پرش به محتوا

حجیت قول صحابه از منظر فریقین (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ك' به 'ک')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:
'''حجیت قول صحابه از منظر فریقین''' عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] با موضوع بررسی حجیت قول صحابه از منظر [[شیعیه]] و [[اهل سنت]] به رشته تحریر در آمده است. <ref>نویسنده: سید مصطفی حسینی رودباری</ref> در مقاله پیش رو مسائلی چون:  آراء اعلام اهل سنت در موضوع قول [[صحابه]]، دیدگاه اعلام امامیه در موضوع قول صحابه و نقد و بررسی ادله قائلین به حجیت قول صحابه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
'''حجیت قول صحابه از منظر فریقین''' عنوان مقاله ای است به زبان فارسی که در [[پژوهشگاه مطالعات تقریبی]] با موضوع بررسی حجیت قول صحابه از منظر [[شیعیه]] و [[اهل سنت]] به رشته تحریر در آمده است. <ref>نویسنده: سید مصطفی حسینی رودباری</ref> در مقاله پیش رو مسائلی چون:  آراء اعلام اهل سنت در موضوع قول [[صحابه]]، دیدگاه اعلام امامیه در موضوع قول صحابه و نقد و بررسی ادله قائلین به حجیت قول صحابه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.


== الف –آراء اعلام  اهل سنت در موضوع قول صحابه ==
==الف –آراء اعلام  اهل سنت در موضوع قول صحابه==
   
   
باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است .  در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   
باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است .  در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   


=== 1– آراءامامان  اربعه اهل سنت در موضوع  قول الصحابه ===  
===1– آراءامامان  اربعه اهل سنت در موضوع  قول الصحابه===  
:
 
:


از کلمات ائمه اربعه اهل سنت استفاده می شود که قول و سنت صحابه انگاه که از کتاب و سنت نبوی، دلیلی- برمساله-  موجود نباشد  حجت خواهد بود .
از کلمات ائمه اربعه اهل سنت استفاده می شود که قول و سنت صحابه انگاه که از کتاب و سنت نبوی، دلیلی- برمساله-  موجود نباشد  حجت خواهد بود .
خط ۲۹: خط ۳۰:
1- اقوال صحابه بایکدیگر معارض باشد : در این صورت تنها قولی از صحابه حجت خواهد بود که موافق کتاب و سنت یا اجماع بوده یا اینکه منطبق با قیاس باشد .  
1- اقوال صحابه بایکدیگر معارض باشد : در این صورت تنها قولی از صحابه حجت خواهد بود که موافق کتاب و سنت یا اجماع بوده یا اینکه منطبق با قیاس باشد .  
3-قول صحابی واحد بوده و هیچ نوع مخالف یا موافقی نداشته باشد . در اینصورت به قول صحابی عمل می گردد.  
3-قول صحابی واحد بوده و هیچ نوع مخالف یا موافقی نداشته باشد . در اینصورت به قول صحابی عمل می گردد.  
ايشان در مقام نتیجه گیری از دیدگاه  شافعی می نویسد:
ایشان در مقام نتیجه گیری از دیدگاه  شافعی می نویسد:
شافعی عمل صحابی را مقدم بر قول رسول الله ندانسته و تنها زمانی انرا حجت می داند که نصی در مساله نباشد و قول صحابی نیز مورد اجماع باشد .   
شافعی عمل صحابی را مقدم بر قول رسول الله ندانسته و تنها زمانی انرا حجت می داند که نصی در مساله نباشد و قول صحابی نیز مورد اجماع باشد .   


خط ۳۶: خط ۳۷:
ایشان در تبیین دیدگاه احمد بن حنبل می نویسد : فتوای صحابی در صورت عدم مخالفت با احادیث صحیحه معتبر بوده و مقدم  بر قیاس و رای خواهد بود  . انگاه در ادامه  دیدگاه احمد بن حنبل را در صورت اختلاف  صحابه با یکدیگر بیان می کند.     
ایشان در تبیین دیدگاه احمد بن حنبل می نویسد : فتوای صحابی در صورت عدم مخالفت با احادیث صحیحه معتبر بوده و مقدم  بر قیاس و رای خواهد بود  . انگاه در ادامه  دیدگاه احمد بن حنبل را در صورت اختلاف  صحابه با یکدیگر بیان می کند.     


=== 2-اراء دانشمندان دیگر اهل سنت در موضوع  قول صحابه ===  
===2-اراء دانشمندان دیگر اهل سنت در موضوع  قول صحابه===  
باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه که به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است . در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   
باید گفت گرچه مشهور ان است که اغلب اهل سنت قائل به حجیت  قول و عمل صحابه هستند اما انگاه که به اثار و کتب انان می نگریم می بینیم از منظربسیاری از انان  قول و عمل صحابه فاقد حجیت است . در اینجا گفتار برخی از انان را بیان می کنیم :   
ابن حزم  
ابن حزم  
خط ۵۳: خط ۵۴:


ایشان ادامه می دهد : در عصر صحابه مواردی از اختلاف بین صحابه واقع گردید در حالی که افرادی نظیر ابوبکر و عمر با ان مخالفت ننموده بلکه عمل صحابه ای را که بر اساس اجتهادشان عمل نموده بودند مشروع دانستند . بنابر این عدم دلیل بر عصمت صحابه ، وجود اختلاف بین انان و تصریح انان بر جواز اختلاف بینشان سه دلیل قاطع بر عدم حجیت قول انان می باشد   
ایشان ادامه می دهد : در عصر صحابه مواردی از اختلاف بین صحابه واقع گردید در حالی که افرادی نظیر ابوبکر و عمر با ان مخالفت ننموده بلکه عمل صحابه ای را که بر اساس اجتهادشان عمل نموده بودند مشروع دانستند . بنابر این عدم دلیل بر عصمت صحابه ، وجود اختلاف بین انان و تصریح انان بر جواز اختلاف بینشان سه دلیل قاطع بر عدم حجیت قول انان می باشد   
در نتيجه قول منسوب به مشهور اهل سنت در حجیت مطلق قول و عمل صحابه فاقد دلیل و مستند قطعی بوده و از منظر بسياري از انان ، قول و عمل صحابه به صرف صحابی بودن حجت نخواهد بود .  
در نتیجه قول منسوب به مشهور اهل سنت در حجیت مطلق قول و عمل صحابه فاقد دلیل و مستند قطعی بوده و از منظر بسیاری از انان ، قول و عمل صحابه به صرف صحابی بودن حجت نخواهد بود .  
== ب - دیدگاه امامیه در موضوع  قول صحابه ==  
==ب - دیدگاه امامیه در موضوع  قول صحابه==  
از منظر امامیه منابع  استنباط  احکام شریعت  منحصر به  قران  و سنت پیامبر و ائمه معصومین ع بوده و قول صحابه  تا زمانی که کاشف از قول معصوم نباشد فاقد حجیت است . علامه حلی در اثبات عدم حجیت قول صحابه به ایاتی از قران و نیز اجماع صحابه بر جواز مخالفت با انان و...استناد نموده است .   
از منظر امامیه منابع  استنباط  احکام شریعت  منحصر به  قران  و سنت پیامبر و ائمه معصومین ع بوده و قول صحابه  تا زمانی که کاشف از قول معصوم نباشد فاقد حجیت است . علامه حلی در اثبات عدم حجیت قول صحابه به ایاتی از قران و نیز اجماع صحابه بر جواز مخالفت با انان و...استناد نموده است .   


== ج - نقد و بررسی دلائل قائلین به حجیت قول صحابه ==
==ج - نقد و بررسی دلائل قائلین به حجیت قول صحابه==
بعد از بیان  اقوال اعلام اهل سنت نسبت به اعتبار یا عدم اعتبار قول صحابه اینک به نقد و بررسی دلائل قائلین به حجیت قول صحابه می پردازیم :  
بعد از بیان  اقوال اعلام اهل سنت نسبت به اعتبار یا عدم اعتبار قول صحابه اینک به نقد و بررسی دلائل قائلین به حجیت قول صحابه می پردازیم :  
=== ادله قائلین به حجیت قول صحابه ===  
===ادله قائلین به حجیت قول صحابه===  
=== 1-ایات : ===  
===1-ایات :===  
شاطبی به ایاتی از قران در این زمینه استناد نموده است  :   
شاطبی به ایاتی از قران در این زمینه استناد نموده است  :   


1-1- کنتم خير أمة أخرجت للناس ....   
1-1- کنتم خیر أمة أخرجت للناس ....   


1-2-وکذلک جعلناکم أمة وسطا لتکونوا شهداء على الناس ويکون الرسول عليکم شهيدا  
1-2-وکذلک جعلناکم أمة وسطا لتکونوا شهداء على الناس ویکون الرسول علیکم شهیدا  
ایشان مدعی است ایه اول افضلیت صحابه را  - که مخاطبن  نخست ایه هستند -  ثابت نموده و ایه دوم نیز  عدالت صحابه را ثابت می کند .   
ایشان مدعی است ایه اول افضلیت صحابه را  - که مخاطبن  نخست ایه هستند -  ثابت نموده و ایه دوم نیز  عدالت صحابه را ثابت می کند .   
گفتار علامه سید محمد تقی حکیم  در نقد استدلال شاطبی به ایه اول- درافضلیت صحابه  -   
گفتار علامه سید محمد تقی حکیم  در نقد استدلال شاطبی به ایه اول- درافضلیت صحابه  -   
خط ۸۲: خط ۸۳:
نکاتی که نسبت به استدلال  شاطبی در ایه اول بیان گردید نسبت به ایه دوم هم اجرا می شود بعلاوه انکه اثبات عدالت صحابه دلیل بر تلقی سنت از گفتارشان -  صحابه - نمی گردد چون در اینصورت – معیار دانستن عدالت - مستلزم تلقی سنت از گفتار همه افراد عادل – اعم از صحابه و غیر صحابه -  خواهد بود.از طرفی اثبات عدالت صحابه بمعنای ان است که اینان در گفتارشان صادق بوده و اهل کذب نمی باشند اما احتمال بروز خطا از انان را سلب نمی کند .   
نکاتی که نسبت به استدلال  شاطبی در ایه اول بیان گردید نسبت به ایه دوم هم اجرا می شود بعلاوه انکه اثبات عدالت صحابه دلیل بر تلقی سنت از گفتارشان -  صحابه - نمی گردد چون در اینصورت – معیار دانستن عدالت - مستلزم تلقی سنت از گفتار همه افراد عادل – اعم از صحابه و غیر صحابه -  خواهد بود.از طرفی اثبات عدالت صحابه بمعنای ان است که اینان در گفتارشان صادق بوده و اهل کذب نمی باشند اما احتمال بروز خطا از انان را سلب نمی کند .   


=== 2-سنت : ===
===2-سنت :===
   
   
دومین دلیلی که برخی جهت حجیت قول صحابه بدان استدلال کرده اند روایاتی است که در این رابطه از پیامبر ص صادر شده است نظیر روایات : ....فعليکم بسنتي وسنة الخلفاء الراشدين المهديين ، تمسکوا بها وعضوا عليها بالنواجذ  ، وقوله : تفترق أمتي على ثلاث وسبعين فرقة ، کلها في النار إلا واحدة ، قالوا : ومن هم  يا رسول الله ؟ قال : ما أنا عليه وأصحابي .  
دومین دلیلی که برخی جهت حجیت قول صحابه بدان استدلال کرده اند روایاتی است که در این رابطه از پیامبر ص صادر شده است نظیر روایات : ....فعلیکم بسنتی وسنة الخلفاء الراشدین المهدیین ، تمسکوا بها وعضوا علیها بالنواجذ  ، وقوله : تفترق أمتی على ثلاث وسبعین فرقة ، کلها فی النار إلا واحدة ، قالوا : ومن هم  یا رسول الله ؟ قال : ما أنا علیه وأصحابی .  
مولف کتاب الاصول العامه  للفقه المقارن در پاسخ این استدلال  می نویسد :  
مولف کتاب الاصول العامه  للفقه المقارن در پاسخ این استدلال  می نویسد :  
این روایات با قطع نظر از ضعف سندی ، از جنبه دلالت نیز مقبول نیست بدلیل انکه اخذ به ظاهر روایت نخست – امر شارع به اقتدا نمودن بر صحابه- مستلزم امر شارع به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب که از قطعيات تاريخي است خواهد بود  . در اينصورت اين سئوال مطرح مي گردد که چگونه شارع امر به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب می کند ؟ نمونه بارز اختلاف در سیره صحابه – که امکان تبعیت از سیره همه انان  را ناممکن خواهد کرد- اختلاف امام علی ع با سیره شیخین و موافقت عثمان با ان در شورای عمر بود. چگونه می توان بر اساس حدیث "اقتدوا " که امر به تبعیت مطلق از سیره اصحاب می کند در مواردی اینچنین – وجود تنازع بین و اختلاف بین اصحاب که درتاریخ بسیار اتفاق افتاده است - عمل نمود .     
این روایات با قطع نظر از ضعف سندی ، از جنبه دلالت نیز مقبول نیست بدلیل انکه اخذ به ظاهر روایت نخست – امر شارع به اقتدا نمودن بر صحابه- مستلزم امر شارع به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب که از قطعیات تاریخی است خواهد بود  . در اینصورت این سئوال مطرح می گردد که چگونه شارع امر به تبعیت از سیره های متناقض اصحاب می کند ؟ نمونه بارز اختلاف در سیره صحابه – که امکان تبعیت از سیره همه انان  را ناممکن خواهد کرد- اختلاف امام علی ع با سیره شیخین و موافقت عثمان با ان در شورای عمر بود. چگونه می توان بر اساس حدیث "اقتدوا " که امر به تبعیت مطلق از سیره اصحاب می کند در مواردی اینچنین – وجود تنازع بین و اختلاف بین اصحاب که درتاریخ بسیار اتفاق افتاده است - عمل نمود .     


!  
!  
خط ۹۸: خط ۹۹:
روایات مذکور حتی بنابر تمامیت دلالت ، بوسیله روایاتی که مبین ارتداد اکثریت صحابه است تخصیص خورده است .  
روایات مذکور حتی بنابر تمامیت دلالت ، بوسیله روایاتی که مبین ارتداد اکثریت صحابه است تخصیص خورده است .  
ایشان در ادامه به ذکر روایات دیگری  که با روایات فوق  اشتراک مضمونی دارد می پردازد. .   
ایشان در ادامه به ذکر روایات دیگری  که با روایات فوق  اشتراک مضمونی دارد می پردازد. .   
===3- سیره  علماء در تقدیم قول صحابه بر اقوال دیگران ===  
===3- سیره  علماء در تقدیم قول صحابه بر اقوال دیگران===  
سومین دلیل  بر حجیت قول صحابه که برخی از اهل سنت بدان استدلال کرده اند سیره  علماء در تقدیم قول مطلق صحابه یا برخی از انان  بر اقوال دیگران است ّ.   
سومین دلیل  بر حجیت قول صحابه که برخی از اهل سنت بدان استدلال کرده اند سیره  علماء در تقدیم قول مطلق صحابه یا برخی از انان  بر اقوال دیگران است ّ.   


این دلیل نیز مورد نقد قرار گرفته است بدین معنا که دلیل مذکور اختصاص به باب تعارض داشته وفقط  اوثقیت نقل صحابه را نسبت به دیگران ثابت می کند .
این دلیل نیز مورد نقد قرار گرفته است بدین معنا که دلیل مذکور اختصاص به باب تعارض داشته وفقط  اوثقیت نقل صحابه را نسبت به دیگران ثابت می کند .


=== 4-روایاتی که بر لزوم محبت به صحابه و ذم بغض از انان را دارد : ===  
===4-روایاتی که بر لزوم محبت به صحابه و ذم بغض از انان را دارد :===  
مخالفین حجیت قول صحابه در رد دلیل مذکور می گویند :     
مخالفین حجیت قول صحابه در رد دلیل مذکور می گویند :     


این حدیث در اثبات حجیت سنت و قول صحابه کافی نیست و نیز امکان بروز خطا و سهورا از انها نفی نمی کند .   
این حدیث در اثبات حجیت سنت و قول صحابه کافی نیست و نیز امکان بروز خطا و سهورا از انها نفی نمی کند .   


== نتیجه : ==
==نتیجه :==
از مباحثی که در موضوع حجیت قول صحابه از برخی اعلام اهل سنت نقل شد معلوم گردید  که هیچیک از این ادله وافی به مقصود قائلین به حجیت قول صحابه نمی باشد . لازم به ذکر است که بیشتر اهل سنت بویژه متاخرین از انان گرچه برای صحابه ارزش و اعتبار خاصی قائلند اما گفتار و سنت اصحاب از منظر انان حجیت نداشته  و ان  را  جزء سنت نبوی نمی دانند .  
از مباحثی که در موضوع حجیت قول صحابه از برخی اعلام اهل سنت نقل شد معلوم گردید  که هیچیک از این ادله وافی به مقصود قائلین به حجیت قول صحابه نمی باشد . لازم به ذکر است که بیشتر اهل سنت بویژه متاخرین از انان گرچه برای صحابه ارزش و اعتبار خاصی قائلند اما گفتار و سنت اصحاب از منظر انان حجیت نداشته  و ان  را  جزء سنت نبوی نمی دانند .  


==پانويس==
==پانویس==
{{پانویس|2}}
{{پانویس|2}}


Writers، confirmed، مدیران
۸۶٬۵۳۸

ویرایش