سوره آل عمران: تفاوت میان نسخه‌ها

سيرى در زندگى [[مريم]] و [[عيسى]]؛ مبارزه اى منطقى با [[يهود]] و [[مسيحيت]]؛ حقايقى در مورد جهان و عوامل انحراف از حق؛ عبرت آموزى از شكست ها و پيروزى ها<ref>تفسير قرآن مهر، ج 3، ص 21.</ref>.

[[آل عمران]]، زهراء، طيبة، کنز، امان، مجادله، استغفار، معينه<ref>البحر المحيط فی التفسير، ج3، ص9.</ref>.

* «سوره آل عمران»؛ منظور از [[عمران]] در اين سوره پدر [[حضرت مريم(س)]] میباشد زيرا که در اين سوره از آيه سیوپنج تا پنجاه‌وپنج در مورد قصه حضرت مريم(س) و حضرت عيسی (ع) صحبت شده است و اسمی از [[حضرت موسی(ع)]] نيامده است<ref>الموسوعة القرآنية، خصائص‌السور،ج 2، ص 4.</ref>.

* «سوره زهراء»؛ سوره آل عمران به همراه [[سوره بقره]] زهراوين نام‌گذاری شده‌اند<ref>الدر المنثور فی التفسير بالمأثور، ج1، ص 18.</ref> يعنی دو سوره نوراني<ref>بصائر ذوی التميز فی لطائف کتاب العزيز، ج1، ص 134.</ref>.

* «سوره طيبه»؛ سعيد بن منصور در سنن خود از ابوعطاف نقل کرده است که اسم اين سوره طيبه است<ref>سنن سعيد بن منصور، جلد 3، ص 1138 (تفسير سوره آل عمران).</ref>. تفسير القاسمی علت اين نام‌گذاری را به خاطر اينکه برخی اوصاف افراد پاکيزه را در آيه‌ای آورده است عنوان کرده است<ref>تفسير القاسمی المسمی حقائق التاويل، ج 2، ص 253.</ref>. الصَّابِرينَ وَ الصَّادِقينَ وَ الْقانِتينَ وَ الْمُنْفِقينَ وَ الْمُسْتَغْفِرينَ بِالْأَسْحارِ<ref>آل عمران، آيه117</ref>.

* «سوره کنز»؛ به خاطر حديثی از [[ابن‌مسعود]] که سوره آل عمران را گنج ناميده است. «نعم كنز الصعلوك سورة آل عمران يقوم بها فی آخر الليل<ref>الجامع لأحکام القرآن، ج 4، ص 2</ref>» . يا به خاطر دربرداشتن اسرار عيسويه<ref>تفسير القاسمی المسمی حقائق التاويل، ج 2، ص 253.</ref>.

* «سوره امان»؛ به خاطر اينکه هر کسی به آنچه که در سوره آل عمران است تمسک بجويد از اشتباه در موردش ايمن میماند<ref>همان</ref>.

* «سوره مجادله»؛ به خاطر نزول بيش از هشتاد آيه از سوره آل عمران در مورد مجادله [[پيامبر(ص)]] با نصارای نجران<ref>همان</ref>.

* «سوره استغفار»؛ به خاطر آيۀ هفده سوره آل عمران که مي فرمايد: وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحار<ref>همان</ref>.

* «سوره معينه»؛ اين اسم را ابو حيان در تفسيرش آورده است اما علت خاصی برايش ذکر نشده است<ref>البحر المحيط فی التفسير، ج3، ص 9</ref>.

مهمترين اهداف سوره آل عمران عبارتند از:

* بيان حقيقت دربارۀ جهان بزرگ؛  

* بيان عوامل انحراف مردم از معرفت حق و عمل به آن؛  

* بيان گويايى از زندگى مريم و تولد عيسى(ع) و برخى پيامبران ديگر؛

* مبارزۀ منطقى با [[يهوديان]]، [[مسيحيان]] و [[مشركان]]؛  

* بيان آموزه هاى تربيتى پيروزى و شكست در جنگ بدر و احد<ref>تفسير قرآن مهر، ج3، ص 24.</ref>.

محورهاى اصلى بحثهاى سوره آل عمران، موارد زير است:

* بخش مهمى از آن از توحيد و صفات [[خداوند]] و [[معاد]] و معارف اسلامى بحث مى كند؛

* بخش ديگرى پيرامون [[جهاد]] و دستورات مهم و ظريفى در اين زمينه و همچنين درسهاى عبرتى كه در دو غزوه مهم اسلامى (بدر و احد) بود سخن مى گويد، و همچنين شرح امدادهاى الهى نسبت به [[مؤمنان]] و حيات جاويدان شهيدان راه خدا؛

* در قسمتى از اين سوره، به يك سلسله احكام اسلامى در زمينه لزوم [[وحدت]] صفوف [[مسلمين]] و [[خانه كعبه]] و فريضه [[حج]] و [[امر به معروف و نهى از منكر]] و [[تولى و تبرى]] (دوستى با دوستان حق و دشمنى با دشمنان حق) و مساله امانت، و انفاق در راه خدا و ترك [[دروغ]] و مقاومت و پايمردى در مقابل دشمن و صبر و شكيبايى در مقابل مشكلات و آزمايشهاى مختلف الهى و ذكر خداوند در هر حال، اشارات پر معنايى شده است؛

* براى تكميل اين بحثها، بخشى از تاريخ انبياء از جمله: [[آدم]] و [[نوح]] و [[ابراهيم]] و [[موسى]] و [[عيسى]] و ساير انبياء عليهم‌السلام و داستان مريم عليهاالسلام و مقامات اين زن بزرگ، و توطئه هاى پيروان متمرد حضرت موسى و عيسی عليهماالسلام در برابر [[اسلام]]، نيز ذكر شده است.

* مطالب سوره آل عمران چنان به هم مربوط و هماهنگ است كه گويى همۀ آنها يك جا نازل شده است<ref>تفسير نمونه، ج2، ص 408</ref>.

[[ابیبن‌كعب]] از رسول‌اكرم(ص) نقل كرده است كه فرمود: «هر كس سوره آل عمران را بخواند خداوند به هر آيه اى امانى براى گذشت از پل [[دوزخ]] به او عطا میكند».

[[ابن‌عباس]] میگويد: پيامبر(ص) فرمود: «هر كه سوره آل عمران را در [[روز جمعه]] بخواند تا وقتى كه خورشيد غروب كند خدا و [[فرشتگان]] براى او درود مى فرستند».

==نور و سايه در قيامت==

بريده میگويد: [[نبى اكرم(ص)]] فرمود: «[[سوره بقره]] و سوره آل عمران را ياد بگيريد زيرا آنها دو نور هستند و در [[روز قيامت]] براى كسى كه آنها را بداند مانند دو ابر يا دو پرده يا دو صف از پرندگان بر او سايه مى اندازند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج3، ص 222</ref>».

==تاثير در باروري==

در روايتی پيامبر اكرم(ص) فرموده اند اگر سوره آل عمران به زعفران نوشته شود و زنى كه حمل بر نمیدارد با خود همراه كند به اذن خداوند حامله گردد و اگر آنرا بر درخت يا نخلى ببندند ميوه آن درخت بسيار شود و اگر شخصى كه معيشت او به سختى میگذرد با زعفران بنويسد و همراه خود كند خداوند او را گشايشى دهد و روزى او را برساند<ref>تفسير جامع، ج1، ص 406</ref>.

سوره آل عمران در [[مدينه]] بر پيامبر اسلام(ص) نازل شده است<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج3، ص 222</ref>.

از آن جا كه سوره آل عمران بعد از [[سوره انفال]] و قضاياى جنگ «بدر» و «احد» و «حمراءالاسد» و قبل از [[سوره احزاب]] (و [[جنگ احزاب]] كه در سال پنجم اتفاق افتاد<ref>ر. ك مقاصد و اهداف قرآن، ص 57</ref>) فرود آمده، مى توان گفت كه اين سوره حدود سال چهارم هجرى نازل شده است<ref>تفسير قرآن مهر، ج3، ص23</ref>.

نزول سوره آل‌عمران در سال چهارم هجری و پس از سوره انفال در هنگامی بود كه پيش از آن حكومت پيامبر(ص) به خاطر تشريع قوانين و مقررات جامعه اسلامی و پيروزی در جنگ بدر، تا حدودی استقرار يافته و مسلمانان را در موقعيت ممتازی قرار داده بود. همين امر هشداری جدی برای دشمنان اسلام به حساب میآمد<ref>الفرقان فی تفسير القرآن بالقرآن، ج 5، ص 9</ref>.

از سويی شکست مسلمانان در جنگ احد، دشمنان اسلام از يهوديان، مسيحيان و مشركان را نسبت به مقابله با اسلام بیباک‌تر کرد و هر كدام به گونه اى در صدد خاموش كردن نور اسلام برآمدند. پس از اين شکست عبرت آموز، [[قريش]] و ديگر احزاب مشرك عرب به يك صف درآمدند تا ضربه نهايى را (در [[خندق]]) فرود آورند. اهل كتاب، از يهوديان متن جزيره گرفته تا مسيحيان حاشيه آن، هماهنگ شدند تا با احتجاج‌ها و جدال‌ها و تشكيك‌ها، ضربه‌ای فكرى و روحى به مسلمانان بزنند<ref>پرتوى از قرآن، ج 5، ص6</ref>، و از طرف ديگر دو امپراتورى بزرگِ آن زمان، يعنی [[ايران]] و [[روم]] نيز نسبت به حکومت نوپاى اسلام حساس شده بودند<ref>الميزان فی تفسير القرآن، ج 3، ص6</ref>.

اين مطالب همگی بيانگر اين معناست که اين سوره در زمانی نازل شده است که مردم از يهودی و مسيحی و مشرك همه بر عليه اسلام قيام كرده بودند و مسلمانان به شدت در حال دفاع از حوزه دين بودند و لحظه اى امنيت نداشتند. از اين رو بايد همه توان خود را برای مقابله با آنان بسيج میکردند<ref>همان</ref>. در اين هنگام سوره مبارکه آل‌عمران نازل شد و راه مقابله با دشمنان را به مؤمنان يادآور شد. با توجه به فضای نزول سوره آل‌عمران، میتوان «بيان راهکارهای ايجاد و تقويت انسجام درونی جامعه دينی و کسب آمادگی لازم برای مقابله با دشمنان نظامی و فرهنگي» را مقصود و غرض اصلی سوره دانست. اين مقصود را بسياری از مفسران برگزيده‌اند و آن را با عبارت‌های مختلف بيان کرده‌اند<ref>الموسوعة القرآنية، خصائص‌السور، ج 2، ص23؛ مواهب‌الرحمان فی تفسير القرآن، ج 5، ص5 ؛ تفسير أحسن‌الحديث، ج 2، ص3.</ref>.

=ويژگى=

سوره آل عمران با حروف مقطعه شروع شده است و يکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره های بقره، آل عمران، نساء، مائدة، انعام، اعراف و أنفال به همراه توبه را سبع طوال می گويند ولی برخی ديگر هفتمی را يونس می دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نيست (اين قول سعيد بن جبير می باشد)<ref>المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص 373 ، مفاتيح الأسرار و مصابيح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>

روايت از رسول خدا(ص) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت سوره طوال را به جاى تورات و سوره هاى مئين را به جاى انجيل و سوره هاى مثانى را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره هاى مفصّل فزونى بخشيد<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34</ref>.  

اين احتمال خيلى به ذهن نزديك مى رسد كه سوره آل عمران همه اش يكباره نازل شده باشد، براى اينكه آياتش كه دويست آيه است ظهورى روشن در بهم پيوستگى و انسجام دارد، و از اول تا به آخر متناسب با هم است، و پيداست كه همه اغراض آنها بهم مربوط است<ref>ترجمه تفسير الميزان، ج 3، ص: 4</ref>.