پرش به محتوا

سوره احزاب: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۱۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۴ ژانویهٔ ۲۰۲۳
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'امانت دار' به 'امانت‌دار')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۸: خط ۲۸:
</div>
</div>
'''سوره اَحزاب''' [[مدنی]] است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات [[جنگ احزاب]]([[خندق]]) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران [[پیامبر]] می‌پردازد و آنان را الگوی زنان [[مسلمان]] معرفی می‌کند. سپس به داستان [[زینب بنت جحش]] اشاره می‌کند و در مورد [[حجاب]] نیز سخن می‌گوید. موضوع [[معاد]] آخرین مبحث این سوره است.
'''سوره اَحزاب''' [[مدنی]] است و نام‌گذاری آن به این دلیل است که بخش مهمی از سوره به اتفاقات [[جنگ احزاب]]([[خندق]]) اختصاص دارد. این سوره به نکوهش رسم جاهلیِ ظِهار و پسرخواندگی می‌پردازد. پس از شرح ماجرای جنگ احزاب و نکوهش منافقان، به مسئلهٔ همسران [[پیامبر]] می‌پردازد و آنان را الگوی زنان [[مسلمان]] معرفی می‌کند. سپس به داستان [[زینب بنت جحش]] اشاره می‌کند و در مورد [[حجاب]] نیز سخن می‌گوید. موضوع [[معاد]] آخرین مبحث این سوره است.
سوره اي است که مطالب خود را در سه بخش بيان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌هاي جاهلي و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جريان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهي مربوط به همسران پيامبر(صلی الله علیه) و احکام گسترش حياء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش [[منافقان]] در ايجاد بحران در جامعه اشاره دارد.
سوره‌ای است که مطالب خود را در سه بخش بیان نموده است. بخش اول ابطال سنت‌های جاهلی و اصلاح سنت‌ها، بخش دوم جریان جنگ احزاب و بخش سوم احکام الهی مربوط به همسران پیامبر(صلی الله علیه) و احکام گسترش حیاء و عفت در جامعه و در هر سه بخش به نقش [[منافقان]] در ایجاد بحران در جامعه اشاره دارد.


== احزاب ==
== احزاب ==
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» يازده مرتبه در [[قرآن]] مبين آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل كتاب و [[مشركان|مشركين]] و تكذيب كنندگان پيامبران است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 126.</ref>.
جمع حزب به معنی دسته‌هاست ... «احزاب» یازده مرتبه در [[قرآن]] مبین آمده و همه در مقام ذمّ است و مراد از آنها دسته‌های اهل کتاب و [[مشركان|مشرکین]] و تکذیب کنندگان پیامبران است<ref>قاموس قرآن، ج 2، ص 126.</ref>.


== مفهوم کلی سوره ==
== مفهوم کلی سوره ==
* ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بيان قوانين؛
* ساماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان قوانین؛
* پاكسازی خرافات [[جاهلیت|جاهليت]] از ميان مسلمانان؛
* پاکسازی خرافات [[جاهلیت]] از میان مسلمانان؛
* آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و [[بنی‌قريظه]]؛
* آموزه‌های نظامی‌جنگ احزاب و [[بنی‌قريظه|بنی‌قریظه]]؛
* خاتميت [[حضرت محمد (ص)|پيامبر اسلام(صلی الله علیه)]] و الگو بودن ايشان؛
* خاتمیت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه)]] و الگو بودن ایشان؛
* پاكی و [[عصمت]] [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بيت(علیه السلام)]]؛
* پاکی و [[عصمت]] [[اهل بیت (علیهم السلام)|اهل‌بیت(علیه السلام)]]؛
* آداب معاشرت و حجاب زنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.</ref>.
* آداب معاشرت و حجاب زنان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 297.</ref>.


== علت نام‌گذاری ==
== علت نام‌گذاری ==
«سوره احزاب» تنها نام اين سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست، و سبب نام‌گذاری آن، آيات بیست و بیست ‌ودوم اين سوره است كه در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است<ref>همان، ص 299.</ref>.
«سوره احزاب» تنها نام این سوره، احزاب به معنای حزب‌ها و گروه‌هاست و سبب نام‌گذاری آن آیات بیست و بیست ‌ودوم این سوره است که در آنها سخن از احزاب و گروه‌ها گفته شده است<ref>همان، ص 299.</ref>.


== اهداف و آموزه‌ها ==
== اهداف و آموزه‌ها ==
اساسی ترين هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:
اساسی ترین هدف‌های سوره احزاب عبارت‌اند از:


# سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بيان مقررات و قوانين زندگی برای آنان؛
# سازماندهی زندگی اجتماعی مسلمانان با بیان مقررات و قوانین زندگی برای آنان؛
# هدايت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشركان و خيانت [[يهود|يهوديان]] طی دو جنگ احزاب و بنی‌قريظه؛
# هدایت مسلمانان در دورۀ سخت هجوم مشرکان و خیانت [[يهود|یهودیان]] طی دو جنگ احزاب و بنی‌قریظه؛
# مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در ميان مسلمانان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
# مبارزه با رسوبات خرافات جاهلی در میان مسلمانان<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
#
== محتوا و موضوعات ==
== محتوا و موضوعات ==
سوره احزاب يكی از پربارترين سوره‌های [[قرآن مجيد]] است، و مسائل متنوع و بسيار مهمی‌ را در زمينه اصول و فروع [[اسلام]] تعقيب می‌كند.
سوره احزاب یکی از پربارترین سوره‌های [[قرآن مجيد|قرآن مجید]] است و مسائل متنوع و بسیار مهمی‌ را در زمینه اصول و فروع [[اسلام]] تعقیب می‌کند.


بحثهايی را كه در اين سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسيم كرد:
بحث‌هایی را که در این سوره آمده است می‌توان به هفت بخش تقسیم کرد:


بخش اول سرآغاز سوره است كه [[حضرت محمد (ص)|پيامبر اسلام(صلی الله علیه)]] را به اطاعت [[خداوند]] و ترك تبعيت از [[كافران]] و پيشنهادهای منافقان دعوت می‌كند، و به او اطمينان می‌دهد كه در برابر كارشكنيهای آنها از وی حمايت خواهد فرمود.
بخش اول سرآغاز سوره است که [[حضرت محمد (ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه)]] را به اطاعت [[خداوند]] و ترک تبعیت از [[كافران|کافران]] و پیشنهادهای منافقان دعوت می‌کند و به او اطمینان می‌دهد که در برابر کارشکنی‌های آنها از وی حمایت خواهد فرمود.


بخش دوم به پاره‌ای از خرافات زمان جاهليت مانند مساله ظهار كه آن را وسيله [[طلاق]] و جدايی زن و مرد از هم می‌دانستند، و همچنين مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره كرده و قلم بطلان بر آنها می‌كشد، و پيوندهای خويشاوندی را در پيوندهای واقعی و طبيعی منحصر می‌سازد.
بخش دوم به پاره‌ای از خرافات زمان جاهلیت مانند مساله ظهار که آن را وسیله [[طلاق]] و جدایی زن و مرد از هم می‌دانستند و همچنین مساله پسرخواندگی (تبنی) اشاره کرده و قلم بطلان بر آنها می‌کشد، و پیوندهای خویشاوندی را در پیوندهای واقعی و طبیعی منحصر می‌سازد.


بخش سوم كه مهمترين بخش اين سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تكان دهنده آن، و پيروزی اعجاز‌آميز مسلمين بر [[كفار]] و كارشكني‌ها و بهانه‌جوئي‌های گوناگون منافقان و پيمان شكنی آنان می‌باشد، و در اين زمينه دستورهای جامع و جالبی بيان شده است.
بخش سوم که مهمترین بخش این سوره است مربوط به جنگ احزاب و حوادث تکان دهنده آن و پیروزی اعجاز‌آمیز مسلمین بر [[كفار|کفار]] و کارشکنی‌ها و بهانه‌جوئی‌های گوناگون منافقان و پیمان‌شکنی آنان می‌باشد و در این زمینه دستورهای جامع و جالبی بیان شده است.


بخش چهارم مربوط به همسران پيامبر است كه بايد در همه چيز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند، و در اين زمينه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.
بخش چهارم مربوط به همسران پیامبر است که باید در همه چیز الگو و اسوه برای زنان مسلمان باشند و در این زمینه دستورات مهمی‌ به آنها می‌دهد.


بخش پنجم به داستان زينب‌دخترجحش كه روزی همسر [[زید]] پسر خوانده پيغمبر(صلی الله علیه) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پيامبر(صلی الله علیه) ازدواج كرد و دستاويزی برای منافقان گشت قرآن در اين زمينه پاسخ كافی به بهانه‌جويان می‌دهد.
بخش پنجم به داستان زینب‌دخترجحش که روزی همسر [[زید]] پسر خوانده پیغمبر(صلی الله علیه) بود و از او جدا شد، به فرمان خدا با پیامبر(صلی الله علیه) ازدواج کرد و دستاویزی برای منافقان گشت قرآن در این زمینه پاسخ کافی به بهانه‌جویان می‌دهد.


بخش ششم از مساله حجاب سخن می‌گويد كه با بخشهای گذشته نيز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با [[ايمان]] را به رعايت اين دستور اسلامی‌توصيه می‌كند.
بخش ششم از مساله حجاب سخن می‌گوید که با بخش‌های گذشته نیز رابطه نزدیک دارد و همه زنان با [[ايمان|ایمان]] را به رعایت این دستور اسلامی‌توصیه می‌کند.


بخش هفتم كه آخرين بخش را تشكيل می‌دهد، اشاره ای به مساله مهم معاد دارد، و راه نجات در آن عرصه عظيم و همچنين مساله امانت‌داری بزرگ انسان يعنی مساله تعهد و تعهد و تكليف و مسئوليت او را شرح می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 17، ص 184</ref>.
بخش هفتم که آخرین بخش را تشکیل می‌دهد، اشاره‌ای به مساله مهم معاد دارد و راه نجات در آن عرصه عظیم و همچنین مساله امانت‌داری بزرگ انسان یعنی مساله تعهد و تعهد و تکلیف و مسئولیت او را شرح می‌دهد<ref>تفسير نمونه، ج 17، ص 184</ref>.


== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
== فضائل، خواص و ثواب قرائت ==
[[ابی‌بن‌كعب]] از [[حضرت محمد (ص)|پيغمبر(صلی الله علیه)]] روايت نموده كه آن حضرت فرمود: «كسی كه سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر كس كه در تحت تملّك اوست تعليم نمايد خداوند متعال او را از [[عذاب قبر]] ايمنی دهد».
[[ابی‌بن‌كعب|ابی‌بن‌کعب]] از [[حضرت محمد (ص)|پیغمبر(صلی الله علیه)]] روایت نموده که آن حضرت فرمود: «کسی که سوره احزاب را قرائت نموده و آن را به خانواده خود و هر کس که در تحت تملّک اوست تعلیم نماید خداوند متعال او را از [[عذاب قبر]] ایمنی دهد».


[[عبد اللَّه‌بن‌سنان]] از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه السلام)]] روايت کرده كه فرمودند: «كسی كه زياد سوره احزاب را قرائت كند [[روز قيامت]] در همسايگی پيامبر(صلی الله علیه) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.</ref>».
[[عبد اللَّه‌بن‌سنان]] از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه السلام)]] روایت کرده که فرمودند: «کسی که زیاد سوره احزاب را قرائت کند [[روز قيامت|روز قیامت]] در همسایگی پیامبر(صلی الله علیه) و خاندان و همسران آن حضرت خواهد بود<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 20، ص 3.</ref>».


== محل و زمان نزول ==
== محل و زمان نزول ==
سوره احزاب در مدينه بر پيامبر اسلام(صلی الله علیه) [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>همان</ref>.
سوره احزاب در مدینه بر پیامبر اسلام(صلی الله علیه) [[نزول قرآن|نازل]] شده است<ref>همان</ref>.
سوره احزاب در بين سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299</ref>.
سوره احزاب در بین سال دوم تا پنجم هجری نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 299</ref>.


== فضای نزول ==
== فضای نزول ==
با توجه به اینکه سوره احزاب در [[مدینه]] و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:
با توجه به اینکه سوره احزاب در [[مدینه]] و در ایام جنگ احزاب نازل شده است و حکومت نوپای اسلامی در آن موقع در حال قدرت گرفتن بود فضای نزول سوره فضایی آموزشی است آموزش احکام و اخلاق اسلامی و نیز بطلان خرافات دوران جاهلی و همچنین برخی وقایع و رویدادهای همان زمان در این سوره آمده است با توجه به تنوع مطالب این سوره به طور کلی شان نزول‌های ریزتر این سوره مطالب و محتویات ذیل می‌باشد:


اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نيستند، احكام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را بايد با نام پدران اصلي‌شان صدا كرد.
اول: پسرخوانده‌ها پسران واقعی نیستند، احکام پسران واقعی در حق آنها جاری نمی‌باشد، آنها را باید با نام پدران اصلی‌شان صدا کرد.


دوم: پيامبر برای [[مؤمنان]] از خودشان مقدم‌تر است، زنان پيامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان [[حرام]] می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.
دوم: پیامبر برای [[مؤمنان]] از خودشان مقدم‌تر است، زنان پیامبر مادران مؤمنان هستند، ازدواج با آنان [[حرام]] می‌باشد حتی بعد از رحلت آن حضرت.


سوم: جريان جنگ احزاب به طور مفصل.
سوم: جریان جنگ احزاب به طور مفصل.


چهارم: اجلاء [[يهود بنی‌قريظه]] از مدينه و تصرف اراضی آنها.
چهارم: اجلاء [[يهود بنی‌قريظه|یهود بنی‌قریظه]] از مدینه و تصرف اراضی آنها.


پنجم: جريان زيد و زينب و طلاق زينب و اينكه خدا بعد از طلاق زيد زينب را به رسولش تزويج كرد تا مردم در تزويج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.
پنجم: جریان زید و زینب و طلاق زینب و اینکه خدا بعد از طلاق زید زینب را به رسولش تزویج کرد تا مردم در تزویج زنان پسرخوانده‌ها بعد از طلاقشان محذوری نداشته باشند.


ششم: مطالب مفصلی درباره زنان [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان كه خواهد آمد.
ششم: مطالب مفصلی درباره زنان [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] در رابطه با محفوظ ماندن مقام رهبری چنان که خواهد آمد.


هفتم: آداب دخول و خروج به محضر رسول(صلی الله علیه).
هفتم: آداب دخول و خروج به محضر رسول(صلی الله علیه).


هشتم: بررسی حالات و تفتين‌های منافقان مدينه و تهديد آنان به [[تبعید|تبعيد]] و اعدام و تعقيب.
هشتم: بررسی حالات و تفتین‌های منافقان مدینه و تهدید آنان به [[تبعید]] و اعدام و تعقیب.


نهم: آيۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.</ref>.  
نهم: آیۀ امانت و حمل انسان امانت خدا را<ref>تفسير احسن‌الحديث، ج 8، ص 304 با اندکی تصرف در ابتدای عبارت.</ref>.  


== ویژگی ==
== ویژگی ==
سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>.
سوره احزاب از سور مثانی می‌باشد. مثانی سوره‌هایی هستند که بعد از سور مئین قرار گرفته‌اند و زیر صد آیه دارند مانند اینکه سور مئین مبادی باشند و توالی آن مثانی آن فرض شده‌اند<ref>زاد المسير فی علم التفسير، ج 4، ص 141</ref>.


سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>.
سوره‌های مثانی عبارتند از: احزاب و حجّ و قصص و نمل و نور و انفال و مریم و عنکبوت و روم و یس و فرقان و حجر و رعد و سبأ و فاطر و إبراهیم و ص و محمد و لقمان و زمر<ref>التمهید في علوم القرآن، ج1، ص 313.</ref>.


روايتی است كه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئين را به جای انجيل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشيد<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.
روایتی است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده که فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جای تورات و سوره‌های مئین را به جای انجیل و سوره‌های مثانی را به جای زبور به من داد و پروردگارم مرا با دادن سوره‌های مفصّل فزونی بخشید<ref>جامع البيان فی تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.


آيۀ مهم تطهير كه در مورد اهل‌البيت عليهم‌السلام و پاكی آنان نازل شده آيۀ سی‌ودوم همين سوره است و در اين سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.
آیۀ مهم تطهیر که در مورد اهل‌البیت علیهم‌السلام و پاکی آنان نازل شده آیۀ سی‌ودوم همین سوره است و در این سوره به داستان جنگ مهم احزاب اشاره شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج 16، ص 300.</ref>.


== پانویس ==
== پانویس ==
Writers، confirmed، مدیران
۸۷٬۷۷۵

ویرایش