۸۷٬۸۱۰
ویرایش
فقه مقارن، به مثابه رویکردی برای تقریب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'می توان' به 'می‌توان'
جز (جایگزینی متن - '¬' به '') |
جز (جایگزینی متن - 'می توان' به 'می‌توان') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
فقه مقارن که فقه تطبیقی نیز نامیده شده بر گونه‌ای از عرضه فقه اطلاق می شود که به گردآوری آراء و نظرات و فتاوای عالمان اسلامی مذاهب مختلف در مسائل فرعی فقهی در کنار هم می پردازد. این گردآوری اقوال و نظرات فقهی، گاه، بدون موازنه و داوری بین نظریات مختلف فقهی از حیث دلیل و مدرک بوده که اصطلاح فقه مقارن در عصر حاضر عمدتاً به این معنا بکار می‌رود<ref>ر.ک: جناتی،کیهان اندیشه، شماره 59، ص 35</ref> و گاه در کنار جمع آوری اقوال و آراء فقهای مذاهب مختلف، به ارائه دلیل هریک از اقوال وبررسی و موازنه‌ی آنها نیز پرداخته شده است که از این نوع دوّم در گذشته به «علم الخلاف» یا «الخلافیات» تعبیر می شده است.<ref>ر.ک: حکیم، الاصول العامة للفقه المقارن، ج1،ص13.</ref> | فقه مقارن که فقه تطبیقی نیز نامیده شده بر گونه‌ای از عرضه فقه اطلاق می شود که به گردآوری آراء و نظرات و فتاوای عالمان اسلامی مذاهب مختلف در مسائل فرعی فقهی در کنار هم می پردازد. این گردآوری اقوال و نظرات فقهی، گاه، بدون موازنه و داوری بین نظریات مختلف فقهی از حیث دلیل و مدرک بوده که اصطلاح فقه مقارن در عصر حاضر عمدتاً به این معنا بکار می‌رود<ref>ر.ک: جناتی،کیهان اندیشه، شماره 59، ص 35</ref> و گاه در کنار جمع آوری اقوال و آراء فقهای مذاهب مختلف، به ارائه دلیل هریک از اقوال وبررسی و موازنه‌ی آنها نیز پرداخته شده است که از این نوع دوّم در گذشته به «علم الخلاف» یا «الخلافیات» تعبیر می شده است.<ref>ر.ک: حکیم، الاصول العامة للفقه المقارن، ج1،ص13.</ref> | ||
علمای بزرگ شیعه امامیه از دیرباز به نگارش فقه مقارن و تدریس آن اشتغال داشته اند. این امر فواید متعدّدی داشت که از جمله آنها | علمای بزرگ شیعه امامیه از دیرباز به نگارش فقه مقارن و تدریس آن اشتغال داشته اند. این امر فواید متعدّدی داشت که از جمله آنها می‌توان دفاع از فقه شیعه و تبیین غنای آن در مقایسه با فقه مذاهب دیگر، روشن شدن ابعاد مسائل فقهی با کنارهم قرار دادن اقوال مذاهب مختلف و کمک به انتخاب قول برتر یاد کرد. | ||
==تبیین رویکرد فقه مقارن== | ==تبیین رویکرد فقه مقارن== | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
مرحوم زین الدّین عاملی معروف به شهید ثانی نیز در بعلبک لبنان مدرسه فقه مذاهب اسلامی را تأسیس کرد و با جا انداختن ضرورت یادگیری فقه مذاهب مختلف در جهان اسلام، موجب روی آوردن پژوهندگان این گونه مباحث به مدرسه مذکور گردید. ایشان با تسلّط فراوانی که نسبت به فتاوای تمامی مذاهب معروف اسلامی‌داشت افزون بر تدریس کتابهای مذاهب مختلف در آن مدرسه مرجعی قابل اطمینان نیز جهت اخذ فتاوای مذاهب گوناگون برای پیروان آنها محسوب می شد.<ref>ر.ک: جناتی،محمد ابراهیم، کیهان اندیشه، شماره 59، ص 48</ref> | مرحوم زین الدّین عاملی معروف به شهید ثانی نیز در بعلبک لبنان مدرسه فقه مذاهب اسلامی را تأسیس کرد و با جا انداختن ضرورت یادگیری فقه مذاهب مختلف در جهان اسلام، موجب روی آوردن پژوهندگان این گونه مباحث به مدرسه مذکور گردید. ایشان با تسلّط فراوانی که نسبت به فتاوای تمامی مذاهب معروف اسلامی‌داشت افزون بر تدریس کتابهای مذاهب مختلف در آن مدرسه مرجعی قابل اطمینان نیز جهت اخذ فتاوای مذاهب گوناگون برای پیروان آنها محسوب می شد.<ref>ر.ک: جناتی،محمد ابراهیم، کیهان اندیشه، شماره 59، ص 48</ref> | ||
علمای اهل سنّت نیز با نگاه فقه مقارن به تألیفات زیادی دست زده اندکه به عنوان نمونه | علمای اهل سنّت نیز با نگاه فقه مقارن به تألیفات زیادی دست زده اندکه به عنوان نمونه می‌توان از کتاب «الحجة علی اهل المدینة» تألیف محمد بن الحسن الشیبانی(م189ق)، «اختلاف العلماء» تألیف محمد بن نصر المروزی(م294ق)، «اختلاف الفقهاء» تألیف محمدبن جریرالطبری(م310ق)، «بدایة المجتهد و نهایة المقتصد» تألیف ابن رشد القرطبی(م 595ق) و «الذخیرة» تألیف شهاب‌الدین احمدبن ادریس القرافی(م 684ق) نام برد. لکن اغلب قریب به اتفاق مؤلفین این آثار، نظرات فقهای امامیه را در این کتب ذکر نکرده و تنها به ذکر اقوال فقهای اهل سنّـت از مذاهب گوناگون بسنده کرده اند .<ref>ر.ک: جناتی، کیهان اندیشه ، شماره 59، ص 43-42</ref> | ||
در بین علمای متأخّر اهل سنّت که با رویکرد فقه مقارن دست به تألیف زده اند | در بین علمای متأخّر اهل سنّت که با رویکرد فقه مقارن دست به تألیف زده اند می‌توان از دکتر وهبة الزحیلى نویسنده کتاب«الفقه الاسلامی و أدلّته»، احمد محمّدالحصرى نویسنده«اختلاف الفقهاء و القضایا المتعلقة به فى الفقه الاسلامی‌المقارن» و حسن احمدالخطیب نویسنده‌ی کتاب«الفقه المقارن» نام برد. | ||
در سالهای اخیر نیز وزارت امور اوقاف مصر در قاهرة مجموعه ای 20 جلدی تحت عنوان «موسوعة الفقه الاسلامی» با رویکرد فقه مقارن را تحت نظر المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة منتشر کرده است که تلاش مبارک و قابل تحسینی است. | در سالهای اخیر نیز وزارت امور اوقاف مصر در قاهرة مجموعه ای 20 جلدی تحت عنوان «موسوعة الفقه الاسلامی» با رویکرد فقه مقارن را تحت نظر المجلس الاعلی للشئون الاسلامیة منتشر کرده است که تلاش مبارک و قابل تحسینی است. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
نکته دیگر این که هرچند نویسنده آثار یاد شده با روی کرد فقه مقارن دست به تألیف برده اند و نگاه تقریبی در این تألیفات داشته اند اما لزوماً به این معنا نیست که آنان به مقوله تقریب، صرفاً از دریچه فقه نگاه می‌کرده اند و طرفداران تقریب فقهی به معنای یاد شده یعنی تبیین مشترکات بین مذاهب از طریق فقه مقارن بوده‌اند. | نکته دیگر این که هرچند نویسنده آثار یاد شده با روی کرد فقه مقارن دست به تألیف برده اند و نگاه تقریبی در این تألیفات داشته اند اما لزوماً به این معنا نیست که آنان به مقوله تقریب، صرفاً از دریچه فقه نگاه می‌کرده اند و طرفداران تقریب فقهی به معنای یاد شده یعنی تبیین مشترکات بین مذاهب از طریق فقه مقارن بوده‌اند. | ||
اصولاً چون در قرون مـتأخّر دعوت تقریب، به معنای کنونی مطرح نبوده، طبیعی است که تقریر واضحی هم از تقریب فقهی به معنای توسعه مشترکات از طریق فقه مقارن در دسترس نیست لکن نوع عملکرد این بزرگان نشان از نگاه فقهی آنان به مقوله تقریب دارد و این نگاه را | اصولاً چون در قرون مـتأخّر دعوت تقریب، به معنای کنونی مطرح نبوده، طبیعی است که تقریر واضحی هم از تقریب فقهی به معنای توسعه مشترکات از طریق فقه مقارن در دسترس نیست لکن نوع عملکرد این بزرگان نشان از نگاه فقهی آنان به مقوله تقریب دارد و این نگاه را می‌توان در کنار نگاه های دیگر به تقریب، مطرح کرده و به بررسی آن پرداخت. | ||
==مبانی این رویکرد== | ==مبانی این رویکرد== | ||
یکی از مبانی تقریب با رویکرد تبیین مشترکات از طریق فقه مقارن را | یکی از مبانی تقریب با رویکرد تبیین مشترکات از طریق فقه مقارن را می‌توان آیه شریفه: «فبشّر عباد الذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه»<ref>زمر، آیه 17و 18</ref> به شمار آورد. بر اساس این آیه،کسانی که استدلالهای مختلف را می شنوند و بهترین را برمی گزینند مورد بشارت خداوند قرار گرفته اند. بنابراین باید فضایی برای عرضه اقوال مختلف وجود داشته باشد تا انتخاب بهترین میسور باشد. | ||
کنارهم قرار دادن استدلالهای مختلف فقهی مذاهب به خودی خود | کنارهم قرار دادن استدلالهای مختلف فقهی مذاهب به خودی خود می‌تواند قدرت انتخاب برترین نظر را به انسان بدهد. فقه مقارن چنین فضایی را برای پیروان مذاهب به وجود می آورد تا در دایره فقه، استدلالهای گوناگون مذاهب را در مورد مسائل فقهی بشنوند و از فضای اتّهام و بدبینی نسبت به یکدیگر رهایی پیدا کنند. | ||
==پانویس ها== | ==پانویس ها== | ||