۲۱٬۸۹۵
ویرایش
هیئت کبار العلماء عربستان سعودی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
برچسب: واگردانی |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' | '''هیئت کبار العلماء [[عربستان سعودی]]''' مهم‌ترین نهاد مذهبی در این کشور است که وظیفه‌ی [[افتاء]] و جهت‌دهی مذهبی مردم آن را به عهده دارد. این نهاد مذهبی وابسته به نظام سلطنتی در این کشور است. ازاین‌رو اعضا، ساختار و کیفیت فعالیت آن توسط پادشاه تعیین می‌شود. چنان‌که طی چند دهه تغییرات محدودی را تجربه کرده است. در ادامه به معرفی این نهاد مذهبی ـ حکومتی خواهیم پرداخت: | ||
== تأسیس | == تأسیس هیئت کبار العلما == | ||
نهاد افتاء در عربستان نهادی دینی ـ حکومتی است که با عنوان | نهاد افتاء در عربستان نهادی دینی ـ حکومتی است که با عنوان هیئت کبار العلما شناخته می‌شود. این هیئت در 1391ق / 1971م به دستور پادشاه عربستان و با تعیین 17 عضو توسط او تأسیس شد. هیئت کبار العلما را می‌توان شورای افتایی دانست که وظیفه‌ی صدور فتاوای مذهبی را بر عهده دارد. جلسات این شورا با فاصله‌ای طولانی قریب به شش ماه تشکیل می‌شود. ازاین‌رو، گاه جلسات آن با عنوان محل تشکیل و شماره‌ی آن شناخته می‌شوند. | ||
== کارکردهای | == کارکردهای هیئت کبار العلما == | ||
این نهاد کارکردهای مختلفی دارد. از آن جمله: | این نهاد کارکردهای مختلفی دارد. از آن جمله: | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
5. زمینه‌سازی برای محوریت دیدگاه‌های مذهبی سلفی در سراسر جهان. | 5. زمینه‌سازی برای محوریت دیدگاه‌های مذهبی سلفی در سراسر جهان. | ||
== تشکیلات | == تشکیلات هیئت کبار العلما == | ||
=== رئیس === | === رئیس === | ||
رئیس این نهاد افتای مذهبی در حال حاضر، مفتی عربستان سعودی است که همانند دیگر اعضای این | رئیس این نهاد افتای مذهبی در حال حاضر، مفتی عربستان سعودی است که همانند دیگر اعضای این هیئت توسط پادشاه نصب می‌شود. | ||
ابراهیم آل الشیخ اولین رئیس این شورای افتای حکومتی بود. چنان‌که، چهار سال پس از ریاست او، عبدالعزیز بن باز عهده‌دار نیابت ریاست او شد. | ابراهیم آل الشیخ اولین رئیس این شورای افتای حکومتی بود. چنان‌که، چهار سال پس از ریاست او، عبدالعزیز بن باز عهده‌دار نیابت ریاست او شد. | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1991م عبدالعزیز بن عبدالله بن باز به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس | با صدور فرمان پادشاهی در 1991م عبدالعزیز بن عبدالله بن باز به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس هیئت کبار علما و نیز به عنوان رئیس ادارة البحوث و الإفتاء نصب شد. | ||
ریاست جلسات شش ماه یک‌بار این | ریاست جلسات شش ماه یک‌بار این هیئت معمولا به صورت متناوب بین پنج نفر از مسن‌ترین اعضای هیئت در تغییر بود تا این‌که، عبدالعزیز بن عبدالله بن باز به مناصب مزبور دست یافت. | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1995م عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ به عنوان نائب مفتی عام با مرتبه‌ی وزیر نصب شد. | با صدور فرمان پادشاهی در 1995م عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ به عنوان نائب مفتی عام با مرتبه‌ی وزیر نصب شد. | ||
در پی فوت عبدالعزیز بن باز، با صدور فرمان پادشاهی در 1999م عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس | در پی فوت عبدالعزیز بن باز، با صدور فرمان پادشاهی در 1999م عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ به عنوان مفتی عام مملکت عربی سعودی و رئیس هیئت کبار علما و نیز به عنوان رئیس ادارة البحوث و الإفتاء نصب شد. | ||
=== اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الفتوی === | === اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة و الفتوی === | ||
بخش مهمی از فعالیت علمی | بخش مهمی از فعالیت علمی هیئت کبر العلما به عنوان شورای افتای حکومتی در تشکیلاتی موسوم به «اللجنة الدائمة للبحوث و الفتوی» (کمیته‌ی دائمی پژوهش‌ها و افتاء) و زیر نظر رئیس هیئت کبار العلما انجام می‌گیرد. | ||
اللجنة الدائمة للبحوث و الفتوی (کمیته‌ی دائمی پژوهش‌ها و فتوا) نهاد پژوهشی است که در خدمت شورای افتا ( | اللجنة الدائمة للبحوث و الفتوی (کمیته‌ی دائمی پژوهش‌ها و فتوا) نهاد پژوهشی است که در خدمت شورای افتا (هیئت کبار العلماء) است. بر این اساس، این تشکیلات فرعی وظیفه‌ی بررسی و پژوهش مقدماتی در موضوعاتی را بر عهده دارد که توسط هیئت کبار العلما پس از بررسی در قالب فتاوای مذهبی اعلام می‌شوند. چنان‌که، پاسخ‌گویی مکتوب و شفاهی به استفتائات افراد در امور شخصی اعتقادی، عبادی یا معاملات نیز بر عهده‌ی این نهاد است. چنان‌که، حدود 30 هزار فتوا توسط آن صادر شده است. | ||
اعضای این کمیته از طریق دستور پادشاهی (= امر ملکی) و از میان | اعضای این کمیته از طریق دستور پادشاهی (= امر ملکی) و از میان هیئت کبار العلماء انتخاب می‌شوند. | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1971م ابراهیم آل الشیخ به عنوان نخستین رئیس اداره‌ی «البحوث العلمیة و الإفتاء و الدعوة و الإرشاد» نصب شد. | با صدور فرمان پادشاهی در 1971م ابراهیم آل الشیخ به عنوان نخستین رئیس اداره‌ی «البحوث العلمیة و الإفتاء و الدعوة و الإرشاد» نصب شد. | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1977م شیخ عبدالرزاق عفیفی به عنوان نائب رئیس این نهاد و با رتبه‌ی ممتاز منصوب شد. | با صدور فرمان پادشاهی در 1977م شیخ عبدالرزاق عفیفی به عنوان نائب رئیس این نهاد و با رتبه‌ی ممتاز منصوب شد. | ||
با صدور فرمان مزبور عبدالله بن حسن بن قعود نیز به عنوان عضو | با صدور فرمان مزبور عبدالله بن حسن بن قعود نیز به عنوان عضو هیئت کبار العلما و الجنة الدائمة با رتبه‌ی ممتاز نصب شد. | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 2001م افراد زیر به عضویت اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء درآمدند: | با صدور فرمان پادشاهی در 2001م افراد زیر به عضویت اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء درآمدند: | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
=== الأمانة العامة لهیئة العلماء === | === الأمانة العامة لهیئة العلماء === | ||
بر اساس تصریح دستورالعمل پادشاهی در سال 1971م، بخش اداری | بر اساس تصریح دستورالعمل پادشاهی در سال 1971م، بخش اداری هیئت کبار العلما با عنوان «الأمانة العامة لهیئة العلماء» شناخته شد. اشراف بر این مجموعه بر عهده‌ی دبیر کل (= الأمین العام للهیئة) قرار گرفت و وظیفه‌ی تعیین او نیز از اختیارات هیئت دولت (= مجلس الوزراء) معرفی شد. | ||
وظیفه‌ی گردآوری و ارائه‌ی نتایج پژوهش‌ها و بررسی‌های کمیته‌ی بر عهده‌ی دبیرخانه‌ای موسوم به الأمانة العامة لهیئة العلماء است. در این میان، خروجی‌های این مرکز علمی از طریق توسط دبیر آن به | وظیفه‌ی گردآوری و ارائه‌ی نتایج پژوهش‌ها و بررسی‌های کمیته‌ی بر عهده‌ی دبیرخانه‌ای موسوم به الأمانة العامة لهیئة العلماء است. در این میان، خروجی‌های این مرکز علمی از طریق توسط دبیر آن به هیئت کبار العلما ارائه می‌شود. چنان‌که، وظیفه‌ی ارتباط با ریاست هیئت کبار العلما نیز بر دوش او قرار گرفت. | ||
== کیفیت تشکیل جلسات | == کیفیت تشکیل جلسات هیئت کبار العلما == | ||
هیئت کبار العلما هر شش ماه یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد. در صورت نیاز این هیئت جلسات استثنایی نیز می‌تواند داشته باشد. | |||
محل برگزاری جلسات مزبور در مقر ریاست آن در ریاض است. چنان‌که، در صورت نیاز می‌تواند به صورت استثنایی در جای دیگری نیز برگزار شود. | محل برگزاری جلسات مزبور در مقر ریاست آن در ریاض است. چنان‌که، در صورت نیاز می‌تواند به صورت استثنایی در جای دیگری نیز برگزار شود. | ||
== اعضای | == اعضای هیئت کبار العلما == | ||
اعضای این شورای فقهی در ادوار مختلف تغییر کرده‌اند. چنان‌که، برخی از این افراد در برخی از ادوار و به خاطر برخی مواضع دینی ـ سیاسی ناهمسو با مواضع حکومتی به ویژه در مخالفت با حضور سربازان آمریکایی در عربستان عزل شده‌اند. | اعضای این شورای فقهی در ادوار مختلف تغییر کرده‌اند. چنان‌که، برخی از این افراد در برخی از ادوار و به خاطر برخی مواضع دینی ـ سیاسی ناهمسو با مواضع حکومتی به ویژه در مخالفت با حضور سربازان آمریکایی در عربستان عزل شده‌اند. | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 2001م اعلان شد که: | با صدور فرمان پادشاهی در 2001م اعلان شد که: | ||
1. | 1. هیئت کبار العلما افزون بر رئیس، حداقل 11 نفر و حداکثر 21 نفر خواهد بود. | ||
2. مدت عضویت در این | 2. مدت عضویت در این هیئت جز در صورت تمدید، حداکثر چهار سال است. | ||
=== اعضای دوره نخست === | === اعضای دوره نخست === | ||
نخستین دوره از | نخستین دوره از هیئت کبار العلمای عربستان در 1971م شکل گرفت. در این دوره، 17 نفر به عضویت هیئت درآمدند. آن افراد عبارتند از: | ||
{{فهرست ستونی|1}} | {{فهرست ستونی|1}} | ||
| خط ۱۲۰: | خط ۱۲۰: | ||
16. صالح بن لحیدان؛ | 16. صالح بن لحیدان؛ | ||
این نکته نیز نقل شده است که با صدور فرمان پادشاهی در 1980م شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ به عنوان عضو | این نکته نیز نقل شده است که با صدور فرمان پادشاهی در 1980م شیخ عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ به عنوان عضو هیئت کبار العلما نصب شد. | ||
=== اعضای | === اعضای هیئت در 1987م === | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1987م چهار نفر به عنوان اعضای جدید | با صدور فرمان پادشاهی در 1987م چهار نفر به عنوان اعضای جدید هیئت کبار العلما منصوب شدند. آنان عبارت بودند از: | ||
1. صالح بن فوزان الفوزان؛ | 1. صالح بن فوزان الفوزان؛ | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
4. حسن بن جعفر العتمی. | 4. حسن بن جعفر العتمی. | ||
=== | === هیئت در 1980 === | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 1980م افراد زیر به عنوان اعضای جدید | با صدور فرمان پادشاهی در 1980م افراد زیر به عنوان اعضای جدید هیئت کبار العلما نصب شدند: | ||
1. ناصر بن حمد بن راشد، | 1. ناصر بن حمد بن راشد، | ||
| خط ۱۵۸: | خط ۱۵۸: | ||
10. عبدالله بن محمد بن إبراهیم آل الشیخ | 10. عبدالله بن محمد بن إبراهیم آل الشیخ | ||
=== اعضای | === اعضای هیئت در 2001م === | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 26 مارس 2001م افراد زیر به عضویت | با صدور فرمان پادشاهی در 26 مارس 2001م افراد زیر به عضویت هیئت کبار علما درآمدند: | ||
1. صالح بن عبدالله بن حمید، | 1. صالح بن عبدالله بن حمید، | ||
| خط ۱۷۰: | خط ۱۷۰: | ||
4. عبدالله بن محمد المطلق. | 4. عبدالله بن محمد المطلق. | ||
=== | === هیئت کبار العلما در سال 2003م === | ||
هیئت در این دوره هفده عضو داشت که عبارت بودند از: | |||
1. عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ به عنوان رئیس، | 1. عبدالعزیز بن عبدالله بن محمد آل الشیخ به عنوان رئیس، | ||
| خط ۲۰۸: | خط ۲۰۸: | ||
17. عبدالله بن علی الركبان | 17. عبدالله بن علی الركبان | ||
=== اعضای | === اعضای هیئت در سال 2013م === | ||
ملک عبدالله بن عبدالعزیز آل‌سعود عضویت افراد زیر در | ملک عبدالله بن عبدالعزیز آل‌سعود عضویت افراد زیر در هیئت کبار العلما را در سال 2013م تمدید یا تعیین کرد: | ||
{{فهرست ستونی|1}} | {{فهرست ستونی|1}} | ||
| خط ۲۵۲: | خط ۲۵۲: | ||
19. سعد بن تركی الخثلان. | 19. سعد بن تركی الخثلان. | ||
=== اعضای | === اعضای هیئت در سال 1438 هـ / 2016 م === | ||
ملك سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود در سال 1438ق / 2016م مبادرت به تمدید و تعیین اعضای زیر در | ملك سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود در سال 1438ق / 2016م مبادرت به تمدید و تعیین اعضای زیر در هیئت کبار العلما کرد: | ||
{{فهرست ستونی|1}} | {{فهرست ستونی|1}} | ||
| خط ۳۰۲: | خط ۳۰۲: | ||
=== تکمیل عضویت در 2019م === | === تکمیل عضویت در 2019م === | ||
در 2019م نیز ایشان به عضویت | در 2019م نیز ایشان به عضویت هیئت کبار العلما درآمد: | ||
عبدالسلام بن عبدالله بن محمد السلیمان. | عبدالسلام بن عبدالله بن محمد السلیمان. | ||
=== اعضای | === اعضای هیئت در 1442ق / 2020م === | ||
با فرمان ملک سلمان اعضای | با فرمان ملک سلمان اعضای هیئت كبار العلما در 18 أكتوبر 2020م به صورت زیر تعیین شدند: | ||
{{فهرست ستونی|1}} | {{فهرست ستونی|1}} | ||
| خط ۳۵۴: | خط ۳۵۴: | ||
21. بندر بن عبدالعزیز بلیلة | 21. بندر بن عبدالعزیز بلیلة | ||
== افراد مستعفی از | == افراد مستعفی از هیئت == | ||
با صدور فرمان پادشاهی در 2003م با استعفای راشد بن صالح بن خنین موافقت شد. | با صدور فرمان پادشاهی در 2003م با استعفای راشد بن صالح بن خنین موافقت شد. | ||
=== افراد اخراجی از | === افراد اخراجی از هیئت === | ||
در جریان لشکرکشی آمریکا به خلیج فارس در سال 1990م، آمریکا خواهان حضور در عربستان بود و این مسأله با پذیرش دولت سعودی و فتوای موافق | در جریان لشکرکشی آمریکا به خلیج فارس در سال 1990م، آمریکا خواهان حضور در عربستان بود و این مسأله با پذیرش دولت سعودی و فتوای موافق هیئت کبار علما مواجه شد. این مسأله به چالشی درونی میان علمای وهابی منتهی شد. سرانجام این درگیری به اخراج چند تن از علمای وهابی نوسلفی از هیئت کبار العلما انجامید. | ||
چنان‌که، با صدور فتوای بن باز مبنی بر تجویز استقرار سربازان غیر مسلمان در عربستان، مجادله‌ای میان گرایش‌های مختلف در عربستان شکل گرفت. در این مجادله، کسی چون عبدالرحمن غازی القصیبی از تصمیم پادشاه دفاع کرد. | چنان‌که، با صدور فتوای بن باز مبنی بر تجویز استقرار سربازان غیر مسلمان در عربستان، مجادله‌ای میان گرایش‌های مختلف در عربستان شکل گرفت. در این مجادله، کسی چون عبدالرحمن غازی القصیبی از تصمیم پادشاه دفاع کرد. | ||
| خط ۳۶۶: | خط ۳۶۶: | ||
در دسامبر 1990م چهل و سه روشنفکر لیبرال طی نامه‌ای سرگشاده خطاب به پادشاه عربستان، خواستار اصلاحاتی دموکراتیک در ساختار سیاسی عربستان شدند. در واکنش به این شکوائیه، 52 نفر از اسلام‌گرایان در ماه می 1991م، از طریق پیامی دوازده درخواست اصلاحی به پادشاه ارائه دادند. | در دسامبر 1990م چهل و سه روشنفکر لیبرال طی نامه‌ای سرگشاده خطاب به پادشاه عربستان، خواستار اصلاحاتی دموکراتیک در ساختار سیاسی عربستان شدند. در واکنش به این شکوائیه، 52 نفر از اسلام‌گرایان در ماه می 1991م، از طریق پیامی دوازده درخواست اصلاحی به پادشاه ارائه دادند. | ||
سازمان دینی تحت نظر بن باز، یعنی | سازمان دینی تحت نظر بن باز، یعنی هیئت کبار العلما، پیام می 1991م را به خاطر تعرض و بی‌احترامی به پادشاه محکوم کرد. پس از آن، در سپتامبر 1992م، «یادداشتی توصیه‌آمیز» در 45 صفحه، خطاب به بن‌باز نگاشته شد و ابعادی از پیام می 1991م را مورد تأکید قرار داد و برخی از ابعاد را بیشتر توضیح داد. این اقدام نیز با محکومیت فوری هیئت کبار العلما مواجه شد و این اقدام تفرقه‌گرایانه خوانده شد. البته هفت عضو از اعضای نوزده‌گانه‌ی نهاد مذکور از تأیید آن خودداری کرده و به همین خاطر از جانب پادشاه برکنار شدند و به جای آنها ده نفر دیگر از افراد طرفدار رژیم به عضویت هیئت کبار العلما منصوب شدند. در مقابل، سه تن از علمای جنبش مخالف (حمد عقله الشعیبی، عبدالله المصعری و عبدالله بن جبرین) طی نامه‌ای سرگشاده خطاب به بن باز، اتهام تفرقه‌افکنی را نفی کرده و تهدید به کشاندن مسأله به دادگاه کردند. | ||
[[رده:نهادها]] | [[رده:نهادها]] | ||
[[رده:عربستان سعودی]] | [[رده:عربستان سعودی]] | ||