تصوف در مصر: تفاوت میان نسخه‌ها

طبقات فقیر و متوسط، به مراسم صوفیه ــ از جمله حضره که در مزار عرفا برگزار می‌شود ــ علاقه نشان می‌دهند.  

شهر طَنْطا به علت وجود مقبره احمد بدوی و شهر دسوق به علت وجود مقبره ابراهیم دسوقی متبرک به شمار می‌آیند.  

همچنین گفته‌اند که طریقه‌های صوفیه تقریباً در همه جای مصر پراکنده‌اند و در مصر ده‌کده‌ای وجود ندارد که طریقه‌های صوفیه در آن وابستگانی نداشته باشند.  

تاریخ دقیق تأسیس طریقه‌ها در مصر یا ورودشان به آن‌جا دانسته نیست، اما به طورکلی طریقه‌های صوفیه بعد از تأسیس خانقاه در مصر به ظهور رسیدند.  

تفاوت آن‌ها با یکدیگر چندان اساسی نیست و بیش‌تر به تفاوت عَلَم‌ها، اذکار روزانه (احزاب) و روی‌کردشان به ذکر و اعتزال یا حضور در اجتماع بر می‌گردد؛ مثلاً، خلوتیه عموماً طرفدار ذکر و اعتزال، و شاذلیه علاقه‌مند به حضور در اجتماع‌اند. [۱۴۲]  

طریقه‌های مهم مصر عبارت‌اند از: رفاعیه ، احمدیه یا بدویه ، شاذلیه، خلوتیه، دسوقیه یا ابراهیمیه یا برهانیه، بکتاشیه ، نقشبندیه ، قادریه ، و میرغانیه .  

تأسیس آن منسوب به احمد رفاعی است و از طریقه‌های دیگر زودتر وارد مصر شد.  

ورود این طریقه به دوره ایوبی برمی‌گردد.  

مؤسس آن احمد بدوی است.  

عَلَم و دستار آنان سرخ است.  

شاذلیه منسوب به ابوالعباس شاذلی است.  

عَلَم‌هایی به رنگ‌های گوناگون دارند.  

وقتی صفویه تبریز را گرفتند، این طریقه بتدریج از آن‌جا به مصر رفت.  

اولین زاویه خلوتی را در مصر ابراهیم گلشنی (متوفی ۸۹۲)، مرید عمر روشنی ، برپا کرد.  

عَلَم آنان سبز است. [۱۵۱]  

عبداللّه مَقاویری آن را در اواخر قرن چهاردهم به مصر برد.  

این طریقه همواره از حمایت عثمانی‌ها و از حمایت دربار مصر برخوردار بود.  

بالاخره با مرگ احمد سیری ، آخرین شیخ بکتاشیه در مصر، این طریقه به پایان راه خود رسید و اعضای تکیه احمد سیری به امریکا مهاجرت کردند.  

این طریقه تا قرن سیزدهم/ نوزدهم در مصر وجود نداشت.  

از زمانی که حق قِدَم لغو شد، شاخه‌ای از نقشبندیه به نام خالدیه در مصر حضور یافت.  

محمدامین کردی ، عالم و صوفی قرن سیزدهم/ نوزدهم، آن را در مصر گسترش داد.  

محمد بن عبدالصمد در قرن هفتم آن را به مصر برد.  

قبل از او فرزندان عبدالقادر گیلانی ، مؤسس طریقه قادریه ، به مصر رفته بودند، از جمله علاءالدین بغدادی .  

میرغانیه یا میرغینیه، منسوب به محمدعثمان میرغنی است.  

این طریقه را ترک‌ها گسترش دادند و مرکز اصلی آن در سودان است. [۱۶۰]  

(۲۶) ابن ایاس، بدائع الزهو رفی وقائع الدهور، چاپ محمد مصطفی، قاهره ۱۴۰۲ـ۱۴۰۴/ ۱۹۸۲ـ۱۹۸۴.  

(۲۷) ابن بطوطه، رحلة ابن بطوطة، چاپ علی منتصر کتانی، بیروت ۱۳۹۵/۱۹۷۵.  

(۵۰) دایرة المعارف جهان اسلام آکسفورد.  

   

۱.

↑ ابن جوزی، صفة الصفوة، ج۴، ص۳۰۹ـ۳۲۳، چاپ محمد فاخوری و محمد روّاس قلعه جی، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹.