۴٬۹۳۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (تمیزکاری) |
||
خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
* مشاور حقوقی | * مشاور حقوقی | ||
* دبیرکل مجمع پژوهشهای اسلامی | * دبیرکل مجمع پژوهشهای اسلامی | ||
==نهادهای تحت کنترل شورای عالی الازهر== | == نهادهای تحت کنترل شورای عالی الازهر == | ||
===کتابخانه=== | === کتابخانه === | ||
در اواخر قرن 19 میلادی کتابخانه الازهر توسط شیخ محمد عبده، امام الازهر ایجاد شد. هم اکنون در این کتابخانه بیش از نیم میلیون نسخه کتاب موجود میباشد که بالغ بر 40 هزار نسخه آن، کتب خطی و نادر است. کتابخانه الازهر به عنوان دومین کتابخانه بزرگ مصر بعد از دارالکتب المصریّه مطرح میشود. | در اواخر قرن 19 میلادی کتابخانه الازهر توسط شیخ محمد عبده، امام الازهر ایجاد شد. هم اکنون در این کتابخانه بیش از نیم میلیون نسخه کتاب موجود میباشد که بالغ بر 40 هزار نسخه آن، کتب خطی و نادر است. کتابخانه الازهر به عنوان دومین کتابخانه بزرگ مصر بعد از دارالکتب المصریّه مطرح میشود. | ||
===مجله الازهر=== | === مجله الازهر === | ||
از دیگر اقدامات این دانشگاه چاپ مجله "نور الاسلام" که از آن به مجله "الازهر" نیز یاد میشود، در نیمه نخست قرن 20 میلادی است. این مجله اخبار، خطبهها، مقالههای قرآنی و مسائل جهان اسلام را مورد بررسی قرار میدهد. | از دیگر اقدامات این دانشگاه چاپ مجله "نور الاسلام" که از آن به مجله "الازهر" نیز یاد میشود، در نیمه نخست قرن 20 میلادی است. این مجله اخبار، خطبهها، مقالههای قرآنی و مسائل جهان اسلام را مورد بررسی قرار میدهد. | ||
===کمیته فتوا=== | === کمیته فتوا === | ||
یکی از نهادهای تحت امر شورای عالی الازهر کمیته فتواء است که در نیمه نخست قرن 20 میلادی به دستور مصطفی المامقی، شیخ وقت الازهر و به منظور صدور فتواء و حل شبهات شکل گرفته است. این کمیته متشکل از رئیس و 12عضو از چهار فرقه مشهور اهل تسنن، و همچنین دارای شعبات متعدد در استانهای مختلف است. | یکی از نهادهای تحت امر شورای عالی الازهر کمیته فتواء است که در نیمه نخست قرن 20 میلادی به دستور مصطفی المامقی، شیخ وقت الازهر و به منظور صدور فتواء و حل شبهات شکل گرفته است. این کمیته متشکل از رئیس و 12عضو از چهار فرقه مشهور اهل تسنن، و همچنین دارای شعبات متعدد در استانهای مختلف است. | ||
=== پژوهشکده تحقیقات اسلامی=== | === پژوهشکده تحقیقات اسلامی === | ||
این پژوهشکده وظیفه برگزاری همایشات، کارگروهها و کمیسیونهای تحقیقاتی را برعهده دارد. در عین حال به چاپ و نشر تالیفات فقهی و تدارک کنفرانسهای سالانه میپردازد. در این مجموعه مدیریت جداگانهای نیز موجود است که به ترجمه، چاپ و نشر قرآن کریم نظارت دارد. | این پژوهشکده وظیفه برگزاری همایشات، کارگروهها و کمیسیونهای تحقیقاتی را برعهده دارد. در عین حال به چاپ و نشر تالیفات فقهی و تدارک کنفرانسهای سالانه میپردازد. در این مجموعه مدیریت جداگانهای نیز موجود است که به ترجمه، چاپ و نشر قرآن کریم نظارت دارد. | ||
===اداره مرکزی مؤسسات الازهر=== | === اداره مرکزی مؤسسات الازهر === | ||
این بخش متشکل از معاونان متعدد در حوزهای آموزشی، خدماتی و ... است که وظیفه اداره امور داخلی الازهر و خدمات دانشجویی را بر عهده دارند. | این بخش متشکل از معاونان متعدد در حوزهای آموزشی، خدماتی و ... است که وظیفه اداره امور داخلی الازهر و خدمات دانشجویی را بر عهده دارند. | ||
=شیخ الازهر= | =شیخ الازهر= | ||
خط ۸۹: | خط ۸۹: | ||
در این دوره رئیس الازهر بر تمامی امور این جامع اشراف داشته و هر یک از واحدهای مسکونی الازهر را شیخی اداره میکرده است. شیخ الازهر در این هنگام چنان اعتباری داشت که افزون بر سرپرستی همه ی نهادهای آموزشی مصر، از مشاوران مورد اعتماد دولت در مسائل مهم این بخش از قلمرو عثمانی بود. چنین اعتباری باعث شده بود که در مبارزات ضد استعماری نیز برخی از [[مشایخ الازهر]] نقش فعال و بی بدیلی از خویش ایفا نمایند. وظیفه ی مهمی که انجام آن جز با اتکا بر چنین پشتوانهای امکان نداشت.<br> | در این دوره رئیس الازهر بر تمامی امور این جامع اشراف داشته و هر یک از واحدهای مسکونی الازهر را شیخی اداره میکرده است. شیخ الازهر در این هنگام چنان اعتباری داشت که افزون بر سرپرستی همه ی نهادهای آموزشی مصر، از مشاوران مورد اعتماد دولت در مسائل مهم این بخش از قلمرو عثمانی بود. چنین اعتباری باعث شده بود که در مبارزات ضد استعماری نیز برخی از [[مشایخ الازهر]] نقش فعال و بی بدیلی از خویش ایفا نمایند. وظیفه ی مهمی که انجام آن جز با اتکا بر چنین پشتوانهای امکان نداشت.<br> | ||
از میان [[مشایخ الازهر]] دو تن به روشنی درخشیدند یکی مشایخ محمد مصطفی مراغی که اصلاحات واقعی و دامنه دار الازهر را به او نسبت میدهند و دیگری شیخ محمد شلتوت که از پیشگامان تقریب مذاهب به شمار میرود.<br> | از میان [[مشایخ الازهر]] دو تن به روشنی درخشیدند یکی مشایخ محمد مصطفی مراغی که اصلاحات واقعی و دامنه دار الازهر را به او نسبت میدهند و دیگری شیخ محمد شلتوت که از پیشگامان تقریب مذاهب به شمار میرود.<br> | ||
شیخ مصطفی مراغی دوبار به ریاست این جامع برگزیده شد.در دوره ی اول که از سال 1928 م تا 1930 م بود، شیخ مصطفی به تنظیم برنامهای جامع در سطح گسترده و به شکلی که با نیازمندیهای جامعه ی مصر نزدیک تر بود، همت گماشت و متضمن اصلاحات بسیار و تغییرات دامنه داری بود که تمامی مسائل الازهر اعم از استادان، افراد مقیم دانشگاه و مسائل علمی ـ آموزشی و حقوق و مستمری و جنبههای دیگر را شامل میشد. این اقدام اصلاحی هم زمان با سلطنت فواد اول صورت گرفت ولی مقاومت و کارشکنی ارتجاعیون منجر به کنارهگیری شیخ مراغی گردید و به جای وی شیخ محمد احمدی ظواهری منصوب شد که در بست خود را تسلیم آرای سیاسی و حکومت سرکش صدقی پاشا کرده بود. ولی این مسئله چندان نپایید و همزمان با قیام مردم علیه استبداد صدقی پاشا، دانشجویان الازهر نیز علیه ظواهری شورش کرده و وی را مجبور به کنارهگیری کردند و بار دیگر مراغی به ریاست رسید. در این دوره افتخار وی ایجاد کوی دانشگاه الازهر بود که تمام مراکز مختلف علمی و نیز خوابگاهها و اقامت گاه دانشجویان و کتاب خانه ی الازهر را شامل میشد. بنای این شهرک به بهترین وجه نهاده شد و مقدار زیادی از آن تاکنون ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است. مراغی پس از انجام این اقدامات ارزنده سرانجام در رمضان 1364 ق، در گذشت.<br> | شیخ مصطفی مراغی دوبار به ریاست این جامع برگزیده شد. در دوره ی اول که از سال 1928 م تا 1930 م بود، شیخ مصطفی به تنظیم برنامهای جامع در سطح گسترده و به شکلی که با نیازمندیهای جامعه ی مصر نزدیک تر بود، همت گماشت و متضمن اصلاحات بسیار و تغییرات دامنه داری بود که تمامی مسائل الازهر اعم از استادان، افراد مقیم دانشگاه و مسائل علمی ـ آموزشی و حقوق و مستمری و جنبههای دیگر را شامل میشد. این اقدام اصلاحی هم زمان با سلطنت فواد اول صورت گرفت ولی مقاومت و کارشکنی ارتجاعیون منجر به کنارهگیری شیخ مراغی گردید و به جای وی شیخ محمد احمدی ظواهری منصوب شد که در بست خود را تسلیم آرای سیاسی و حکومت سرکش صدقی پاشا کرده بود. ولی این مسئله چندان نپایید و همزمان با قیام مردم علیه استبداد صدقی پاشا، دانشجویان الازهر نیز علیه ظواهری شورش کرده و وی را مجبور به کنارهگیری کردند و بار دیگر مراغی به ریاست رسید. در این دوره افتخار وی ایجاد کوی دانشگاه الازهر بود که تمام مراکز مختلف علمی و نیز خوابگاهها و اقامت گاه دانشجویان و کتاب خانه ی الازهر را شامل میشد. بنای این شهرک به بهترین وجه نهاده شد و مقدار زیادی از آن تاکنون ساخته شده و مورد استفاده قرار گرفته است. مراغی پس از انجام این اقدامات ارزنده سرانجام در رمضان 1364 ق، در گذشت.<br> | ||
از دیگر [[مشایخ الازهر|رؤسای الازهر]] که شخصیتی بارزتر از دیگران داشت، شیخ محمود شلتوت بود. وی که از همین دانشگاه فارغالتحصیل شد و تالیفات بسیاری در زمینههای مختلف علمی از خود بر جای نهاد، بر آن شد تا روحیه روشنگری و اجتهاد را در این دانشگاه برانگیزد.<br> | از دیگر [[مشایخ الازهر|رؤسای الازهر]] که شخصیتی بارزتر از دیگران داشت، شیخ محمود شلتوت بود. وی که از همین دانشگاه فارغالتحصیل شد و تالیفات بسیاری در زمینههای مختلف علمی از خود بر جای نهاد، بر آن شد تا روحیه روشنگری و اجتهاد را در این دانشگاه برانگیزد.<br> | ||
از جمله اقدامات ارزنده او تاسیس کرسی فقه شیعه جعفری بود که پس از تاسیس دو کرسی فقه حنفی و شافعی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در سال 1335 ش، به عنوان عمل متقابل صورت گرفت.<br> | از جمله اقدامات ارزنده او تاسیس کرسی فقه شیعه جعفری بود که پس از تاسیس دو کرسی فقه حنفی و شافعی در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران در سال 1335 ش، به عنوان عمل متقابل صورت گرفت.<br> | ||
خط ۹۹: | خط ۹۹: | ||
اشغال مصر توسط قوای ناپلئون بناپارت در سال 1213 ق آغاز فصل نوینی برای مصر و الازهر بود. دورانی که آموزش قرون وسطایی به آموزش پیشرفته تبدیل گردید و به واسطه آشنایی با علوم اروپایی آموزش رشتههای غیر دینی نیز پایه گذاری گردید. در این دوره ناپلئون برای راضی نگه داشتن علمای الازهر و با جلب رضایت آنان انستیتو مصر را ایجاد نمود تا متخصصین فرانسوی نظریات فنی خویش را ارائه دهند، ناپلئون در مراسم روز میلاد رسول اکرم(صلی الله و علیه و آله) شرکت نمود و درباره ی امور سیاسی با دانشمندان به گفتگو نشست.<br> | اشغال مصر توسط قوای ناپلئون بناپارت در سال 1213 ق آغاز فصل نوینی برای مصر و الازهر بود. دورانی که آموزش قرون وسطایی به آموزش پیشرفته تبدیل گردید و به واسطه آشنایی با علوم اروپایی آموزش رشتههای غیر دینی نیز پایه گذاری گردید. در این دوره ناپلئون برای راضی نگه داشتن علمای الازهر و با جلب رضایت آنان انستیتو مصر را ایجاد نمود تا متخصصین فرانسوی نظریات فنی خویش را ارائه دهند، ناپلئون در مراسم روز میلاد رسول اکرم(صلی الله و علیه و آله) شرکت نمود و درباره ی امور سیاسی با دانشمندان به گفتگو نشست.<br> | ||
در سال 1299 ق مصر توسط قوای استعمارگر بریتانیا اشغال گردید. شیخ محمد عبده یار دیرین سید جمال الدین اسد آبادی که جهت آشنایی با فرهنگ دیگر ملتها از طرفداران بیداری مسلمانان در سراسر دنیای اسلام بود ظهور کرد. افکار او در جهان اسلام نفوذ بسیاری داشت که سبب شد وی پس از حوادثی، مقام مفتی اعظم مصر را به دست آورد. که طرحهای علمی او برای توسعه الازهر بسیار مهم قلمداد میگردد. وی در آن زمان خواهان تنظیم برنامه درس ثابت شد که جایگزین روش پراکنده گذشته گردد و برگزاری امتحان را نیز مهم قلمداد کرد. | در سال 1299 ق مصر توسط قوای استعمارگر بریتانیا اشغال گردید. شیخ محمد عبده یار دیرین سید جمال الدین اسد آبادی که جهت آشنایی با فرهنگ دیگر ملتها از طرفداران بیداری مسلمانان در سراسر دنیای اسلام بود ظهور کرد. افکار او در جهان اسلام نفوذ بسیاری داشت که سبب شد وی پس از حوادثی، مقام مفتی اعظم مصر را به دست آورد. که طرحهای علمی او برای توسعه الازهر بسیار مهم قلمداد میگردد. وی در آن زمان خواهان تنظیم برنامه درس ثابت شد که جایگزین روش پراکنده گذشته گردد و برگزاری امتحان را نیز مهم قلمداد کرد. | ||
==تبدیل الازهر به یک محفل علمی آکادمیک== | == تبدیل الازهر به یک محفل علمی آکادمیک == | ||
نخستین طلایههای مبدل گشتن الازهر به یک محفل آکادمیک در قرن 19 میلادی ظهور کرد. در این زمان شیخ الازهر به درخواست سید جمال الدین اسد آبادی از استادان الازهر، مقرّراتی را برای امتحان جهت گزینش اساتید و صدور گواهی رسمی برای فارغ التحصیلان صادر نمود. | نخستین طلایههای مبدل گشتن الازهر به یک محفل آکادمیک در قرن 19 میلادی ظهور کرد. در این زمان شیخ الازهر به درخواست سید جمال الدین اسد آبادی از استادان الازهر، مقرّراتی را برای امتحان جهت گزینش اساتید و صدور گواهی رسمی برای فارغ التحصیلان صادر نمود. | ||
پس از این اقدام نیز در اواخر قرن 19میلادی در الازهر مرکزی با نام دارالعلوم برای تربیت معلّمان و همچنین کتابخانه الازهر با جمع آوری هزاران کتاب تأسیس شدند. علوم جدید مورد نیاز مصر وارد نظام آموزشی الازهر شد، در راستای این تحولات مدرسه قضات نیز ضمیمه الازهر گشت تا در آن به مطالعه قوانین شریعت پرداخته شود. | پس از این اقدام نیز در اواخر قرن 19میلادی در الازهر مرکزی با نام دارالعلوم برای تربیت معلّمان و همچنین کتابخانه الازهر با جمع آوری هزاران کتاب تأسیس شدند. علوم جدید مورد نیاز مصر وارد نظام آموزشی الازهر شد، در راستای این تحولات مدرسه قضات نیز ضمیمه الازهر گشت تا در آن به مطالعه قوانین شریعت پرداخته شود. | ||
خط ۱۰۵: | خط ۱۰۵: | ||
در اوایل قرن بیستم دانشگاه الازهر طبق تصویب دولت به عنوان مجموعهای علمی و اسلامی با هدف تبیین، بررسی و نشر میراث اسلامی رسمیت یافت. در واقع در تاریخ 15 نوامبر 1930 م، اساس و سازمان الازهر به کلی دگرگون گردید و به یک دانشگاه امروزی تبدیل شد. در سالهای بعد دانشگاه الازهر آموزشها ی نوین علمی را از جمله تخصصهای مختلف پزشکی و مهندسی، ریاضیات، شیمی و اقتصاد و ... را در ضمن آموزشها ی دانشگاهی خود گنجاند. | در اوایل قرن بیستم دانشگاه الازهر طبق تصویب دولت به عنوان مجموعهای علمی و اسلامی با هدف تبیین، بررسی و نشر میراث اسلامی رسمیت یافت. در واقع در تاریخ 15 نوامبر 1930 م، اساس و سازمان الازهر به کلی دگرگون گردید و به یک دانشگاه امروزی تبدیل شد. در سالهای بعد دانشگاه الازهر آموزشها ی نوین علمی را از جمله تخصصهای مختلف پزشکی و مهندسی، ریاضیات، شیمی و اقتصاد و ... را در ضمن آموزشها ی دانشگاهی خود گنجاند. | ||
==بخشهای فعلی الأزهر== | == بخشهای فعلی الأزهر == | ||
الازهر بزرگ ترین و عالیترین موسسه دینی جهان اسلام با سه بخش اصلی است: | الازهر بزرگ ترین و عالیترین موسسه دینی جهان اسلام با سه بخش اصلی است: | ||
#دانشگاه الازهر | # دانشگاه الازهر | ||
# مجمع بحوث الاسلامیه | |||
#مجمع بحوث الاسلامیه | # مشیخه الازهر | ||
#مشیخه الازهر | |||
=شیوه و رشتههای تحصیلی در الأزهر= | =شیوه و رشتههای تحصیلی در الأزهر= | ||
مجموعههای آموزشی- علمی این دانشگاه در دو قسمت مردان و زنان تشکیل شده و در شهرهای مختلف دارای شعبه است. رشتههای تحصیلی با توجه به تواناییها و ظرفیتهای جنسیتی تخصیص یافتهاند. همچنین این دانشگاه دارای مقررات خاصی برای پذیرش دانشجو بوده و هر سال هزاران دانشجوی خارجی در رشتههای مختلف برای پذیرش در این دانشگاه اقدام میکنند.<br> | مجموعههای آموزشی- علمی این دانشگاه در دو قسمت مردان و زنان تشکیل شده و در شهرهای مختلف دارای شعبه است. رشتههای تحصیلی با توجه به تواناییها و ظرفیتهای جنسیتی تخصیص یافتهاند. همچنین این دانشگاه دارای مقررات خاصی برای پذیرش دانشجو بوده و هر سال هزاران دانشجوی خارجی در رشتههای مختلف برای پذیرش در این دانشگاه اقدام میکنند.<br> | ||
خط ۱۴۵: | خط ۱۴۳: | ||
جایگاه الازهر مرهون نقشآفرینی این مرکز در تحولات جهان اسلام و مصر میباشد. الازهر از عناصر اصلی تثبیت و گسترش زبان عربی و مصون نگه داشتن آن از ادبیات ترکی بوده است. این مرکز نقش جدی در بیرون راندن فرانسویان و انگلیسیها از مصر و تجزیه امپراطوری عثمانی داشت. تمامی این اثرگذاریها نشاندهنده جایگاه الازهر در عرصههای مختلف در تحولات جهان اسلام است که سعی میشود به مهمترین آنان اشاره شود. | جایگاه الازهر مرهون نقشآفرینی این مرکز در تحولات جهان اسلام و مصر میباشد. الازهر از عناصر اصلی تثبیت و گسترش زبان عربی و مصون نگه داشتن آن از ادبیات ترکی بوده است. این مرکز نقش جدی در بیرون راندن فرانسویان و انگلیسیها از مصر و تجزیه امپراطوری عثمانی داشت. تمامی این اثرگذاریها نشاندهنده جایگاه الازهر در عرصههای مختلف در تحولات جهان اسلام است که سعی میشود به مهمترین آنان اشاره شود. | ||
==جایگاه دینی الأزهر== | == جایگاه دینی الأزهر == | ||
الازهر مجموعهای قدرتمند برای حفاظت از مذهب تسنن در سراسر جهان اسلام است و تلاش میکند نقش فعالی در نشر و گسترش این مذهب ایفاء کند. | الازهر مجموعهای قدرتمند برای حفاظت از مذهب تسنن در سراسر جهان اسلام است و تلاش میکند نقش فعالی در نشر و گسترش این مذهب ایفاء کند. | ||
با روی کارآمدن دولت سکولار ناصر و پس از آن سادات و مبارک، دولتیها همواره به دنبال دخالت در این دانشگاه بودهاند، اما الازهر با وجود تمکین در مقابل درخواستهای دولتهای گوناگون پیرامون سیاست خارجی، فعالیتهای خود را برای صیانت از مذهب و سعی برای تطبیق قوانین دولتی با احکام اسلامی ادامه داده است. | با روی کارآمدن دولت سکولار ناصر و پس از آن سادات و مبارک، دولتیها همواره به دنبال دخالت در این دانشگاه بودهاند، اما الازهر با وجود تمکین در مقابل درخواستهای دولتهای گوناگون پیرامون سیاست خارجی، فعالیتهای خود را برای صیانت از مذهب و سعی برای تطبیق قوانین دولتی با احکام اسلامی ادامه داده است. | ||
==جایگاه علمی دانشگاه الازهر در جهان اسلام== | == جایگاه علمی دانشگاه الازهر در جهان اسلام == | ||
دانشگاه الازهر با حدود نیم میلیون دانشجو از سرتاسر جهان، بزرگترین دانشگاه جهان اسلام محسوب میشود. این دانشگاه پیش از بازسازی مانند بسیاری از حوزههای دینی، آموزش را تحت دو عنوان کلی علوم نقلی مانند کلام، اصول فقه، قرائت، تفسیر قرآن، لغت و صرف و نحو، و علوم عقلی همچون ریاضیات، علوم فرائض و منطق خلاصه میکرد؛ اما هم اکنون تخصصهایی چون پزشکی، نجوم و هندسه نیز در این دانشگاه تدریس میشود. | دانشگاه الازهر با حدود نیم میلیون دانشجو از سرتاسر جهان، بزرگترین دانشگاه جهان اسلام محسوب میشود. این دانشگاه پیش از بازسازی مانند بسیاری از حوزههای دینی، آموزش را تحت دو عنوان کلی علوم نقلی مانند کلام، اصول فقه، قرائت، تفسیر قرآن، لغت و صرف و نحو، و علوم عقلی همچون ریاضیات، علوم فرائض و منطق خلاصه میکرد؛ اما هم اکنون تخصصهایی چون پزشکی، نجوم و هندسه نیز در این دانشگاه تدریس میشود. | ||
خط ۱۵۸: | خط ۱۵۶: | ||
این دانشگاه تنها حوزه علمیه دینی مصر است که اقدام به تربیت طلاّب علوم دینی میکند. همچنین در برخی تخصصهای هنری همچون قرائت قرآن، خوشنویسی، شعر و سرود، صحافی و فن خطابه و وعظ با به کار گرفتن مجموعه گستردهای از هنرستانهای فنی و حرفهای مشغول فعالیت است. | این دانشگاه تنها حوزه علمیه دینی مصر است که اقدام به تربیت طلاّب علوم دینی میکند. همچنین در برخی تخصصهای هنری همچون قرائت قرآن، خوشنویسی، شعر و سرود، صحافی و فن خطابه و وعظ با به کار گرفتن مجموعه گستردهای از هنرستانهای فنی و حرفهای مشغول فعالیت است. | ||
==جایگاه سیاسی - اجتماعی دانشگاه الازهر در جهان اسلام: == | == جایگاه سیاسی - اجتماعی دانشگاه الازهر در جهان اسلام: == | ||
الازهر از آغاز تأسیس خود همواره نوعی نقش سیاسی داشته است و همیشه نیز حکام محلی با چشم طمع به منظور استفاده ابزاری از آن جهت توجیه ایدئولوژیک خود نگاه میکردهاند. | الازهر از آغاز تأسیس خود همواره نوعی نقش سیاسی داشته است و همیشه نیز حکام محلی با چشم طمع به منظور استفاده ابزاری از آن جهت توجیه ایدئولوژیک خود نگاه میکردهاند. | ||