۸۶٬۱۰۷
ویرایش
نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قرآن (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۸
، ۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'كلام' به 'کلام'
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (جایگزینی متن - 'كلام' به 'کلام') |
||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
آیات قرآن عموم افراد بشر از كافر و مؤمن از آنان كه عصر رسول خدا ( ص ) را درك كردند و آنان را كه درك نكردند دعوت مىكند به اینكه پیرامون قرآن تعقل و تامل كنند، در بین آن آیات، خصوصا آیه: « أفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّه لَوَجَدُوا فِیه اخْتِلافاً كَثِیراً » دلالت روشنى دارد بر اینكه معارف قرآن معارفى است كه هر دانشمندى با تدبر و بحث پیرامون آن مىتواند آن را درك كند، و اختلافى كه در ابتدا و به ظاهر در آیات آن مىبیند بر طرف سازد، و با اینكه این آیه در مقام تحدى و بیان اعجاز قرآن است، معنا ندارد در چنین مقامى فهم قرآن را مشروط به فهم صحابه و شاگردان ایشان بدانیم، حتى معنا ندارد كه در چنین مقامى آن را مشروط به بیان رسول خدا ( ص ) بدانیم. | آیات قرآن عموم افراد بشر از كافر و مؤمن از آنان كه عصر رسول خدا ( ص ) را درك كردند و آنان را كه درك نكردند دعوت مىكند به اینكه پیرامون قرآن تعقل و تامل كنند، در بین آن آیات، خصوصا آیه: « أفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّه لَوَجَدُوا فِیه اخْتِلافاً كَثِیراً » دلالت روشنى دارد بر اینكه معارف قرآن معارفى است كه هر دانشمندى با تدبر و بحث پیرامون آن مىتواند آن را درك كند، و اختلافى كه در ابتدا و به ظاهر در آیات آن مىبیند بر طرف سازد، و با اینكه این آیه در مقام تحدى و بیان اعجاز قرآن است، معنا ندارد در چنین مقامى فهم قرآن را مشروط به فهم صحابه و شاگردان ایشان بدانیم، حتى معنا ندارد كه در چنین مقامى آن را مشروط به بیان رسول خدا ( ص ) بدانیم. | ||
چون آنچه این آیه شریفه بیان نموده یا معنایى است موافق با ظاهر آیه كه خود الفاظ آیه، آن معنا را مىفهماند، هر چند كه احتیاج به تدبر و بحث داشته باشد، و یا معنایى است كه ظاهر آیه نامبرده آن را نمىرساند خلاصه | چون آنچه این آیه شریفه بیان نموده یا معنایى است موافق با ظاهر آیه كه خود الفاظ آیه، آن معنا را مىفهماند، هر چند كه احتیاج به تدبر و بحث داشته باشد، و یا معنایى است كه ظاهر آیه نامبرده آن را نمىرساند خلاصه کلام، اینكه مىفرماید: « چرا در قرآن تدبر نمىكنید » منظورش معنایى است خلاف ظاهر این عبارت، چنین سخنى مناسب مقام تحدى نیست، و حجت با آن تمام نمىشود، و این بسیار روشن است..[[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftn16|[16]]] | ||
.ایشان ادامه می دهد: استغنای قرآن در تفسیر به غیر خود منافاتی با رجوع به روایات در بیان تفصیلی احکام و نظائر ان نخواهد داشت: | .ایشان ادامه می دهد: استغنای قرآن در تفسیر به غیر خود منافاتی با رجوع به روایات در بیان تفصیلی احکام و نظائر ان نخواهد داشت: | ||
| خط ۱۳۱: | خط ۱۳۱: | ||
ایشان در این زمینه می فرماید: | ایشان در این زمینه می فرماید: | ||
در گروه بسیارى از روایات تفسیرى كه از این خاندان رسیده طریقه استدلال به آیه اى براى آیه دیگر، و استشهاد به یك معنا بر معناى دیگر به كار رفته، و این درست نیست مگر وقتى كه معنا معنایى باشد كه در افق فهم شنونده باشد، و ذهن شنونده بتواند مستقلا آن را درك كند، چیزى كه هست به او سفارش كنند از فلان طریق معین در این | در گروه بسیارى از روایات تفسیرى كه از این خاندان رسیده طریقه استدلال به آیه اى براى آیه دیگر، و استشهاد به یك معنا بر معناى دیگر به كار رفته، و این درست نیست مگر وقتى كه معنا معنایى باشد كه در افق فهم شنونده باشد، و ذهن شنونده بتواند مستقلا آن را درك كند، چیزى كه هست به او سفارش كنند از فلان طریق معین در این کلام تدبر كن..[[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftn24|[24]]] | ||
===9-تمسک به روایات در اثبات استغناء فهم و تفسیر قرآن از غیر خود -حتی روایات- :=== | ===9-تمسک به روایات در اثبات استغناء فهم و تفسیر قرآن از غیر خود -حتی روایات- :=== | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
[[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref3|[3]]] رک به: زبده البیان فی احکام القرآن ص 2 : وروی عن عبدالله بن عباس أنه قسم وجوه التفسیر على أربعة أقسام: تفسیر | [[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref3|[3]]] رک به: زبده البیان فی احکام القرآن ص 2 : وروی عن عبدالله بن عباس أنه قسم وجوه التفسیر على أربعة أقسام: تفسیر | ||
لا یعذر أحد بجهالته، وتفسیر تعرفه العرب | لا یعذر أحد بجهالته، وتفسیر تعرفه العرب بکلامها، وتفسیر یعلمه العلماء، و تفسیر لا یعلمه إلا الله عز وجل: فأما الذی لا یعذر أحد بجهالته، فهو ما یلزم الكافة من الشرائع التی فی القرآن، وجمل دلائل التوحید وأما الذی تعرفه العرب بلسانها | ||
فهو حقائق اللغة ومصوغ | فهو حقائق اللغة ومصوغ کلامهم وأما الذی یعلمه العلماء فهو تأویل المتشابه و فروع الأحكام وأما الذی لا یعلمه إلا الله عز وجل فهو ما یجری مجرى الغیوب وقیام الساعة تم کلامه. | ||
[4]: وأمّا | [4]: وأمّا کلام ابن عبّاس: فمعناه واضح لا غبار علیه، وهو أنّ معانی القرآن بعضها من ضروریّات الدین یعرفه المسلمون كوجوب الصلاة والزكاة والحجّ إمّا من القرآن أو من غیره، وبعضها من ضروریّات اللغة یعرفها كلّ عارف بها، وبعضها من النظریّات لا یعلمها إلاّ العلماء. | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۵: | ||
[[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref6|[6]]] البرها ن فی تفسیر القرآن ص 6-5....فأقول: إذا عرفت ذلك[6] فقد رأیت عكوف أهل الزمان على تفسیر من لم یرووه عن أهل العصمة ( سلام الله علیهم )، الذین نزل التنزیل والتأویل فی بیوتهم، وأوتوا من العلم ما لم یؤته غیرهم، بل كان یجب التوقف حتى یأتی تأویله عنهم، لأن علم التنزیل والتأویل فی أیدیهم، فما جاء عنهم ( علیهم السلام ) فهو النور والهدى، وما جاء عن غیرهم فهو الظلمة والعمى.ایشان در ادامه شگفتی شان را از برخی علمای معانی و بیان که ادعا می کنند به اسرار الهی در قرآن واقفند ذکر می کند: | [[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref6|[6]]] البرها ن فی تفسیر القرآن ص 6-5....فأقول: إذا عرفت ذلك[6] فقد رأیت عكوف أهل الزمان على تفسیر من لم یرووه عن أهل العصمة ( سلام الله علیهم )، الذین نزل التنزیل والتأویل فی بیوتهم، وأوتوا من العلم ما لم یؤته غیرهم، بل كان یجب التوقف حتى یأتی تأویله عنهم، لأن علم التنزیل والتأویل فی أیدیهم، فما جاء عنهم ( علیهم السلام ) فهو النور والهدى، وما جاء عن غیرهم فهو الظلمة والعمى.ایشان در ادامه شگفتی شان را از برخی علمای معانی و بیان که ادعا می کنند به اسرار الهی در قرآن واقفند ذکر می کند: | ||
والعجب كل العجب من علماء علمی المعانی والبیان، حیث زعموا أن معرفة هذین العلمین تطلع على مكنون سر الله جل جلاله من تأویل القرآن قال بعض أئمتهم: ویل ثم ویل لمن تعاطى التفسیر وهو فی هذین العلمین راجل وذلك أنهم ذكروا أن العلمین مأخوذان من استقراء تراكیب | والعجب كل العجب من علماء علمی المعانی والبیان، حیث زعموا أن معرفة هذین العلمین تطلع على مكنون سر الله جل جلاله من تأویل القرآن قال بعض أئمتهم: ویل ثم ویل لمن تعاطى التفسیر وهو فی هذین العلمین راجل وذلك أنهم ذكروا أن العلمین مأخوذان من استقراء تراكیب کلام العرب البلغاء، باحثان عن مقتضیات الأحوال والمقام كالحذف، والإضمار، والفصل، والوصل، والحقیقة، والمجاز، وغیر ذلك. ولا ریب أن محل ذلك من كتاب الله جل جلاله تحتاج معرفة إلى العلم به من أهل التنزیل والتأویل، - وهم أهل البیت ( علیهم السلام ) - الذین علمهم الله سبحانه وتعالى، فلا ینبغی معرفة ذلك إلا منهم، ومن تعاطى معرفته من غیرهم ركب متن عمیاء، وخبط خبط عشواء، فما ذا بعد الحق إلا الضلال فأنى تصرفون ؟ | ||
مقدمة فی أصول التفسیر ص -9- یجب أن یعلم أن النبی صلى الله علیه وسلم بَیَّنَ لأصحابه معانی القرآن كما بین لهم ألفاظه، فقوله تعالى: {لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ } [ النحل: 44 ] یتناول هذا وهذا، [7] | مقدمة فی أصول التفسیر ص -9- یجب أن یعلم أن النبی صلى الله علیه وسلم بَیَّنَ لأصحابه معانی القرآن كما بین لهم ألفاظه، فقوله تعالى: {لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ } [ النحل: 44 ] یتناول هذا وهذا، [7] | ||
| خط ۱۸۱: | خط ۱۸۱: | ||
[[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref13|[13]]] مقدمه فی اصول التفسیر ص 47-46- مجموعه الفتاوی ج 13ص370 وقال شعبة بن الحجاج وغیره: أقوال التابعین فی الفروع لیست حجة، فكیف تكون حجة فی التفسیر ؟ یعنی أنها لا تكون حجة على غیرهم ممن خالفهم،...وهذا صحیح، أما إذا أجمعوا على الشىء فلا یرتاب فی كونه حجة؛ فإن اختلفوا فلا یكون قول بعضهم حجة على بعض ولا على من بعدهم، ویرجع فی ذلك إلى لغة القرآن، أو السنة، أو عموم لغة العرب، أو أقوال الصحابة فی ذلك.- انتهی – | [[نقد و بررسی ادله قائلین به لزوم مرجعیت روایات در تفسیر قران#%20ftnref13|[13]]] مقدمه فی اصول التفسیر ص 47-46- مجموعه الفتاوی ج 13ص370 وقال شعبة بن الحجاج وغیره: أقوال التابعین فی الفروع لیست حجة، فكیف تكون حجة فی التفسیر ؟ یعنی أنها لا تكون حجة على غیرهم ممن خالفهم،...وهذا صحیح، أما إذا أجمعوا على الشىء فلا یرتاب فی كونه حجة؛ فإن اختلفوا فلا یكون قول بعضهم حجة على بعض ولا على من بعدهم، ویرجع فی ذلك إلى لغة القرآن، أو السنة، أو عموم لغة العرب، أو أقوال الصحابة فی ذلك.- انتهی – | ||
التبیان فی تفسیر القرآن ج 1ص 3-6: والذی نقول فی ذلك: إنه لا یجوزان یكون فی | التبیان فی تفسیر القرآن ج 1ص 3-6: والذی نقول فی ذلك: إنه لا یجوزان یكون فی کلام الله تعالى وکلام نبیه تناقض وتضاد وقد قال الله تعالى: " انا جعلناه قرآنا عربیا " وقال:" بلسان عربی مبین " وقال " وما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه " وقال: " فیه تبیان كل شئ " وقال: " ما فرطنا فی الكتاب من شئ " فكیف یجوز ان یصفه بأنه عربی مبین، وانه بلسان قومه، وانه بیان للناس ولا یفهم بظاهره شئ ؟ وهل ذلك إلا وصف له باللغز والمعمى الذی لا یفهم المراد به إلا بعد تفسیره وبیانه ؟ وذلك منزه عن القرآن وقد مدح الله أقواما على استخراج معانی القرآن فقال: " لعلمه الذین یستنبطونه منهم "، [14]وقال فی قوم یذمهم حیث لم یتدبروا القرآن، ولم یتفكروا فی معانیه: " أفلا یتدبرون القرآن أم على قلوب وقال النبی صلى الله علیه وآله. ( انی مخلف فیكم الثقلین: كتاب الله، وعترتی أهل بیتی ) فبین ان الكتاب حجة، كما أن العترة حجة. وكیف یكون حجة ما لا یفهم به شئ ؟ وروى عنه علیه السلام أنه قال: ( إذا جاءكم عنی حدیث، فاعرضوه على كتاب الله، فما وافق كتاب الله فاقبلوه، وما خالفه فاضربوا به عرض الحائط ) وروی مثل ذلك عن أئمتنا علیهم السلام، وكیف یمكن العرض على كتاب الله، وهو لا یفهم به شئ ؟ وكل ذلك یدل على أن ظاهر هذه الأخبار متروك. | ||
[15] | [15] | ||
| خط ۱۸۸: | خط ۱۸۸: | ||
المیزان ج 3ص 84 : أن الآیات التی تدعو الناس عامة من كافر أو مؤمن ممن شاهد عصر النزول أو غاب عنه إلى تعقل القرآن وتأمله والتدبر فیه وخاصة قوله تعالى: " أ فلا یتدبرون القرآن ولو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیرا النساء - 82 تدل دلالة واضحة على أن المعارف القرآنیة یمكن أن ینالها الباحث بالتدبر والبحث ویرتفع به ما یترائى من الاختلاف بین الآیات والآیة فی مقام التحدی ولا معنى لارجاع فهم معانی الآیات والمقام هذا المقام إلى فهم الصحابة وتلامذتهم من التابعین حتى إلى بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم فإن ما بینه إما أن یكون معنى یوافق ظاهر | المیزان ج 3ص 84 : أن الآیات التی تدعو الناس عامة من كافر أو مؤمن ممن شاهد عصر النزول أو غاب عنه إلى تعقل القرآن وتأمله والتدبر فیه وخاصة قوله تعالى: " أ فلا یتدبرون القرآن ولو كان من عند غیر الله لوجدوا فیه اختلافا كثیرا النساء - 82 تدل دلالة واضحة على أن المعارف القرآنیة یمكن أن ینالها الباحث بالتدبر والبحث ویرتفع به ما یترائى من الاختلاف بین الآیات والآیة فی مقام التحدی ولا معنى لارجاع فهم معانی الآیات والمقام هذا المقام إلى فهم الصحابة وتلامذتهم من التابعین حتى إلى بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم فإن ما بینه إما أن یكون معنى یوافق ظاهر الکلام فهو مما یؤدى إلیه اللفظ ولو بعد التدبر والتأمل والبحث وإما أن | ||
یكون معنى لا یوافق الظاهر ولا أن | یكون معنى لا یوافق الظاهر ولا أن الکلام یؤدی إلیه فهو مما لا یلائم التحدی ولا تتم به الحجة وهو ظاهر -ترجمه از تفسیر المیزان ج 3ص 130-131 استفاده شده است -. [16] | ||
[17] رک به: المیزان ج 3ص 83-84 نعم تفاصیل الاحكام مما لا سبیل إلى تلقیه من غیر بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم كما أرجعها القرآن إلیه فی قوله تعالى: " وما آتاكم الرسول فخذوه وما نهاكم عنه فانتهوا " الحشر - 7وما فی معناه من الآیات وكذا تفاصیل القصص والمعاد مثلا- ترجمه از کتاب: ترجمه تفسیر المیزان ج 3ص 131 | [17] رک به: المیزان ج 3ص 83-84 نعم تفاصیل الاحكام مما لا سبیل إلى تلقیه من غیر بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم كما أرجعها القرآن إلیه فی قوله تعالى: " وما آتاكم الرسول فخذوه وما نهاكم عنه فانتهوا " الحشر - 7وما فی معناه من الآیات وكذا تفاصیل القصص والمعاد مثلا- ترجمه از کتاب: ترجمه تفسیر المیزان ج 3ص 131 | ||
| خط ۱۹۷: | خط ۱۹۷: | ||
المیزان ج 3ص85: على أن الأخبار المتواترة عنه صلى الله علیه وآله وسلم المتضمنة لوصیته بالتمسك بالقرآن والاخذ به وعرض الروایات المنقولة عنه صلى الله علیه وآله وسلم على كتاب الله لا یستقیم معناها إلا مع كون جمیع ما نقل عن النبی صلى الله علیه وآله وسلم مما یمكن استفادته من الكتاب ولو توقف ذلك على بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم كان من الدور الباطل وهو ظاهر- ترجمه از ترجمه المیزان ج 3ص 132 | المیزان ج 3ص85: على أن الأخبار المتواترة عنه صلى الله علیه وآله وسلم المتضمنة لوصیته بالتمسك بالقرآن والاخذ به وعرض الروایات المنقولة عنه صلى الله علیه وآله وسلم على كتاب الله لا یستقیم معناها إلا مع كون جمیع ما نقل عن النبی صلى الله علیه وآله وسلم مما یمكن استفادته من الكتاب ولو توقف ذلك على بیان النبی صلى الله علیه وآله وسلم كان من الدور الباطل وهو ظاهر- ترجمه از ترجمه المیزان ج 3ص 132 | ||
. [19]. المیزان ج 3ص85 على أن ما ورد به النقل من | . [19]. المیزان ج 3ص85 على أن ما ورد به النقل من کلام الصحابة مع قطع النظر عن طرقه لا یخلو عن الاختلاف فیما بین الصحابة أنفسهم بل عن الاختلاف فیما نقل عن الواحد منهم على ما لا یخفى على المتتبع المتأمل فی أخبارهم- ترجمه از ترجمه المیزان ج 3ص132 | ||