پرش به محتوا

پلورالیزم، رویکردی کلامی برای تقریب (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۹: خط ۹:
برای روشن شدن تفاوت معذوریت در نگاه فقهی با نگاه کلامی باید گفت: در یک دسته بندی، علوم، به دو دسته حقیقی و اعتباری تقسیم می شوند. علوم حقیقی موضوعشان هست ها و نیست ها است اما ادبیات حاکم بر علوم اعتباری، بایدها و نبایدها است به عبارت دیگر در علوم حقیقی به دنبال کشف و توصیف حقایق بوده ولی در علوم اعتباری به دنبال وضع قانون و گزاره های تجویزی هستیم.
برای روشن شدن تفاوت معذوریت در نگاه فقهی با نگاه کلامی باید گفت: در یک دسته بندی، علوم، به دو دسته حقیقی و اعتباری تقسیم می شوند. علوم حقیقی موضوعشان هست ها و نیست ها است اما ادبیات حاکم بر علوم اعتباری، بایدها و نبایدها است به عبارت دیگر در علوم حقیقی به دنبال کشف و توصیف حقایق بوده ولی در علوم اعتباری به دنبال وضع قانون و گزاره های تجویزی هستیم.


با این توضیح می توان گفت که علم کلام از اقسام علوم حقیقی است و علم فقه از اقسام علوم اعتباری است که شارع مقدّس به عنوان قانون و شریعت آن را اعتبار کرده است.  
با این توضیح می توان گفت که علم کلام از اقسام علوم حقیقی است و علم فقه از اقسام علوم اعتباری است که شارع مقدّس به عنوان قانون و شریعت آن را اعتبار کرده است.<ref>عزیزان، نشریه کلام اسلامی، شماره 64،ص81-80</ref>


نتیجه این که معنای معذوریت در علم فقه با معنای معذوریت در علم کلام متفاوت خواهد شد. معذوریت در فقه به معنای مطابق بودن عمل با وظیفه فعلی مکلفین و قانون شرع است خواه این وظیفه ای که در ظاهر شریعت بر عهده او آمده است مطابق با واقع باشد یا نباشد اما در علم کلام سخن از کشف حقیقت است نه حجّت شرعی.
نتیجه این که معنای معذوریت در علم فقه با معنای معذوریت در علم کلام متفاوت خواهد شد. معذوریت در فقه به معنای مطابق بودن عمل با وظیفه فعلی مکلفین و قانون شرع است خواه این وظیفه ای که در ظاهر شریعت بر عهده او آمده است مطابق با واقع باشد یا نباشد اما در علم کلام سخن از کشف حقیقت است نه حجّت شرعی.
خط ۲۶: خط ۲۶:
تمام کسانی که به لحاظ کلامی معتقد به پلورالیزم دینی و مذهبی هستند و منادیان این تفکر را می توان به نوعی در عداد طرفداران این روی کرد به شمار آورد. این گروه، اگر چه رسماً سخن از تقریب بین مذاهب به میان نیاورده باشند ولی نتیجه عملی این اندیشه، حق بودن اعتقادات تمام مذاهب و در نتیجه معذور دانستن همه صاحبان مذاهب و مصیب دانستن آنها به معنای کلامی است.
تمام کسانی که به لحاظ کلامی معتقد به پلورالیزم دینی و مذهبی هستند و منادیان این تفکر را می توان به نوعی در عداد طرفداران این روی کرد به شمار آورد. این گروه، اگر چه رسماً سخن از تقریب بین مذاهب به میان نیاورده باشند ولی نتیجه عملی این اندیشه، حق بودن اعتقادات تمام مذاهب و در نتیجه معذور دانستن همه صاحبان مذاهب و مصیب دانستن آنها به معنای کلامی است.
==مبانی نظری==
==مبانی نظری==
مبنای نظری این نگاه، اعتقاد به پلورالیزم و نسبیت گرایی در فهم حقیقت است که منشأ تفکر پلورالیزم دینی نیز شده است. هر چند تبیین های مختلفی از پلورالیزم دینی ارائه شده است که طبق برخی از آنها حتی فهم حقیقت محض برای انسان ناممکن دانسته شده است  اما با پذیرش برخی از قرائت های پلورالیزم می توان گفت که ادیان و مذاهب گوناگون با وجود تعالیم مختلفی که دارند همگی ظهور و نمودی از واقعیت هستند و هر یک به نوبه خود واقعیت را نشان می دهند.
مبنای نظری این نگاه، اعتقاد به پلورالیزم و نسبیت گرایی در فهم حقیقت است که منشأ تفکر پلورالیزم دینی نیز شده است. هر چند تبیین های مختلفی از پلورالیزم دینی ارائه شده است که طبق برخی از آنها حتی فهم حقیقت محض برای انسان ناممکن دانسته شده است<ref>ر.ک:خسروپناه،کلام جدید،ص190</ref> اما با پذیرش برخی از قرائت های پلورالیزم می توان گفت که ادیان و مذاهب گوناگون با وجود تعالیم مختلفی که دارند همگی ظهور و نمودی از واقعیت هستند و هر یک به نوبه خود واقعیت را نشان می دهند.


به تعبیر دیگر همه ادیان و مذاهب حق بوده و به منزله راه های مستقیم برای رسیدن به واقع هستند  بنابراین پیروان ادیان و مذاهب گوناگون همگی در عمل به تعالیم و آموزه های دین و مذهب خود معذور بوده و هیچ کدام حق ندارد که دیگری را بر طریق باطل بداند زیرا حقیقت در انحصار مذهب خاصی نیست  و می توان گفت همه این مذاهب صراطهای مستقیم برای درک حقیقت اسلام اند.
به تعبیر دیگر همه ادیان و مذاهب حق بوده و به منزله راه های مستقیم برای رسیدن به واقع هستند<ref>ر.ک: لاریجانی، نشریه مربیان، شماره4، ص32-31</ref> بنابراین پیروان ادیان و مذاهب گوناگون همگی در عمل به تعالیم و آموزه های دین و مذهب خود معذور بوده و هیچ کدام حق ندارد که دیگری را بر طریق باطل بداند زیرا حقیقت در انحصار مذهب خاصی نیست<ref>ر.ک: سروش، نشریه کیان، شماره¬ی36، ص12</ref> و می توان گفت همه این مذاهب صراطهای مستقیم برای درک حقیقت اسلام اند.
== نقد و بررسی==
== نقد و بررسی==
صحّت این روی کرد مبتنی بر پذیرش اندیشه پلورالیزم مذهبی و نسبیت علم و معرفت بشری است که در جای خود، نقدهای متعددی به این مبنای نظری وارد شده است و به خاطر همین اشکالات بنیادین، این تفکّر به هیچ وجه مورد قبول دانشمندان ومتفکران اصیل اسلامی واقع نشده است.  
صحّت این روی کرد مبتنی بر پذیرش اندیشه پلورالیزم مذهبی و نسبیت علم و معرفت بشری است که در جای خود، نقدهای متعددی به این مبنای نظری وارد شده است و به خاطر همین اشکالات بنیادین، این تفکّر به هیچ وجه مورد قبول دانشمندان ومتفکران اصیل اسلامی واقع نشده است.  
   
   
عمده اشکال این مبنا از نگاه بیرونی، این است که ادیان و مذاهب مختلف، گاه ادعاهای متعارض با یکدیگر دارند مثلاً شیعه امامیه معتقد به امامت و ولایت به معنای زمامداری سیاسی و معنوی و سرپرستی امّـت اسلامی و همچنین معتقد به عصمت ائمه معصومین «علیهم السلام» است ولی اهل سنّت این ولایت و عصمت را برای ائمه «علیهم السلام» انکار می کنند و روشن است که دو ادعای متناقض در عرض هم نمی تواند هر دو مطابق با واقع و حق باشد زیرا لازمه اش پذیرش امکان جمع بین متناقضین است که عقلاً محال است.  
عمده اشکال این مبنا از نگاه بیرونی، این است که ادیان و مذاهب مختلف، گاه ادعاهای متعارض با یکدیگر دارند مثلاً شیعه امامیه معتقد به امامت و ولایت به معنای زمامداری سیاسی و معنوی و سرپرستی امّـت اسلامی و همچنین معتقد به عصمت ائمه معصومین «علیهم السلام» است ولی اهل سنّت این ولایت و عصمت را برای ائمه «علیهم السلام» انکار می کنند و روشن است که دو ادعای متناقض در عرض هم نمی تواند هر دو مطابق با واقع و حق باشد زیرا لازمه اش پذیرش امکان جمع بین متناقضین است که عقلاً محال است.<ref>ر.ک: لاریجانی، نشریه مربیان، شماره4، ص40</ref>


صرف نظر از اشکالاتی که به مبنای پلورالیزم دینی وارد است، این نگاه تقریبی، به پذیرش نسبی گرایی انجامیده  و در نهایت باعث سست شدن عقاید هر کدام از صاحبان مذاهب می گردد در حالی که منادیان تقریب، به تقریب مذاهب با حفظ آموزه های مذهب اعتقاد دارند و از نگاه آنان، دعوت به تقریب هیچ گاه نباید منجر به عقب نشینی از خطوط قرمز هر مذهب یا از بین رفتن آموزه های مذاهب گردد.
صرف نظر از اشکالاتی که به مبنای پلورالیزم دینی وارد است، این نگاه تقریبی، به پذیرش نسبی گرایی انجامیده<ref>ر.ک: خسروپناه،کلام جدید،ص190</ref> و در نهایت باعث سست شدن عقاید هر کدام از صاحبان مذاهب می گردد در حالی که منادیان تقریب، به تقریب مذاهب با حفظ آموزه های مذهب اعتقاد دارند و از نگاه آنان، دعوت به تقریب هیچ گاه نباید منجر به عقب نشینی از خطوط قرمز هر مذهب یا از بین رفتن آموزه های مذاهب گردد.
== پانویس ها==
== پانویس ها==
[[رده: تقریب، رویکرد کلامی تقریب، پلورالیزم ]]
۱۸۷

ویرایش