ضراریه: تفاوت میان نسخه‌ها

ضرار بن عمرو غطفانی ضبّی کوفی قاضی (م حدود 230 هـ) از فقها و از سران [[معتزله]] بوده که بعدا به جبریه گرویده و فرقه ضراریه به او منسوب است. <ref>ابن‌حزم، علی بن احمد، جمهره انساب العرب, ص249</ref> <ref>ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا،  ج10, ص544</ref> ضرار از شاگردان و اصل بن عطا بود و در ادامه با وی مخالفت کرد.<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 323 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> و به جبریه گروید<ref>.سید مرتضی، رسائل المرتضی, ج2, ص182.</ref>ابن تیمیه ضراریه را از جَهمیه به حساب آورده است. <ref>ابن تیمیه، الرسالة البعلبکیة، ص391</ref>احمد بن یحیی بن مرتضی و ابوالقاسم بلخی نیز ایشان را از زمره مجبّره محسوب کرده اند.<ref>بلخی ابوالقاسم، بیان الادیان، ص85</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص349</ref> ا<ref>حمد بن یحیی بن مرتضی،المنیة و الامل فی شرح الملل و النحل، ص34</ref>

ضرار بن عمرو همه کارها را آفریده خدا مى ‏دانست و اختیار و استطاعت را پیش از «فعل» و پس از فعل و با فعل جایز مى ‏شمرد و مى‏‌گفت: انسان غیر از حواس پنج‏ گانه، حس ششمى هم دارد که در روز قیامت خداوند را با آن حس مى ‏بیند و ماهیت او را در مى ‏یابد.

این فرقه معتقدند که پس از رسول خدا صلوات الله علیه، «حجت» منحصر به «اجماع» است و آن چه در احکام دین از اخبار آحاد منقول شده است را جایز نمی شمرند. به عقیده ضرار، امامت غیر قرشى جایز است و اگر قرشى و نبطى هر دو باشند، نبطى را بر قرشى برترى می‌دهد و می گوید که چون پیروان نبطى کمترند، پس اگر امام با شرع مخالفت کند،او را می‌توان آسان تر خلع کرد. حفص الفرد از بزرگان «مجبره» که ابو عمر کنیه داشت و اهل مصر بود، این عقیده را که در قیامت می‌توان با حس ششم خدا را مشاهده کرد، از ضرار بن عمرو گرفته است. مقریزى در «الخطط» این فرقه را تحت عنوان مجبره که همان «جبریه» و مخالفان «قدریه» باشند آورده است و می گوید آنان کسانى بودند که در نفى استطاعت و توانایى از بندگان خدا در افعال شان زیاده روی کردند. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref> ضرار بن عمرو همچنین در ایمان عموم مسلمانان شک داشته و معتقد بود که ما نمی دانیم شاید در باطن آنان، شرک و کفر باشد. <ref>مقدسی مطهر، البدء و التاریخ، ج5، ص146</ref> <ref>اسفرایینی شهفور، التبصیر فی الدین، ص105</ref> <ref>بغدادی عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، ص</ref> 223 <ref>اشعری ابوالحسن،  مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، ج1، ص339</ref> <ref>شهرستانی محمد،الملل و النحل، ج1، ص82</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص343</ref>

ضرار بن عمرو همچنین معتقد است که ذاتا در آتش گرما و در برف سرما و در زیتون چربی و در عسل شیرینی و در صبر تلخی و در عروق خون نیست ولی خداوند آن ها را در هنگام لمس کردن چشیدن و بریدن خلق مى ‏کند.

<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 خورشیدی، چاپ اول، ص 324 با ویرایش و اصلاح در عبارات.</ref>، <ref>ذهبی محمد بن احمد، تاریخ اسلام، ج16, ص475.</ref>