۸۷٬۷۷۵
ویرایش
جهمیه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جهمیّه''' از جمله فرقه‌های جبرگرای کلامی در [[اسلام]] است که بنیانگذارش شخصی به نام [[جهم بن صفوان]] بوده است. این فرقه در قرن‌های سوم و چهارم هجری قمری از جمله فرقه‌های مطرح بوده و در زمان‌های بعدی | '''جهمیّه''' از جمله فرقه‌های جبرگرای کلامی در [[اسلام]] است که بنیانگذارش شخصی به نام [[جهم بن صفوان]] بوده است. این فرقه در قرن‌های سوم و چهارم هجری قمری از جمله فرقه‌های مطرح بوده و در زمان‌های بعدی به افول گراییده است. جهمیه برای اراده انسان هیچ نقشی قایل نیست، بکله مطابق با عقاید آن‌ها، جهان فقط یک خالق یا یک فاعل دارد آن هم خداوند است. بنابراین، انسان فاعل واقعی افعال خویش نیست، بلکه استناد فاعلیت به وی از روی مجاز است. بیان این عقیده نشان می‌دهد که جهمیه در مقایسه با سایر فرقه‌هایی که مشی جبرگرایی دارند، روش سخت‌گیرانه‌تری را اتخاذ کرده است. نکته قابل توجه این که اکنون میراث مکتوبی از جهمیه در دست ما نیست، بلکه آرای و عقاید این فرقه را دیگر متکلمان مخالف جهمیه از جمله [[ابوالحسن اشعری]] نقل و تحلیل کرده‌اند. | ||
==معرفی جهمیه== | ==معرفی جهمیه== | ||
جهمیه از فرقه‌های قدیمی کلامی و صاحب نام است به گونه‌ای که در منابع کلامی هر کجا بحث از عقاید مذاهب و مکاتب به میان می‌آید، به | جهمیه از فرقه‌های قدیمی کلامی و صاحب نام است به گونه‌ای که در منابع کلامی هر کجا بحث از عقاید مذاهب و مکاتب به میان می‌آید، به این فرقه و موسس و آرای آن نیز به طور پُر‌رنگ اشاره می‌شود. با این حال هیچ متن و سندی از عقاید این فرقه در دسترس نیست و گزارش‌‌هایی که امروزه موجود است، تنها اطلاعات اندک اما مستندی به ما می‌دهد که به فاصله حد‌اقل نیم قرن پس از مرگ جهم بن صفوان و به قلم متکلمان مخالف جهمیه نگاشته شده است که البته با تفاوت‌ها و نیز تعارض‌هایی نیز همراه است. | ||
==جهم بن صفوان== | ==جهم بن صفوان== | ||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
<ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۱۰، ص ۲۹، چاپ علی شیری، بیروت، ۱۴۰۸/۱۹۸۸.</ref> <ref>ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج ۲، ص ۱۴۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.</ref> | <ref>ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج ۱۰، ص ۲۹، چاپ علی شیری، بیروت، ۱۴۰۸/۱۹۸۸.</ref> <ref>ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج ۲، ص ۱۴۲، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۳۹۰/۱۹۷۱.</ref> | ||
==تاثیر از | ==تاثیر از اندیشه‌های جعد بن درهم== | ||
جهم بن صفوان در [[کوفه]] با شخصی به نام [[جعد بن درهم]] آشنا شد. این آشنایی موجب شد تا عقاید جعد بن درهم بدون واسطه بر وی اثر بگذارد.<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، خلق افعال العباد، ج۱، ص۳۰، چاپ عبدالرحمان عمیره، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.</ref> <ref>ابن‌تیمیه، بیان تلبیس الجهمیة فی تأسیس بدعهم الکلامیة، ج ۱، ص ۴۴۸، چاپ محمد بن عبدالرحمان بن قاسم، (مؤسسه قرطبه) ۱۳۹۲</ref> <ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۳۸۲.</ref> <ref> سمعانی عبدالکریم، الانساب، ج ۲، ص ۱۳۳.</ref> <ref>بن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۲۴۶.</ref> <ref> ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۳۸۲ </ref> جهم موضع تنزیهی و قول به خلق قرآن را از جعد فراگرفته است، اما در زمینه قدر با او موافق نبوده و از مُجَبِّره (گروهی که به جبر انسان معتقد بودند) محسوب می‌‌شده است. | جهم بن صفوان در [[کوفه]] با شخصی به نام [[جعد بن درهم]] آشنا شد. این آشنایی موجب شد تا عقاید جعد بن درهم بدون واسطه بر وی اثر بگذارد.<ref>محمد بن اسماعیل بخاری، خلق افعال العباد، ج۱، ص۳۰، چاپ عبدالرحمان عمیره، بیروت ۱۴۱۱/۱۹۹۱.</ref> <ref>ابن‌تیمیه، بیان تلبیس الجهمیة فی تأسیس بدعهم الکلامیة، ج ۱، ص ۴۴۸، چاپ محمد بن عبدالرحمان بن قاسم، (مؤسسه قرطبه) ۱۳۹۲</ref> <ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۳۸۲.</ref> <ref> سمعانی عبدالکریم، الانساب، ج ۲، ص ۱۳۳.</ref> <ref>بن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۲۴۶.</ref> <ref> ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸ج ۹، ص ۳۸۲ </ref> جهم موضع تنزیهی و قول به خلق قرآن را از جعد فراگرفته است، اما در زمینه قدر با او موافق نبوده و از مُجَبِّره (گروهی که به جبر انسان معتقد بودند) محسوب می‌‌شده است. | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
'''جبر گرایی مطلق''' | '''جبر گرایی مطلق''' | ||
در تفکر این فرقه جز خدا هیچ خالق یا فاعل دیگری شناخته نمی‌شود. بنابراین، انتساب افعال به انسان از روی مجاز و مسامحه است. مثلا می‌بینیم که طلوع و غروب به خورشید نسبت داده می‌شود در حالی که خورشید نقشی در طلوع و غروبش ندارد، ولی می‌گویند خورشید طلوع یا غروب کرد.و یا چرخش سنگ آسیا را | در تفکر این فرقه جز خدا هیچ خالق یا فاعل دیگری شناخته نمی‌شود. بنابراین، انتساب افعال به انسان از روی مجاز و مسامحه است. مثلا می‌بینیم که طلوع و غروب به خورشید نسبت داده می‌شود در حالی که خورشید نقشی در طلوع و غروبش ندارد، ولی می‌گویند خورشید طلوع یا غروب کرد.و یا چرخش سنگ آسیا را به خود سنگ آسیا نسبت می‌دهند و حال آن که سنگ آسیا نقشی در چرخش خود ندارد. بنا بر این نه خورشید و نه سنگ آسیا هیچ کدام در فاعلیت خود نقشی ندارند، ولی به طور مسامحه و مجاز حرکات‌شان به خودشان نسبت داده می‌شود.<ref> بغدادی عبدالقاهر بن الطاهربن محمد، الفرق بین الفرق، ، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۷ هجری، چاپ۲ ص۱۹۴.</ref> | ||
'''ایمان و معرفت''' | '''ایمان و معرفت''' | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
جهمیه نیز همچون امامیه معتقدند که خداوند در [[قیامت]] نیز دیده نمی‌شود.<ref>شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۰ هجری، چاپ اول، ج۱، ص۹۹</ref> | جهمیه نیز همچون امامیه معتقدند که خداوند در [[قیامت]] نیز دیده نمی‌شود.<ref>شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۰ هجری، چاپ اول، ج۱، ص۹۹</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||