عبدالله بن حسون

مقبره ابن حسون در شهر سلا

نام	عبدالله بن أحمد بن الحسن الخالدی السلاسی السلاوی
نام‎های دیگر	ابن حسون
درگذشت	1013ق

عبدالله بن أحمد بن الحسن الخالدی السلاسی السلاوی مشهور به ابن حسون (متولد شهر فاس 1515 و متوفی شهر سلا 1604). قطب ابن حسون را سلطان شهر و از اولیای شهر سلا می‌دانند.

سلسله تصوف

نسب تصوف او به امام جزولی می‌رسد; از شیخ عبدالله الهبطی او از شیخ الغزوانی از شیخ عبدالعزیز التباع، از شیخ محمد الجزولی گرفته است. اما ناصری در تحقیق می‌بیند که عبدالله بن حسون خود نیز از امام غزوانی استفاده کرده است اما نسب علمی و عرفانی او به وسیله امام التباع به شیخ الجزولی رسیده است.

تحصیل

عبدالله بن حسون از مفاخر عصر خود در علم و رفتار و ادب به شمار می‌رفت. او علوم فقه و تصوف و علوم عقلی را در هم آمیخت تا اینکه قطبی از طریقت شاذلیه شد در کتاب السیاسة والمجتمع فی العصر السعدی نوشته ابراهیم حرکات می‌خوانیم که ابن حسون در مسجد مبارک القراویین به کرسی درس عبدالواحد الونشاریسی (متوفی 995 ق)، عبدالرحمن بن ابراهیم الدکلی (متوفی962 ق)، ابوالحسن علی بن هارون (متوفی 951 ق)، عبدالوهاب الزقاق (متوفی 960 ق) و احمد الحبک (متوفی 938 ق) وارد و بهرمند شد. سپس عبدالله بن حسون به مؤسسه المواهب بالجبل الأشهب در ناحیه الهبط نزدیک الشاون نقل مکان کرد و در آنجا روش جزولیه را از شیخ عبدالله الهبطی (متوفی 963 ه. ق.) گرفت همانطور که در بالا ذکر شد.

تدریس

عبدالله بن حسون در گسترش روش‌شناسی شیخ خود شیخ عبدالله الهبطی در تصوف کوشید و چون در شهر سلا اقامت گزید، به تدریس در مسجد اعظم پرداخت. او فقه و منطق و نحو و نحو و کلام، حساب و تصوف را تدریس می‌کرد. او آنچه در مسجد القراویین آموخته بود به اهالی شهر سلا و آنچه را که در شهر الهبط به دست آورده بود منتشر کرد که مایه پویایی فرهنگی و فکری شهر سلا شد. این دانشمند فاضل در به ثمر نشاندن درخت علم و عدالت در آن شهر کمک شایانی کرد.

مبارزات سیاسی

عبدالله بن حسون در جهاد با اشغالگر خارجی از جمله شرکت در جنگ معروف وادی المخازن شرکت کرد. او همچنین در نبردها با پرتغالی ها در رباط و سلا شرکت نمود. محمد بن علی الدکالی فی الإتحاف الوجیز: تاریخ العدوتین (منشورات المکتبة الصبیحیة، تحقیق مصطفى بو شعراء)می‌گوید: «شیخ شجاع و مجاهد بود و شجاعت او زمانی ظاهر شد که کشتی‌های پرتغالی به شهر سلا و رباط حمله کردند، مردم از او تبعیت کردند و در آن زمان مردم او را مردی صالح می‎شناختند و او را مردی دانسته که در زندگی و پس از مرگ شایسته احترام و قدردانی است. او از شیخ عبدالله الهبطی دانش علمی، تربیت رفتاری صوفیانه، عشق به جهاد و نفرت از اشغالگر را آموخته بود و یکی از نتایج این روحیه جهادی ظهور مجاهد العیاشی به عنوان یک قهرمان ملی بود که شهرتش به آفاق رسید.

شاگردان

از مشهورترین شاگردان شیخ عبدالله بن حسون مجاهد بزرگ محمد العیاشی مالکی (متوفی 1051 ق / 1641 م) و محمد سعید العتابی (متوفی 1032 ق / 1623 م) که در جوار شیخ ابن حسون مدفون است. در شهر سلا، محمد بن محمد الواوزغتی (متوفی 1062 ه. ق.)، محمد بن أبی بکر الدلائی شیخ زاویه دلائیه (متوفی 1046 ق)، أحمد بن محمد ابن عطیة (متوفی 1015 ق / 1607 ق.) م)، محمد القجیری، صاحب طریقه قجیریه(متوفی 1046 ق)، عبدالله السائح (متوفی 1076 ق)، أحمد السائح ،الحسن بن علی ابن أحمد بن موسى السملالی ،یوسف بن عابد الإدریسی الحسنی الفاسی.

مقبره

زاویه الحسونیه دارایی‌های زیادی در داخل ساله و زمین هایی در خارج از آن است. این وقف برای تامین هزینه‌های تزئین شمع و همچنین اطعام فقرا در شب میلاد پیامبر اکرم(ص) بوده است. مقبره قطب بن حسون به دلیل ساختمان زیبایی خاصش که یکی از بناهای سلطان اسماعیل بن علی الشریف است، مشهور شده است. در عصر حاضر به دستور حسن دوم گسترش و مرمت یافت تا اینکه به چشمگیرترین و زیباترین مزار تبدیل شد. پس از مرگ عبدالله بن حسون، ذریه او و پیروانش به برگزاری این مراسم تحت نظارت محمد ششم ادامه دادند و مراسم شمع گردانی در دوران حکومت علوی نیز ادامه پیدا کرد.

درگذشت

عبدالله بن حسون در سال 1013 هجری قمری / 1604 م در سلا درگذشت و در آنجا در پشت مسجداعظم سلا به خاک سپرده شد.