هذیلیه: تفاوت میان نسخه‌ها

ابو الهذیل علاف به عنوان موسس فرقه هذیلیه بود. بنا بر برخی از نقل ها، وی نخستین متفکر و متکلم مسلمان بود که از طریق مطالعه ترجمه‌های عربی آثار فیلسوفان یونان از اصول و قواعد فلسفه آگاهی یافته و درمسائل فلسفی عصرش غور کرده و با تألیف کتاب و رساله به لقب «فیلسوف معتزله» مشهور شده‌است. <ref>https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87%D8%B0%DB%8C%D9%84_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%81</ref>

در احوال وی نوشته اند که اعتزال را از ياران واصل بن عطا فرا گرفت و از طبقه ششم «معتزله» به شمار مى‏ رفت. ابو الهذيل از فلسفه يونان اطّلاع داشت و از آن اقتباس مى ‏كرد.در شرح مواقف نام وى ابو الهذيل بن حمدان العلّاف آمده است.

ابو الهذیل دارای اعتقادات خاصی بوده است که طبق اظهار نظر برخی این عقاید خود را در ابتدای امر از فلاسفه اخذ نموده

و بعد با پر و بال دادن، تبیین و توجیه، آن ها را به شکل جدیدی بیان نموده است و غالب آن ها عقایدی است که یا مخالف با اجماع و یا مخالف با اعتقادات اشاعره بوده است. وی درباره مقدورات خداوند مى‏ گفت: خداوند پس از فناى مقدوراتش، ديگر به چيزى توانايى نخواهد داشت و اهل بهشت و دوزخ سست و خاموش بمانند در آن صورت خداوند به زنده كردن مرده ‏اى و ميراندن زنده‏ اى قادر نخواهد بود.  

یعنی این که مثلا نعمت های بهشتی و عذاب های جهنم تمام شدنی است و بعد از تمام شدن آن ها اهل بهشت و اهل جهنم بی حس و بی حرکت باقی می‌مانند و توانایی هیچ کاری را ندارند و در این حال خدا هم قادر نیست تا مردگان را زنده و یا چیز  جدیدی را خلق و احداث کند.

<ref>عبد القاهر بن طاهر بن محمد البغدادی ابو منصور، الفرق بین الفرق وبیان الفرقة الناجیة، ج۱، ص۱۰۲، بیروت، دار الآفاق الجدیدة، ۱۹۷۷، چاپ دوم.</ref> معتقد بود که اهل آخرت به آن چه برای شان مقدر شده است، مجبورند مثلا  اهل بهشت به خوردن و آشاميدن و مباشرت ناچارند.

او می گفت که اهل بهشت مجبورند که از نعمت های بهشت مصرف کنند و اهل آتش هم مجبورند عذاب های جهنم را تحمل کنند.

معتقد بود که علم و قدرت خدا عين اوست. او كلام خدا را بر دو قسم  می دانست.1. كلامى كه محتاج به محل است.2. كلامى كه محتاج به محل نيست، او بر این گمان بود که كلمه تكوين يعنى كن (باش) كه خداوند فرموده سخنى حادث است و در محلى نيست.

می گفت معجزاتى را كه پيامبران نشان مى ‏دادند ثابت نمى‏ شود مگر اين كه حد اقل بيست نفر بر آن گواهى دهند و يك يا چند تن از آنان اهل بهشت باشند.ابو الهذیل بين افعال قلوب و جوارح فرق می گذاشت و می گفت وجود افعال قلوب با قدرت وى بر آن پيش از مردنش روا نيست و وجود افعال جوارح پس از مرگ و پس از عدم قدرت او جايز است و پنداشته كه مرده و ناتوان مى ‏توانند به نيرويى كه پيش از مرگ و ناتوانى داشته ‏اند فاعل افعال جوارح‏ شوند.او معرفت ها را بر دو دسته می دانست. 1. معرفتى كه باید آن را بدانیم که مربوط به شناختن خداوند و پیامبری است كه فرستاده است. 2. معرفتی است که دانستن آن اختیاری است. ابو الهذيل حركت جسم كثير الاضلاع را با حركتى كه در برخى از اجزايش وارد مى‏شود، جايز دانست و می گفت: جزء لا يتجزى هرگاه منفرد و تنها باشد، رنگ نمى‏پذيرد و اگر رنگين نباشد نمی توان آن را دید.<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 464 با ویرایش و اصلاح عبارات.</ref>

ابوالهذیل نویسنده ای  دارای آثار بسیاری بود. محمد ملطی شافعی می گوید: او 1200 کتاب نوشت که همگی جز کتاب الحجة که در اصول است، ردّیه هایی است که وی بر آراء مخالفانش نوشته است. <ref>دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج6، ص388</ref>