۸۷٬۷۷۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رده:مقالات' به 'رده:مقالهها') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''اسلام در دنیای در حال جهانی شدن''' عنوان مقالهای است که به معرفی، بررسی و نقد این کتاب پرداخته و در دومین شماره [[فصلنامه اندیشه تقریب]] در بهار سال 1384 و در بخش نقد و نظر آن، منتشر شدهاست.</div> | '''اسلام در دنیای در حال جهانی شدن''' عنوان مقالهای است که به معرفی، بررسی و نقد این کتاب پرداخته و در دومین شماره [[فصلنامه اندیشه تقریب]] در بهار سال 1384 و در بخش نقد و نظر آن، منتشر شدهاست.</div> | ||
=الف ـ نویسنده کتاب= | == الف ـ نویسنده کتاب == | ||
[[توماس سیمونز]] (Thomas W.simons)، استاد مشاور مرکز امنیت و همکاری بینالمللی در دانشگاه استنفورد و مدیر پروژه مطالعاتی «اوراسیا در مرحله گذار» در مرکز مطالعات دیویس در دانشگاه هاروارد است. او از سال 1990ـ1993م سفیر آمریکا در لهستان و از سال 1996ـ1998م سفیر این کشور در پاکستان بوده است.<br> | [[توماس سیمونز]] (Thomas W.simons)، استاد مشاور مرکز امنیت و همکاری بینالمللی در دانشگاه استنفورد و مدیر پروژه مطالعاتی «اوراسیا در مرحله گذار» در مرکز مطالعات دیویس در دانشگاه هاروارد است. او از سال 1990ـ1993م سفیر آمریکا در لهستان و از سال 1996ـ1998م سفیر این کشور در پاکستان بوده است.<br> | ||
=ب ـ محتویات کلی کتاب= | |||
== ب ـ محتویات کلی کتاب == | |||
کتاب «اسلام در دنیای در حال جهانی شدن» متشکل از چهار مقاله است: | کتاب «اسلام در دنیای در حال جهانی شدن» متشکل از چهار مقاله است: | ||
خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
* کتاب هم چنین شامل یک کتابشناسی در موضوع اسلام، یادداشتهای مرجع و نمایه نامهاست. | * کتاب هم چنین شامل یک کتابشناسی در موضوع اسلام، یادداشتهای مرجع و نمایه نامهاست. | ||
==1ـ هزاره اول، اسلام یک دین جهانیساز == | === 1ـ هزاره اول، اسلام یک دین جهانیساز === | ||
مقاله اول به هزاره اول اسلام نگاهی گذرا دارد و به طور تقریبی اولین هزاره پس از درگذشت [[پیامبر اسلام(ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)]] (از 632 میلادی) را به منظور یافتن نقاط عطف تاریخی بررسی میکند. نویسنده سقوط کمونیسم را در ابتدای دهه 1990م به عنوان مبدأ و آغاز روند جهانی شدن در مناسبات مدرن جهانی تلقی میکند و معتقد است جهانی شدن معانی متعددی دارد. وی مقصود خود را از جهانی شدن در این مقاله انگیزه و کشش میان انسانها برای رسیدن بلکه فراتر رفتن از پیوندهای فامیلی و خویشاوندی بیان میکند. به عقیده وی مقصود از جهانی شدن افزایش و تقویت این پیوندها از راه تعامل با سایر ابنای بشر و گفتوگو درباره بایدها و نبایدهای موجود فرهنگی است.<br> | مقاله اول به هزاره اول اسلام نگاهی گذرا دارد و به طور تقریبی اولین هزاره پس از درگذشت [[پیامبر اسلام(ص)|پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله)]] (از 632 میلادی) را به منظور یافتن نقاط عطف تاریخی بررسی میکند. نویسنده سقوط کمونیسم را در ابتدای دهه 1990م به عنوان مبدأ و آغاز روند جهانی شدن در مناسبات مدرن جهانی تلقی میکند و معتقد است جهانی شدن معانی متعددی دارد. وی مقصود خود را از جهانی شدن در این مقاله انگیزه و کشش میان انسانها برای رسیدن بلکه فراتر رفتن از پیوندهای فامیلی و خویشاوندی بیان میکند. به عقیده وی مقصود از جهانی شدن افزایش و تقویت این پیوندها از راه تعامل با سایر ابنای بشر و گفتوگو درباره بایدها و نبایدهای موجود فرهنگی است.<br> | ||
بر اساس این تعبیر از جهانی شدن، نویسنده اسلام را در هزاره اول خود نماینده و دارای پرقدرتترین موتور و ابزار لازم برای جهانی شدن معرفی میکند. به عقیده وی اسلام در این دوران میدان درگیریهای شدید جهانی شدن بود. این هزاره عصری طلایی برای مسلمانان بود؛ عصری که تا به آن روز آن را تجربه نکرده بودند. در هزاره اول مسلمانان با قدرتها و ضعفهای خود وارد دنیای مدرن شدند. او اعتقاد دارد وضعیت پیچیده و دشوار امروز دنیای اسلام ناشی از همین نقاط قوت و ضعف هزاره اول است.<br> | بر اساس این تعبیر از جهانی شدن، نویسنده اسلام را در هزاره اول خود نماینده و دارای پرقدرتترین موتور و ابزار لازم برای جهانی شدن معرفی میکند. به عقیده وی اسلام در این دوران میدان درگیریهای شدید جهانی شدن بود. این هزاره عصری طلایی برای مسلمانان بود؛ عصری که تا به آن روز آن را تجربه نکرده بودند. در هزاره اول مسلمانان با قدرتها و ضعفهای خود وارد دنیای مدرن شدند. او اعتقاد دارد وضعیت پیچیده و دشوار امروز دنیای اسلام ناشی از همین نقاط قوت و ضعف هزاره اول است.<br> | ||
خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
وی نتیجه میگیرد در هزاره اول اسلام در خط مقدم جریان نوعی جهانی شدن قرار داشت. در پایان هزاره اول (حدود 1700م) اسلام طبق معیارهای آن زمان برای جهانی شدن با دیگران رقابت میکرد. به عبارت دیگر در زمینه جهانی شدن، تفاوتی میان اسلام و دیگر تمدنها وجود نداشت.<br> | وی نتیجه میگیرد در هزاره اول اسلام در خط مقدم جریان نوعی جهانی شدن قرار داشت. در پایان هزاره اول (حدود 1700م) اسلام طبق معیارهای آن زمان برای جهانی شدن با دیگران رقابت میکرد. به عبارت دیگر در زمینه جهانی شدن، تفاوتی میان اسلام و دیگر تمدنها وجود نداشت.<br> | ||
==2ـ اسلام در عصر جهانی شدن با خون و شمشیر == | === 2ـ اسلام در عصر جهانی شدن با خون و شمشیر === | ||
نویسنده در این مقاله قرن هفدهم را قرن بیداری میداند و معتقد است در این قرن حرکت به سوی جهانی شدن شکل جدیدی به خود گرفت و ابزارهای جدیدی برای جهانی شدن به وجود آمد. وی اذعان میدارد که در این حرکت جدید غیرمسلمانان در نهایت اثبات کردند زبده تر و چیره دست تر از مسلمانان هستند.<br> | نویسنده در این مقاله قرن هفدهم را قرن بیداری میداند و معتقد است در این قرن حرکت به سوی جهانی شدن شکل جدیدی به خود گرفت و ابزارهای جدیدی برای جهانی شدن به وجود آمد. وی اذعان میدارد که در این حرکت جدید غیرمسلمانان در نهایت اثبات کردند زبده تر و چیره دست تر از مسلمانان هستند.<br> | ||
«خون و شمشیر» اصطلاحی مربوط به قرن نوزدهم است که برای اشاره به امپراتوری آلمان به کار میرفت (1871 م). سیمونز میگوید که این عبارت را میتوان به عنوان ویژگی تمام قدرتهای صنعتی و نظامی مبتنی بر ذغال، آهن و بعدها فولاد و نفت به کار برد.<br> | «خون و شمشیر» اصطلاحی مربوط به قرن نوزدهم است که برای اشاره به امپراتوری آلمان به کار میرفت (1871 م). سیمونز میگوید که این عبارت را میتوان به عنوان ویژگی تمام قدرتهای صنعتی و نظامی مبتنی بر ذغال، آهن و بعدها فولاد و نفت به کار برد.<br> | ||
خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
او نوگرایی در جوامع اسلامی را تنها در حد اخراج افراد متخصص خارجی و به دست گرفتن امور به وسیله مسلمانان میداند و نتیجه میگیرد با این که پس از جنگ جهانی دوم کشورهای مسلمانِ مستعمره یکی پس از دیگری استقلال خود را به دست آورند، اما موفق نشدند آزادی و نوگرایی را تحقق بخشند.<br> | او نوگرایی در جوامع اسلامی را تنها در حد اخراج افراد متخصص خارجی و به دست گرفتن امور به وسیله مسلمانان میداند و نتیجه میگیرد با این که پس از جنگ جهانی دوم کشورهای مسلمانِ مستعمره یکی پس از دیگری استقلال خود را به دست آورند، اما موفق نشدند آزادی و نوگرایی را تحقق بخشند.<br> | ||
==3ـ رادیکالیسم تطبیقی از 1870ـ1970م == | === 3ـ رادیکالیسم تطبیقی از 1870ـ1970م === | ||
سالهای دهه هفتاد قرن بیستم به عقیده نویسنده، نقطه عطف واقعی فرآیندی است که به واقعه یازدهم سپتامبر در سال 2001م منجر شد. همان گونه که پیش تر نیز گفته شد، این روند از هفتم آغاز شد، اما سیمونز معتقد است منشأ واقعی آن زمان حاضر است. وی ضمن بررسی تغییرها و تحولهای کشورهای مسلمان در این دهه، به پیشرفتهای صوری این کشورها اشاره میکند و افزایش روند مصرف گرایی در میان مردم این کشورها را متذکر میشود. او این تغییرات را ناشی از توسعه صنعت نفت در این کشورها میداند و اذعان میکند پیشرفت و توسعه صنعت نفت و افزایش نیروی کار در برخی از این کشورها به بهای نابودی بخش کشاورزی تمام شد. میزان رشد جمعیت در کشورهای مسلمان بسیار بالا بود. بیش از نیمی از این جمعیت در چند شهر بزرگ زندگی میکردند و این جمعیت رو به رشد جوان تر نیز شده بود. او مسائل مبتلابه اجتماعی این کشورها را بررسی میکند و معتقد است در این کشورها آموزش بسیار پیچیده و سطح بالا بود و تناسبی با بازار کار نداشت. با این حال به طور سنتی آموزش دانشگاهی تضمین کننده کسب مشاغل اداری و داشتن یک زندگی آبرومند بود.<br> | سالهای دهه هفتاد قرن بیستم به عقیده نویسنده، نقطه عطف واقعی فرآیندی است که به واقعه یازدهم سپتامبر در سال 2001م منجر شد. همان گونه که پیش تر نیز گفته شد، این روند از هفتم آغاز شد، اما سیمونز معتقد است منشأ واقعی آن زمان حاضر است. وی ضمن بررسی تغییرها و تحولهای کشورهای مسلمان در این دهه، به پیشرفتهای صوری این کشورها اشاره میکند و افزایش روند مصرف گرایی در میان مردم این کشورها را متذکر میشود. او این تغییرات را ناشی از توسعه صنعت نفت در این کشورها میداند و اذعان میکند پیشرفت و توسعه صنعت نفت و افزایش نیروی کار در برخی از این کشورها به بهای نابودی بخش کشاورزی تمام شد. میزان رشد جمعیت در کشورهای مسلمان بسیار بالا بود. بیش از نیمی از این جمعیت در چند شهر بزرگ زندگی میکردند و این جمعیت رو به رشد جوان تر نیز شده بود. او مسائل مبتلابه اجتماعی این کشورها را بررسی میکند و معتقد است در این کشورها آموزش بسیار پیچیده و سطح بالا بود و تناسبی با بازار کار نداشت. با این حال به طور سنتی آموزش دانشگاهی تضمین کننده کسب مشاغل اداری و داشتن یک زندگی آبرومند بود.<br> | ||
سیمونز به بررسی وضعیت اروپای شرقی بعد از دهه هفتاد قرن نوزدهم میپردازد، چگونگی شکل گیری جریانهای رادیکال را در این کشورها شرح میدهد و سپس آنان را با اسلامگرایان رادیکال مقایسه میکند.<br> | سیمونز به بررسی وضعیت اروپای شرقی بعد از دهه هفتاد قرن نوزدهم میپردازد، چگونگی شکل گیری جریانهای رادیکال را در این کشورها شرح میدهد و سپس آنان را با اسلامگرایان رادیکال مقایسه میکند.<br> | ||
خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
در این مقاله او تروریستهای دوران امپراتوری روسیه را با]به اصطلاح[تروریستهای اسلامی مقایسه کرده، معتقد است برنامه زندگی افرادی که به این نوع فعالیتها تن در میدهند یکسان است و اثرات یکسانی هم از آن بروز میکند. نگارنده آنها را قاتل مینامد و معتقد است آنان افرادی بریده از ریشههای خودند که به جای دیگر نیز تعلق ندارند. او معتقد است برای درک بهتر آنها بازخوانی کتاب جنایت و مکافات اثر داستایوفسکی میتواند مؤثر باشد.<br> | در این مقاله او تروریستهای دوران امپراتوری روسیه را با]به اصطلاح[تروریستهای اسلامی مقایسه کرده، معتقد است برنامه زندگی افرادی که به این نوع فعالیتها تن در میدهند یکسان است و اثرات یکسانی هم از آن بروز میکند. نگارنده آنها را قاتل مینامد و معتقد است آنان افرادی بریده از ریشههای خودند که به جای دیگر نیز تعلق ندارند. او معتقد است برای درک بهتر آنها بازخوانی کتاب جنایت و مکافات اثر داستایوفسکی میتواند مؤثر باشد.<br> | ||
==4ـ اسلام سیاسی و دیگر اسلامها در عصر تکنولوژی اطلاعات به عنوان مقدمه جهانی شدن == | === 4ـ اسلام سیاسی و دیگر اسلامها در عصر تکنولوژی اطلاعات به عنوان مقدمه جهانی شدن === | ||
به گفته نویسنده در سالهای دهه هفتاد قرن بیستم، کشورهای اسلامی و سایر جهانیان در آستانه یک دوره جدید قرار گرفتند. جهانی شدن ناشی از ذغال، فولاد و نفت راه را برای جهانی شدن ناشی از تکنولوژی اطلاعات هموار کرد. سیمونز جهانی شدن ناشی از تکنولوژی اطلاعات را یک پدیده جهانی میداند که به طور طبیعی ابتدا در کشورهایی روی داد که اقتصاد پیشرفته ای داشتند. دوران پس از جنگ دوران وفور سرمایه و نیروی کار بود و طبقه متوسط در بیشتر کشورهای غربی پیشرفت کرد. ساختار جدید پس از جنگ و عواملی که در کنار آن رشد یافته بود در رقابت با نهاد رهبری سیاسی جامعه بود. برای رقابت با رهبری سیاسی، این ساختار به طور فزاینده ای نیازمند ائتلاف بود و ائتلاف تنها با تکیه بر ارزشها امکانپذیر است. اتحاد و ائتلاف همه حوزهها را در برگرفت و شامل ورود مجدد مذهب به حوزه سیاسی نیز شد. یهود، اسلام و مسیحیت از زمره ادیانی بودند که درگیر این فرآیند شدند.<br> | به گفته نویسنده در سالهای دهه هفتاد قرن بیستم، کشورهای اسلامی و سایر جهانیان در آستانه یک دوره جدید قرار گرفتند. جهانی شدن ناشی از ذغال، فولاد و نفت راه را برای جهانی شدن ناشی از تکنولوژی اطلاعات هموار کرد. سیمونز جهانی شدن ناشی از تکنولوژی اطلاعات را یک پدیده جهانی میداند که به طور طبیعی ابتدا در کشورهایی روی داد که اقتصاد پیشرفته ای داشتند. دوران پس از جنگ دوران وفور سرمایه و نیروی کار بود و طبقه متوسط در بیشتر کشورهای غربی پیشرفت کرد. ساختار جدید پس از جنگ و عواملی که در کنار آن رشد یافته بود در رقابت با نهاد رهبری سیاسی جامعه بود. برای رقابت با رهبری سیاسی، این ساختار به طور فزاینده ای نیازمند ائتلاف بود و ائتلاف تنها با تکیه بر ارزشها امکانپذیر است. اتحاد و ائتلاف همه حوزهها را در برگرفت و شامل ورود مجدد مذهب به حوزه سیاسی نیز شد. یهود، اسلام و مسیحیت از زمره ادیانی بودند که درگیر این فرآیند شدند.<br> | ||
در کشورهای اسلامی، هم رژیمهای بعد از استعمار و هم اپوزیسیون در حال ظهور خود را با تجهیزات تکنولوژیک مسلح کردند و حکومتها کنترل خود را بر تلویزیون اعمال کردند.<br> | در کشورهای اسلامی، هم رژیمهای بعد از استعمار و هم اپوزیسیون در حال ظهور خود را با تجهیزات تکنولوژیک مسلح کردند و حکومتها کنترل خود را بر تلویزیون اعمال کردند.<br> | ||
خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
به عقیده مؤلف متون اسلامی منابع و ترکیب کافی و کامل برای مواجهه موفق با مدرنیسم به پیروان خود اراِئه میدهد. به این منابع ایرادهای اجتنابناپذیری وارد نیست. با این حال کوشش برای رسیدن به این منابع مطمئناً با موانعی مواجه خواهد شد. این موانع بدون در نظر گرفتن کابوس اعراب و اسراییل است.<br> | به عقیده مؤلف متون اسلامی منابع و ترکیب کافی و کامل برای مواجهه موفق با مدرنیسم به پیروان خود اراِئه میدهد. به این منابع ایرادهای اجتنابناپذیری وارد نیست. با این حال کوشش برای رسیدن به این منابع مطمئناً با موانعی مواجه خواهد شد. این موانع بدون در نظر گرفتن کابوس اعراب و اسراییل است.<br> | ||
سیمونز راه حلهای اسلامی را برای مدرنیسم کردن جوامع مسلمان قابل دست یابی و امکانپذیر میداند. او در پایان میگوید: «مطمئناً آمریکاییها به منظور درک مسلمانان و حمایت از آنان برای دست یابی به یک زندگی مدرن بهترین موقعیت را در اختیار دارند، زیرا آمریکاییها هنوز هم مذهبیترین مردم مغرب زمین اند و شهروند کشوری شمرده میشوند که بر اساس ارزشها بنا شده است و ضرورتاً بر اساس این ارزشها نیز مردم در کنار یکدیگر قرار خواهند گرفت» (ص69).<br> | سیمونز راه حلهای اسلامی را برای مدرنیسم کردن جوامع مسلمان قابل دست یابی و امکانپذیر میداند. او در پایان میگوید: «مطمئناً آمریکاییها به منظور درک مسلمانان و حمایت از آنان برای دست یابی به یک زندگی مدرن بهترین موقعیت را در اختیار دارند، زیرا آمریکاییها هنوز هم مذهبیترین مردم مغرب زمین اند و شهروند کشوری شمرده میشوند که بر اساس ارزشها بنا شده است و ضرورتاً بر اساس این ارزشها نیز مردم در کنار یکدیگر قرار خواهند گرفت» (ص69).<br> | ||
=ج ـ برخی اظهارنظرها درباره این کتاب= | |||
== ج ـ برخی اظهارنظرها درباره این کتاب == | |||
'''* دیوید دی. نیوسام، [[دانشگاه ویرجینیا]]، سفیر [[آمریکا]] در [[لیبی]]، [[اندونزی]] و [[فیلیپین]]:''' <br> | '''* دیوید دی. نیوسام، [[دانشگاه ویرجینیا]]، سفیر [[آمریکا]] در [[لیبی]]، [[اندونزی]] و [[فیلیپین]]:''' <br> | ||
«در این کتاب نویسنده از تجربههای منحصر به فرد خود به عنوان سفیر در کشورهای اسلامی و آسیایی استفاده کرده است تا اثری درخشان و مهم درباره قرنها کوشش اسلام و مسلمانان برای تطبیق خود با نوگرایی ارائه دهد. امروز، در دوره ای که اسلام به طور ناگهانی در معرض توجه عموم قرار گرفته است، این مطالعه کاربردی و تأثیرگذار از تاریخ میتواند به خواننده کمک کند تا درک هوشمندانه ای از نیروهای پویا و مبارزِ دست اندرکار در دنیای اسلام به دست آورد.» <br> | «در این کتاب نویسنده از تجربههای منحصر به فرد خود به عنوان سفیر در کشورهای اسلامی و آسیایی استفاده کرده است تا اثری درخشان و مهم درباره قرنها کوشش اسلام و مسلمانان برای تطبیق خود با نوگرایی ارائه دهد. امروز، در دوره ای که اسلام به طور ناگهانی در معرض توجه عموم قرار گرفته است، این مطالعه کاربردی و تأثیرگذار از تاریخ میتواند به خواننده کمک کند تا درک هوشمندانه ای از نیروهای پویا و مبارزِ دست اندرکار در دنیای اسلام به دست آورد.» <br> | ||
خط ۱۱۶: | خط ۱۱۷: | ||
«در چهار مقاله جذاب و گیرا، آقای سیمونز شرحی تأثیرگذار از چالشهایی را ارائه میدهد که دنیای اسلام با آن مواجه است. در یک روایت زیبا، نویسنده به طرز قانع کنندهای توضیحات خود را درباره این موضوع ارائه میدهد که چرا در کشورهای اسلامی، با بیش از 61 (یک ششم) جمعیت دنیا، اسلام رادیکال یک پدیده حاشیهای باقی مانده است.» <br> | «در چهار مقاله جذاب و گیرا، آقای سیمونز شرحی تأثیرگذار از چالشهایی را ارائه میدهد که دنیای اسلام با آن مواجه است. در یک روایت زیبا، نویسنده به طرز قانع کنندهای توضیحات خود را درباره این موضوع ارائه میدهد که چرا در کشورهای اسلامی، با بیش از 61 (یک ششم) جمعیت دنیا، اسلام رادیکال یک پدیده حاشیهای باقی مانده است.» <br> | ||
=د ـ نقد و نظر کارشناسی= | == د ـ نقد و نظر کارشناسی == | ||
«اسلام در دنیایی در حال جهانی شدن» عنوان سخنرانیای است که '''[[فرانک پین]]''' (Frank Payne) در آغاز سال تحصیلی 2002ـ2001 م در [[دانشگاه استنفورد]] ایراد کرد. تام سیمونز نیز این کتاب را برای بزرگداشت خاطرهاین سخنرانی به همین اسم نامیده است. <br> | «اسلام در دنیایی در حال جهانی شدن» عنوان سخنرانیای است که '''[[فرانک پین]]''' (Frank Payne) در آغاز سال تحصیلی 2002ـ2001 م در [[دانشگاه استنفورد]] ایراد کرد. تام سیمونز نیز این کتاب را برای بزرگداشت خاطرهاین سخنرانی به همین اسم نامیده است. <br> | ||
مؤلف در سال 1938م به دنیا آمد و او از سن هفت سالگی به دلیل شغل پدرش در وزارت امور خارجه آمریکا با دنیای دیپلماتیک آشنا شد و همراه والدین خود مسافرتهای فراوانی به کشورهای دیگر انجام داد. در یکی از همین مسافرتها به [[هند]] در جریان تنشها و درگیریهای میان مسلمانان و هندوها قرار گرفت. وی سه سال بعد نیز به [[پاکستان]] تازه استقلال یافته سفر کرد. <br> | مؤلف در سال 1938م به دنیا آمد و او از سن هفت سالگی به دلیل شغل پدرش در وزارت امور خارجه آمریکا با دنیای دیپلماتیک آشنا شد و همراه والدین خود مسافرتهای فراوانی به کشورهای دیگر انجام داد. در یکی از همین مسافرتها به [[هند]] در جریان تنشها و درگیریهای میان مسلمانان و هندوها قرار گرفت. وی سه سال بعد نیز به [[پاکستان]] تازه استقلال یافته سفر کرد. <br> | ||
خط ۱۲۸: | خط ۱۲۹: | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مقالهها]] | |||
[[رده:فصلنامه اندیشه تقریب]] | [[رده:فصلنامه اندیشه تقریب]] | ||
[[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] | [[رده:منشورات مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی]] |