پرش به محتوا

ابن شهرآشوب: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
خط ۱۹: خط ۱۹:
'''محمد‌بن‌ علی بن‌ شهرآشوب ساروی'''  مازندرانی معروف به '''ابن شهرآشوب'''، ملقب به '''«رشیدالدین»''' و '''«عزالدین»''' و مشهور به '''ابن شهرآشوب ساروی ‌مازندرانی''' دانشمند [[مسلمان]] و یکی از مروج [[مذهب تشیع]] است که در صده چهارم و پنجم هجری زندگی می‌کرد.
'''محمد‌بن‌ علی بن‌ شهرآشوب ساروی'''  مازندرانی معروف به '''ابن شهرآشوب'''، ملقب به '''«رشیدالدین»''' و '''«عزالدین»''' و مشهور به '''ابن شهرآشوب ساروی ‌مازندرانی''' دانشمند [[مسلمان]] و یکی از مروج [[مذهب تشیع]] است که در صده چهارم و پنجم هجری زندگی می‌کرد.
هرچند برخی او را عراقی دانسته بودند اما محققان علوم دینی با تکیه بر نسبت سَرَوی که به این [[مفسر]] [[محدث]] ادیب و [[فقیه]] بزرگ [[شیعه]] همچنین به پدر و جدش داده‌ شده اصالت این خاندان را از شهر ساری مازندران دانسته‌اند.
هرچند برخی او را عراقی دانسته بودند اما محققان علوم دینی با تکیه بر نسبت سَرَوی که به این [[مفسر]] [[محدث]] ادیب و [[فقیه]] بزرگ [[شیعه]] همچنین به پدر و جدش داده‌ شده اصالت این خاندان را از شهر ساری مازندران دانسته‌اند.
ابن شهرآشوب بیش از همه علمای سنی عصر خویش بر منابع کلامی، تاریخی و فقهی [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] تسلط تام داشته و مطالب متنوعی که از صدها کتب اهل سنت در کتاب مثالب آورده گواه نگاه تقریبی او در تالیف مثالب النواصب (کتاب) است.
ابن شهرآشوب بیش از همه علمای سنی عصر خویش بر منابع کلامی، تاریخی و فقهی [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] تسلط تام داشته و مطالب متنوعی که از صدها کتب اهل‌سنت در کتاب مثالب آورده گواه نگاه تقریبی او در تالیف [[مثالب النواصب (کتاب)|مثالب النواصب]] است.


== معرفی اجمالی ==
== معرفی اجمالی ==
خط ۲۶: خط ۲۶:
وی در 488 و به قولی 489 هجری قمری در [[بغداد]] و بنابر قولی در ساری در خانواده‌ای عالم‌پرور متولد شد<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص58، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref>.
وی در 488 و به قولی 489 هجری قمری در [[بغداد]] و بنابر قولی در ساری در خانواده‌ای عالم‌پرور متولد شد<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص58، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref>.


جدّ و پدر بزرگوارش از عالمان جلیل‌القدر بودند؛ مثلاً جدش مرحوم شیخ شهرآشوب از شاگردان برجسته و ممتاز [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]]؛ به شمار می‌رفت. و والد ماجدش شیخ علی نیز از مکتب پدر بهره‌مند گشته و از فقها و محدثینی بود که در ضبط و نقل اخبار و آثار [[اهل بیت|اهل‌بیت عصمت و طهارت]]: تلاش بسیار نمود<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> ولی شهرت ابن شهرآشوب از پدر و جدش مضاعف شد و شهره آفاق گردید.
جدّ و پدر بزرگوارش از عالمان جلیل‌القدر بودند؛ مثلاً جدش مرحوم شیخ شهرآشوب از شاگردان برجسته و ممتاز [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]]؛ به شمار می‌رفت. و والد ماجدش شیخ علی نیز از مکتب پدر بهره‌مند گشته و از فقها و محدثینی بود که در ضبط و نقل اخبار و آثار [[اهل بیت|اهل‌بیت عصمت و طهارت]] تلاش بسیار نمود<ref> ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> ولی شهرت ابن شهرآشوب از پدر و جدش مضاعف شد و شهره آفاق گردید.


وی در این خانواده نورانی و دینی رشد نمود و توانست در سن 8 سالگی حافظ کل [[قرآن]] گردد و به لقب حافظ مفتخر شود<ref>ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> بواسطۀ همین ویژگی رشد و تعالی یافته عطش وی برای تحصیل بیش تر شد. وی به شهرهای زیادی همچون مازندران، [[مشهد]]، [[نیشابور]]، [[سبزوار]] و حتی ممالک [[عراق]]، [[سوریه]] و... سفر نمود تا بتواند از معارف [[اهل بیت|اهل‌بیت]]: بهره‌مند شود. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب باعث شد تا وی در علوم و فنون گوناگونی از قبیل: [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[قرائت]]، ادبیات عرب، شعر و غیره به حد کمال رسد و مجتهدی مسلّم و عالمی ذوفنون گشته و در شهر [[بغداد]] که از شهرهای بزرگ اسلامی آن عصر بود و فرقه‌های مختلف اسلامی در آن شهر زندگی می‌کردند مقیم گردد<ref> دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و... ، تهران، بنیاد اسلامی طاهر، چ اول، .1366</ref>.
وی در این خانواده نورانی و دینی رشد نمود و توانست در سن 8 سالگی حافظ کل [[قرآن]] گردد و به لقب حافظ مفتخر شود<ref>ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللّقب، استاد محمد علی مدرس، ج8، ص59، کتابفروشی خیام، 1374 ش</ref> بواسطۀ همین ویژگی رشد و تعالی یافته عطش وی برای تحصیل بیش تر شد. وی به شهرهای زیادی همچون مازندران، [[مشهد]]، [[نیشابور]]، [[سبزوار]] و حتی ممالک [[عراق]]، [[سوریه]] و... سفر نمود تا بتواند از معارف [[اهل بیت|اهل‌بیت]] بهره‌مند شود. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب باعث شد تا وی در علوم و فنون گوناگونی از قبیل: [[تفسیر]]، [[حدیث]]، [[فقه]]، [[اصول]]، [[قرائت]]، ادبیات عرب، شعر و غیره به حد کمال رسد و مجتهدی مسلّم و عالمی ذوفنون گشته و در شهر [[بغداد]] که از شهرهای بزرگ اسلامی آن عصر بود و فرقه‌های مختلف اسلامی در آن شهر زندگی می‌کردند مقیم گردد<ref> دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337، زیر نظر احمد صدر حاج سید جوادی و... ، تهران، بنیاد اسلامی طاهر، چ اول، .1366</ref>.


== اساتید ==
== اساتید ==
ابن شهر آشوب از اساتید بزرگواری بهره برد که نامشان در [[جهان اسلام]] همچون ستارگان درخشنده‌ای متجلی است؛ عالمانی چون:  
ابن شهر آشوب از اساتید بزرگواری بهره برد که نامشان در [[جهان اسلام]] همچون ستارگان درخشنده‌ای متجلی است؛ عالمانی چون:  
# شیخ [[فضل بن حسن طبرسی|ابوعلی فضل بن حسن طبرسی]] صاحب [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن|مجمع البیان]]،  
# شیخ [[فضل بن حسن طبرسی|ابوعلی فضل بن حسن طبرسی]] صاحب [[مجمع البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|مجمع البیان]]،  
# [[ابومنصور طبرسی]] صاحب احتجاج،  
# [[ابومنصور طبرسی]] صاحب احتجاج،  
# [[ابوالفتوح رازی]] صاحب [[تفسیر رازی]]،  
# [[ابوالفتوح رازی]] صاحب [[تفسیر رازی (کتاب)|تفسیر رازی]]،  
# [[قطب راوندی|قطب الدین راوندی]]
# [[قطب راوندی|قطب الدین راوندی]]
# [[واعظ نیشابوری]] را می‌توان نام برد<ref>فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چ دوم، 1387، ص712.</ref>.
# [[واعظ نیشابوری]] را می‌توان نام برد<ref>فوائد الرضویه، شیخ عباس قمی، به کوشش عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چ دوم، 1387، ص712.</ref>.


کتاب کشاف وفایق و ربیع الابرار را نزد خود [[زمخشری]] که مؤلف آنها است خوانده و در [[روایت]] از آنها اجازه داشته است و گاهی به یک واسطه و گاهی به دو واسطه از [[شیخ طوسی]] روایت نموده است<ref>ریحانة الادب، ج8، ص59.</ref>. همچنین از ابوالفتح ناصح الدین عبدالواحد آمدی. (م510ق) صاحب [[غرر الحکم و درر الکلم]] نیز روایت نموده است<ref>دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337.</ref>.
کتاب کشاف وفایق و ربیع الابرار را نزد خود [[زمخشری]] که مؤلف آنها است خوانده و در [[روایت]] از آنها اجازه داشته است و گاهی به یک واسطه و گاهی به دو واسطه از [[محمد بن حسن طوسی|شیخ طوسی]] روایت نموده است<ref>ریحانة الادب، ج8، ص59.</ref>. همچنین از ابوالفتح ناصح الدین عبدالواحد آمدی. (م510ق) صاحب [[غرر الحکم و درر الکلم (کتاب)|غرر الحکم و درر الکلم]] نیز روایت نموده است<ref>دائرة المعارف تشیع، ج1، ص337.</ref>.


== آثار ==
== آثار ==
خط ۵۸: خط ۵۸:


== در محضر مفاخر دانشمندان شیعه و سنی ==
== در محضر مفاخر دانشمندان شیعه و سنی ==
ابن شهرآشوب در آموختن علم خود را محدود به علمای یک [[فرق و مذاهب اسلامی|فرقه]] و [[مذهب]] ننمود. با این‌که در تراجم ایشان را پس از شیخ طوسی به شیخ الطایفه معروف نموده‌اند و او را محیی و مروج فرهنگ شیعی و فرهنگ اهل بیت دانسته‌اند؛ اما در آموختن، خود را محدود به علمای شیعه ننمود؛ بلکه اِبایی نداشت از اینکه در محضر علمای عامه ([[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]) نیز زانوی ادب بزند و تلمّذ نماید. تقریباً نیمی از اساتید وی از علمای طراز اول عامه بودند؛ افرادی چون: [[زمخشری]] صاحب کشاف و....
ابن شهرآشوب در آموختن علم خود را محدود به علمای یک فرقه و مذهب ننمود. با این‌که در تراجم ایشان را پس از شیخ طوسی به شیخ الطایفه معروف نموده‌اند و او را محیی و مروج فرهنگ شیعی و فرهنگ اهل بیت دانسته‌اند؛ اما در آموختن، خود را محدود به علمای شیعه ننمود؛ بلکه اِبایی نداشت از اینکه در محضر علمای عامه ([[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]]) نیز زانوی ادب بزند و تلمّذ نماید. تقریباً نیمی از اساتید وی از علمای طراز اول عامه بودند؛ افرادی چون: [[زمخشری]] صاحب کشاف و....


هم‌چنین خود را محدود به یک یا دو استاد ننمود؛ بلکه تلاش نمود تا از اکثر علمای بزرگ عصر خود (یعنی نیمه اول قرن ششم) استفاده نماید؛ و از آنها در [[روایت]] آثارشان اجازه دریافت کند؛ تا آنجا که بعضی از تذکره ها تعداد اساتید وی را به 27 تن می‌رسانند<ref>مفاخر اسلام، علی دوانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1363، ج3، ص499.</ref>. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب بود که وی را دانشمند و سخنوری بزرگ که مورد قبول عامه و خاصه بود، ساخت.
هم‌چنین خود را محدود به یک یا دو استاد ننمود؛ بلکه تلاش نمود تا از اکثر علمای بزرگ عصر خود (یعنی نیمه اول قرن ششم) استفاده نماید؛ و از آنها در [[روایت]] آثارشان اجازه دریافت کند؛ تا آنجا که بعضی از تذکره ها تعداد اساتید وی را به 27 تن می‌رسانند<ref>مفاخر اسلام، علی دوانی، تهران، انتشارات امیرکبیر، چ اول، 1363، ج3، ص499.</ref>. این تلاش پی‌گیر ابن شهرآشوب بود که وی را دانشمند و سخنوری بزرگ که مورد قبول عامه و خاصه بود، ساخت.


== نظر عالمان و بزرگان در مورد ابن شهرآشوب ==
== نظر عالمان و بزرگان در مورد ابن شهرآشوب ==
[[شیخ حر عاملی]] درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد: وی فردی عالم، فاضل، ثقه، [[محدث]]، عالم به [[رجال]] و [[روایات]]، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود<ref>حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.</ref>.
[[محمد بن حسن حر عاملی|شیخ حر عاملی]] درباره ابن شهر آشوب می‌نویسد: وی فردی عالم، فاضل، ثقه، [[محدث]]، عالم به [[رجال]] و [[روایات]]، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها بود<ref>حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.</ref>.


* [[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی می‌گوید: فخر شیعه، تاج [[شریعت]]، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و.... <ref> نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷</ref>
* [[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی می‌گوید: فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین شمس الاسلام و المسلمین ابن شهرآشوب فقیه، محدث، مفسر، محقق و.... <ref> نوری، خاتمه مستدرک، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷</ref>
* [[تفرشی]] می‌نویسد: محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود<ref> تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.</ref>.
* [[تفرشی]] می‌نویسد: محمد بن علی بن شهرآشوب، پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده بود<ref> تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.</ref>.
* صلاح‌الدین صفدی یکی از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] می‌نویسد: محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرده بود و در [[علم اصول]] شیعه به حد نهایی رسید. وی در [[علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر در زمانی که مقتفی [[عباسیان|خلیفه عباسی]] در [[بغداد]] بود از دیگران تقدم داشت<ref>صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.</ref>.
* صلاح‌الدین صفدی یکی از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] می‌نویسد: محمّد بن علی بن شهرآشوب... یکی از سرشناسان شیعه است. او در هشت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرده بود و در [[علم اصول]] شیعه به حد نهایی رسید. وی در [[علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و نحو و موعظه در منبر در زمانی که مقتفی [[عباسیان|خلیفه عباسی]] در [[بغداد]] بود از دیگران تقدم داشت<ref>صدر، تأسیس الشیعة، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.</ref>.


== وفات ==
== وفات ==
ابن شهر آشوب سال‌های پایانی عمر خویش را در شهر [[حلب]] به سر برد و در آنجا به تبلیغ معارف اهل بیت پرداخت و پس از یک عمر تلاش خالصانة فرهنگی، تبلیغی، در شب جمعه 22 [[شعبان|شعبان المعظم]] 588 هجری قمری روح بلندش به عالم باقی پیوست و در بیرون حلب در بالای کوه معروف به جبل جوشن<ref>فوائد الرضویه، ص713</ref> مدفون گشت<ref>ریحانة الادب، ج8، ص65.</ref>.
ابن شهر آشوب سال‌های پایانی عمر خویش را در شهر [[حلب]] به سر برد و در آنجا به تبلیغ معارف اهل‌بیت پرداخت و پس از یک عمر تلاش خالصانه فرهنگی، تبلیغی، در شب جمعه 22 [[شعبان|شعبان المعظم]] 588 هجری قمری روح بلندش به عالم باقی پیوست و در بیرون حلب در بالای کوه معروف به جبل جوشن<ref>فوائد الرضویه، ص713</ref> مدفون گشت<ref>ریحانة الادب، ج8، ص65.</ref>.


البته به خطا وفات او را در «مشهد گنج افروز» از قُرای بابلِ (مازندران) دانسته‌اند و اظهار داشته‌اند که آرامگاه او در آنجا زیارتگاه مردم است<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص91، س1.</ref>. که این انتساب صحیح نبوده، لازم است تا در مورد عالِم مدفون در آن مکان شریف تحقیق به عمل آید.
البته به خطا وفات او را در «مشهد گنج افروز» از قُرای بابلِ (مازندران) دانسته‌اند و اظهار داشته‌اند که آرامگاه او در آنجا زیارتگاه مردم است<ref> دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص91، س1.</ref>. که این انتساب صحیح نبوده، لازم است تا در مورد عالِم مدفون در آن مکان شریف تحقیق به عمل آید.
Writers، confirmed، مدیران
۸۸٬۱۷۷

ویرایش