۰۲
- ↑ جامع الرواة، محمد بن علی اردبیلی، ج۱، ص۴۸۱
- ↑ منتهی المقال، مازندرانی، ج۴، ص۱۷۵
- ↑ تنقیح المقال، عبدالله مامقانی، ج۲، ص۱۷۸
- ↑ قاموس الرجال، محمد تقی تستری، ج۶، ص۳۱۷
- ↑ المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد علوی، ج۱، ص۱۹
- ↑ اعلام الوری، شیخ طبرسی، ج۱، ص۴۱۸
- ↑ اعلام الوری، شیخ طبرسی، ج۱، ص۴۱۸
- ↑ الفتوح، ابن اعثم، ج۵، ص۱۱۲
- ↑ الفتوح، ابن اعثم، ج۵، ص۱۱۲
- ↑ مناقب ال ابی طالب علیهمالسلام، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۵۵
- ↑ مقتل الحسین علیهالسّلام، خوارزمی، ج۲، ص۳۲
- ↑ مناقب آل ابیطالب علیهمالسلام، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۵۵
- ↑ مناقب آل ابیطالب علیهمالسلام، ابن شهرآشوب، ج۳، ص۲۵۵
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ج۱، ص۲۲۹
- ↑ الفتوح، ابن اعثم، ج۵، ص۱۱۲
- ↑ الاقبال، سید ابن طاووس، ج۳، ص۷۵
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ج۱، ص۱۹۴- ۱۹۵
- ↑ تذکرة الخواص، ابن جوزی، ج۱، ص۲۲۹
- ↑ مناهل الضرب، سيد جعفر اعرجى، ج۱، ص۸۹- ۹۰
- ↑ فرسان الهیجاء، ذبیح الله محلاتی، ج۱، ص۲۳۸- ۲۴۰
- ↑ یاران پایدار، محمد هادی امینی، ج۱، ص۱۰۱- ۱۰۳
- ↑ ناسخ التواریخ، محمد تقی سپهر کاشانی، ج۲، ص۳۲۹- ۳۳۰
- ↑ دائرة المعارف الحسینیة، محمد صادق كرباسى، ج۵، ص۱۶۳
- ↑ دائرة المعارف الحسینیة، محمد صادق كرباسى، ج۶، ص۲۵۷
- ↑ مقتل الحسین علیهالسّلام، موسوی مقرم، ج۱، ص۲۶۴
- ↑ مقتل الحسین علیهالسّلام، موسوی مقرم، ج۱، ص۲۸۰
- ↑ وسیلة الدارین، موسوی زنجانی، ج۱، ص۲۴۸- ۲۵۰
- ↑ وسیلة الدارین، موسوی زنجانی، ج۱،ص۲۴۸- ۲۵۰
- ↑ المجدی فی انساب الطالبیین، علی بن محمد علوی، ج۱، ص۱۹
- ↑ عمدة الطالب، ابن عنبه، ج۱، ص۶۸
- ↑ مقتل الحسین علیهالسّلام، موسوی مقرم، ج۱، ص۲۶۴
- ↑ عبدالله بن حسن