۸۶٬۲۳۷
ویرایش
جریان اسلام‌گرایی سنی در لبنان (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'فعالیتها' به 'فعالیتها'
جز (جایگزینی متن - 'شورشها' به 'شورشها') |
جز (جایگزینی متن - 'فعالیتها' به 'فعالیتها') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
اسلام‌گرایان سنی لبنان یکپارچه و انعطاف‌ناپذیر نیستند. آنها طیف گسترده‌ای از نیروها، از گروه‌های میانه‌رو نظیر الجماعه الاسلامیه گرفته تا سلفی‌های افراطی الهام گرفته از القاعده مانند «گروه دینیه» (مجموعه الدینیه) که در سال ۱۹۹۹ با ارتش لبنان به زد و خورد پرداخت را دربرمی‌گیرند. برخی از جنبش‌ها نظیر «حرکت التوحید» دیدگاه‌های سیاسی افراطی دارند که به خوبی در اشغال تریپولی ازسوی آنها در خلال سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ نمایان گردید (طی این اشغال مخالفان سیاسی به قتل رسیدند و غیرمسلمانان وادار به ترک شهر شدند). امروزه این گروه رویکردی میانه‌رو در سیاست دارد و زیر چتر «جبهه العمل الاسلامی» متحد سیاسی حزب‌الله به حساب می‌آید. علاوه براین، اسلام‌گرایان با مخالفت یا مقاومت جدی ازسوی جامعه اهل سنت که حوزه عمل آنها می‌باشد، روبه رو نشده‌اند. استان شمالی لبنان مهد پیدایش اغلب گروه‌های مذکور است. شهر تریپولی و مناطق روستایی چون دینیه و عکار مراکز اصلی پرورش اسلام‌گرایان به حساب می‌آیند. اغلب از فاکتورهای جمعیت شناختی برای توجیه این امر استفاده می‌شود چراکه نیمی از اهل سنت لبنان در استان‌های شمالی این کشور ساکن می‌باشند. شرایط اقتصادی سخت، انزوای اجتماعی و نارسایی خدمات دولتی از دلایل عمده ای هستند که اغلب از آنها برای توضیح این که چرا اسلام‌گرایان اعضای خود را در این مناطق می‌یابند و به کار می‌گیرند، استفاده می‌شود. شبکه گسترده‌ای از مدارس مذهبی و خدمات اجتماعی به افزایش نفوذ و تأثیرگذاری اسلام‌گرایان در بین اهل سنت کمک کرده‌است. | اسلام‌گرایان سنی لبنان یکپارچه و انعطاف‌ناپذیر نیستند. آنها طیف گسترده‌ای از نیروها، از گروه‌های میانه‌رو نظیر الجماعه الاسلامیه گرفته تا سلفی‌های افراطی الهام گرفته از القاعده مانند «گروه دینیه» (مجموعه الدینیه) که در سال ۱۹۹۹ با ارتش لبنان به زد و خورد پرداخت را دربرمی‌گیرند. برخی از جنبش‌ها نظیر «حرکت التوحید» دیدگاه‌های سیاسی افراطی دارند که به خوبی در اشغال تریپولی ازسوی آنها در خلال سال‌های ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۵ نمایان گردید (طی این اشغال مخالفان سیاسی به قتل رسیدند و غیرمسلمانان وادار به ترک شهر شدند). امروزه این گروه رویکردی میانه‌رو در سیاست دارد و زیر چتر «جبهه العمل الاسلامی» متحد سیاسی حزب‌الله به حساب می‌آید. علاوه براین، اسلام‌گرایان با مخالفت یا مقاومت جدی ازسوی جامعه اهل سنت که حوزه عمل آنها می‌باشد، روبه رو نشده‌اند. استان شمالی لبنان مهد پیدایش اغلب گروه‌های مذکور است. شهر تریپولی و مناطق روستایی چون دینیه و عکار مراکز اصلی پرورش اسلام‌گرایان به حساب می‌آیند. اغلب از فاکتورهای جمعیت شناختی برای توجیه این امر استفاده می‌شود چراکه نیمی از اهل سنت لبنان در استان‌های شمالی این کشور ساکن می‌باشند. شرایط اقتصادی سخت، انزوای اجتماعی و نارسایی خدمات دولتی از دلایل عمده ای هستند که اغلب از آنها برای توضیح این که چرا اسلام‌گرایان اعضای خود را در این مناطق می‌یابند و به کار می‌گیرند، استفاده می‌شود. شبکه گسترده‌ای از مدارس مذهبی و خدمات اجتماعی به افزایش نفوذ و تأثیرگذاری اسلام‌گرایان در بین اهل سنت کمک کرده‌است. | ||
حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبش‌های اسلام‌گرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروه‌های اسلام‌گرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره می‌دانستند و بسیاری از آنها دیدگاه‌هایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروه‌های مذکور به | حضور نظامی سوریه برای بیش از سی سال در لبنان را نیز باید یکی دیگر از عوامل تکامل جنبش‌های اسلام‌گرای لبنان به حساب آورد. بسیاری از گروه‌های اسلام‌گرا به استثنای الاحباش خود را در دوره حضور نظامی سوریه تحت محاصره می‌دانستند و بسیاری از آنها دیدگاه‌هایی ضد سوری داشتند. ازاین رو شمار زیادی از گروه‌های مذکور به فعالیتهای پنهانی روی آوردند که در نتیجه اعضای آنها دستگیر شدند و مدارس مذهبی شان تحت نظر قرار گرفت. با عقب‌نشینی نیروهای سوری از لبنان، فعالیت اسلام‌گرایان در استان‌های شمالی لبنان به سرعت شکوفا گردید. آنها عرصه و آزادی عمل بیشتری یافتند هرچند که ادعا می‌کنند مقامات لبنانی به خاطر میراث خصمانه گذشته و رژیم امنیتی آن همچنان دشمن تمام گروه‌های اسلام‌گرای سنی می‌باشند. | ||
نوعی رابطه دوگانه بین گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروه‌های مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلام‌گرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگ‌ترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلام‌گرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیری‌هایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفی‌ها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر می‌باشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلام‌گرا نتوانسته‌اند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورش‌هایی جلوگیری کند، دست یابند. به‌طور کلی تنش سیاسی و فرقه‌ای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروه‌های اسلام‌گرا در دو سال گذشته می‌دانند. | نوعی رابطه دوگانه بین گروه‌های اسلام‌گرا و نیروهای امنیتی لبنان یعنی ارتش و نیروهای امنیت داخلی وجود دارد. درحالی که ارتش از سال ۱۹۹۹ با گروه‌های مذکور درگیر است، «نیروهای امنیت داخلی» طرفدار حریری روابط نزدیکی با اسلام‌گرایان دارند. درگیری با «فتح الاسلام» را باید آخرین و بزرگ‌ترین درگیری در فهرست زدوخوردهای ارتش با اسلام‌گرایان سنی به حساب آورد. البته چنین درگیری‌هایی مسبوق به سابقه است. اولین شورش این چنینی در سال ۱۹۹۹ وقتی گروهی به نام «مجموعه الدینیه» متشکل از سلفی‌ها و خلافکاران با ارتش به زدوخورد پرداخت، روی داد. رهبر «مجموعه الدینیه» کشته شد و گروه مذکور متلاشی گردید. این سناریو بار دیگر بارها در اردوگاه آوارگان فلسطینی عین الحلوه در صیدا که واحدهای ارتش در آن مستقر می‌باشند، رخ داد. درگیری با «فتح الاسلام» به خوبی نشان داد که دستگاه امنیتی لبنان و جریان اصلی جنبش اسلام‌گرا نتوانسته‌اند به ظرفیت مناسبی که از بروز چنین شورش‌هایی جلوگیری کند، دست یابند. به‌طور کلی تنش سیاسی و فرقه‌ای در کنار خلأ امنیتی ناشی از قتل رفیق حریری را دو دلیل عمده افزایش تأثیر گروه‌های اسلام‌گرا در دو سال گذشته می‌دانند. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
در سطح منطقه‌ای، الجماعه الاسلامیه مقابله با صهیونیسم را اولویت اول خود می‌داند و دقیقاً به همین خاطر است که روابط پیچیده‌ای با حزب‌الله دارد. ازیکسو حزب‌الله به نماد مقاومت، از اصول بنیادین الجماعه الاسلامیه، تبدیل شده‌است. از سوی دیگر مناقشه سیاسی داخلی بین حزب‌الله و متحد الجماعه الاسلامیه یعنی جریان المستقبل شرایط را سخت کرده‌است. رهبران جماعت اسلامی تأکید دارند که روابط آنها با حزب‌الله فرافرقه ای است. به گفته «ابراهیم المصری»، معاون الجماعه الاسلامیه، «ما نه در اتحاد با حزب‌الله هستیم و نه در مقابل آن». به گفته المصری در طول جنگ ژوئیه علیه اسرائیل، بسیاری از اعضای جماعت در کنار جنگجویان حزب‌الله در برخی از نقاط مرزی سنی نشین نظیر البوستان، مرواهین و یارین بوده‌اند و علیه اسرائیل جنگیده‌اند. الجماعه الاسلامیه به واسطه مدارس، کلینیک‌ها و انجمنهای خیریه حضور فعالی در سطح جامعه دارد. | در سطح منطقه‌ای، الجماعه الاسلامیه مقابله با صهیونیسم را اولویت اول خود می‌داند و دقیقاً به همین خاطر است که روابط پیچیده‌ای با حزب‌الله دارد. ازیکسو حزب‌الله به نماد مقاومت، از اصول بنیادین الجماعه الاسلامیه، تبدیل شده‌است. از سوی دیگر مناقشه سیاسی داخلی بین حزب‌الله و متحد الجماعه الاسلامیه یعنی جریان المستقبل شرایط را سخت کرده‌است. رهبران جماعت اسلامی تأکید دارند که روابط آنها با حزب‌الله فرافرقه ای است. به گفته «ابراهیم المصری»، معاون الجماعه الاسلامیه، «ما نه در اتحاد با حزب‌الله هستیم و نه در مقابل آن». به گفته المصری در طول جنگ ژوئیه علیه اسرائیل، بسیاری از اعضای جماعت در کنار جنگجویان حزب‌الله در برخی از نقاط مرزی سنی نشین نظیر البوستان، مرواهین و یارین بوده‌اند و علیه اسرائیل جنگیده‌اند. الجماعه الاسلامیه به واسطه مدارس، کلینیک‌ها و انجمنهای خیریه حضور فعالی در سطح جامعه دارد. | ||
البته این اتحاد مقدس با حزب‌الله سبب نشده که الجماعه الاسلامیه انتقادات تند خود را از عملکرد سیاسی حزب‌الله بعد از جنگ ژوئیه دریغ نماید. بااین وجود جماعت اسلامی همچنان به نشست‌های مشترک ماهانه خود با حزب‌الله در زمینه طیف گسترده‌ای از موضوعات ادامه می‌دهد. علاوه براین، گروه مذکور در مواقع نیاز به اتحاد انتخاباتی با حزب‌الله نیز دست زده‌است. المصری اتحاد جماعت اسلامی با المستقبل را «ازدواج منافع» توصیف کرده و هرگونه حمایت مالی حریری از | البته این اتحاد مقدس با حزب‌الله سبب نشده که الجماعه الاسلامیه انتقادات تند خود را از عملکرد سیاسی حزب‌الله بعد از جنگ ژوئیه دریغ نماید. بااین وجود جماعت اسلامی همچنان به نشست‌های مشترک ماهانه خود با حزب‌الله در زمینه طیف گسترده‌ای از موضوعات ادامه می‌دهد. علاوه براین، گروه مذکور در مواقع نیاز به اتحاد انتخاباتی با حزب‌الله نیز دست زده‌است. المصری اتحاد جماعت اسلامی با المستقبل را «ازدواج منافع» توصیف کرده و هرگونه حمایت مالی حریری از فعالیتهای گروه خود را رد می‌کند. به گفته او جماعت اسلامی به شکل مستقل منابع مالی مورد نیاز خود را تأمین می‌نماید. البته بر همگان آشکار است که جماعت مذکور بخشی از منابع خود را از حامیان خود در منطقه خلیج فارس به دست می‌آورد. کادر رهبری کنونی جماعت اسلامی عبارت است از: «فیصل المولوی»، «علی الشیخ عمار» و «ابراهیم المصری». | ||
=== جمعیه المشاریع الخیریه الاسلامیه (انجمن طرح‌های خیریه اسلامی) === | === جمعیه المشاریع الخیریه الاسلامیه (انجمن طرح‌های خیریه اسلامی) === | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
=== جریان اصلی سلفیگری در لبنان === | === جریان اصلی سلفیگری در لبنان === | ||
از زمان تأسیس جریان اصلی سلفیگری توسط شیخ «سالم الشهال» در سال ۱۹۴۶ در طرابلس با تأسیس گروه جوانان محمد، این جنبش معروف به «الحرکه السلفیه» به جنبشی متشکل از پنجاه سازمان تبدیل شده که همگی به عنوان انجمن خیریه یا مدرسه مذهبی فعالیت می‌کنند و اکثراً در شمال لبنان متمرکز شده‌اند که گاه در بیروت و صیدا نیز شعبه دارند. الشهال نماد معنوی جنبش باقیمانده و دو پسر او رهبری «جمعیه الهدایه و الاحسان» را در دست دارند. همانند دیگر انجمنهای سازنده جنبش سلفی، جمعیت مذکور یک جنبش سلفی الهام گرفته از القاعده است که اولویت زیادی برای | از زمان تأسیس جریان اصلی سلفیگری توسط شیخ «سالم الشهال» در سال ۱۹۴۶ در طرابلس با تأسیس گروه جوانان محمد، این جنبش معروف به «الحرکه السلفیه» به جنبشی متشکل از پنجاه سازمان تبدیل شده که همگی به عنوان انجمن خیریه یا مدرسه مذهبی فعالیت می‌کنند و اکثراً در شمال لبنان متمرکز شده‌اند که گاه در بیروت و صیدا نیز شعبه دارند. الشهال نماد معنوی جنبش باقیمانده و دو پسر او رهبری «جمعیه الهدایه و الاحسان» را در دست دارند. همانند دیگر انجمنهای سازنده جنبش سلفی، جمعیت مذکور یک جنبش سلفی الهام گرفته از القاعده است که اولویت زیادی برای فعالیتهای مرتبط با مدارس مذهبی قائل است و اعضای جنبش با تأکید بر کار خیریه و اجتماعی به آموزش قرآن و حدیث می‌پردازند. جمعیت مذکور دیدگاهی متناقض دربارهٔ دولت لبنان و دیدی محافظهکارانه در زمینه سیاست و جامعه دارد. برخی از دیگر گروه‌های سلفی «جمعیه الهدایه و الاحسان» را غیرقانونی می‌دانند. به طور کلی سازمان‌های اصلی سلفیگری همگی مدعی هستند که بدون استفاده از زور و خشونت خواهان اصلاحات می‌باشند و با کاربرد خشونت به عنوان ابزار تغییر سیاسی و اجتماعی مخالف هستند. | ||
در ده ه ۱۹۸۰ تریپولی خیزش نفوذ سلفیگری را تجربه کرد. این خیزش با اشغال شهر تریپولی در سال ۱۹۸۴ توسط «حرکت التوحید» و به رهبری «شیخ سعید شعبان» پایان یافت. تلاش آنها برای اسلامی‌کردن تریپولی بعد از حمله سنگین نیروهای سوری با شکست روبه رو و به سلطه شعبان در سال ۱۹۸۵ پایان داده شد. در این حین دیگر گروه‌های سلفی توجه خود را به جنگ با اسرائیل معطوف کرده بودند. جنبش الشهال همزمان با جنگ داخلی لبنان شاخه‌ای نظامی به نام «هسته‌های ارتش اسلام» تأسیس کرد که عمر کوتاهی داشت و جنبش از بلندپروازیهای نظامیخود دست کشید. در سال ۱۹۹۰ جنبش به واسطه جمعیه الهدایه و الاحسان به کار خود ادامه داد و اصلاح جامعه، ساخت مساجد و مدرسه‌ها برای آموزش قرآن و کمک به مردم نیازمند و محتاج را اهداف خود اعلام نمود. | در ده ه ۱۹۸۰ تریپولی خیزش نفوذ سلفیگری را تجربه کرد. این خیزش با اشغال شهر تریپولی در سال ۱۹۸۴ توسط «حرکت التوحید» و به رهبری «شیخ سعید شعبان» پایان یافت. تلاش آنها برای اسلامی‌کردن تریپولی بعد از حمله سنگین نیروهای سوری با شکست روبه رو و به سلطه شعبان در سال ۱۹۸۵ پایان داده شد. در این حین دیگر گروه‌های سلفی توجه خود را به جنگ با اسرائیل معطوف کرده بودند. جنبش الشهال همزمان با جنگ داخلی لبنان شاخه‌ای نظامی به نام «هسته‌های ارتش اسلام» تأسیس کرد که عمر کوتاهی داشت و جنبش از بلندپروازیهای نظامیخود دست کشید. در سال ۱۹۹۰ جنبش به واسطه جمعیه الهدایه و الاحسان به کار خود ادامه داد و اصلاح جامعه، ساخت مساجد و مدرسه‌ها برای آموزش قرآن و کمک به مردم نیازمند و محتاج را اهداف خود اعلام نمود. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
* آنها به فرایند سیاسی و مشارکت در انتخابات اعتقادی ندارند؛ | * آنها به فرایند سیاسی و مشارکت در انتخابات اعتقادی ندارند؛ | ||
* آنها به دنبال حاکمیت خدا بر زمین می‌باشند و با کسانی که به مسلمانان آسیب می‌رسانند به جنگ می‌پردازند؛ | * آنها به دنبال حاکمیت خدا بر زمین می‌باشند و با کسانی که به مسلمانان آسیب می‌رسانند به جنگ می‌پردازند؛ | ||
* برخلاف دیگر گروه‌های سلفی علاقه ای به آشکار کردن | * برخلاف دیگر گروه‌های سلفی علاقه ای به آشکار کردن فعالیتهایشان ندارند و به ندرت مسئولیت بمبگذاریها را برعهده می‌گیرند. | ||
=== مجموعه الدینیه (گروه دینی) === | === مجموعه الدینیه (گروه دینی) === | ||