۸٬۲۰۰
ویرایش
حکومت اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
=پیشینه= | =پیشینه= | ||
موضوع حکومت اسلامی و ولایت فقیه از دیر زمان مورد بحث اندیشمندان و فقهای اسلامی بود است و شاید بتوان گفت زمان آن به دوران صدر اسلام بر می‌گردد. | موضوع حکومت اسلامی و ولایت فقیه از دیر زمان مورد بحث اندیشمندان و فقهای اسلامی بود است و شاید بتوان گفت زمان آن به دوران صدر اسلام بر می‌گردد. | ||
پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مساله به‌طور جدی در سطح جهانی مورد توجه واقع شد و در این زمینه از طرف صاحب نظران بحث‌های مدونی صورت گرفت. | پس از پیروزی انقلاب اسلامی این مساله به‌طور جدی در سطح جهانی مورد توجه واقع شد و در این زمینه از طرف صاحب نظران بحث‌های مدونی صورت گرفت. | ||
=ضرورت وجود حکومت= | =ضرورت وجود حکومت= | ||
در برخی جوامع گذشته، از جمله سومر، بابِل و مصر حکومت جنبه الهی داشته است. [۱] | در برخی جوامع گذشته، از جمله سومر، بابِل و مصر حکومت جنبه الهی داشته است. [۱] | ||
یکی از مسائل قابل بحث، در دوره‌های مختلف حیات علمی بشر، که از دیر باز مورد کنکاش و گفتگو قرار گرفته است، مساله نیاز جامعه به حکومت است. | یکی از مسائل قابل بحث، در دوره‌های مختلف حیات علمی بشر، که از دیر باز مورد کنکاش و گفتگو قرار گرفته است، مساله نیاز جامعه به حکومت است. | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۳: | ||
۵. حکومت یعنی حق تصرف در شئون دیگران و این خلاف اصل اولیه عقل است، چرا که هر انسانی آزاد و مستقل خلق شده و مالک شئون زندگی خود و صاحب اختیار آزادی اش می‌باشد، و کسی حق ندارد بدون اجازه در امور وی دخالت نماید، و الا و تعدی بشمار می‌آید. | ۵. حکومت یعنی حق تصرف در شئون دیگران و این خلاف اصل اولیه عقل است، چرا که هر انسانی آزاد و مستقل خلق شده و مالک شئون زندگی خود و صاحب اختیار آزادی اش می‌باشد، و کسی حق ندارد بدون اجازه در امور وی دخالت نماید، و الا و تعدی بشمار می‌آید. | ||
==دلیل بر لزوم حکومت== | |||
در مقابل این گروه بر طبیعت انسان بد بین هستند می‌گویند: | در مقابل این گروه بر طبیعت انسان بد بین هستند می‌گویند: | ||
الف: تعدی و تجاوز به حقوق انسان‌ها رد جوامع بشری، واقعیتی است انکار ناپذیر که از خود محوری افرادی سرچشمه می‌گیرد، بنابراین باید با زور، مردم را تعدیل کرد و در نتیجه دولت نه تنها لازم است که، باید قوی نیز باشد. | الف: تعدی و تجاوز به حقوق انسان‌ها رد جوامع بشری، واقعیتی است انکار ناپذیر که از خود محوری افرادی سرچشمه می‌گیرد، بنابراین باید با زور، مردم را تعدیل کرد و در نتیجه دولت نه تنها لازم است که، باید قوی نیز باشد. | ||
ب: انسان باید واقعیتگرا باشد نه آرمانگرا، واقعیت خارجی بیانگر این است که با وجود حکومت و بودن زور و فشار این همه تجاوز و خیانت به همنوع صورت گرفته است، حال اگر انسان یک سره آزاده ورها گردد، به نابودی نسل انسان منجر خواهد شد و ظلم و جنایت به مراتب بیش‌تر و بدتر از وضع کنونی می‌گردد. | ب: انسان باید واقعیتگرا باشد نه آرمانگرا، واقعیت خارجی بیانگر این است که با وجود حکومت و بودن زور و فشار این همه تجاوز و خیانت به همنوع صورت گرفته است، حال اگر انسان یک سره آزاده ورها گردد، به نابودی نسل انسان منجر خواهد شد و ظلم و جنایت به مراتب بیش‌تر و بدتر از وضع کنونی می‌گردد. | ||
==جهانی و همگانی بودن== | |||
جهانی و همگانی بودن، که تحقق آن، یعنی هدایت شدن همگان به توحید و یکتاپرستی و پرهیز از بندگی غیر خدا، مستلزمِ وجود سازوکارهایی مناسب از جمله تشکیل حکومت است تا صاحبان قدرت و مال که به‌طور طبیعی در برابر تحقق همه‌جانبه آرمان توحید مقاومت می‌کنند، نتوانند مانع جامه عمل پوشیدن آن شوند. | جهانی و همگانی بودن، که تحقق آن، یعنی هدایت شدن همگان به توحید و یکتاپرستی و پرهیز از بندگی غیر خدا، مستلزمِ وجود سازوکارهایی مناسب از جمله تشکیل حکومت است تا صاحبان قدرت و مال که به‌طور طبیعی در برابر تحقق همه‌جانبه آرمان توحید مقاومت می‌کنند، نتوانند مانع جامه عمل پوشیدن آن شوند. | ||
به همین دلیل است که پیامبر اکرم، علاوه بر شأن رسالت و ابلاغ پیام الهی، از جایگاه رهبری اجتماعی و سیاسی و به تعبیر قرآن [۲]ولایت بر مؤمنان هم برخوردار بوده است؛ | |||
==تداوم اسلام تا روز قیامت== | |||
تداوم اسلام تا روز قیامت، که به اقتضای آن باید دارد که همه شئون رسول خدا از جمله شأن ولایت و حکومت (جز شأن نبوت که قطعاً پایان پذیرفته است) پس از رحلت ایشان استمرار داشته باشد. | تداوم اسلام تا روز قیامت، که به اقتضای آن باید دارد که همه شئون رسول خدا از جمله شأن ولایت و حکومت (جز شأن نبوت که قطعاً پایان پذیرفته است) پس از رحلت ایشان استمرار داشته باشد. | ||
از آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران[۳] نیز می‌توان دریافت که مرگ یا شهادت پیامبر نباید موجب تعطیل سنّت و سیره او شود. | از آیه ۱۴۴ سوره آل‌عمران[۳] نیز می‌توان دریافت که مرگ یا شهادت پیامبر نباید موجب تعطیل سنّت و سیره او شود. | ||
بر این اساس، تعیین جانشین برای پیامبر اکرم که در آیه ۶۷ سوره مائده، هم‌سنگ با اصل رسالت و در آیه ۳ سوره مائده، «اکمال دین» و «اتمام نعمت» خوانده شده، ضرورتی انکارناپذیر دارد و مذاهب اسلامی در اصل ضرورت آن (نه مصداق ) اتفاق‌نظر دارند. | بر این اساس، تعیین جانشین برای پیامبر اکرم که در آیه ۶۷ سوره مائده، هم‌سنگ با اصل رسالت و در آیه ۳ سوره مائده، «اکمال دین» و «اتمام نعمت» خوانده شده، ضرورتی انکارناپذیر دارد و مذاهب اسلامی در اصل ضرورت آن (نه مصداق ) اتفاق‌نظر دارند. | ||
==جامعیت شریعت اسلام== | |||
جامعیت شریعت اسلام که مجموعه‌ای هماهنگ با تمامی نیازهای فردی، اجتماعی، مادی و معنوی بشر و در گستره‌ای وسیع، شامل همه ابعاد روابط انسان با خدا، خود و دیگران و حتی با طبیعت است. | جامعیت شریعت اسلام که مجموعه‌ای هماهنگ با تمامی نیازهای فردی، اجتماعی، مادی و معنوی بشر و در گستره‌ای وسیع، شامل همه ابعاد روابط انسان با خدا، خود و دیگران و حتی با طبیعت است. | ||
تحقق یافتن اهداف شریعت در ابعاد گوناگون بدون توجه به حکومت و ویژگی‌های ضروریِ آن، امکان‌پذیر نیست و احکام و قوانین حقوقی، قوانین اجتماعی اجتماعی، قوانین سیاسی سیاسی و قوانین کیفری کیفری در یک جامعه تنها در پرتو اقتدار حکومتِ شایسته، جامه عمل می‌پوشد. | تحقق یافتن اهداف شریعت در ابعاد گوناگون بدون توجه به حکومت و ویژگی‌های ضروریِ آن، امکان‌پذیر نیست و احکام و قوانین حقوقی، قوانین اجتماعی اجتماعی، قوانین سیاسی سیاسی و قوانین کیفری کیفری در یک جامعه تنها در پرتو اقتدار حکومتِ شایسته، جامه عمل می‌پوشد. | ||
به تعبیر احادیث، ولایت و امامت حافظ همه فریضه‌ها و سنّتهاست. [۴] [۵] [۶][۷][۸] | به تعبیر احادیث، ولایت و امامت حافظ همه فریضه‌ها و سنّتهاست. [۴] [۵] [۶][۷][۸] | ||
==نصوص قرآنی== | |||
در قرآن نیز واژگان متعدد ناظر به موضوع حکومت، به کار رفته، مانند امامت، خلافت، مُلک، ولایت، اولوالامر، حُکْم و بیعت . [۹] | در قرآن نیز واژگان متعدد ناظر به موضوع حکومت، به کار رفته، مانند امامت، خلافت، مُلک، ولایت، اولوالامر، حُکْم و بیعت . [۹] | ||
در قرآن، خداوند مالک و فرمانروای آسمان‌ها و زمین[۱۰][۱۱]تنها حاکم واقعی و سرپرست مؤمنان خوانده شده [۱۲][۱۳] | در قرآن، خداوند مالک و فرمانروای آسمان‌ها و زمین[۱۰][۱۱]تنها حاکم واقعی و سرپرست مؤمنان خوانده شده [۱۲][۱۳] | ||
و اوست که مُلک و فرمانروایی را به اراده خود به افراد معین می‌دهد یا از آن‌ها بازمی‌ستاند.[۱۴][۱۵] | و اوست که مُلک و فرمانروایی را به اراده خود به افراد معین می‌دهد یا از آن‌ها بازمی‌ستاند.[۱۴][۱۵] | ||
خدا به مؤمنان صالح وعده حاکمیت بر زمین را داده است . [۱۶] | خدا به مؤمنان صالح وعده حاکمیت بر زمین را داده است . [۱۶] | ||
در برخی آیات از حکمرانیِ ( مُلک ) شماری از مؤمنان و پیامبران، به اذن و جعل الهی از جمله آل‌ابراهیم و طالوت، یوسف، داود و سلیمان سخن به میان آمده و برای داودِ نبی تعبیر خلیفه به‌کار رفته است .[۱۷][۱۸][۱۹] [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴] و خلافت به جعل الهی، که به بندگان خاص خدا داده شده، اقتضا دارد که خلیفه آراسته به اخلاق الهی باشد . [۲۵] | در برخی آیات از حکمرانیِ ( مُلک ) شماری از مؤمنان و پیامبران، به اذن و جعل الهی از جمله آل‌ابراهیم و طالوت، یوسف، داود و سلیمان سخن به میان آمده و برای داودِ نبی تعبیر خلیفه به‌کار رفته است .[۱۷][۱۸][۱۹] [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴] و خلافت به جعل الهی، که به بندگان خاص خدا داده شده، اقتضا دارد که خلیفه آراسته به اخلاق الهی باشد . [۲۵] | ||
همچنین در قرآن به ویژگی‌های شماری از حاکمان و حکومت‌های ستمگر و نامطلوب از جمله فرعون اشاره شده [۲۶][۲۷][۲۸] و بر ضرورت فرمان‌برداری نکردن از استبدادگران و اعتماد نورزیدن به ستمگران و حرمت پذیرش ولایت « طاغوت » تأکید شده است[۲۹][۳۰][۳۱] | همچنین در قرآن به ویژگی‌های شماری از حاکمان و حکومت‌های ستمگر و نامطلوب از جمله فرعون اشاره شده [۲۶][۲۷][۲۸] و بر ضرورت فرمان‌برداری نکردن از استبدادگران و اعتماد نورزیدن به ستمگران و حرمت پذیرش ولایت « طاغوت » تأکید شده است[۲۹][۳۰][۳۱] | ||
==سیره اجتماعی و سیاسی پیامبر== | |||
سیره اجتماعی و سیاسی پیامبر اکرم نیز خود بهترین گواه بر اهمیت و ضرورت وجود حکومتِ شایسته در جامعه اسلامی است. | سیره اجتماعی و سیاسی پیامبر اکرم نیز خود بهترین گواه بر اهمیت و ضرورت وجود حکومتِ شایسته در جامعه اسلامی است. | ||
آن حضرت پس از دو بار بیعت با رؤسا و نمایندگان قبایل مدینه به این شهر مهاجرت کرد و زمینه تأسیسِ حکومت را در آن‌جا فراهم ساخت [۳۲][۳۳] | آن حضرت پس از دو بار بیعت با رؤسا و نمایندگان قبایل مدینه به این شهر مهاجرت کرد و زمینه تأسیسِ حکومت را در آن‌جا فراهم ساخت [۳۲][۳۳] | ||
ولایت و سرپرستی ده ساله پیامبر بر جامعه مسلمانان، شیوه‌ای جدید برای اداره جامعه‌ای بود که پیشتر به شکل قبیله‌ای اداره می‌شد و در واقع، اولین حکومت اسلامی بود. | ولایت و سرپرستی ده ساله پیامبر بر جامعه مسلمانان، شیوه‌ای جدید برای اداره جامعه‌ای بود که پیشتر به شکل قبیله‌ای اداره می‌شد و در واقع، اولین حکومت اسلامی بود. | ||
| خط ۷۲: | خط ۸۱: | ||
دفاع از مدینه در برابر مشرکان، جهاد با کافران و منافقان [۳۴][۳۵]، عقد قرارداد اجتماعی ـ حقوقی با یهودیان مدینه [۳۶] | دفاع از مدینه در برابر مشرکان، جهاد با کافران و منافقان [۳۴][۳۵]، عقد قرارداد اجتماعی ـ حقوقی با یهودیان مدینه [۳۶] | ||
قضاوت و داوری میان مردم برای رفع اختلاف‌ها [۳۷] | قضاوت و داوری میان مردم برای رفع اختلاف‌ها [۳۷] | ||
گردآوری زکات و خمس و غنایم و ثبت و ضبط و مصرف کردن آن در موارد معین[۳۸][۳۹] [۴۰] | گردآوری زکات و خمس و غنایم و ثبت و ضبط و مصرف کردن آن در موارد معین[۳۸][۳۹] [۴۰] | ||
اعزام کارگزاران خود به شهرها و مناطق گوناگون، [۴۱][۴۲][۴۳][۴۴] | اعزام کارگزاران خود به شهرها و مناطق گوناگون، [۴۱][۴۲][۴۳][۴۴] | ||
نصب فرماندهان سپاه [۴۵] | نصب فرماندهان سپاه [۴۵] | ||
و ارسال بخشنامه‌های سیاسی و حکومتی به کارگزاران خود و دریافت انواع مالیات‌ها [۴۶] | و ارسال بخشنامه‌های سیاسی و حکومتی به کارگزاران خود و دریافت انواع مالیات‌ها [۴۶] | ||
بسیاری از نویسندگانِ اسلام‌شناس غربی هم به تحقق دولت اسلامی در عصر پیامر اکرم و وجود نظام سیاسی در اسلام اذعان دارند، به نوشته لمتون پایه دولت اسلامی پیامبر اسلام، اعتقادی بود نه سیاسی یا قومی و مهم‌ترین هدف حکومت او دفاع از عقیده و پاسداشت آن بود. | بسیاری از نویسندگانِ اسلام‌شناس غربی هم به تحقق دولت اسلامی در عصر پیامر اکرم و وجود نظام سیاسی در اسلام اذعان دارند، به نوشته لمتون پایه دولت اسلامی پیامبر اسلام، اعتقادی بود نه سیاسی یا قومی و مهم‌ترین هدف حکومت او دفاع از عقیده و پاسداشت آن بود. | ||
پیامبر اکرم پیش از رحلت، در سال دهم هجرت در غدیرخم از مردم برای ولایت حضرت علی بیعت گرفت. [۴۷] | پیامبر اکرم پیش از رحلت، در سال دهم هجرت در غدیرخم از مردم برای ولایت حضرت علی بیعت گرفت. [۴۷] | ||