خلیل قبله‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

"'''''در شهر خوی تنها یک دبیرستان بود که آن هم تا سیکل اول کلاس داشت و دانش‌آموزان باید برای ادامه تحصیل به ارومیه می‌رفتند. دبیرستان‌های آن شهر هم تعدادشان کم و در انحصار فرزندان افراد خاص بود. به همین جهت بیشتر افراد از تحصیلات دبیرستانی محروم بودند."'''''<ref name=":0" />، از این جهت وی به مدت سه سال از تحصیل بازماند تا اینکه در شهریور 1320 تسلط رضا خان پهلوی بر آذربایجان به دلیل اشغال آن توسط متفقین از بین رفت، که به تبعید وی انجامید.<ref name=":1">زندگی‌نامه خلیل قبله ای ، [https://fa.everybodywiki.com/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84_%D9%82%D8%A8%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C]</ref>.

قبل از روی کار آمدن پهلوی اول، سه حوزه علمیه مهم در خوی بود که به دستور دولت وقت مدارس مذکور تعطیل گردیدند. لذا وی مدتی از تحصیل محروم می‌ماند، ابتدا تصمیم می‌گیرد که به امر کشاورزی اقدام کند و راه پدر را در پیش گیرد لیکن با مخالفت جدی پدر مواجه می‌شود، او در خاطرات خود می‌گوید: '''''"پدرم در ارتباط با تولد من خوابی دیده بود و برداشت او از آن خواب این بود که من نباید به کار کشاورزی بپردازم و باید درس بخوانم و عالم بشوم'''''"<ref name=":2">بایسته های فقه و حقوق / گفت و گو با آیت‌الله خلیل قبله ای خویی ، نشریه کیهان فرهنگی ، پیاپی 255-256 (دی و بهمن 1386)، [https://www.magiran.com/volume/39502]</ref> به همین منظور پس از بازگشایی مدرسه نمازی خوی جهت ادامه تحصیل در زمینه دروس حوزوی به مدرسه نمازی خوی می‌رود. از روحانیونی که بعد از بازگشایی و بازسازی مدرسه علمیه نمازی نقش مؤثری داشتند از آیت‌الله حاج سیدابراهیم علوی، حجت الاسلام شیخ قاسم مهاجر و حاج شیخ علی مجتهدی تحت مدیریت آیت اله سیدعلی اصغر خویی می‌توان نام برد. آیت‌الله سیدابراهیم علوی به صورت تمام وقت در اختیار طلاب بود، و نقش برجسته‌ای در پرورش طلاب علوم دینی داشت. قبله‌ای در مدرسه علمیه نمازی خوی زیر نظر اساتیدی چون دیلمقانی، ملاغلامعلی خادم الحسینی، شیخ حبیب فراعینی، سیدعلی اصغر خویی، شیخ جابر فاضلی و سید ابراهیم علوی پرورش یافت، و تا سال 1325 شمسی در مدرسه نمازی مشغول تحصیل و همزمان تدریس بود. وی در خاطرات خود می‌گوید:'''''"در مدرسه نمازی صرف میر را نزد آقای دیلمقانی خواندم، ایشان صرف میر را چنان به ما درس می‌داد که بنده هنوز پس از64 سال تمام عبارت‌های صرف میر را حفظ هستم. او مدرس خیلی خوبی بود ولی حیف شد پدر و مادرش نگذاشتند برای ادامه تحصیل به قم برود و او مجبور شد به تبریز برود، اهل منبر شد و از ادامه تحصیل و پیشرفت علمی باز ماند. به هر حال، بعد از صرف میر، تصریف را نزد آخوند ملا غلامعلی خادم حسینی خواندم. او هم مدرس فاضلی بود. انموذج و صمدیه را نزد حاج شیخ حبیب فراعینی و در دکه‌ایشان خواندم؛ مرد باتقوا و با ایمانی بود. سهم امام نمی گرفت، دکه‌ای درست کرده بود و گاهی برای مردم استخاره می‌کرد و پولی می‌گرفت و برای خودش کار می‌کرد. البته نماز هم داشت. شرایع لمعه را خدمت آیت ا... سیدعلی اصغر خویی نماینده آیت ا... العظمی سیدالوالحسن اصفهانی مرجع تقلید و آقای شیخ جابر فاضلی خواندم."'''''<ref>آیت علم و اخلاق: بیان ویژگیهای شخصیتی و اخلاقی آیه‌الله حاج خلیل قبله‌ای خویی (ره)، '''مؤلف:'''  سیدطه مرقاتی، '''ناشر:''' دار الصفا، '''سال چاپ:''' 1396، [https://www.gisoom.com/book/11367559/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C-%D8%A2%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%AD%D8%A7%D8%AC--%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84-%D9%82%D8%A8%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%AE%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%B1%D9%87/]</ref><br />مرحوم خلیل قبله‌ای​​​​​ درخاطرات خود علت مهاجرت به قم را چنین بیان می‌کند: '''''"درس شرح لمعه ما که تمام شد، آذربایجان سقوط کرد، یعنی توده‌ای‌ها با اسم دیگری به آنجا آمدند و پیشه وری آذربایجان را با کمک روس‌ها گرفت و ما به دردسر افتادیم. اوضاع از زمان رضاخان هم بدتر شد. فداییان آنها ما را اذیت می‌کردند و دائم می‌گفتند: شما جاسوس انگلیس‌ها هستید! بعد تصمیم گرفتند همه طلبه‌ها را به سربازی ببرند. یادم هست که آقا سیدابراهیم علوی جلو آنها را می‌گرفت و می‌گفت: اینها باید درس بخوانند، اما آنها هر روز فشار بیشتری می‌آوردند. یکی از فداییان پیشه وری که همسایه ما بود، یک روز مأمور جلب من شد، او به طور مخفیانه به من گفت: بهتر است از خوی بروی و گرنه تو را به سربازی می‌برند. من دیدم عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. این بود که تصمیم گرفتم به قم بروم'''''.<ref>وب سایت معرفی تالیفات، آثار علمی و زندگی‌نامه خلیل قبله ای خویی، [https://qebleheikhoyi.ir/]</ref>

خلیل قبله‌ای پیش از ورود به قم، در سفری که به مشهد داشت، توسط سید علی اکبر خویی، پدر سید ابوالقاسم خویی، عمامه‌گذاری شد و هنگام آغاز تحصیلات در قم معمم بود.<ref name=":1" /> وی در قم دروس سطح را آغاز کرد و در دو سال اول قسمت‌های مهم کتاب رسائل و مکاسب شیخ انصاری را نزد سید محمدباقر سلطانی و میرزا محمد مجاهدی و کتاب کفایه آخوند را نزد سید شهاب الدین مرعشی نجفی به پایان برد. در این حین در درس سید محمد حجت نیز حضور می‌یافت. پس از این، به توصیه یکی از اساتید سابقش در خوی، در دروس سید روح الله موسوی خمینی و سید محمد محقق داماد نیز شرکت کرد. مدتی نیز در درس تفسیر و فلسفه سید محمد حسین طباطبایی حضور یافت.<ref>آیت‌الله قبله‌ای‌خویی:خانواده‌ام هیچ وقت مرا به کارهای ناروا وادار نکردند، [https://fa.shafaqna.com/news/206140/%D8%A2%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%82%D8%A8%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%85/]</ref> قبله‌ای بیشترین بهره علمی در دروس خارج را از سید محمد حجت برد و تقریرات درس وی را می‌نوشت که بعد از درگذشتش با نام الذریعة إلی أحکام الشریعة (کتاب البیع) در سال 1399 به چاپ رسید. قبله‌ای درباره تأثیر علمی سید محمد حجت کوهکمری بر سیر تحصیلات خود چنین گفته است:'''''" آیت‌الله حجت کوه‌کمر‌ی مجتهد عالی‌قدر و فاضل و دانشمند بود. کیفیت تدریس او فوق‌العاده بود. درس خارج او را با مرحوم آقای مرقاتی بحث می‌کردیم و آنچه گفته بود را به رشته تحریر در می‌آوردم"'''''.<ref>الذریعة إلی أحکام الشریعة (کتاب البیع) تقریراً من دروس العلمین:آیة الله العظمی السید محمد الحجة الکوهکمری (قدس سره) و آیة الله العظمی السید أبوالقاسم الموسوی الخوئی (قدس سره)، لمقر ره: آیة الله الشیخ خلیل القبله ای الخوئی (قدس سره) (م 1437 ق)، انتشارات خویی، [https://alfehrest.com/product/%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%A9-%D8%A5%D9%84%DB%8C-%D8%A3%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%A9-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A8%DB%8C%D8%B9/]</ref>

'''''"من هر وقت از مرحوم حجت سخن می‌گویم، به دوستان، نزدیکان و دانشجویانم توصیه می‌کنم معلومات خود را در سینه‌ها نگه ندارند. آنها را به رشته تحریر درآورند، که رسول خدا (ص) فرموده است: «قَیِّدُوا العِلمَ بالکِتابِ»: علمتان را با نوشتن مهار کنید. روزی علم به فراموشی سپرده می‌شود یا صاحب علم از دنیا می‌رود و اثری از علم او باقی نمی‌ماند... در حدیث آمده است: آدمی وقتی می‌میرد نامه عمل او بسته می‌شود، مگر سه گروه: کسی که فرزند صالح داشته باشد و او را دعا کند، کسی که صدقه جاریه داشته باشد و کسی که اثر علمی از خود به یادگار گذاشته باشد.آقای حجت، عالم بسیار فاضل و دانشمندی بود. به‌ایشان گفته بودند آقا! کتابی بنویسد: فرموده بود: آنچه دلم می‌خواهد، نمی‌توانم بنویسم، آنچه می‌توانم بنویسم، دوست ندارم"'''''.<ref name=":2" /> قبله‌ای پس از اتمام دو جلد کتاب کفایه، در درس خارج سید حسین بروجردی نیز شرکت کرد. حضور وی در درس خارج اساتید قم پس از درگذشت محمد حجت در دی ماه 1331، تا سال 1334 ادامه یافت.

خلیل قبله‌ای در سال 1334 برای زیارت آرامگاه علی بن ابی طالب به نجف سفر می‌کند. در این سفر با سید ابوالقاسم خویی ملاقات می‌کند و در این دیدار، آیت الله العظمی خویی به او توصیه می‌کند که برای ادامه تحصیل در نجف بماند. قبله‌ای نیز می‌پذیرد و چون در آن زمان تمکن تهیه مسکن نداشت، برای مدتی به همراه خانواده‌اش در خانه سید ابوالقاسم خویی اقامت می‌کند.<ref name=":2" /> قبله‌ای در گفتگو با مجله کیهان فرهنگی در سال 1386 ضمن وصف استادش سید ابوالقاسم خویی، ماجرای ماندنش در نجف را چنین نقل کرده است: '''''"ایشان (آیت‌الله خویی) یک بار به قم آمده بود و در آن سفر دیده بودمش.​​​​​​​بار دوم که در نجف به ملاقاتشان رفتم، به من گفت: پیر شده‌ای و بعد اضافه کرد: خب، بگو تو هم پیر شده‌ای. برخوردش این طور صمیمانه بود. بعد به من گفت: می‌دانی که من اهل تعارف نیستم، شما اینجا در نجف در خانه من بمانید، مخدرات بروند با مخدرات و شما هم با من... مهربان بود و علاقه خاصی به همشهریانش اهالی خوی داشت و خیلی عاطفی بود. به هر حال این طور شد که آنجا ماندیم و ایشان دستور داد محلی برای ما پیدا کردند و ماندگار شدیم.در نجف در درس فقه و اصول آیت العظمی خویی حاضر شدم همزمان در درس اصول فقه آیت‌الله سید محسن حکیم هم می‌رفتم.همچنین از محضر استاد آقا سیدعبدالهادی شیرازی هم فیض بردم که بعد از عمل جراحی چشم در تهران نابینا شده بود، اما با همان حالت درس می‌گفت و درس خوبی هم می‌گفت."'''''

قبله‌ای 3 سال در نجف ماند و در طول این زمان غیر از درس ابوالقاسم خویی، در درس خارج سید محسن حکیم و سید عبدالهادی شیرازی شرکت کرد.<ref>گلشن ابرار آذربایجان، [http://rbo.ir/Product.aspx?ProductID=1052&strReferer=search&PPGR=0#]</ref> وی با این قصد که بعدها به نجف برگردد در اواخر سال 1336 برای دیدار با خانواده به‌ایران می‌آید. لیکن اوضاع سیاسی عراق مانع از بازگشت مجدد وی به نجف می گردد . بعدها با ارادتی که به استاد خود دارد کتاب مبانی تکمله المنهاج را در سه جلد ترجمه و تعلیق می‌نماید. <ref>ترجمه و تعلیق مبانی تکمله المنهاج ، [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%DA%A9%D9%85%D9%84%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AC]</ref> <ref>ترجمة و تعلیق علی کتاب مبانی تکملة المنهاج : القصاص، قبله ای، خلیل، انتشارات سمت، سال 1390 ، [https://samt.ac.ir/fa/book/960/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AC-%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%B5]</ref> <ref>ترجمة و تعلیق علی کتاب مبانی تکملة المنهاج : دیات ، قبله ای، خلیل، انتشارات سمت، سال 1394 ، [https://samta.samt.ac.ir/product/7773/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%88-%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82-%D8%A8%D8%B1-%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%85%D9%87-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AC]</ref><ref>تعلیق بر مبانی تکمله المنهاج (حدود و تعزیرات)، نویسنده خلیل قبله ای ، نشر میزان، سال 1400، [https://www.mizan-law.ir/Book/Details/41270] <br /></ref> رابطه استاد و شاگرد سالها ادامه داشته که بعضا مشمول الطاف ایت الله العظمی سید ابوالقاسم خویی نیز می‌گردید.