محمد شکری الاسطوانی
| محمد شکری الاسطوانی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد شکری الاسطوانی |
| نامهای دیگر |
|
| اطلاعات شخصی | |
| سال تولد | 19873 م، ۱۹۲۵۱ ش، ۱۹۸۳۷ ق |
| محل تولد | |
| سال درگذشت | ۱۹۵۵ م، ۱۳۳۳ ش، ۱۳۷۴ ق |
| دین | اسلام، اهل سنت |
| استادان |
|
| فعالیتها |
|
محمد شکری الاسطوانی، از فقیهان حنفی، صوفیان طریقت نقشبندیه و مفتی اعظم سوریه از سال ۱۹۴۱ م، تا زمان درگذشتش در سال ۱۹۵۵ م، بود. اعلام جهاد علیه فرانسویها، فتوای جهاد مقدس در فلسطین، پایداری در موضع مفتی در مواجهه با طوفانهای سیاسی از جمله گرایشهای فکری و فتواهای وی است که موجب شکلگیری مرجعیت قانونی در جامعۀ سوریه در آن زمان گردید.
زندگینامه
شیخ محمد شکری بن راغب الاسطوانی در اواخر قرن نوزدهم در سال 1873 م، از خانوادهای سرشناس در دمشق در سوریه متولد شد.
تحصیلات
پدر محمد شکری خطیب مسجد اموی بود که هنگام تولد وی درگذشت و مادرش او را برای تحصیل فقه فرستاد تا اینکه به یکی از مهمترین علمای مکتب حنفی در دمشق تبدیل شد. او علاوه بر تحصیل در فقه، وابستگی صوفیانه خود را با طریقت نقشبندیه ترکیب کرد. او کاملاً به این طریقت متعهد بود و به پیوند آن و اقتدار شیوخ آن اعتقاد داشت و در حلقههای علمی شیخ محمد المنینی، شیخ بکری العطار و شیخ محمد حسن البیطار پرورش یافت.
مسئولیتها
شیخ محمد شکری، نخست به ادارۀ فتوا منصوب شد و به مفتیان نزدیک شد و بعدها دبیر فتوا در زمان بیش از یک مفتی شد. او دبیر فتوا در زمان شیخ محمد عطاالله الکسم، مفتی اعظم سوریه، بود. پس از مرگ شیخ الکسم در سال ۱۹۳۸ م، رئیسجمهور هاشم الاتاسی، وی را به عنوان معاون مفتی اعظم منصوب کرد. به دلیل مشغول بودن کشور و جهان در آن زمان با شرایط جنگ جهانی دوم و تحولات سیاسی که در نتیجه آن کشور شاهد بود، سمت مفتی اعظم خالی ماند. از اینرو، رئیسجمهور هاشم الاتاسی در ۱۱ مارس ۱۹۴۱م، فرمان ریاست جمهوری را صادر کرد که نحوه انتخاب مفتی را تعیین میکرد. بر اساس این فرمان، اولین انتخابات برای تعیین مفتی در سوریه برگزار شد. شیخ محمد شکری الاسطوانی به اتفاق آرا بهعنوان مفتی انتخاب شد و اولین مفتی بود که در دورهای که در سوریه به عنوان دوره انتقالی از قیمومیت فرانسه به جمهوری مستقل شناخته میشد، انتخاب شد.
گرایش فکری و فتواها
اعلام جهاد علیه فرانسویها
مفتی شیخ محمد شکری الاسطوانی یکی از سرسختترین مخالفان فرانسویها بود و حضور آنها در خاک سوریه را رد میکرد. یکی از مشهورترین فتواهای او فتوایی بود که در آن ضرورت جهاد با جان و مال علیه فرانسویها، دفع تجاوز آنها و لزوم اخراج آنها از سوریه را اعلام کرد. او تلاشهای گستردهای برای تحریک و حمایت از انقلابیون، بهویژه در دوره رویارویی بزرگی که با بمباران پایتخت، دمشق، توسط فرانسه در 29 مه 1945 م، پایان یافت، انجام داد. پس از خروج فرانسویها از سوریه، مفتی الاسطوانی در صف اول کسانی بود که روز تخلیه، تخلیه استعمارگران فرانسوی از سوریه در 17 آوریل 1946 را جشن میگرفتند. او در کنار شکری القوتلی، رئیسجمهور، بر روی سکوی جشن بود.
فتوای جهاد مقدس در فلسطین
یکی از مهمترین وقایع زندگی مفتی شیخ محمد شکری الاسطوانی این بود که او از اولین کسانی بود که در سال ۱۹۴۸ م، فتوای رسمی مبنی بر وجوب جهاد مقدس در دفاع از فلسطین علیه رژیم صهیونیستی صادر کرد. این فتوا تأثیر قابل توجهی بر واکنش مردم سوریه گذاشت، به طوری که داوطلبان از تمام شهرها و روستاهای سوریه برای دفاع از فلسطین سرازیر شدند. در صف مقدم این داوطلبان، علما و شیوخ بسیاری از جنبشهای فکری و مکاتب مختلف شریعت اسلامی حضور داشتند. در ۵ آوریل ۱۹۴۹ م، حسنی الزعیم، رئیسجمهور وقت سوریه، تنها یک هفته پس از به قدرت رسیدن در سوریه، مذاکرات آتشبس با اسرائیل را آغاز کرد. الزعیم در تلاش برای فرو نشاندن خشم مردم، اعلام کرد که این مذاکرات صرفاً استراحت جنگجویان است، جنگ با اسرائیل پایان نخواهد یافت و او مردم فلسطین را رها نخواهد کرد. علیرغم سخنان حسنی الزعیم، مفتی شیخ محمد شکری الاسطوانی مخالفت خود را با این مذاکرات با صهیونیستها اعلام کرد و آن را نوعی تجاوز به مقدسات ملت دانست و مردم سوریه را به رد آن تحریک کرد.
پایداری در موضع مفتی در مواجهه با طوفانهای سیاسی
در دورهای که شیخ محمد شکری الاسطوانی مفتی سوریه بود، از سال ۱۹۴۱ م، تا زمان مرگش در سال ۱۹۵۵ م، سوریه دوران پرآشوبی را تجربه کرد که در آن کودتاهایی بر سر کار آمد که روسای جمهور را برکنار و روسای جمهور جدیدی را جایگزین آنها کرد. در این دوره، سوریه تقریباً توسط پانزده رئیسجمهور اداره میشد، اما هیچ یک از آنها مفتی اعظم را از مقام خود برکنار نکردند، با وجود اینکه مفتی اعظم از رهبران کودتا تملق نمیگفت، حتی اگر مستقیماً با آنها مقابله نمیکرد. زیرا او انتخابی بود، نه انتصابی. و اگر او توسط یکی از روسای جمهور سرنگون شده از طریق کودتای نظامی منصوب میشد، او نیز سرنگون میشد. با این حال، منبع ثبات او در این واقعیت نهفته است که او توسط نهاد علما انتخاب شده بود و این باعث نمیشد که او به یک رهبر خاص وابسته باشد، بنابراین با برکناری او برکنار میشد. علاوه بر این، کودتاچیان مراقب بودند که با پایگاه مردمی که حوزه علمیه مرجع اصلی آن بود، وارد درگیری نشوند.
درگذشت
مفتی شیخ محمد شکری الاسطوانی در سال ۱۹۵۵ م، درگذشت و فتواهای علمی و مواضع انقلابی متعددی از خود به جای گذاشت که تأثیر واقعی بر شکلگیری مرجعیت قانونی در جامعه سوریه در آن زمان داشت[۱].
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- محمد شکری الأسطوانی، الموسوعه الدمشقیه، تاریخ درج مطلب: بیتا، تاریخ مشاهدۀ مطلب: 20 تیرماه 1404 ش.