۸۷٬۷۷۵
ویرایش
قرآن و تمدن سازی نوین اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
قرآن و تمدن سازی نوین اسلامی (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۱۱
، ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'ه‌ی' به 'ه'
جز (جایگزینی متن - 'بت پرستی' به 'بت‌پرستی') |
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ی' به 'ه') |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی، یک هدف بسیار بزرگ است که رسیدن به آن نیازمند جهادی بی‌وقفه است. چشم انداز مطلوب جامعه مهدوی، هنگامی به واقعیت خواهد پیوست که شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی به نحو کامل، در آن تجلی پیدا کند. دین اسلام پس از آغاز [[بعثت]] [[پیامبر اعظم]](ص)، تمدنی بسیار پیشرفته را پایه‌گذاری کرد که تمدن‌های دیگر را تحت الشعاع قرار داد. در این راستا نزول آیات وحی و احکام ناب آن، گواه جاوید پیامبر شد تا اجتماع جاهلِ آن روزگار را به سوی تمدنی اصیل سوق دهد. اندیشه ناب محمد(ص) که بر پایه تفکر و عقلانیت استوار بود، موجب بیداری فطرت‌ها گردید و چنان نفوذی در عصر رسالت پیدا کرد که همه رسومات جاهلانه را باطل یا اصلاح نمود و مردم را با معنویت و ایمان به خدای واقعی نزدیک ساخت. | شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی، یک هدف بسیار بزرگ است که رسیدن به آن نیازمند جهادی بی‌وقفه است. چشم انداز مطلوب جامعه مهدوی، هنگامی به واقعیت خواهد پیوست که شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی به نحو کامل، در آن تجلی پیدا کند. دین اسلام پس از آغاز [[بعثت]] [[پیامبر اعظم]](ص)، تمدنی بسیار پیشرفته را پایه‌گذاری کرد که تمدن‌های دیگر را تحت الشعاع قرار داد. در این راستا نزول آیات وحی و احکام ناب آن، گواه جاوید پیامبر شد تا اجتماع جاهلِ آن روزگار را به سوی تمدنی اصیل سوق دهد. اندیشه ناب محمد(ص) که بر پایه تفکر و عقلانیت استوار بود، موجب بیداری فطرت‌ها گردید و چنان نفوذی در عصر رسالت پیدا کرد که همه رسومات جاهلانه را باطل یا اصلاح نمود و مردم را با معنویت و ایمان به خدای واقعی نزدیک ساخت. | ||
اما به رغم | اما به رغم همه پیشرفت‌هایی که در صدر اسلام حاصل گشت، بدخواهان و دنیاپرستانی بودند که مردم را از ورود به این تمدن بزرگ باز داشتند و راه مقابله با آن را در پیش گرفتند. از اینرو دروازه این تمدن بزرگ هرچند تماماً بسته نشد اما موجب کند شدن تحقق برنامه‌های آن گردید. از یک‌سو دولت‌های به ظاهر مسلمان روی کار آمدند و حیات طیبه جامعه نبوی را به حالت نیمه‌جان درآوردند. و از سوی دیگر دولت‌های کفر، در صدد رویارویی با این تمدن بزرگ برآمدند و اندک اندک با گسترش سیطره استعماری غرب، همواره سرمایه‌های فرهنگی و معنوی اسلام را به تاراج بردند. بی‌تردید اساسی‌ترین عامل انحطاط و انحراف کشورهای اسلامی در سبک زندگی، فاصله گرفتن و دور نگه داشتن جوامع اسلامی از جهان‌بینی توحیدی و تعالیم اسلام بود. | ||
در سده‌های اخیر با کوشش‌های عالمان و مصلحان دینی، به تدریج موجی از بیداری اسلامی و گرایش به قرآن و آموزه‌های اسلام شکل گرفت و منشأ حرکت‌های فکری، اجتماعی و سیاسی گردید. در این میان انقلاب اسلامی ایران نقطه اوج این حرکت‌ها بود و توانست ساختار سلطه جهانی را به لرزه در آورد و نویدبخش تجدید حیات دوباره اسلام و مسلمانان گردد. | در سده‌های اخیر با کوشش‌های عالمان و مصلحان دینی، به تدریج موجی از بیداری اسلامی و گرایش به قرآن و آموزه‌های اسلام شکل گرفت و منشأ حرکت‌های فکری، اجتماعی و سیاسی گردید. در این میان انقلاب اسلامی ایران نقطه اوج این حرکت‌ها بود و توانست ساختار سلطه جهانی را به لرزه در آورد و نویدبخش تجدید حیات دوباره اسلام و مسلمانان گردد. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
چهارمین شاخصه تمدن نوین اسلامی «عدالت» است. مفهوم عدل در برابر ظلم و خلاف جَور معنی شده است، لذا این مفهوم به معنای مساوات نیست، بلکه به معنی إنصاف نزدیکتر است. عدالت اصطلاحاً قرار دادن چیزی در موضع اصلی‌اش معنی شده است: | چهارمین شاخصه تمدن نوین اسلامی «عدالت» است. مفهوم عدل در برابر ظلم و خلاف جَور معنی شده است، لذا این مفهوم به معنای مساوات نیست، بلکه به معنی إنصاف نزدیکتر است. عدالت اصطلاحاً قرار دادن چیزی در موضع اصلی‌اش معنی شده است: | ||
«وضع الشیء فی موضعه و إعطاء کل ذی حق حقه». <ref>(طباطبایی(1363ش)، ج12ص276؛ جوهری(1368ش)، ج3ص1760)</ref> | «وضع الشیء فی موضعه و إعطاء کل ذی حق حقه». <ref>(طباطبایی(1363ش)، ج12ص276؛ جوهری(1368ش)، ج3ص1760)</ref> | ||
در تمدن نوین اسلامی به لحاظ توسعه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی، عدالت از جایگاه ویژ‌ه‌ای برخوردار است، و این معنا در آیات بسیاری از قرآن آمده است. گاه آن را | در تمدن نوین اسلامی به لحاظ توسعه سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و نظامی، عدالت از جایگاه ویژ‌ه‌ای برخوردار است، و این معنا در آیات بسیاری از قرآن آمده است. گاه آن را وظیفه همه انبیاء <ref>(حدید(57): 25)</ref>، و گاه وظیفه خصوصی پیامبر اسلام <ref>(شوری(42): 15)</ref>، و زمانی آن را محبوب خداوند<ref>(حجرات(49): 9)</ref> معرفی می‌‌کند. در جامعه متمدن اسلامی به دلیل اینکه عدالت به تقوا نزدیکتر است<ref>(مائده(5): 8)</ref>، روح جامعه سرشار از عدالتگستری است، تا آنجا که دشمنی با گروه یا حزبی، مانع از اجرای عدالت نمیگردد. <ref>(مائده(5): 8)</ref>، و اساساً در فرهنگ قرآنی انسان عادل، با ستمگر در یک طراز نمی‌گنجند. <ref>(نحل(): 76)</ref> | ||
در واقع عدالت وجه باقی و چهره همیشگی اسلام ناب است و در طول تاریخ آنجا که حکومت واقعی اسلام برپا بوده است همچون حکومت رسول گرامی اسلام، و انقلاب اسلامی ایران، مفهوم عدالت از درخشش بی‌نظیری برخوردار بوده است. | در واقع عدالت وجه باقی و چهره همیشگی اسلام ناب است و در طول تاریخ آنجا که حکومت واقعی اسلام برپا بوده است همچون حکومت رسول گرامی اسلام، و انقلاب اسلامی ایران، مفهوم عدالت از درخشش بی‌نظیری برخوردار بوده است. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
پنجمین شاخصه تمدن نوین اسلامی «اخلاق» است. برخورداری از مکارم اخلاق در جامعه نبوی که تتمیم آن از وظایف اصلی پیامبر اسلام(ص) بوده است <ref>(بیهقی، 1424ق، ج10ص323)</ref>، از عناصر کلیدی تمدن نوین اسلامی است. در آیاتی از قرآن، نسبت به اخلاق و تزکیه نفوس تأکید شده است <ref>(بقره(2):129؛ (آل عمران(3):164)؛ (جمعه(62):2)</ref>؛ به همین دلیل خداوند این منت را بر مؤمنین نهاد که در میان آنان پیامبری از جنس خودشان برگزیند که آیات خدا را بر آنان بخواند و آنها را پاک گرداند: | پنجمین شاخصه تمدن نوین اسلامی «اخلاق» است. برخورداری از مکارم اخلاق در جامعه نبوی که تتمیم آن از وظایف اصلی پیامبر اسلام(ص) بوده است <ref>(بیهقی، 1424ق، ج10ص323)</ref>، از عناصر کلیدی تمدن نوین اسلامی است. در آیاتی از قرآن، نسبت به اخلاق و تزکیه نفوس تأکید شده است <ref>(بقره(2):129؛ (آل عمران(3):164)؛ (جمعه(62):2)</ref>؛ به همین دلیل خداوند این منت را بر مؤمنین نهاد که در میان آنان پیامبری از جنس خودشان برگزیند که آیات خدا را بر آنان بخواند و آنها را پاک گرداند: | ||
«لقد من الله على المؤمنین إذ بعث فیهم رسولاً من أنفسهم یتلو علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة وإن کانوا من قبل لفی ضلال مبین». <ref>(آل عمران(3): 164)</ref> | «لقد من الله على المؤمنین إذ بعث فیهم رسولاً من أنفسهم یتلو علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة وإن کانوا من قبل لفی ضلال مبین». <ref>(آل عمران(3): 164)</ref> | ||
پس از ارسال رسولان الهی، قطعاً مظهر فضائلِ اخلاقیِ | پس از ارسال رسولان الهی، قطعاً مظهر فضائلِ اخلاقیِ همه پیامبران، رسول گرامی اسلام است، و با آمدن او نیکوترین و برجسته‌ترین روحیات اخلاقی جامعه نبوی، تبلور یافته، و این‌گونه جامعه متمدن اسلامی شکل گرفته است. از اینرو قرآن پیامبر اسلام را دارای خلقی عظیم معرفی کرده <ref>(قلم(68): 4)</ref>، و این خلق عظیم را از رحمت خداوند دانسته است. <ref>(آل عمران(3): 159)</ref> | ||
===6. عقلانیت=== | ===6. عقلانیت=== | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
بنابراین اگر ارزش عقل و عقلانیت در به کارگیری آن است، درباره چه چیزهایی باید تعقل کند و آن را به کار گیرد؟ آیات پرشماری از قرآن با اشاره به مصادیق متعدد فکری و تعقلی انسان، به این سؤال پاسخ داده است. قرآن که محور اصلی تحقق تمدن نوین اسلامی است، از انسان می‌‌خواهد درباره تدبر در آیات قرآن<ref>(ص(38): 29 ؛ یوسف(12): 2 ؛ أنبیاء(21): 10 ؛ زخرف(43): 3)</ref>، رفتار و أعمال خیرخواهانه<ref>(بقره(2): 44)</ref>، دنیا و آخرت<ref>(أنعام(6): 32 ؛ یوسف(12): 109)</ref>، زنده شدن مردگان<ref>(بقره(2): 73)</ref>، خلقت آسمان و زمین<ref>(آل عمران(3): 191)</ref>، تجدید حیات زمین<ref>(حدید(57): 17)</ref>، اجتناب از بت‌پرستی<ref>(انبیاء(21): 67)</ref>، خلقت انسان<ref>(غافر(40): 67)</ref>، پیروی از قول أحسن<ref>(زمر(39): 18)</ref>، تشخیص محکمات از متشابهات <ref>(آل عمران(3): 7)</ref>، محبت و مودت<ref>(روم(30): 21)</ref>، و بسیاری از موارد دیگر تعقل و تفکر کند. | بنابراین اگر ارزش عقل و عقلانیت در به کارگیری آن است، درباره چه چیزهایی باید تعقل کند و آن را به کار گیرد؟ آیات پرشماری از قرآن با اشاره به مصادیق متعدد فکری و تعقلی انسان، به این سؤال پاسخ داده است. قرآن که محور اصلی تحقق تمدن نوین اسلامی است، از انسان می‌‌خواهد درباره تدبر در آیات قرآن<ref>(ص(38): 29 ؛ یوسف(12): 2 ؛ أنبیاء(21): 10 ؛ زخرف(43): 3)</ref>، رفتار و أعمال خیرخواهانه<ref>(بقره(2): 44)</ref>، دنیا و آخرت<ref>(أنعام(6): 32 ؛ یوسف(12): 109)</ref>، زنده شدن مردگان<ref>(بقره(2): 73)</ref>، خلقت آسمان و زمین<ref>(آل عمران(3): 191)</ref>، تجدید حیات زمین<ref>(حدید(57): 17)</ref>، اجتناب از بت‌پرستی<ref>(انبیاء(21): 67)</ref>، خلقت انسان<ref>(غافر(40): 67)</ref>، پیروی از قول أحسن<ref>(زمر(39): 18)</ref>، تشخیص محکمات از متشابهات <ref>(آل عمران(3): 7)</ref>، محبت و مودت<ref>(روم(30): 21)</ref>، و بسیاری از موارد دیگر تعقل و تفکر کند. | ||
بدیهی است ظرفیت عظیمی که در آیات فوق پیرامون تعقل و به کارگیری آنها وجود دارد، چنان جامعه را به سوی اصلاح و تمدن پیش می‌‌برد که گویی بهشت در روی زمین برپا شده است. | بدیهی است ظرفیت عظیمی که در آیات فوق پیرامون تعقل و به کارگیری آنها وجود دارد، چنان جامعه را به سوی اصلاح و تمدن پیش می‌‌برد که گویی بهشت در روی زمین برپا شده است. | ||
در واقع آنچه قرآن در بحث عقلانیت، ما را به سوی آن فرا می‌‌خوانَد سه چیز است، زیرا به تعبیر امام خمینی(ره) انسان از سه لایه عقلی، قلبی و ظاهری برخوردار است که بُعد عقلی، نیازمند کمال؛ بُعد قلبی نیازمند تربیت؛ و بُعد ظاهری نیازمند عمل است. دستورات انبیا و اولیاء الهی برای عقل، کمال و برای قلب، تربیت و برای جوارح حسی، عمل است. <ref>(معینی‌پور و لک‌زایی، 1391ش، ص65)</ref> در جامعه متمدن اسلامی، لازم است | در واقع آنچه قرآن در بحث عقلانیت، ما را به سوی آن فرا می‌‌خوانَد سه چیز است، زیرا به تعبیر امام خمینی(ره) انسان از سه لایه عقلی، قلبی و ظاهری برخوردار است که بُعد عقلی، نیازمند کمال؛ بُعد قلبی نیازمند تربیت؛ و بُعد ظاهری نیازمند عمل است. دستورات انبیا و اولیاء الهی برای عقل، کمال و برای قلب، تربیت و برای جوارح حسی، عمل است. <ref>(معینی‌پور و لک‌زایی، 1391ش، ص65)</ref> در جامعه متمدن اسلامی، لازم است همه این امور مورد توجه قرار گیرد و به آن عمل شود. | ||
===7. اقتصاد=== | ===7. اقتصاد=== | ||