۸۸٬۴۸۲
ویرایش
جعفریه (پیروان ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۲۷
، ۱۲ اکتبر ۲۰۲۲بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'رده: کلام ' به ' ') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جعفریه''' پیروان ابوالفضل جعفر بن حرب | '''جعفریه''' پیروان ابوالفضل جعفر بن حرب همدانی هستند. | ||
==شرح حال== | ==شرح حال== | ||
جعفر بن حرب متکلم معتزلی قرن دوم و سوم بود. وی در طبقه هفتم [[معتزله|معتزله]] و از رؤسای معتزلیان بغداد و از شاگردان | جعفر بن حرب متکلم معتزلی قرن دوم و سوم بود. وی در طبقه هفتم [[معتزله|معتزله]] و از رؤسای معتزلیان بغداد و از شاگردان عیسی بن صبیح مردار و [[ابوالهذیل علاف]] به شمار می‌رفت و در سال 236 هجری قمری درگذشت. <ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 138</ref> وی را از زمره عابدان و زاهدان معرفی کرده‌اند و دارای روابطی با واثق عباسی (م: 232هـ. ق) بوده است.<ref>زرکلی خیر الدین، الاعلام قاموس التراجم، ج2، ص123</ref> <ref>ذهبی محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج9، ص219</ref> <ref>مقریزی احمد بن علی، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج2، ص 346</ref> | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
نوشته‌اند که: جعفر بن حرب در [[بصره]] نزد [[ابوالهذیل علاف]] کلام معتزلی را آموخت و در بغداد به شاگردی ابوموسی مردار درآمد که به سبب زهدورزی‌اش به راهب‌المعتزله شهرت داشت. وی و جعفر بن مبشر، شاگرد دیگر ابوموسی... در دنیاگریزی از مردار پیروی می‌کردند.... از جمله شاگردان جعفر، ابوجعفر اسکافی، عیسی بن هیثم صوفی و ابومجالد بغدادی می‌باشند».<ref>دانشنامه جهان اسلام، ج10، ص 410</ref> | |||
شرح مناظره او با «زادان بخت» | شرح مناظره او با «زادان بخت» ثنوی که ظاهرا مانوی یا زردشتی بوده، در کتاب «المنیه و الامل» آمده‌است. او میگفت که پارهای از جزء مرکب، غیر از خود مرکب است و نیز کسی را از کاری منع کردند، قادر بر انجام آن کار نیز هست که ممنوع از کردن کاری است، ولی توانایی بر کار دیگر ندارد. عبدالقاهر بغدادی بر کتابی که «جعفر بن حرب» نوشته است ردیهای به نام «الحرب علی ابن حرب» نوشته است.<ref>مشکور محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، نشر آستان قدس رضوی، سال 1372 شمسی، چاپ اول، ص 139</ref> | ||
==آرای اعتقادی== | ==آرای اعتقادی== | ||
''' صفات الهی''' | ''' صفات الهی''' | ||
رأی جعفر بن حرب درباره صفات الهی، همانند سایر معتزله است یعنی او نیز به [[عینیت صفات و ذات]] معتقد است و بر همین | رأی جعفر بن حرب درباره صفات الهی، همانند سایر معتزله است یعنی او نیز به [[عینیت صفات و ذات]] معتقد است و بر همین مبنا منکر آن بود که خداوند از ازل سمیع و بصیر است، چرا که صفات سمع و بصر مستلزم وجود مسموع و مبصَر در ازل‌است، امری که با حدوث جهان منافات دارد. | ||
<ref>ابن‌حزم ابومحمد علی بن احمد، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت، نشر محمد ابراهیم نصر و عبدالرحمن عمیره، سال 1405 قمری و 1985 میلادی ج ۲، ص ۳۰۹</ref> | <ref>ابن‌حزم ابومحمد علی بن احمد، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، بیروت، نشر محمد ابراهیم نصر و عبدالرحمن عمیره، سال 1405 قمری و 1985 میلادی ج ۲، ص ۳۰۹</ref> | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
''' نظریه لطف''' | ''' نظریه لطف''' | ||
لطف یعنی وجوب فراهم کردن شرایط عمل به طاعت و ترک معصیت بدون مجبور کردن انسان، بر خدا، جعفر بن حرب در ابتدا معتقد بود که اگر خدا لطف خود را شامل حال [[کافران]] کند، آنان با اختیار خود ایمان می‌آورند، هرچند ثواب [[ایمان]] | لطف یعنی وجوب فراهم کردن شرایط عمل به طاعت و ترک معصیت بدون مجبور کردن انسان، بر خدا، جعفر بن حرب در ابتدا معتقد بود که اگر خدا لطف خود را شامل حال [[کافران]] کند، آنان با اختیار خود ایمان می‌آورند، هرچند ثواب [[ایمان]]<nowiki/>شان هم وزن کسانی که بدون لطف ایمان آورده‌اند نمی‌شود اما وی بعداً از این عقیده برگشت و همراه اکثر معتزله شد که ایمان آوردن کافران را وابسته به لطف الاهی نمی‌شمردند. همچنین وی توفیق و تسدید را لطف خدا می‌دانسته، اما آنها را موجب اجبار انسان به طاعت خدا نمی‌شمرده است. <ref> اشعری علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلّین، چاپ هلموت ریتر، ویسبادن، سال 1400 قمری و 1980 شمسی، ج۱، ص ۲۴۶</ref> | ||
'''استطاعت(قدرت انجام فعل)''' | '''استطاعت(قدرت انجام فعل)''' | ||
معتقد بود که استطاعت برای افعال مباشری یعنی افعالی که توسط فاعل و بدون واسطه انجام می‌شود، قبل از انجام فعل ضروری است که البته حین انجام فعل نیازی به آن نیست. [[افعال متولده]] (افعالی که موجب تولد فعل دیگری می‌شود) نیز می‌تواند با استطاعتِ فعل اول انجام بگیرد. بنا بر | معتقد بود که استطاعت برای افعال مباشری یعنی افعالی که توسط فاعل و بدون واسطه انجام می‌شود، قبل از انجام فعل ضروری است که البته حین انجام فعل نیازی به آن نیست. [[افعال متولده]] (افعالی که موجب تولد فعل دیگری می‌شود) نیز می‌تواند با استطاعتِ فعل اول انجام بگیرد. بنا بر این استطاعت ممکن است در زمان انجام شدن فعل متولد از بین برود و فعل متولد می‌تواند بر اثر قدرتی که معدوم شده است، پدید بیاید. | ||
'''امامت'''' | '''امامت'''' | ||
جعفر بن حرب [[امامت]] را مانند جعفر بن مبشّر، از مصالح دین و شناخت آن را از مجرای عقل می‌دانسته است. این دو متکلم بر همین اساس امامت مفضول بر فاضل را جایز | جعفر بن حرب [[امامت]] را مانند جعفر بن مبشّر، از مصالح دین و شناخت آن را از مجرای عقل می‌دانسته است. این دو متکلم بر همین اساس امامت مفضول بر فاضل را جایز می‌دانستند، چرا که امامت با این تعریف برای اجرای اموری چون اقامه حدود و قضاوت و جنگ و سایر مسائل اجتماع است. پس قرار گرفتن این کار برعهده مفضول با وجود فاضل، بدون اشکال است. | ||
<ref> شهرستانی محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، چاپ محمد سید کیلانی، سال 1404 قمری و سال 1986 میلادی، ج ۱، ص۱۶۰</ref>. | <ref> شهرستانی محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، چاپ محمد سید کیلانی، سال 1404 قمری و سال 1986 میلادی، ج ۱، ص۱۶۰</ref>. | ||