۸۷٬۷۷۵
ویرایش
تاریخ علم تفسیر و طبقات مفسران فریقین از منظر علامه طباطبائی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
تاریخ علم تفسیر و طبقات مفسران فریقین از منظر علامه طباطبائی (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۴ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۵۴
، ۱۴ مارس ۲۰۲۲جایگزینی متن - ' :' به ':'
جز (جایگزینی متن - 'می نویسد' به 'می‌نویسد') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - ' :' به ':') |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
===1-طبقات مفسران اهل سنت=== | ===1-طبقات مفسران اهل سنت=== | ||
علامه طباطبائی ره در کتاب " القرآن فی الاسلام "تحت عنوان: التفسیر وظهوره وتطوره" معتقد است علم تفسیر از زمان پیامبر ص شروع گردید و بعد از صحابه تا کنون ادامه یافته است.<ref>القرآن فی الاسلام ص 52-53: بدأ التفسیر وبیان معانی ألفاظ القرآن وعباراته من عصر الرسول صلى الله علیه وآله وسلم ، وکان هو المعلم الأول للقرآن الکریم وتوضیح مقاصده وحل ما غمض من عباراته ، قال تعالى ( وأنزلنا إلیک الذکر لتبین للناس ما نزل إلیهم ). وقال : ( هو الذی بعث فی الأمیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة ) وفی عصر النبی وبأمر منه اشتغل جماعة من الصحابة بقراءة القرآن وحفظه وضبطه ، وهم الذین یسمون بالقراء . وبعد الصحابة استمر المسلمون فی التفسیر ولا زال حتى الآن فیهم مفسرون .</ref> | علامه طباطبائی ره در کتاب " القرآن فی الاسلام "تحت عنوان: التفسیر وظهوره وتطوره" معتقد است علم تفسیر از زمان پیامبر ص شروع گردید و بعد از صحابه تا کنون ادامه یافته است.<ref>القرآن فی الاسلام ص 52-53: بدأ التفسیر وبیان معانی ألفاظ القرآن وعباراته من عصر الرسول صلى الله علیه وآله وسلم ، وکان هو المعلم الأول للقرآن الکریم وتوضیح مقاصده وحل ما غمض من عباراته ، قال تعالى ( وأنزلنا إلیک الذکر لتبین للناس ما نزل إلیهم ). وقال: ( هو الذی بعث فی الأمیین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته ویزکیهم ویعلمهم الکتاب والحکمة ) وفی عصر النبی وبأمر منه اشتغل جماعة من الصحابة بقراءة القرآن وحفظه وضبطه ، وهم الذین یسمون بالقراء . وبعد الصحابة استمر المسلمون فی التفسیر ولا زال حتى الآن فیهم مفسرون .</ref> | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
جمعی از صحابه نظیر ابی بن کعب و ...بعد از رحلت نبی اکرم ص به تفسیر قرآن مشغول شدند. <ref>القرآن فی الاسلام ص-53اشتغل جماعة من الصحابة بالتفسیر بعد أن ارتحل الرسول صلى الله علیه وآله وسلم إلى الرفیق الأعلى ، ومنهم أبی بن کعب وعبدالله بن مسعود وجابر بن عبدالله الأنصاری وأبو سعید الخدری وعبدالله بن الزبیر وعبدالله بن عمر وأنس وأبو هریرة وأبو موسى ، وکان أشهرهم عبدالله بن عباس .</ref> | جمعی از صحابه نظیر ابی بن کعب و ...بعد از رحلت نبی اکرم ص به تفسیر قرآن مشغول شدند. <ref>القرآن فی الاسلام ص-53اشتغل جماعة من الصحابة بالتفسیر بعد أن ارتحل الرسول صلى الله علیه وآله وسلم إلى الرفیق الأعلى ، ومنهم أبی بن کعب وعبدالله بن مسعود وجابر بن عبدالله الأنصاری وأبو سعید الخدری وعبدالله بن الزبیر وعبدالله بن عمر وأنس وأبو هریرة وأبو موسى ، وکان أشهرهم عبدالله بن عباس .</ref> | ||
ایشان منهج صحابه را در تفسیر قرآن، بیان روایات نبوی در ذیل ایات دانسته و معتقدند که اسناد و دلالات بسیاری از انها مبتلا به ضعف است . <ref>القرآن فی الاسلام ص53 : کان منهج هؤلاء فی التفسیر أنهم ینقلون ما یسمعوه من النبی صلى الله علیه وآله وسلم فی معانی الآیات بشکل أحادیث مسندة وبلغت هذه الأحادیث کلها إلى نیف وأربعین ومائتی حدیث أسانید کثیر منها ضعیفة ومتون بعضها منکرة لا یمکن الرکون إلیها</ref> | ایشان منهج صحابه را در تفسیر قرآن، بیان روایات نبوی در ذیل ایات دانسته و معتقدند که اسناد و دلالات بسیاری از انها مبتلا به ضعف است . <ref>القرآن فی الاسلام ص53: کان منهج هؤلاء فی التفسیر أنهم ینقلون ما یسمعوه من النبی صلى الله علیه وآله وسلم فی معانی الآیات بشکل أحادیث مسندة وبلغت هذه الأحادیث کلها إلى نیف وأربعین ومائتی حدیث أسانید کثیر منها ضعیفة ومتون بعضها منکرة لا یمکن الرکون إلیها</ref> | ||
ایشان در تبیین ضعف روایات تفسیری و عدم اعتبار انها می‌نویسد : | ایشان در تبیین ضعف روایات تفسیری و عدم اعتبار انها می‌نویسد: | ||
از انجا که برخی از روایات تفسیری موجود بدون اسناد به رسول ص می‌باشند مفسرین اهل سنت در قرون بعد چنین پنداشتند که صحابه بدلیل انکه علمشان را از پیامبر ص گرفته اند از اینرو روایات مذکور مستند به ان حضرت خواهد بود در حالی که این ادعا فاقد دلیل می‌باشد. | از انجا که برخی از روایات تفسیری موجود بدون اسناد به رسول ص می‌باشند مفسرین اهل سنت در قرون بعد چنین پنداشتند که صحابه بدلیل انکه علمشان را از پیامبر ص گرفته اند از اینرو روایات مذکور مستند به ان حضرت خواهد بود در حالی که این ادعا فاقد دلیل می‌باشد. | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
ایشان طبقه سوم مفسرین اهل سنت را بعنوان شاگردان تابعین دانسته و در معرفی انان و نیز منهج تفسیری شان می‌نویسد : | ایشان طبقه سوم مفسرین اهل سنت را بعنوان شاگردان تابعین دانسته و در معرفی انان و نیز منهج تفسیری شان می‌نویسد: | ||
اینان که شاگردان تابعین می‌باشند منهج تفسیری شان بر نقل روایات تفسیری از پیامبر ص یا از صحابه بود؛ هر چند گاهی نیز این روایات را بدون اسناد و درقالب اراء خویش بیان می‌کردند در حالی که متاخرین – در اثر عدم اگاهی - با انها معامله حدیث نبوی می‌کردند. <ref>القرآن فی الاسلام ص55- ( الطبقة الثانیة ) هم التابعون ، وهم تلامذة مفسری الصحابة ، وهم مجاهد وسعید بن جبیر وعکرمة وضحاک . ومن هذه الطبقة أیضا الحسن البصری وعطاء بن أبی رباح وعطاء بن أبی مسلم وأبی العالیة ومحمد بن کعب القرطی وقتادة وعطیة وزید بن أسلم وطاوس الیمانی. ( الطبقة الثالثة ) تلامذة الطبقة الثانیة ، کربیع بن انس وعبدالرحمن بن زید بن أسلم وأبوصالح الکلبی ونظرائهم. کان من منهج التابعین فی التفسیر أنهم ینقلونه أحیانا بصورة أحادیث عن الرسول الکریم أو الصحابة ، وأحیانا ینقلونه بشکل نظریات خاصة بلا اسنادها إلى أحد ، فعامل متأخروالمفسرین مع هذه الأقوال معاملة الأحادیث النبویة واعتبروها أحادیث موقوفة.ویطلق على الطبقتین الأخیرتین لفظة قدماء المفسرین .</ref> | اینان که شاگردان تابعین می‌باشند منهج تفسیری شان بر نقل روایات تفسیری از پیامبر ص یا از صحابه بود؛ هر چند گاهی نیز این روایات را بدون اسناد و درقالب اراء خویش بیان می‌کردند در حالی که متاخرین – در اثر عدم اگاهی - با انها معامله حدیث نبوی می‌کردند. <ref>القرآن فی الاسلام ص55- ( الطبقة الثانیة ) هم التابعون ، وهم تلامذة مفسری الصحابة ، وهم مجاهد وسعید بن جبیر وعکرمة وضحاک . ومن هذه الطبقة أیضا الحسن البصری وعطاء بن أبی رباح وعطاء بن أبی مسلم وأبی العالیة ومحمد بن کعب القرطی وقتادة وعطیة وزید بن أسلم وطاوس الیمانی. ( الطبقة الثالثة ) تلامذة الطبقة الثانیة ، کربیع بن انس وعبدالرحمن بن زید بن أسلم وأبوصالح الکلبی ونظرائهم. کان من منهج التابعین فی التفسیر أنهم ینقلونه أحیانا بصورة أحادیث عن الرسول الکریم أو الصحابة ، وأحیانا ینقلونه بشکل نظریات خاصة بلا اسنادها إلى أحد ، فعامل متأخروالمفسرین مع هذه الأقوال معاملة الأحادیث النبویة واعتبروها أحادیث موقوفة.ویطلق على الطبقتین الأخیرتین لفظة قدماء المفسرین .</ref> | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
ایشان مولفین علم تفسیر را طبقه چهارم مفسران اهل سنت دانسته و در معرفی منهج تفسیری شان می‌نویسد: | ایشان مولفین علم تفسیر را طبقه چهارم مفسران اهل سنت دانسته و در معرفی منهج تفسیری شان می‌نویسد: | ||
روش تفسیری اینان نقل اقوال صحابه و تابعین در کتب تفسیری شان بوده و عده کمی از انان نظیر ابن طبری گاه دیدگاه خویش را در کیفیت جمع روایات تفسیری بیان نموده اند . <ref>القرآن فی الاسلام ص 56 : ( الطبقة الرابعة ) أوائل المؤلفین فی علم التفسیر ، کسفیان ابن عیینة ووکیع بن الجراح وشعبة بن الحجاج وعبد بن حمید وغیرهم ومن هذه الطبقة أیضا ابن جریر الطبری صاحب التفسیر المشهور.ومنهج هذه الطبقة من المفسرین کان نقل أقوال الصحابة والتابعین بشکل أحادیث فی مؤلفاتهم التفسیریة بدون ذکر آرائهم الخاصة إلا أن ابن جریر فی تفسیره قد یبدی رأیه فی ترجیح بعض الأحادیث على بعضها وکیفیة الجمع بینها .</ref> | روش تفسیری اینان نقل اقوال صحابه و تابعین در کتب تفسیری شان بوده و عده کمی از انان نظیر ابن طبری گاه دیدگاه خویش را در کیفیت جمع روایات تفسیری بیان نموده اند . <ref>القرآن فی الاسلام ص 56: ( الطبقة الرابعة ) أوائل المؤلفین فی علم التفسیر ، کسفیان ابن عیینة ووکیع بن الجراح وشعبة بن الحجاج وعبد بن حمید وغیرهم ومن هذه الطبقة أیضا ابن جریر الطبری صاحب التفسیر المشهور.ومنهج هذه الطبقة من المفسرین کان نقل أقوال الصحابة والتابعین بشکل أحادیث فی مؤلفاتهم التفسیریة بدون ذکر آرائهم الخاصة إلا أن ابن جریر فی تفسیره قد یبدی رأیه فی ترجیح بعض الأحادیث على بعضها وکیفیة الجمع بینها .</ref> | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
( الطبقة الخامسة ) المفسرون الذین نقلوا الأحادیث فی تفاسیرهم بحذف الأسانید واکتفوا بنقل الأقوال والآراء. | ( الطبقة الخامسة ) المفسرون الذین نقلوا الأحادیث فی تفاسیرهم بحذف الأسانید واکتفوا بنقل الأقوال والآراء. | ||
ایشان بنقل از سیوطی می‌نویسد: اغاز ورود روایات جعلی و زمینه اختلاط احادیث صحیح با احادیث دروغین از این مرحله اغاز شده است : قال السیوطی: فدخل من هنا الدخیل والتبس الصحیح بالعلیل.... | ایشان بنقل از سیوطی می‌نویسد: اغاز ورود روایات جعلی و زمینه اختلاط احادیث صحیح با احادیث دروغین از این مرحله اغاز شده است: قال السیوطی: فدخل من هنا الدخیل والتبس الصحیح بالعلیل.... | ||
ایشان در معرفی طبقه ششم مفسرین اهل سنت می‌نویسد: | ایشان در معرفی طبقه ششم مفسرین اهل سنت می‌نویسد: | ||
اینان کسانی هستند که بعد از پیدایش علوم گوناگون نظیر : ادبیات، کلام ، عرفان به تدوین تفسیر پرداختند از اینرو هر یک به تناسب تخصص علمی شان به تفسیر قرآن پرداختند . <ref>القرآن فی الاسلام ص 58 : ( الطبقة السادسة ) المفسرون الذین کتبوا التفسیر بعد ظهور العلوم المختلفة ونضجها ، فکتب کل منهم حسب اختصاصه وفی العلم الذی أتقنه : فالنحوی أدرج المباحث النحویة کالزجاج والواحدی وأبی حیان ، والأدیب أورد المباحث البلاغیة کالزمخشری فی کشافه ، والمتکلم اهتم بالمباحث الکلامیة کالفخرالرازی فی تفسیره الکبیر والصوفی غاص فی المباحث الصوفیة کابن العربی وعبدالرزاق الکاشانی فی تفسیریهما ، والأخباری ملأ کتابه بالأحادیث کالثعلبی فی تفسیره ، والفقیه جاء بالمسائل الفقهیة کالقرطبی فی تفسیره وقد خلط جماعة آخرون فی تفسیرهم بین العلوم المختلفة کما نشاهده فی تفسیر روح المعانی وروح البیان وتفسیر النیسابوری. | اینان کسانی هستند که بعد از پیدایش علوم گوناگون نظیر: ادبیات، کلام ، عرفان به تدوین تفسیر پرداختند از اینرو هر یک به تناسب تخصص علمی شان به تفسیر قرآن پرداختند . <ref>القرآن فی الاسلام ص 58: ( الطبقة السادسة ) المفسرون الذین کتبوا التفسیر بعد ظهور العلوم المختلفة ونضجها ، فکتب کل منهم حسب اختصاصه وفی العلم الذی أتقنه: فالنحوی أدرج المباحث النحویة کالزجاج والواحدی وأبی حیان ، والأدیب أورد المباحث البلاغیة کالزمخشری فی کشافه ، والمتکلم اهتم بالمباحث الکلامیة کالفخرالرازی فی تفسیره الکبیر والصوفی غاص فی المباحث الصوفیة کابن العربی وعبدالرزاق الکاشانی فی تفسیریهما ، والأخباری ملأ کتابه بالأحادیث کالثعلبی فی تفسیره ، والفقیه جاء بالمسائل الفقهیة کالقرطبی فی تفسیره وقد خلط جماعة آخرون فی تفسیرهم بین العلوم المختلفة کما نشاهده فی تفسیر روح المعانی وروح البیان وتفسیر النیسابوری. | ||
</ref> | </ref> | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
ایشان انگاه به تبیین طبقات مفسرین شیعه و منهج تفسیری انان پرداخته و در معرفی طبقه اول می‌نویسد : | ایشان انگاه به تبیین طبقات مفسرین شیعه و منهج تفسیری انان پرداخته و در معرفی طبقه اول می‌نویسد: | ||
طبقه نخست کسانی هستند که روایات تفسیری را از پیامبر ص و اهل بیت ع نقل نموده اند .<ref>القرآن فی الاسلام ص60 ( الطبقة الأولى ) : الذین رووا التفسیر عن النبی صلى الله علیه وآله وسلم وأئمة أهل البیت علیهم السلام وأدرجوا الأحادیث فی مؤلفاتهم المتفرقة ، کزرارة ومحمد بن مسلم ومعروف وجریر وأشباههم. | طبقه نخست کسانی هستند که روایات تفسیری را از پیامبر ص و اهل بیت ع نقل نموده اند .<ref>القرآن فی الاسلام ص60 ( الطبقة الأولى ): الذین رووا التفسیر عن النبی صلى الله علیه وآله وسلم وأئمة أهل البیت علیهم السلام وأدرجوا الأحادیث فی مؤلفاتهم المتفرقة ، کزرارة ومحمد بن مسلم ومعروف وجریر وأشباههم. | ||
</ref> | </ref> | ||
ایشان طبقه دوم مفسرین امامیه را مولفان کتب تفسیری دانسته و در بیان مقایسه منهج تفسیری طبقه دوم مفسرین شیعه با طبقه چهارم اهل سنت می‌نویسد : | ایشان طبقه دوم مفسرین امامیه را مولفان کتب تفسیری دانسته و در بیان مقایسه منهج تفسیری طبقه دوم مفسرین شیعه با طبقه چهارم اهل سنت می‌نویسد: | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
ایشان در ادامه به عدم ضبط دقیق قاصله زمانی ایندو طبقه می‌نویسد : از انجا که عصر ائمه ع حدود سیصد سال بطول انجامید و روش مفسرین طبقه دوم امامیه در تمامی این مدت اکتفا به نقل احادیث و اجتناب از ارائه نظریات خویش بود از اینرو تبیین فاصله زمانی دقیق این طبقه با طبقه چهارم مفسران اهل سنت امری دشوار می‌باشد . <ref>القرآن فی الاسلام ص61 : ومن الواضح أن الزمن الذی کان یمکن الأخذ فیه عن الأئمة علیهم السلام کان طویلا بلغ نحوا من ثلاثمائة سنة ، فکان من الطبیعی أن لا یضبط الترتیب الزمنی لهاتین الطبقتین بصورة دقیقة ، بل کانتا متداخلتین من الصعوبة بمکان التفریق الدقیق بینهما .</ref> | ایشان در ادامه به عدم ضبط دقیق قاصله زمانی ایندو طبقه می‌نویسد: از انجا که عصر ائمه ع حدود سیصد سال بطول انجامید و روش مفسرین طبقه دوم امامیه در تمامی این مدت اکتفا به نقل احادیث و اجتناب از ارائه نظریات خویش بود از اینرو تبیین فاصله زمانی دقیق این طبقه با طبقه چهارم مفسران اهل سنت امری دشوار می‌باشد . <ref>القرآن فی الاسلام ص61: ومن الواضح أن الزمن الذی کان یمکن الأخذ فیه عن الأئمة علیهم السلام کان طویلا بلغ نحوا من ثلاثمائة سنة ، فکان من الطبیعی أن لا یضبط الترتیب الزمنی لهاتین الطبقتین بصورة دقیقة ، بل کانتا متداخلتین من الصعوبة بمکان التفریق الدقیق بینهما .</ref> | ||
ایشان طبقه سوم مفسرین شیعه را عالمانی می داند که با تخصص های علمی خاص شان نظیر ادبیات ، کلام ، حدیث و ... به تفسیر قرآن می پرداختند.<ref>القرآن فی الاسلام ص 61-62 ( الطبقة الثالثة ) أصحاب العلوم المختلفة ، کالشریف الرضی فی تفسیره الأدبی والشیخ الطوسی فی تفسیره الکلامی المسمى بالتبیان والمولى صدرالدین الشیرازی فی تفسیره الفلسفی والمیبدی الکونابادی فی تفسیره الصوفی والشیخ عبد علی الحویزی والسید هاشم البحرانی والفیض الکاشانی فی تفاسیرهم نور الثقلین والبرهان والصافی. وهناک جماعة جمعوا فی تفسیرهم بین العلوم المختلفة ، ومنهم الشیخ الطبرسی فی تفسیره مجمع البیان الذی یبحث فیه عن اللغة والنحو والقراءة والکلام والحدیث وغیرها - انتهی –</ref> | ایشان طبقه سوم مفسرین شیعه را عالمانی می داند که با تخصص های علمی خاص شان نظیر ادبیات ، کلام ، حدیث و ... به تفسیر قرآن می پرداختند.<ref>القرآن فی الاسلام ص 61-62 ( الطبقة الثالثة ) أصحاب العلوم المختلفة ، کالشریف الرضی فی تفسیره الأدبی والشیخ الطوسی فی تفسیره الکلامی المسمى بالتبیان والمولى صدرالدین الشیرازی فی تفسیره الفلسفی والمیبدی الکونابادی فی تفسیره الصوفی والشیخ عبد علی الحویزی والسید هاشم البحرانی والفیض الکاشانی فی تفاسیرهم نور الثقلین والبرهان والصافی. وهناک جماعة جمعوا فی تفسیرهم بین العلوم المختلفة ، ومنهم الشیخ الطبرسی فی تفسیره مجمع البیان الذی یبحث فیه عن اللغة والنحو والقراءة والکلام والحدیث وغیرها - انتهی –</ref> | ||