امام صادق پایه‌گذار علوم و حوزه‌های اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها

مدینه خودش یکى از مراکز بود، کوفه یکى از مراکز بود که ابو حنیفه در کوفه بود. بصره مرکز دیگرى بود. بعدها که در همان زمانِ امام صادق اندلس فتح شد یک مراکزى هم به تدریج در آن نواحى تشکیل شد، و هر شهرى از شهرهاى اسلامى خودش مرکزى بود.

در رأس ائمه اهل تسنن ابو حنیفه است، و نوشته ‏اند ابو حنیفه دو سال شاگرد امام بوده، و این جمله را ما در کتابهاى خود آنها مى‏خوانیم که گفته‏ اند او گفت: «لَوْ لَا السَّنَتانِ لَهَلَکَ نُعْمانُ» اگر آن دو سال نبود نعمان از بین رفته بود.

(نعمان اسم ابو حنیفه است. اسمش «نعمان بن ثابت بن زوطىّ بن مرزبان» است؛ اجدادش ایرانى هستند.)  

شافعى در دوره بعد بوده ولى او شاگردى کرده شاگردان ابو حنیفه را و خود مالک بن انس را. احمد حنبل نیز سلسله نسبش در شاگردى در یک جهت به امام مى‏رسد. و همین‏طور دیگران.

تعبیرش راجع به امام صادق چنین است: «جَعْفَرُ بْنُ‏ مُحَمَّدٍ الَّذى مَلَأَ الدُّنْیا عِلْمُهُ وَ فِقْهُهُ» جعفر بن محمد که دنیا را علم و فقاهت او پر کرد «وَ یُقالُ انَّ ابا حَنیفَةَ مِنْ تَلامِذَتِهِ وَ کَذلِکَ سُفْیانُ الثُّورىُّ» و گفته مى‏شود ابو حنیفه و سفیان ثورى- که یکى از فقها و متصوفه بزرگ آن عصر بوده- از شاگردان او بوده‏اند.

بعد مى‏گوید: «وَ یُعْتَبَرُ فِى الْواقِعِ هُوَ اوَّلُ مَنْ اسَّسَ الْمَدارِسَ الْفَلْسَفِیَّةَ الْمَشْهورَةَ فِى الْاسْلامِ» و در حقیقت اول کسى که مدارس عقلى‏  را در دنیاى اسلام تأسیس کرد او بود. «وَ لَمْ یَکُنْ یَحْضُرُ حَلْقَتَهُ الْعِلْمِیَّةَ أُولئِکَ الَّذینَ اصْبَحوا مُؤَسِّسِى الْمَذاهِبِ الْفِقْهِیَّةِ فَحَسْبُ بَلْ کانَ یَحْضُرُها طُلّابُ الْفَلْسَفَةِ وَ المُتَفَلْسِفونَ مِنْ انْحاءِ الْواسِعَة.» مى‏گوید: شاگردانش تنها فقهاى بزرگ مثل ابو حنیفه نبودند، طلاب علوم عقلى هم بودند.

حتى جرجى زیدان این مسأله را به حساب سعه صدر خلفا مى‏گذارد. داستان سید رضى را نقل مى‏کند که سید رضى- که مردى است در ردیف مراجع تقلید و مرد فوق‏العاده‏اى است و برادر سید مرتضى است- وقتى که دانشمند معاصرش «ابو اسحاق صابى»  <ref>ابو اسحاق صابى مسلمان نبود، صابئى بود( درباره مذهب صابئین خیلى حرف است. برخى گفته‏اند مذهب صابئى ریشه مجوسى داشته ولى یک نحله مسیحى است. امروز راجع به این مذهب خیلى بحثهاست که ریشه آن چیست) و بسیار دانشمند و مرد مؤدبى بود، و چون ادیب بود خیلى علاقه‏مند به ادبیّت قرآن بود و خیلى هم به آیات قرآن استشهاد مى‏کرد. ماه رمضان چیزى نمى‏خورد. مى‏گفتند تو که مسلمان نیستى چرا چیزى نمى‏خورى؟ مى‏گفت: ادب اقتضا مى‏کند که من با مردم زمان خودم هماهنگى داشته باشم.</ref>  وفات یافت قصیده‏اى در مدح او گفت‏ :