روزه: تفاوت میان نسخه‌ها

بر پایه آیه 184 بقره / 2 روزه از ناتوانان بر آن، ساقط است و باید فدیه بپردازند: « اَیّامـًا مَعدودتٍ ... وعَلَى الَّذینَ یُطیقونَهُ فِدیَةٌ طَعامُ مِسکینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیرًا فَهُوَ خَیرٌ لَهُ واَن تَصُومُوا خَیرٌ لَکُم ». دیدگاه‌هاى متعددى درباره مراد از « الَّذینَ یُطیقونَهُ » هست: 1. آیه درباره همه مکلفان است: در صدر اسلام خدا همگان را میان روزه گرفتن و افطار و پرداخت فدیه به جاى روزه آزاد گذاشته؛ ولى روزه گرفتن را از افطار بهتر دانست. سپس این حکم با آیه « فَمَن شَهِدَ مِنکُمُ الشَّهرَ فَلیَصُمهُ » نسخ و تنها به مسافران و بیماران براى افطار اجازه داده شد .<ref>جامع‌البيان، ج 2، ص 180؛ احكام القرآن، جصاص، ج 1، ص 216؛ مجمع البيان، ج 2، ص 10.</ref>

 

 

2.آیه درباره کسانى‌است که نخست توان روزه را دارا بوده‌اند و سپس بر اثر عوارضى، همچون باردارى یا پیرى، ناتوان گردیده‌اند .<ref>احكام القرآن، جصاص، ج 1، ص 216؛ مجمع البيان، ج 2، ص 10.</ref> این معنا در برخى روایات اهل بیت علیهم‌السلام نیز آمده است .<ref>من لا يحضره الفقيه، ج 2، ص 133 - 134؛ الكافى، ج 4، ص 116.</ref>

 

براساس این نظریه باید در آیه جمله « ثم صاروا بحیث لا یطیقونه » یا کلمه « لا » قبل از « یطیقونه » در تقدیر گرفته شود .<ref>مجمع البيان، ج 2، ص 10؛ تفسير جامع آيات الاحكام، ج 3، ص 144.</ref>

 

3. آیه در مورد کسانى است که همه توان خود را به کار گرفته و روزه را با رنج به جا مى‌آورند ،<ref>التفسير الكبير، ج 5 ، ص 87 ؛ الميزان، ج 2، ص 11.</ref> چنان‌که در لغت نیز ماده « طوق » به همین معنا به کار رفته است .<ref>مفردات، ص 313، «طوق».</ref>

 

 

بر این اساس، بسیارى از مفسران و فقیهان شیعه <ref>مجمع البيان، ج 2، ص 10؛ مختلف الشيعه، ج 3، ص 542 - 548؛ جواهرالكلام، ج 17، ص 145.</ref>  و اهل سنت <ref>التفسير الكبير، ج 5 ، ص 87 ؛ المجموع، ج 6، ص 257 - 258؛ المغنى، ج 3، ص 77 - 80 .</ref> پیرانى که روزه گرفتن براى آنان طاقت‌فرسا باشد، مبتلایان عطش شدید و زنان باردار و شیرده را از مصادیق آیه شمرده و افطار کردن روزه را بر آنان واجب یا جایز شمرده‌اند؛ همچنین بر پایه آیه یادشده، اینان باید به جاى روزه، مسکینى را غذا دهند: « فِدیَةٌ طَعامُ مِسکینٍ » ( بقره / 2، 184 )؛ به نظر بیشتر فقیهان امامیه یک مد طعام؛ ولى به دیده برخى دو مد طعام. پیروان نظریه نخست، آن را بر استحباب حمل کرده‌اند .<ref>مختلف الشيعه، ج 3، ص 546 ؛ مستند الشيعه، ج 10، ص 379.</ref>

 

 

فقیهان اهل سنت نیز مقدار اطعام مذکور را یک مد یا نصف صاع از گندم یا جو یا خرما دانسته‌اند .<ref>المبسوط، سرخسى، ج 3، ص 101؛ المغنى، ج 3، ص 78؛ اعانة الطالبين، ج 2، ص 248.</ref>سپس قرآن در ادامه، انجام دادن عمل نیک از سوى مؤمنان را براى انجام دهندگان آن خیر مى‌شمرد: « فَمَن تَطَوَّعَ خَیرًا فَهُوَ خَیرٌ لَهُ ». ( بقره / 2، 184 ) به نظر برخى، مراد دادن یک مد طعام اضافه به مسکین یا اطعام به بیشتر از یک مسکین است؛ ولى بعضى مراد از آن را مطلق انجام دادن کار نیک دانسته‌اند .<ref>جامع البيان، ج 2، ص 193 - 194؛ مجمع البيان، ج ، ص 11.</ref> برخى نیز « تطوع » را به معناى انجام دادن عمل با رضایت قلبى دانسته و گفته‌اند کسى که روزه را با رضایت قلبى انجام دهد، براى او بهتر خواهد بود <ref>الميزان، ج 2، ص 13.</ref>

 

 

برگرفته از : دائره المعارف قرآن کریم