۸۷٬۷۷۵
ویرایش
سیره امام علی (علیه‌السلام) در وحدت اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
سیره امام علی (علیه‌السلام) در وحدت اسلامی (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۷ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۳۵
، ۱۷ اوتبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
سیره [[علی بن ابی‌طالب | سیره [[علی بن ابی‌طالب]] (علیه‌السلام) در [[وحدت اسلامی]] عنوان مقاله‌ای است که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] در ارتباط با چگونگی سلوک و رفتار وحدت‌آفرین امام علی (علیه‌السلام) نگاشته شده است. <ref>نویسنده: سید مصطفی حسینی رودباری</ref> | ||
== چکیده:== | ==چکیده:== | ||
از فرازهای اساسی حیات سیاسی امام علی علیه‌السلام سیره رفتاری آن حضرت در حفظ وحدت جامعه اسلامی است. آن حضرت برغم بی‌مهری‌های فراوانی که نسبت به او و خاندان مکرمش صورت گرفت تمام سعیش را در وحدت اسلامی بکار گرفت. او در عصر خلفا با همه آنان معاشرت داشته و مشاوره‌های لازم را به آنان در مسیر هدایت صحیح جامعه ارائه مینمود. آن حضرت در طول 25سال بعد از رحلت پیامبر ص به دلیل جایگاه عظیم وحدت در اسلام با اتخاذ سیاست صبر و سکوت از حقوق مسلم خویش عدول نمود و تنها زمانی به تبیین دلائل این سکوت طولانی پرداخت که به حاکمیت رسید. این هم بدان جهت بود که جامعه اسلامی را نسبت به انحرافاتی که بعد از رسول اکرم | از فرازهای اساسی حیات سیاسی [[علی بن ابی‌طالب|امام علی علیه‌السلام]] سیره رفتاری آن حضرت در حفظ وحدت جامعه اسلامی است. آن حضرت برغم بی‌مهری‌های فراوانی که نسبت به او و خاندان مکرمش صورت گرفت تمام سعیش را در وحدت اسلامی بکار گرفت. او در عصر خلفا با همه آنان معاشرت داشته و مشاوره‌های لازم را به آنان در مسیر هدایت صحیح جامعه ارائه مینمود. آن حضرت در طول 25سال بعد از رحلت پیامبر ص به دلیل جایگاه عظیم وحدت در اسلام با اتخاذ سیاست صبر و سکوت از حقوق مسلم خویش عدول نمود و تنها زمانی به تبیین دلائل این سکوت طولانی پرداخت که به حاکمیت رسید. این هم بدان جهت بود که جامعه اسلامی را نسبت به انحرافاتی که بعد از [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله]] واقع گردیده بود آگاهی داده و زمینه را برای اصلاح امور جامعه فراهم نماید. سیاست وحدت بخشی امام حتی در واپسین روزهای قبل از شهادت آن حضرت بخوبی هویدا بود. آن حضرت با توصیه‌های لازم در این مسیر خط مشی مسلمانان را بعد از مماتش ترسیم نمود و از آنان خواست که همچنان در مسیر وحدت گام بردارند. | ||
== مقدمه == | ==مقدمه== | ||
انقلاب تکاملی اسلام با رهبری بی‌نظیر رسول اکرم تحولات شگرفی را در جزیره العرب سبب گردید. وحدت و یکپارچگی که ببرکت اسلام در جامعه اسلامی ایجاد گردید امید دشمنان را در غلبه بر اسلام به یاس و نومیدی مبدل کرد:" الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشونی " | انقلاب تکاملی اسلام با رهبری بی‌نظیر رسول اکرم تحولات شگرفی را در جزیره العرب سبب گردید. وحدت و یکپارچگی که ببرکت اسلام در جامعه اسلامی ایجاد گردید امید دشمنان را در غلبه بر اسلام به یاس و نومیدی مبدل کرد:" الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشونی " | ||
بسیاری از کسانی که قصد نابودی اسلام و حکومت نوپای اسلامی را داشتند مترصد آن بودند که با رحلت آن حضرت نقشه‌های شومشان را عملی سازند. آنان از هر ابزاری در نیل به اهدافشان بهره‌برداری می‌کردند که از جمله آنها ایجاد تنش و اختلاف در بین مسلمانان بود. اقتدار معنوی و سیاسی و اجتماعی رسول اکرم ص در عصر رسالتش مانع بروز فتنه خناسان و تفرقه‌افکنان می‌گردید. امام علی بعنوان برترین رهبر الهی رسالتش را حفظ میراث رسول الله دانسته و تمامی همتش را استمرار حرکت توحیدی آن حضرت می‌دانست. | بسیاری از کسانی که قصد نابودی اسلام و حکومت نوپای اسلامی را داشتند مترصد آن بودند که با رحلت آن حضرت نقشه‌های شومشان را عملی سازند. آنان از هر ابزاری در نیل به اهدافشان بهره‌برداری می‌کردند که از جمله آنها ایجاد تنش و اختلاف در بین مسلمانان بود. اقتدار معنوی و سیاسی و اجتماعی رسول اکرم ص در عصر رسالتش مانع بروز فتنه خناسان و تفرقه‌افکنان می‌گردید. امام علی بعنوان برترین رهبر الهی رسالتش را حفظ میراث رسول الله دانسته و تمامی همتش را استمرار حرکت توحیدی آن حضرت می‌دانست. | ||
در این قسمت به تبیین سیره وحدت بخش امام علی علیه‌السلام در سه مرحله بعد از رحلت رسول اکرم ص – دوران خلفا، دوران حاکمیت و روزهای واپسین شهادت - می‌پردازیم: | در این قسمت به تبیین سیره وحدت بخش امام علی علیه‌السلام در سه مرحله بعد از رحلت رسول اکرم ص – دوران خلفا، دوران حاکمیت و روزهای واپسین شهادت - می‌پردازیم: | ||
== الف – سیره وحدت‌بخش امام در دوران خلفا == | ==الف – سیره وحدت‌بخش امام در دوران خلفا== | ||
===1- بیعت با خلیفه وقت و اتخاذ سیاست صبر و سکوت === | ===1- بیعت با خلیفه وقت و اتخاذ سیاست صبر و سکوت=== | ||
حوادث تلخی که بعد از رحلت پیامبر ص واقع گردید بویژه تصمیم عجولانه اصحاب سقیفه مبنی بر کنار گذاشتن امام علی از خلافت و انتخاب ابی‌بکر بعنوان خلیفه و نیز حادثه دردناک هجوم به خانه فاطمه سلام الله علیها، اهل بیت رسول خدا ص و پیروان آنان را در موقعیت سختی قرار داد. امام علی برغم آنکه خود را شایسته‌ترین فرد در خلافت می‌دانست با تصمیم سقیفه درانتخاب ابی‌بکر بعنوان خلیفه چندان مخالفتی ننمود و سیاست همکاری و تفاهم با آنان را شیوه خویش قرار داد. | حوادث تلخی که بعد از رحلت پیامبر ص واقع گردید بویژه تصمیم عجولانه اصحاب سقیفه مبنی بر کنار گذاشتن امام علی از خلافت و انتخاب ابی‌بکر بعنوان خلیفه و نیز حادثه دردناک هجوم به خانه فاطمه سلام الله علیها، اهل بیت رسول خدا ص و پیروان آنان را در موقعیت سختی قرار داد. امام علی برغم آنکه خود را شایسته‌ترین فرد در خلافت می‌دانست با تصمیم سقیفه درانتخاب ابی‌بکر بعنوان خلیفه چندان مخالفتی ننمود و سیاست همکاری و تفاهم با آنان را شیوه خویش قرار داد. | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
«علی قبل از آنکه به سوی بصره برود، در یک خطبه فرمود: قریش پس از رسول خدا حق ما را از ما گرفت و به خود اختصاص داد دیدم صبر از تفرق کلمه مسلمین و ریختن خونشان بهتر است؛ مردم تازه مسلماناند و دین مانند مشکی که تکان داده می‌شود کوچکترین سستی آن را تباه می‌کند و کوچکترین فردی آن را وارونه مینماید. | «علی قبل از آنکه به سوی بصره برود، در یک خطبه فرمود: قریش پس از رسول خدا حق ما را از ما گرفت و به خود اختصاص داد دیدم صبر از تفرق کلمه مسلمین و ریختن خونشان بهتر است؛ مردم تازه مسلماناند و دین مانند مشکی که تکان داده می‌شود کوچکترین سستی آن را تباه می‌کند و کوچکترین فردی آن را وارونه مینماید. | ||
== گفتار شهید مطهری در تبیین موضع سکوت امام بعد از رحلت پیامبر صلی‌الله علیه و آله == | ==گفتار شهید مطهری در تبیین موضع سکوت امام بعد از رحلت پیامبر صلی‌الله علیه و آله== | ||
ایشان درتبیین علت سکوت امام واهتمام انحضرت به وحدت مسلمین بعد از ارتحال پیامبر ص می‌فرماید: | ایشان درتبیین علت سکوت امام واهتمام انحضرت به وحدت مسلمین بعد از ارتحال پیامبر ص می‌فرماید: | ||
طبعاً هرکس می‌خواهد بداند آنچه علی(ع) | طبعاً هرکس می‌خواهد بداند آنچه علی(ع) درباره آن می‌اندیشید، آنچه علی(ع) نمی‌خواست آسیب ببیند، آنچه علی(ع) آن اندازه برایش اهمیت قائل بود که چنان رنج جانکاه را تحمل کرد چه بود؟ حدساً باید گفت: آن چیز وحدت صفوف مسلمین و راه نیافتن تفرقه در آن است. مسلمین، قوت و قدرت خود را که تازه داشتند به جهانیان نشان می‌دادند مدیون وحدت صفوف و اتفاق کلمه خود بودند، موفقیت‌های محیرالعقول خود را در سال‌های بعد نیز از برکت همین وحدت کلمه کسب کردند، علی‌القاعده علی(ع) به‌خاطر همین مصلحت، سکوت و مدارا کرد..» | ||
ایشان در بخشی دیگر به حوادث دردناک بعد ا زپیامبر که نسبت به همسر گرامی‌اش زهرا سلام الله علیها اتفاق افتاد اشاره کرده و صبر و تحمل آن حضرت را جهت حفظ وحدت اسلامی اینچنین تبیین می‌کند: | ایشان در بخشی دیگر به حوادث دردناک بعد ا زپیامبر که نسبت به همسر گرامی‌اش زهرا سلام الله علیها اتفاق افتاد اشاره کرده و صبر و تحمل آن حضرت را جهت حفظ وحدت اسلامی اینچنین تبیین می‌کند: | ||
سکوت و مدارا در برخی شرایط بیش از قیام‌های خونین نیرو و قدرت تملک نفس می‌خواهد. مردی را در نظر بگیرید که مجسمه شجاعت و شهامت و غیرت است، هرگز به دشمن پشت نکرده و پشت دلاوران از بیمش میلرزد؛ اوضاع و احوالی پیش میآید که مردمی سیاست پیشه از موقع حساس استفاده می‌کنند و کار را بر او تنگ میگیرند تا آنجا که همسر بسیار عزیزش مورد اهانت قرار میگیرد و او خشمگین وارد خانه می‌شود و با جملههایی که کوه را از جا می‌کند شوهر غیور خود را مورد عتاب قرار میدهد و می‌گوید: | سکوت و مدارا در برخی شرایط بیش از قیام‌های خونین نیرو و قدرت تملک نفس می‌خواهد. مردی را در نظر بگیرید که مجسمه شجاعت و شهامت و غیرت است، هرگز به دشمن پشت نکرده و پشت دلاوران از بیمش میلرزد؛ اوضاع و احوالی پیش میآید که مردمی سیاست پیشه از موقع حساس استفاده می‌کنند و کار را بر او تنگ میگیرند تا آنجا که همسر بسیار عزیزش مورد اهانت قرار میگیرد و او خشمگین وارد خانه می‌شود و با جملههایی که کوه را از جا می‌کند شوهر غیور خود را مورد عتاب قرار میدهد و می‌گوید: | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
ولی بعد برای اینکه اصل حقیقت مطلب را هم گفته باشد فرمود: اما مطلب در جای خودش درست است، خلافت حق من است ولی نه به دلیل اینکه من از هاشمم و بنیهاشم باید ارث ببرد، او تیم است و تیم حق ندارد؛ حقانیت تابع این نیست. در عین حال من اگر بال و کمک میداشتم (یعنی تو بال و کمک من نیستی) قیام میکردم (یعنی تو برو دنبال کارت، من هرگز از تو استمداد نمیکنم). افْلَحَ مَنْ نَهَضَ بِجَناحٍ رستگار شد کسی که بالی دارد و با بال خودش پرواز می‌کند (یعنی تو که بال من نیستی، تو برو دنبال کارت). | ولی بعد برای اینکه اصل حقیقت مطلب را هم گفته باشد فرمود: اما مطلب در جای خودش درست است، خلافت حق من است ولی نه به دلیل اینکه من از هاشمم و بنیهاشم باید ارث ببرد، او تیم است و تیم حق ندارد؛ حقانیت تابع این نیست. در عین حال من اگر بال و کمک میداشتم (یعنی تو بال و کمک من نیستی) قیام میکردم (یعنی تو برو دنبال کارت، من هرگز از تو استمداد نمیکنم). افْلَحَ مَنْ نَهَضَ بِجَناحٍ رستگار شد کسی که بالی دارد و با بال خودش پرواز می‌کند (یعنی تو که بال من نیستی، تو برو دنبال کارت). | ||
===3- سیره وحدت بخش امام علیه‌السلام باحضور در شورای شش نفره جهت انتخاب خلیفه === | ===3- سیره وحدت بخش امام علیه‌السلام باحضور در شورای شش نفره جهت انتخاب خلیفه=== | ||
امام علیه‌السلام در زمینه برتری خویش بر دیگران در امر خلافت در شورای شش نفره می‌فرماید: | امام علیه‌السلام در زمینه برتری خویش بر دیگران در امر خلافت در شورای شش نفره می‌فرماید: | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
===4– سیره وحدت بخش امام درمشاوره به ابوبکر جهت نبرد با رومیان:=== | ===4– سیره وحدت بخش امام درمشاوره به ابوبکر جهت نبرد با رومیان:=== | ||
بعد از مشاوره ابوبکر با جمعی از صحابه در زمینه نبرد با رومیان و تردید او در این تصمیم، از امام یاری خواست. امام علیه‌السلام او را تشویق نموده و بدو فرمود: آن فعلت ظفرت: اگر نبرد کنی پیروز خواهی شد. خلیفه از تشویق امام، خوشحال شد و گفت: بشرت بخیر: فال نیکی زدی و به خیر بشارت دادی | بعد از مشاوره ابوبکر با جمعی از صحابه در زمینه نبرد با رومیان و تردید او در این تصمیم، از امام یاری خواست. امام علیه‌السلام او را تشویق نموده و بدو فرمود: آن فعلت ظفرت: اگر نبرد کنی پیروز خواهی شد. خلیفه از تشویق امام، خوشحال شد و گفت: بشرت بخیر: فال نیکی زدی و به خیر بشارت دادی | ||
===5- سیره وحدت بخش امام در مشاوره نظامی به عمر در حمله به ایران === | ===5- سیره وحدت بخش امام در مشاوره نظامی به عمر در حمله به ایران=== | ||
انگاه که عمر با جمعی از صحابه در حمله به ایران مشاوره نمود بعد از استماع دیدگاه آنان که بیشتر به جنبه‌های مادی و کثرت سپاه دشمن و کمی سپاه اسلام تکیه داشتنند امام علیه‌السلام دیدگاهشان را اینچنین بیان فرمودند: | انگاه که عمر با جمعی از صحابه در حمله به ایران مشاوره نمود بعد از استماع دیدگاه آنان که بیشتر به جنبه‌های مادی و کثرت سپاه دشمن و کمی سپاه اسلام تکیه داشتنند امام علیه‌السلام دیدگاهشان را اینچنین بیان فرمودند: | ||
پیروزی و شکست این امر (اسلام) بستگی به فزونی نیرو و کمی جمعیت نداشته است، این دین خدا است که آن را پیروز ساخت و سپاه اوست که خود آن را آماده و یاری کرد تا آنکه به آنجا که باید برسند رسید و به هر جا که باید طلوع بکند طلوع کرد، از ناحیه خداوند به ما وعده پیروزی داده شده است، و می‌دانیم که خداوند به وعده خود جامه عمل پوشانیده و سپاه خویش را یاری خواهد کرد. | پیروزی و شکست این امر (اسلام) بستگی به فزونی نیرو و کمی جمعیت نداشته است، این دین خدا است که آن را پیروز ساخت و سپاه اوست که خود آن را آماده و یاری کرد تا آنکه به آنجا که باید برسند رسید و به هر جا که باید طلوع بکند طلوع کرد، از ناحیه خداوند به ما وعده پیروزی داده شده است، و می‌دانیم که خداوند به وعده خود جامه عمل پوشانیده و سپاه خویش را یاری خواهد کرد. | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۴: | ||
هنگامی که مردم پس از عثمان می‌خواستند با او بیعت کنند در قبول بیعت عجله نکرد و آن را فرصتی برای رسیدن به آرمان و عقیده‌اش مغتنم نشمرد، زیرا علی(ع) خلافت را نه برای مصلحت شخصی، بلکه برای مصلحت مسلمانان می‌خواست، لهذا از بیعت امتناع کرد و به طالبان بیعت پاسخ موافق نداد، مگر پس از اصرار آنان که ملاحظه کرد ناچار از اجابت آنها است تا تفرقه پیش آمده بین مسلمین بر اثر قتل عثمان را، برطرف نماید. و لهذا زبیر و طلحه را دعوت کرد و گفت: اگر میل دارید با من بیعت کنید و اگر نه با شما بیعت شود. آنان گفتند ما با تو بیعت می‌کنیم ... علی(ع) مایل نبود خلافت خود را بر کسی تحمیل نماید، بلکه می‌خواست مردم به اختیار خود با او بیعت کنند و هرکس از بیعت با او ابا می‌کرد او را آزاد می‌گذارد | هنگامی که مردم پس از عثمان می‌خواستند با او بیعت کنند در قبول بیعت عجله نکرد و آن را فرصتی برای رسیدن به آرمان و عقیده‌اش مغتنم نشمرد، زیرا علی(ع) خلافت را نه برای مصلحت شخصی، بلکه برای مصلحت مسلمانان می‌خواست، لهذا از بیعت امتناع کرد و به طالبان بیعت پاسخ موافق نداد، مگر پس از اصرار آنان که ملاحظه کرد ناچار از اجابت آنها است تا تفرقه پیش آمده بین مسلمین بر اثر قتل عثمان را، برطرف نماید. و لهذا زبیر و طلحه را دعوت کرد و گفت: اگر میل دارید با من بیعت کنید و اگر نه با شما بیعت شود. آنان گفتند ما با تو بیعت می‌کنیم ... علی(ع) مایل نبود خلافت خود را بر کسی تحمیل نماید، بلکه می‌خواست مردم به اختیار خود با او بیعت کنند و هرکس از بیعت با او ابا می‌کرد او را آزاد می‌گذارد | ||
== ب- سیره وحدت بخش امام در دوران خلافت == | ==ب- سیره وحدت بخش امام در دوران خلافت== | ||
===1- سیره وحدت بخش امام در برخورد با خوارج و جذب و هدایت آنان :=== | === 1- سیره وحدت بخش امام در برخورد با خوارج و جذب و هدایت آنان :=== | ||
خوارج برغم مواضع افراطی شان در برابر امام علیه‌السلام بخصوص تکفیر آن حضرت همچنان مورد عنایت امام بوده و نهایت تلاش در هدایت و جذب آنان توسط امام صورت می‌گرفت. برخورد قاطع امام با اینان زمانی بود که اقدام به ایجاد ناامنی در جامعه نموده و نبرد مسلحانه علیه نظام اسلامی را اغاز کردند. | خوارج برغم مواضع افراطی شان در برابر امام علیه‌السلام بخصوص تکفیر آن حضرت همچنان مورد عنایت امام بوده و نهایت تلاش در هدایت و جذب آنان توسط امام صورت می‌گرفت. برخورد قاطع امام با اینان زمانی بود که اقدام به ایجاد ناامنی در جامعه نموده و نبرد مسلحانه علیه نظام اسلامی را اغاز کردند. | ||
شیخ عبدالمتعال الصعیدی از اعلام اهل سنت در این زمینه می‌نویسد: | شیخ عبدالمتعال الصعیدی از اعلام اهل سنت در این زمینه می‌نویسد: | ||
معاویه از فرمان علی(ع) هنگام عزل او از استانداری شام، سرپیچی کرد، و این یکی از حقوق خلیفه است | معاویه از فرمان علی(ع) هنگام عزل او از استانداری شام، سرپیچی کرد، و این یکی از حقوق خلیفه است درباره معاویه و دیگران که از او اطاعت کنند، و اگر اطاعت نکردند این امر از عنوان اختلاف رأی، به عصیان و طغیان تبدیل می‌شود، عصیان حکمی دارد غیر از حکم اختلاف در رأی، زیرا عصیان و نافرمانی، موجب تفرقه بین مسلمین است، و لازم است با آن رفتاری اتخاذ شود که باعث جمع کلمه مسلمین گردد هر چند به خشونت منتهی شود. همین بود رفتار علی(ع) با کسانی که در قضیه تحکیم میان او و معاویه با او مخالف شدند و از او عزلت گزیده به لحاظ قبول تحکیم او را محکوم نمودند. با اینکه از لحاظ دینی ایرادی نداشت، اما آنان عده‌ای تندرو و افراطیان مذهبی بودند ولی علی(ع) به آن‌گونه که آنان نسبت به علی(ع) حکم کردند که او را کافر دانستند بر آنها حکم نکرد، بلکه به آنان گفت: مادامی که با ما مصاحبت و همراهی دارید، سه چیز را از شما دریغ نمی‌داریم: از حضور در مساجد خدا منع نمی‌کنیم، مادامی که با ما همراه هستید شما را از سهم بیت‌المال محروم نمی‌کنیم، و با شما نمی‌جنگیم مگر شما پیش قدم در جنگ با ما شوید.» | ||
ایشان در ادامه می‌نویسد: دیگر بالاتر از این روش تسامح و گذشت در مورد اختلاف رأی، متصور نیست. | ایشان در ادامه می‌نویسد: دیگر بالاتر از این روش تسامح و گذشت در مورد اختلاف رأی، متصور نیست. | ||
===2- سیره امام در برابر قاسطین === | ===2- سیره امام در برابر قاسطین=== | ||
امام در برابر این جبهه که عنود‌ترین دشمنانش می‌باشند ضمن آگاهی بخشیدن به جامعه اسلامی به بیان مشترکات بین جبهه یاران خویش و جبهه شامیان در نبرد صفین می‌پردازد. | امام در برابر این جبهه که عنود‌ترین دشمنانش می‌باشند ضمن آگاهی بخشیدن به جامعه اسلامی به بیان مشترکات بین جبهه یاران خویش و جبهه شامیان در نبرد صفین می‌پردازد. | ||
در نامه 58 امام علیه‌السلام ضمن تحلیلی جامع از تقابل دو جبهه نبرد صفین تنها نقطه افتراق این دو جبهه را دیدگاه متفاوت هر یک درقتل عثمان دانسته و می‌فرماید: | در نامه 58 امام علیه‌السلام ضمن تحلیلی جامع از تقابل دو جبهه نبرد صفین تنها نقطه افتراق این دو جبهه را دیدگاه متفاوت هر یک درقتل عثمان دانسته و می‌فرماید: | ||
در اغاز که با جمعی از شامیان ملاقات کردیم بین ما و آنان جز مساله عثمان اختلافی نبود بدیهی است که پروردگار ما یکی است و پیغمبر ما یکی است و دعوت ما در اسلام یکی است. ما چیزی بیش از شامیان | در اغاز که با جمعی از شامیان ملاقات کردیم بین ما و آنان جز مساله عثمان اختلافی نبود بدیهی است که پروردگار ما یکی است و پیغمبر ما یکی است و دعوت ما در اسلام یکی است. ما چیزی بیش از شامیان درباره ایمان به خدا و تصدیق رسولش نداریم، آنها نیز در این خصوص فزونی بر ما ندارند. ما و آنها در همه امور شریک و متحد هستیم، مگر در مورد قتل عثمان که ما از آن بری هستیم، و آنان در حمایت از عثمان کوتاهی کردند. | ||
این سخنان وحدت بخش حضرت نسبت به کسانی است که به رهبری معاویه و باند اموی بیشترین درگیری را با امام داشته و تبلیغات گسترده‌ای علیه آن حضرت راه انداخته اند اما امام بجهت اهمیت وحدت و یکپارچگی جامعه اسلامی حتی با اینان نیز چنین روشی را اتخاذ نموده و به ذکر مشترکات دو جبهه می‌پردازد. | این سخنان وحدت بخش حضرت نسبت به کسانی است که به رهبری معاویه و باند اموی بیشترین درگیری را با امام داشته و تبلیغات گسترده‌ای علیه آن حضرت راه انداخته اند اما امام بجهت اهمیت وحدت و یکپارچگی جامعه اسلامی حتی با اینان نیز چنین روشی را اتخاذ نموده و به ذکر مشترکات دو جبهه می‌پردازد. | ||
===3- سیره وحدت بخش امام در برابر جبهه ناکثین === | ===3- سیره وحدت بخش امام در برابر جبهه ناکثین=== | ||
حرکت نفاق افکنانه اصحاب جمل آن هم بعد از بیعتشان با امام علی علیه‌السلام یکی از فرازهای مهم و عبرت اموز تاریخ اسلام است. | حرکت نفاق افکنانه اصحاب جمل آن هم بعد از بیعتشان با امام علی علیه‌السلام یکی از فرازهای مهم و عبرت اموز تاریخ اسلام است. | ||
مرحوم | مرحوم علامه شهید مطهری تحت عنوان «اتحاد اسلام» در مقایسه ای بین مواضع وحدت بخش امام علی علیه‌السلام بعد از رحلت پیامبرص آن هم برغم غصب حق شان و مواضع تفرقه‌افکنانه طلحه و زبیردر دوران خلافت بحق امام علی می‌گوید: | ||
... – امام علیه‌السلام - مخصوصا در دوران خلافت خودش آنگاه که طلحه و زبیر نقض بیعت کردند و | ... – امام علیه‌السلام - مخصوصا در دوران خلافت خودش آنگاه که طلحه و زبیر نقض بیعت کردند و فتنه داخلی ایجاد نمودند، علی(ع) مکرراً وضع خود را بعد از پیغمبر با اینها مقایسه می‌کند و می‌گوید: من به‌خاطر پرهیز از تفرق کلمه مسلمین، از حق مسلم خودم چشم پوشیدم و اینان با اینکه به طوع و رغبت بیعت کردند، بیعت خویش را نقض کردند. و پروای ایجاد اختلاف در میان مسلمین را نداشتند. | ||
امام در موضع دیگر قبل از حرکت بسوی بصره جهت مقابله با ناکثین می‌فرماید: ...چه می‌شود طلحه و زبیر را؟ خوب بود سالی و لااقل چند ماهی صبر می‌کردند و حکومت مرا میدیدند، آنگاه تصمیم میگرفتند. اما آنان طاقت نیاوردند و علیه من شوریدند و در امری که خداوند حقی برای آنها قرار نداده با من به کشمکش پرداختند.». | امام در موضع دیگر قبل از حرکت بسوی بصره جهت مقابله با ناکثین می‌فرماید: ...چه می‌شود طلحه و زبیر را؟ خوب بود سالی و لااقل چند ماهی صبر می‌کردند و حکومت مرا میدیدند، آنگاه تصمیم میگرفتند. اما آنان طاقت نیاوردند و علیه من شوریدند و در امری که خداوند حقی برای آنها قرار نداده با من به کشمکش پرداختند.». | ||
== ج –سیره وحدت بخش امام در برابر تفرقه‌افکنان == | ==ج –سیره وحدت بخش امام در برابر تفرقه‌افکنان== | ||
. در روایتی امده است: که فردی از یهودیان به آن حضرت از روی شماتت و سرزنش عرضه داشت: | . در روایتی امده است: که فردی از یهودیان به آن حضرت از روی شماتت و سرزنش عرضه داشت: | ||
هنوز پیغمبرتان را به خاک نسپرده بودید (و به اصطلاح هنوز آب غسلش خشک نشده بود) که | هنوز پیغمبرتان را به خاک نسپرده بودید (و به اصطلاح هنوز آب غسلش خشک نشده بود) که درباره او اختلاف کردید!! | ||
امام علیه‌السلام در پاسخ فرمود: | امام علیه‌السلام در پاسخ فرمود: | ||
:ما تنها در آنچه از او شنیده‌ایم اختلاف کردیم، نه | :ما تنها در آنچه از او شنیده‌ایم اختلاف کردیم، نه درباره خود او. اما شما هنوز پاهاتان از آب دریا (که از آن عبور کردید) خشک نشده بود که به پیغمبرتان گفتید: خدائی برای ما قرار بده، همانطور این بت‌پرستان خدایانی دارند. آنگاه فرمود شما مردمی نادان هستید. | ||
== د – سیره وحدت بخش امام در فاصله ضربت خوردن تا شهادت == | ==د – سیره وحدت بخش امام در فاصله ضربت خوردن تا شهادت== | ||
یکی از فرازهای برجسته در سیره امام علی علیه‌السلام توصیه به وحدت و اجتناب از تفرق در فاصله ضربت خوردن تا شهادت است. ساعاتی که امام آخرینلحظات عمرشریقش را سپری نموده و طبعا در چنین زمان حساس انسان‌ها مهمترین توصیه‌ها و دغدغه‌های خویش را بیان می‌کنند. دقت در این بخش ا ز سیره نظری و عملی امام بیانگر افق متعالی نگاه آن بزرگوار نسبت به اهمیت وحدت اسلامی‌خواهد بود. | یکی از فرازهای برجسته در سیره امام علی علیه‌السلام توصیه به وحدت و اجتناب از تفرق در فاصله ضربت خوردن تا شهادت است. ساعاتی که امام آخرینلحظات عمرشریقش را سپری نموده و طبعا در چنین زمان حساس انسان‌ها مهمترین توصیه‌ها و دغدغه‌های خویش را بیان می‌کنند. دقت در این بخش ا ز سیره نظری و عملی امام بیانگر افق متعالی نگاه آن بزرگوار نسبت به اهمیت وحدت اسلامی‌خواهد بود. | ||
دراین قسمت بخشی از این توصیه‌ها را که بهنگام شهادت بیان فرمود ه است را بیان می‌کنیم: | دراین قسمت بخشی از این توصیه‌ها را که بهنگام شهادت بیان فرمود ه است را بیان می‌کنیم: | ||
اما وصیت من به شما آن است که از هر نوع شرک به خدا اجتناب نموده و سنت محمد صلی الله علیه و آله را ضایع نکنید و این دو ستون را همواره برپای دارید و این دو چراغ را همواره افروخته نگه دارید. بدانید تا زمانی که متحد بوده و پراکنده نشده اید، کسی شما را نکوهش نخواهد کرد. هر کس از شما باید به قدر طاقتش بکوشد و بر نادانان آسان | اما وصیت من به شما آن است که از هر نوع شرک به خدا اجتناب نموده و سنت محمد صلی الله علیه و آله را ضایع نکنید و این دو ستون را همواره برپای دارید و این دو چراغ را همواره افروخته نگه دارید. بدانید تا زمانی که متحد بوده و پراکنده نشده اید، کسی شما را نکوهش نخواهد کرد. هر کس از شما باید به قدر طاقتش بکوشد و بر نادانان آسان گیرد پروردگاری است بخشاینده و دینی است استوار و درست و پیشوایی است دانا | ||
در وصیتی دیگران حضرت خطاب به امام حسن و امام حسین و همه کسانی پیام حضرت را دریافت می‌کنند می‌فرماید: | در وصیتی دیگران حضرت خطاب به امام حسن و امام حسین و همه کسانی پیام حضرت را دریافت می‌کنند می‌فرماید: | ||
هرگز تقوای الهی را از یاد نبرید، کوشش کنید تا دم مرگ بر دین خدا باقی بمانید. | هرگز تقوای الهی را از یاد نبرید، کوشش کنید تا دم مرگ بر دین خدا باقی بمانید. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
| | ||
== خاتمه: گفتار امام علیه‌السلام در زمینه لزوم وحدت در جامعه == | ==خاتمه: گفتار امام علیه‌السلام در زمینه لزوم وحدت در جامعه== | ||
در بخش پایانی مقاله حاضر برخی از گفتار امام علیه‌السلام در زمینه لزوم وحدت در جامعه اسلامی و اجتناب از تفرقه مرور می‌کنیم: | در بخش پایانی مقاله حاضر برخی از گفتار امام علیه‌السلام در زمینه لزوم وحدت در جامعه اسلامی و اجتناب از تفرقه مرور می‌کنیم: | ||
1- الخلاف یهدم الر‌أی؛ اختلاف، رأی صحیح را ویران می‌سازد | 1- الخلاف یهدم الر‌أی؛ اختلاف، رأی صحیح را ویران می‌سازد | ||
انسان در حالت آرامش می‌تواند نظر درست اختیار نماید، اما در جو‌ی پر از برخورد، از | انسان در حالت آرامش می‌تواند نظر درست اختیار نماید، اما در جو‌ی پر از برخورد، از جاده صواب، منحرف می‌گردد. | ||
2- ما اختلف دعوتان الا کانت احداهما ضلالة؛ هیچگاه دو دعوت و دو نظریه در قبال هم قرار نمی‌گیرند مگر اینکه یکی از آن دو ضلالت و باطل است. | 2- ما اختلف دعوتان الا کانت احداهما ضلالة؛ هیچگاه دو دعوت و دو نظریه در قبال هم قرار نمی‌گیرند مگر اینکه یکی از آن دو ضلالت و باطل است. | ||
این جمله حکیمانه اشاره به این است که حق و باطل با هم جمع نمی‌شوند و همواره حق در برابر باطل است و تبلیغات، دعوت‌ها و احزاب هم همین‌طور هستند از بین آنها، یکی حق و بقیه باطل و ضلالت‌اند. | این جمله حکیمانه اشاره به این است که حق و باطل با هم جمع نمی‌شوند و همواره حق در برابر باطل است و تبلیغات، دعوت‌ها و احزاب هم همین‌طور هستند از بین آنها، یکی حق و بقیه باطل و ضلالت‌اند. | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
3- و علیکم بالتواصل و التباذل و ایاکم و التدابر و التقاطع. | 3- و علیکم بالتواصل و التباذل و ایاکم و التدابر و التقاطع. | ||
بر شما باد به وصل کردن و همبستگی با هم و بذل و بخشش به هم و بپرهیزید از پشت کردن به هم و قطع رابطه با یکدیگر. | بر شما باد به وصل کردن و همبستگی با هم و بذل و بخشش به هم و بپرهیزید از پشت کردن به هم و قطع رابطه با یکدیگر. | ||
4- و أیاکم و التلون فی دین الله، فأن | 4- و أیاکم و التلون فی دین الله، فأن جماعه فیما تکرهون من الحق، خیرٌ من فُرقةٌ فیما تحبون من الباطل... | ||
مبادا در دین خدا تردید و تلون و اختلاف از خود نشان دهید، که همانا اجتماع و همبستگی در آنچه از حق مورد کراهت شما است، از تفرقه در آنچه از باطل مورد محبت شما است بهتر است. | مبادا در دین خدا تردید و تلون و اختلاف از خود نشان دهید، که همانا اجتماع و همبستگی در آنچه از حق مورد کراهت شما است، از تفرقه در آنچه از باطل مورد محبت شما است بهتر است. | ||
5- واجعلوا اللسان واحداً... : سخنانتان را یکی قرار دهید و وحدت کلمه داشته باشید. | 5- واجعلوا اللسان واحداً... : سخنانتان را یکی قرار دهید و وحدت کلمه داشته باشید. | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
نتیجه: | نتیجه: | ||
سیره وحدت بخش امام علی علیه‌السلام در عصری که امواج فتنه‌ها کیان جامعه نوپای اسلامی را تهدید مینمود برغم سختی‌های فراوانی که بر آن حضرت و اهل بیتش هجوم | سیره وحدت بخش امام علی علیه‌السلام در عصری که امواج فتنه‌ها کیان جامعه نوپای اسلامی را تهدید مینمود برغم سختی‌های فراوانی که بر آن حضرت و اهل بیتش هجوم آورد بیانگر جایگاه عظیم این اصل - وحدت و یکپارچگی – در اسلام می‌باشد. صبر و سکوت 25ساله آن در عصر خلفا و تبیین دلائل آن در عصر خلافت بزرگ‌ترین درسی است که امام علیه‌السلام با سیره اش به مسلمانان اموخت. او به مسلمانان فهماند که تنها در پرتو وحدت و انسجام اسلامی است که می‌توان از شریعت محافظت نموده و زمینه اجرای احکام الهی را فراهم نمود. والسلام | ||
== | ==منابع == | ||
قرآن | *قرآن | ||
*نهج‌البلاغه صبحی الصالح | |||
نهج‌البلاغه صبحی الصالح | *ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه – محمد تقی جعفری | ||
*شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید | |||
ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه – محمد تقی جعفری | *مجموعه آثار شهید مطهری | ||
شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید | * بحار الانوار | ||
مجموعه آثار شهید مطهری | *الجمل شیخ مفید | ||
بحار الانوار | *شرح نهج‌البلاغه ابن میثم ج1ص276 – ترجمه از: پیام امیر المومنین تالیف آیه الله مکارم | ||
الجمل شیخ مفید | *تاریخ الیعقوبی | ||
شرح نهج‌البلاغه ابن میثم ج1ص276 – ترجمه از: پیام امیر المومنین تالیف آیه الله مکارم | *مجله رسالةالاسلام ط مجمع جهانی تقریب ج 3 | ||
تاریخ الیعقوبی | * عیون الحکم و المواعظ | ||
مجله | |||
عیون الحکم و المواعظ | |||
[[رده:مقاله‌ها]] | [[رده:مقاله‌ها]] | ||
[[رده:وحدت]] | [[رده:وحدت]] | ||
<references /> | |||