فیض کاشانی: تفاوت میان نسخه‌ها

|تولد

|قمصر • کاشان • ایران  

'''ملا محمدمحسن فیض کاشانی''' (۱۰۹۱-۱۰۰۷ ق)، [[فقیه]]، [[محدث]]، [[مفسر]] نامی [[شیعه]] در قرن یازدهم هجری است. فیض از محضر عالمان بزرگ عصر خویش نظیر [[محمدتقی مجلسی]] <ref>ر.ک:مقاله محمدتقی مجلسی</ref>، [[شیخ بهایی]] <ref>ر.ک:مقاله شیخ بهایی</ref> و [[ملاصدرا]] بهره‌مند بود و خود دانشمندان برجسته‌ای همچون [[علامه مجلسی]] و [[سید نعمت الله جزایری]] را پرورش داد. [[تفسیر صافی]] و [[الوافی]] از آثار ماندگار او به شمار می‌آیند.  

خاندان فیض از خانواده‌های علمی و مشهور شیعه بوده است. <ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷</ref> پدرش [[رضی الدین شاه مرتضی]] (۹۵۰-۱۰۰۹ ق) <ref>افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷</ref> و مادرش زهرا خاتون (درگذشته ۱۰۷۱ق)، دختر [[ضیاء العرفا رازی]] بود. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۷۹</ref> جدّ فیض، تاج الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، در [[کاشان]] مدفون است.  

نام فیض، محمد بود. <ref>فیض کاشانی، دیوان، ج۱، مقدمه مصحح، ص۶</ref> اما به محسن یا محمدمحسن شهرت داشت. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۷۹؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰؛ قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۳، ص۳۹؛ فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مؤلف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴</ref> او داماد ملاصدرا بود و پدرزنش او را فیض، و داماد دیگرش لاهیجی را فیاض لقب داد. <ref>فیض، الوافی، ج۱، ترجمه مولف، ص۱۷، مقدمه مصنف، ص۴</ref>  

محمد مشهور به [[ملا محسن]] در چهاردهم ماه صفر سال ۱۰۰۷ ق. در یکی از معروف‌ترین خاندان علم، [[عرفان]] و ادب، که سابقه درخشان آنان به حدود چهار قرن می‌رسد در کاشان به دنیا آمد.

پدرش رضی الدین شاه مرتضی (۹۵۰ ـ ۱۰۰۹ ق) فقیه، [[متکلم]]، [[مفسر]] و ادیب در کاشان حوزه تدریس داشته و از شاگردان [[ملا فتح الله کاشانی]] (متوفی ۹۸۸ ق) و [[ضیاء الدین محمد رازی]] (متوفی ۱۰۹۱ ق) بوده است. مادر او زهرا خاتون (متوفی ۱۰۷۱ ق) بانویی عالم و شاعر، دختر [[ضیاء العرفا رازی]] (از عالمان بزرگ شهر ری) بوده است. جد فیض تاج الدین شاه محمود فرزند ملا علی کاشانی، عالم و [[عارف]]، شاعر و از ناموران زمان خویش در کاشان بوده و در آن جا مدفون است. <ref> معادن الحکمه، محمد علم الهدی، ج ۱، ص ۹، ۱۲، انتشارات جامعه مدرسین قم</ref>

فیض، تحصیلاتش را در کاشان آغاز کرد، او در ۲۰ سالگی برای ادامه تحصیلات به اصفهان رفت. پس از آن دو سال در شیراز نزد [[سید ماجد بحرانی]] شاگردی کرد. فیض بار دیگر به اصفهان بازگشت و در حلقه درس شیخ بهایی حاضر شد. وی در سفر [[حج]] از شیخ محمد نوادۀ [[شهید ثانی]] <ref>ر.ک:مقاله شهید ثانی</ref> اجازه روایت دریافت کرد. و پس از آن در [[قم]] <ref>ر.ک:مقاله قم</ref> نزد ملاصدرا شاگردی کرد و در مراجعت ملاصدار به شیراز او را همراهی نمود و نزدیک به دو سال در آنجا ماند.  

[[صاحب روضات]] و دیگران بر این باورند که فیض در سفر نخست به شیراز نزد ملاصدرا شاگردی کرده است اما این گفته، با نوشته‌های خود فیض سازگار نیست. <ref>فیض، دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref> فیض سرانجام به کاشان بازگشت و به امر تدریس، تعلیم و تالیف پرداخت. <ref>خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ق، ج۶، ص۹۳؛ فیض،دیوان، ص۵۸، به نقل از رساله شرح صدر فیض</ref> درباره دلیل نامگذاری [[مدرسه فیضیه]]، به سکونت فیض در آن اشاره شده است.

اندیشمندان بسیاری همچون [[افندی]]، [[حر عاملی]]، [[محدث نوری]]، [[شیخ عباس قمی]]، [[علامه امینی]] و... او را با کلماتی همچون [[فیلسوف]]، [[حکیم]]، متلکم، محدث، فقیه، شاعر، ادیب، عالم، فاضل ستوده‌اند. <ref>حر عاملی، ج۲، ص۳۰۵؛ افندی اصفهانی، ریاض العلماء، ۱۴۰۱ق، ج۵، ص۱۸۰</ref>  

4- حاشیه بر مفاتیح الشرایع پدر؛ نسخه ای از این حاشیه در کتابخانۀ [[مدرسه عالی شهید مطهری]] به شمارۀ 2061 موجود است، [[علم الهدی]] در مقدمۀ آن نگاشته است: «هنگامی که در خدمت پدر بزرگوار به تحصیل [[فقه]] <ref>د.ک:مقاله فقه</ref> سرگرم بودم و کتاب [[مفاتیح]] را فرا می گرفتم مقرر فرمودند که من مدارک [[احکام]] و مطالب دیگری را از [[آیات]] و اخبار استخراج کنم و چون پاره ای از مطالب آن کتاب نیز نیازمند بسط و بحث، و توسعه و توضیح بود، برای تأمین این دو مقصود به نوشتن این حاشیه آغاز کردم و از خدای تعالی مسألت می کنم که توفیق اتمام آن را به منم عنایت فرماید»جای تأسف است که علم الهدی این توفیق را پیدا نکرده است.

5- مرآة الجنان الی روضات الجنان در [[ادعیه]] و [[أوراد]]؛ این کتاب را به سال 1087 در کاشان تألیف کرده، و یک نسخه از آن به شمارۀ 2135، در کتابخانۀ مدرسه عالی شهید مهطری وجود دارد که خود علم الهدی، آن را مقابله و تصحیح نموده، و واژه های افتاده را با قلم خود در حاشیۀ آن نوشته است.

6- نضد الایضاح؛ شرحی است که علم الهدی بر فهرست [[شیخ طوسی]] <ref>ر.ک:مقاله شیخ طوسی</ref> یعنی فهرست کتب [[شیعه]] نگاشته و به سال 1073 از تألیف آن فراغت یافته است.

ابوالحسن شریف فتونی عاملی اصفهانی، نویسنده [[تفسیر مرآت الانوار]] و [[علامه مجلسی]] صاحب [[بحارالانوار]] <ref>ر.ک:مقاله بحارالانوار</ref> و [[سید نعمت‌الله جزایری]] نویسنده [[انوارالنعمانیه]] را از شاگردان فیض کاشانی می توان نام برد که از او اجازه روایت داشته‌اند. <ref>علامه ملا محسن فیض کاشانی(ره) بایگانی‌شده در ۹ اوت ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، مرکز آموزش عالی امام خمینی (ره) کاشان</ref> فهرست شاگردان وی در ذیل آمده است: <ref>«گذر و نظری بر زندگی و شخصیت فیض کاشانی»، خادم حسین فاضلی، مجله معرفت، سال نوزدهم، آذر ۱۳۸۹، شماره ۱۵۶، صفحهٔ ۸۵</ref>

[[محمدباقر مجلسی]] <ref>ر.ک: مقاله محمدباقر مجلسی</ref>