اعجاز قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class="wikiInfo">[[پرونده:اعجاز قرآن.jpg |جایگزین=اعجاز قرآن]]</div>

'''[[قرآن کریم]]''' معجزه جاویدان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر خاتم­ (صلی الله علیه)]] است و دربرگیرنده معارف و مفاهیم عمیقی برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال است. اولین گام برای ورود به این دریای بی‌کران شناخت دقیق و فهم صحیح آن است که فهم صحیح آن نیاز به مقدماتی از [[علوم قرآنی]] دارد. یکی از این مقدمات اعجاز قرآن است که از گذشته تاکنون مفسران و قرآن‌پژوهان به اندیشه و تأمل پیرامون آن پرداخته­‌اند.  

[[معجزه]] از ریشه «عجز» بوده و «عجز» به معانی‌ای هم‌چون بن و پایان یک شی یا به معنای ضعف به كار رفته است<ref>احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 4، ص232.</ref>؛ چنانكه [[خلیل بن احمد]] می‌نویسد:

«العجز نقیض الحزم»<ref> فراهیدی، خلیل، العین، ج1، ص216.</ref>«عجز نقیض استحكام است.»

لغویون در تبیین واژه اعجاز نیز با الهام از اصل لغویِ این واژه، ‌ آن را به معنای ناتوان كردن طرفِ مقابل خود دانسته‌اند. طریحی دراین‌باره می‌نویسد:

«الإعجاز أن یأتی الإنسان بشی‏ء یعجز خصمه و یقصر دونه<ref>طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج3، ص125 و نیز ر. ك. فیومی، مصباح المنیر، ص393.</ref>

باتوجه به این معانی می­‌توان گفت اعجاز به معنی ایجاد ناتوانی و عجز در طرف مقابل می‌باشد.

الف) [[علامه حلی|علامه حلی(ره)]] در تعریف معجزه می­‌گوید:

«معجزه، وقوع چیزی است که تحقق آن امر عادی نیست و یا سلب و نفی چیزی می­‌باشد که عادی بوده است. در معجزه لازم است تا خرق عادتی صورت بگیرد و مطابق با همان ادعای آورنده آن باشد»<ref> کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص474.</ref>

ب) [[جلال‌الدین سیوطی|جلال‌­الدین سیوطی]] معجزه را این چنین تعریف می­‌کند:

«معجزه عمل و کاری خارق‌­العاده و فوق طاقت بشری است که همراه با تحدی و معارضه طلبی است، ضمن آنکه نظیر و مانندی مانند آن وجود ندارد<ref>سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ص319.</ref>».

ج) شیخ ابوالفتح رازی، مولا [[فیض کاشانی|محسن فیض کاشانی]]، سید [[محمد جواد بلاغی]] این چنین تعریف کرده‌­اند: «معجزه کاری است خارق‌العاده و فوق طاقت بشری که با تعلیم و تعلّم بدست نمی‌­آید و مدّعی [[نبوت]] به عنایت مخصوص خدا، آن را ابراز می­‌دارد تا شاهد صدق نبوّت و ادّعایش باشد<ref>مترجم، حسینی، سیدحسین، هفده گفتار در علوم قرآنی از سه مفسّر گرانمایه، ص59.</ref>».

[[معجزه]] یک امر خارق­‌العاده‌­ای است که علتی برتر از علل طبیعی دارد. از این رو می‌توان گفت:

# ثالثا هدف معجزه اثبات [[نبوت]] شخص مدعی نبوت است، در حالیكه هدف در امور خارق عادت غیر از این است<ref>در این باره ر. ك. شیخ مفید، النكت الإعتقادیة، صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم 36 و 37،، ابوالصلاح حلبی، تقریب المعارف، ‌ص154 و 155، ‌شیخ طوسی، ‌ الاقتصاد، ص155، محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص161، ابن میثم بحرانی، ‌قواعد المرام فی علم الکلام، ص127، سدیدالدین حمصی رازی، المنقذ من التقلید، ج1، ص384، محمدرضا مظفر، عقاید الامامیة، ص52، مرتضی مطهری، وحی و نبوت، ص12، محمدتقی مصباح یزدی، ‌آموزش عقاید، ‌ ج2، ص99-103 و راه شناسی، ‌ ص123 – 133، جعفر سبحانی، محاضرات فی الالهیات، ص258 و رضایی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ص63.</ref>.

ارائه معجزه از سوی [[پیامبران]] دلیلی برای اثبات حقانیت آنها و صدق گفتارشان است. در این میان مردم دو دسته هستند. کسانی که با طهارت باطنی خود درستی گفتار پیامبران را قبول می­‌نمایند. بدون اینکه معجزه­ای برای آنها آورده شود، ولی بعضی از انسان‌ها تا زمانی که شواهد و قرائنی درباره ادعای پیامبری اشخاص نبینند به او [[ایمان]] نمی­‌آورند، لذا طبیعی است که از مدعّی پیامبری درخواست معجزه نمایند تا یقین کنند او از سوی خداست. در این صورت آوردن معجزه از سوی پیامبر، امری ضروری است<ref>مؤدّب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص15.</ref>. علامه طباطبائی دراین‌باره می‌فرماید: «اعجاز برای اثبات معارف الهی نیست، اعجاز برای اثبات رسالت و تصدیق پیامبری آنهاست»<ref>المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص82.</ref>.

از سویی دیگر می‌­توان گفت معجزه پیامبران راه را بر مدّعیان دروغین پیامبری می‌­بندد؛ زیرا همین‌که آنها ادعای پیامبری کنند، مردم از آنها معجزه می­‌خواهند و وقتی نتوانستند معجزه‌­ای ارائه دهند نادرستی ادعایشان ثابت می‎شود.

== تحدی قرآن، دلیل اعجاز آن ==

# '''دعوت جهانی''': قرآن می­‌فرماید: {{متن قرآن |لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلی‏ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ |سوره = اسراء |آیه = 88 }}؛ اگر همه افراد انسان‌ها و حتی جنّ­ها جمع شوند نمی‌­توانند مثل قرآن را بیاورند. این همانند‌خواهی و مبارزه‌طلبی یک دعوت جهانی و ضروری همه افراد بشری و جنیان است.

# '''شامل همه زمان‌ها''': این تحدی از زمان [[محمد بن عبد‌الله (خاتم الانبیا)|پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم)]] شروع شده و همچنان ادامه دارد و محدود به زمان خاصی نیست. چنانکه [[خداوند]] می‌­فرماید: {{متن قرآن |فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا وَ لَنْ تَفْعَلُوا |سوره = بقره |آیه = 24 }}؛ اگر در گذشته نتوانستید مثل قرآن را بیاورید هرگز هم نخواهید توانست.

# '''دعوت به همکاری کفر پیشگان''': خداوند در این مورد می‌­فرماید: {{متن قرآن |أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَیاتٍ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقینَ |سوره = هود |آیه = 13 }}؛ آیا کفر پیشگان می­‌گویند: رسول، قرآن را به هم بافته، بگو اگر راست می­‌گویید هر که را غیر خدا می­‌خواهید دعوت کنید و ده سوره همانند قرآن بیاورید. در این آیه از [[کافران]] به صورت گروهی و با همکاری هم خواسته شده تا اگر می­‌توانند ده سوره مثل قرآن بیاورند.

== معارضه ‌کنندگان با تحدی قرآن در طول تاریخ ==

اسود عَنسی یمنی: وی در زمان پیامبر ادعای نبوت کرد. او به [[یمن]]، نجران و صنعا حمله کرده و حاکم آنجا شد. وی که فردی کاهن و شعبده‌‌باز بود مورد لعن پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) قرار گرفت و بعد از رحلت پیامبر به دست فیروز دیلمی ایرانی کشته شد. برخی از آیات ساخته شده وی عبارتند از: «سبح اسم ربک الاعلی، الذی یسَّر علی الحبلی. فاخرج منها نمسة تسعی، من بین اضلاع و حشی فمنهم من یموت و یدسّن فی الندی، و منهم من یعیش و یبقی<ref> زمانی، محمدحسن، مستشرقان و قرآن، ص73.</ref>».

[[مسیلمه کذاب]]: وی از یمامه جنوب غربی بحرین قیام و ادعای نبوت کرد. آمده است که در سال هفتم هجری پیامبرصلی الله علیه نامه‌­ای به فرمانداری یمامه فرستاد و آنها را به [[اسلام]] دعوت کرد. مردم آنجا [[مسلمان]] شدند و گروهی را با مسیلمه نزد پیامبر فرستادند. مسیلمه وقتی به وطن برگشت ادعا کرد که با محمّد در نبوت شریک شده است و نامه‌­ای به این مضمون به پیامبر نوشت: «من مسیلمه رسول الله الی محمد رسول الله! اما بعد فان لنا نصف الارض و لقریش نصفها و لکن قریش لا ینصفون والسلام علیک».

پیامبر در پاسخ نوشت: «بسم الله الرحمن الرحیم من محمد النبی الی مسیلمة الکذّاب، اما بعد فان الارض لله یورث‌ها من یشاء من عباده و العاقبه للمتقین، والسلام علی من اتبع الهدی». یکی از آیات ساخته شده مسیلمه کذّاب از این قرار است: «الم تر الی ربک فصل بالحبلی اخرج منها شمة تسع من بین صفات وحشی. مدّتها از او خواسته شد تا دست از ادعای دروغینش بردارد ولی نپذیرفت تا اینکه سرانجام در سال یازده هجری خالد بن ولید با سپاهی فتنه او را برکند<ref> زمانی، محمدحسن، مستشرقان و قرآن، ص74.</ref>.

لازم به ذکر است که در سپتامبر 1997 شرکتی آمریکایی 4 سوره جعلی در اینترنت منتشر کرد به نام­های سورة التجسد، سورة الایمان، سورة الوصایا، سورة المسلمون که این سوره­‌ها بارها توسط فضلا نقد شده و بی ­پایگی آن اثبات شده است<ref> همان، ص77.</ref>.

اعجاز قرآن از جهات مختلفی می‌­تواند باشد. برخی از این جهات را خود قرآن درباره آنها تأکید دارد و تحدی کرده. نسبت به برخی دیگر در قرآن تحدی خاصّ وجود ندارد و نسبت به این موارد از وجوه اعجاز دیدگاه‌های مختلف وجود دارد. در ابتدا وجهی از اعجاز قرآن را که خود آیات قرآن آنها را بیان کرده می‌­پردازیم.

== هماهنگی و عدم اختلاف ==

خداوند در قرآن به این وجه از اعجاز اشاره کرده و می‌­فرماید: {{متن قرآن |أَفَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً كَثیراً |سوره = نساء |آیه = 82 }}؛ آیا به تدبر در قرآن نمی­‌اندیشند، اگر آن از سوی غیرخدا می‌­بود ناهماهنگی بسیاری در آن یافتند.

درباره اعجاز قرآن از جهت هماهنگی بر سه موضوع تأکید شده است:

# آیات قرآن از هماهنگی کامل در همه ابعادش برخوردار است.

# ملازمه و ارتباط وثیقی بین از سوی بشر بودن قرآن و راه یافتن اختلاف و ناهماهنگی فراوان در آن وجود دارد.

# این ملازمه و آن هماهنگی با تدبّر در آیات شریفه برای انسان‌ها قابل کشف و دریافتن است<ref> مصباح یزدی، محمدتقی، با نگارش محمود رجبی، قرآن‌شناسی، ج 1، ص154.</ref>.

در توضیح بیشتر می‌توان گفت: قرآن که در طول 23 سال تدریجاً در [[مکه]] و [[مدینه]] و در حالات مختلف مثلاً در جنگ و صلح و ..... بر پیامبر نازل شده است و از طرفی درباره همه امور از حِکَم و مواعظ گرفته تا مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، اعتقادی و هنری سخن گفته است، در عین حال یک یکنواختی و همسویی شگفتی در این کتاب آسمانی به چشم می‌خورد و هیچ اختلافی مشاهده نمی­‌شود. ولی اگر این کتاب، توسط دست بشری ساخته شده بود در آن موارد متعددی از اختلاف و ناهماهنگی مشاهده می­‌شد؛ زیرا انسان همواره از نقصی برخوردار است.

== فصاحت و بلاغت (اعجاز بیانی) ==

در مورد معنای لغوی بلاغت آمده است: «به نهایت رساندن معنا و اکمال آن»<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج 1، ص302.</ref>، یا بلاغت: «یعنی رساندن معنا به بهترین قالب‌های الفاظ» و فصاحت به معنای «شیوایی کلمات و روانی تلفظ آنها و گوش‌نواز بودن سخن».

برخی از محققان اعجاز بیانی را در سه شکل زیر عنوان کرده‌­اند:

الف- فصاحت در الفاظی که بر معنایی حمل می‌­شوند و عاری از پیچیدگی و روان و گویا هستند.

ج- پایه‌­ریزی نظم و سیاق بر بهترین شکل نظم<ref>مؤدب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص160.</ref>.

[[سید محمد حسین طباطبایی]] نیز اعجاز بیانی را در سه بخش بیان می­‌کند:

به ­طور خلاصه می­‌توان گفت: اعجاز بیانی قرآن در موارد زیر نهفته است:

# گزینش واژه­‌ها؛ که ویژگی کلی واژه­‌های قرآن را در استواری و درستی واژه‌­ها، آشنایی واژه‌­ها، خوش­آهنگ بودن واژه‌­ها، ادب در گزینش واژه­‌ها، نکته رسانی در گزینش واژه­‌ها، هماهنگی آهنگ واژه‌­ها با معانی، عمیق بودن واژه‌ها و ..... می‌­توان دانست<ref> عرفان، حسن، اعجاز در قرآن کریم، ص46.</ref>.

# نفی مترادفات در قرآن؛ به این معنا که هر لفظی در قرآن به جای خود به کار رفته و قابل جایگزین شدن نمی­‌باشد.

# تناسب آیات و رعایت فواصل؛ هر چند که آیات قرآن در حالات و مراحل مختلف بر پیامبر نازل شده­‌ا‌ند و هر کدام مربوط به حادثه خاصی بوده ولی مجموع آیات، در ارتباط با هم و برای هدف واحدی نازل شده­‌اند. تناسب فاصله هم از اعجاز و شگفتی‌های قرآن است. در قرآن، رعایت فواصل به بهترین شکل آن تصور شده است.

# آغاز سوره‌­ها، آغاز هر کدام از سوره­‌های قرآن نیز از بلاغت و زیبایی خاصی برخوردار است؛ بعضی با حروف مقطعه، حمد و ثنای الهی، قسم، سؤال و ..... آغاز شده‌­اند<ref> همان، ص170ـ 176.</ref>.

سوّمین وجه از وجوه اعجاز که قرآن به آن تأکید و تحدّی نموده راجع به شخصیت پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) و درس نخوانده و به مکتب نرفته بودن ایشان است. در قرآن آمده است: {{متن قرآن |وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمینِكَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُونَ |سوره = عنکبوت |آیه = 48 }}؛ و تو پیش از فرود آمدن قرآن، نوشته‌­ای را نمی‌خواندی و نه به دستانت آن را می­‌نوشتی در آن صورت یاوه‌گویان دو دل می­‌شدند.

این آیه بر این امر دلالت دارد که اعجاز قرآن با امی بودن پیامبر به گونه‌­ای مطرح می‌­شود که حتی برای یاوه‌گویان هم جای شک و تردید باقی نمی‌ماند<ref> مصباح یزدی، محمدتقی، نگارش محمد رجبی، ص179.</ref>.

همچنین در آیه دیگری هم به امی بودن پیامبر اشاره شده است:{{متن قرآن |فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ الَّذی یُؤْمِنُ بِاللَّهِ |سوره = أعراف |آیه = 158 }}؛ پس به خدا و فرستاده درس ناخوانده او که به خدا ایمان دارد، ایمان بیاورید.

در واقع پیامبری که چهل سال از عمر خود را پیش از [[بعثت]] گذارند و از او هیچ نثری و شعری دیده نشده، ولی ناگهان چنین پیامبری کتابی را عرضه می‌­دارد که عقلای روزگار در مقابلش در حیرت می­‌مانند. قرآن به این نکته اشاره کرده است: {{متن قرآن |قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَیْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فیكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ |سوره = یونس |آیه = 16 }}؛ بگو اگر خدا می­‌خواست آن را بر شما نمی‌­خواندم و خدا شما را بدان آگاه نمی‌­گردانید. قطعاً پیش از آن روزگاری در میان شما به سر برده­ام. آیا فکر نمی­‌کنید؟

این آیه در واقع زندگی قبل از بعثت پیامبر را گواه بر از سوی خدا بودن قرآن دانسته است. هم‌چنین قرآن سخن کسانی را که می­‌گفتند پیامبر معلمی رومی­‌ داشته را رد می­‌کند<ref> المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، ص63.</ref>: {{متن قرآن |وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ یَقُولُونَ إِنَّما یُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسانُ الَّذی یُلْحِدُونَ إِلَیْهِ أَعْجَمِیٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِیٌّ مُبین‏ |سوره = نحل |آیه = 103 }}؛ و نیک می­‌دانیم که آنان می‌­گویند: جز این نیست که بشری به او می­‌آموزد، زبان کسی که این نسبت را به او می‌دهند غیر عربی است و این قرآن به زبان عربی روشن است.

می‌­توان گفت که پیامبری که امّی و درس نخوانده است کتابی را آورد، که هم الفاظش و هم معانی‌­اش فوق­العاده و معجزه است و از این جهت به شخص پیامبر تحدی شده که اگر می‌­توانند مثل چنین قرآنی بیاورند<ref>مؤدّب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص87.</ref>.

یکی دیگر از وجوه اعجاز قرآن، تحدی آن به اخبار غیبی است. علامه طباطبایی در این مورد بیان می‌­نماید: خداوند در آیات زیادی به اخبار غیبی خود تحدی نموده و فرموده که اگر در آسمانی بودن این کتاب شک دارید کتابی مثل آن شامل اخبار غیبی بیاورید<ref>همان، ص64.</ref>.

به عنوان مثال فرموده است: {{متن قرآن |تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیها إِلَیْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ هذا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعاقِبَةَ لِلْمُتَّقین‏ |سوره = هود |آیه = 49 }}؛ این از خبرهای غیب است که آن را به تو [[وحی]] می­‌کنیم، پیش از این نه تو آن را می‌دانستی و نه قوم تو.

اخبار غیبی قرآن بگونه‌­ای است که هم خبر از گذشته و سرگذشت انبیای پیشین و امت‌های آن می­‌دهد و هم خبر از آینده می­‌دهد<ref> مؤدّب، سیدرضا، اعجاز قرآن، ص189.</ref>.

# این پیشگوئی‌ها قاطع و محکم است و تردید، شاید و گمان در آنها نیست.

# این پیشگوئی‌ها را بعد از تحقق ما نشان اعجاز می­‌دانیم و گرنه صرف پیشگویی که معجزه نیست. بدون تردید برخی از پیشگوئی‌های دیگر قرآن نیز حتماً تحقق خواهد یافت.

# این پیشگوئی‌ها متکی به آمار، شواهد و قرائن نیست. خبرهایی از تاریخ است بدون هیچ زمینه موجودی<ref>عرفان، حسن، اعجاز در قرآن، ص175.</ref>.

اکنون نمونه­‌هایی از اخبار غیبی و پیشگوئی‌های قرآن را بیان می­‌کنیم:

الف ـ خبر از گذشته: مانند اخباری از سرنوشت گذشتگان مثل [[قوم سبأ]]، [[قوم عاد]]، [[قوم ثمود]] و ..... خداند در این زمینه می­‌فرماید: {{متن قرآن |قیلَ یا نُوحُ اهْبِطْ بِسَلامٍ مِنَّا وَ بَرَكاتٍ عَلَیْكَ. تِلْكَ مِنْ أَنْباءِ الْغَیْبِ نُوحیها إِلَیْكَ ما كُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُكَ مِنْ قَبْلِ‏ |سوره = هود |آیه = 48ـ 49 }}؛ به نوح گفته شد: ای نوح! سلامت و برکت ما بر تو و بر تمام امت‌ها که با تو هستند، فرودآی ..... اینها از خبرهای غیبی است که بر تو [[وحی]] می‌کنیم نه تو و نه قوم تو، قبل از این، اینها را نمی‌­دانستند.

اینها آیاتی است که درباره نوح و سرگذشت عبرت‌انگیزش آمده و سپس اشاره می­‌کند که این اخبار، غیبی بوده و کسی از آنها آگاهی نداشته است.

ب ـ خبر از آینده مانند غلبه روم

[[امپراطور روم]] در سال هفتم میلادی رو به ضعف و ناتوانی بود و از سوی دیگر [[خسرو پرویز]] با توجه به این موضوع به سرزمین [[روم]] می‌­تاخت و آنجا را یکی پس از دیگر فتح می­‌کرد. شهرهای بین [[دجله]] و [[فرات]] و شهرهای [[سوریه]] و [[مصر]] را تسخیر و بر مرزهای [[اورشلیم]] می‌تاخت و همچنان در فکر پیروزی‌های دیگر بود<ref>عرفان، حسن، پیشین، ص176.</ref> که این آیات بر مسلمانان نازل شد: {{متن قرآن |غُلِبَتِ الرُّومُ. فی‏ أَدْنَی الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَیَغْلِبُونَ. فی‏ بِضْعِ سِنینَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ |سوره = روم |آیه = 2ـ 3ـ 4 }}؛ رومیان شکست خوردند و این شکست در سرزمین نزدیکی رخ داد، امّا آنها بعد از مغلوبیت، بزودی غلبه خواهند کرد، در چند سال؛ همه کارها از آن خداست چه قبل و چه بعد و در آن روز مؤمنان به خاطر پیروزی دیگری خوشحال خواهند شد.

در این قسمت از بحث بعضی از وجوه دیگر اعجاز را که تحّدی خاصی نسبت به آن از سوی قرآن صورت نگرفته، ولی دانشمندان آنها را از وجوه اعجاز می‌­دانند را بر می­‌شمریم.

یکی از ابعاد اعجاز قرآن که در چند قرن اخیر ظاهر شد و بسیاری از متخصصان علوم را به شگفتی واداشت و برخی صاحب‌نظران علوم قرآن بدان تصریح کرده‌­اند، همان­ گزاره­‌های قرآن در مورد مسائل علمی مثل زوجیت گیاهان و حرکت خورشید و زمین است. در حالی که انسان‌ها تا قرن­ها بعد از نزول قرآن به این مطالب علمی دسترسی نداشتند یا به نظر بطلمیوسی که برخلاف آنهاست معتقد بودند<ref>رضایی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز قرآن، ص75.</ref>.

آیاتی که مربوط به زوجیت گیاهان است عبارتند از: {{متن قرآن |وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فیها زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ یُغْشِی اللَّیْلَ النَّهارَ إِنَّ فی‏ ذلِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَكَّرُونَ |سوره = رعد |آیه = 3 }}؛ و از هرگونه میوه‌­ای در آن جفت جفت قرار داد. روز را به شب پوشاند. قطعاً در این برای مردمی که تفکر می­‌کنند نشانه‌هایی وجود دارد. مگر در زمین ننگریسته‌­اید که چقدر در آن از هرگونه جفت­‌های زیبا رویانده‌­ایم. قطعاً در این عبرتی است<ref> سوره شعراء، آیه 7.</ref>.

پاک [خدایی] که از آنچه زمین می‌­رویاند و از خودشان و از آنچه نمی‌­دانند همه را نر و ماده گردانیده است<ref> سوره یس، آیه 36.</ref>.

خداوند متعال در آیات متعددی از خورشید و حرکت آن سخن گفته است که چند نمونه از این آیات را بیان می­‌کنیم.

{{متن قرآن |وَ آیَةٌ لَهُمُ اللَّیْلُ نَسْلَخُ مِنْهُ النَّهارَ فَإِذا هُمْ مُظْلِمُونَ. وَ الشَّمْسُ تَجْری لِمُسْتَقَرً |سوره = یس |آیه = 37ـ 38 }}؛ و نشان‌ه­ای برای آنها شب است که روز را از آن بر می­‌کنیم و بناگاه آنان در تاریکی فرو می‌­روند و خورشید به سوی قرارگاه خود روان است. تقریر آن عزیز دانا این است.

این‌ها نمونه­‌هایی از آیاتی بود که نشان‌دهنده اعجاز علمی قرآن است وگرنه آیات زیادی درباره مسائل علمی دیگر مثل علوم کیهان‌­شناسی، علوم زیست‌­شناسی، علوم پزشکی در قرآن آمده است، که نیاز به رجوع و تدبر در آیات قرآن دارد.

== پانویس ==