فقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

در تعریف فقیه گفته می‌شود: «فقیه کسی است که قادر به استنباط احکام شرعی فرعی از منابع فقه اسلامی باشد». منابع فقه در نزد [[مذاهب اسلامى|مذاهب مختلف اسلام]] متفاوت است. از نظر شیعه، [[قرآن]]، [[سنت]]، [[اجماع]] و [[عقل]] [[منابع فقه]] به شمار می‌رود.

<br>

کلمه فقه در لغت به معناى فهم، آگاهى و دانایى است خواه مربوط به دین باشد و یا چیز دیگر.

<br>در کتاب لسان العرب معناى «فقه» فراتر از مطلق دانستن است و منظور از آن علم و دانستنى است که همراه با دقت نظر و استنباط باشد.<ref>[https://www.porseman.com/ برگرفته شده از مقاله مفهوم شناسی -تعریف فقه-تعریف فقیه-تعریف ولایت]</ref>

<br>

به معناى علم و آگاهى دقیق نسبت به علوم دین و احکام الهى و توان استنباط آنها از طریق ادله تفصیلى (کتاب، سنت، عقل و اجماع) است.

<br>فقه یکى از شاخه‌هاى علوم دینى و عبارت است از: «علم به احکام شرعى از طریق استنباط و اجتهاد».<ref>[http://wiki.ahlolbait.com/ برگرفته شده از مقاله فقیه]</ref>

<br>

واژه فقه و فقیه در آیات و روایات در همان معنای لغوی به کار رفته و همه معارف و آموزه‌های دینی اعم از اصول و فروع را دربر می‌گیرد و اختصاص به حوزه خاصی ندارد.

لیکن به تدریج در اصطلاح فقها محدود به حوزه خاصی شده است و امروزه فقیه به کسی اطلاق می‌گردد که در رشته‌ای خاص از علوم اسلامی، یعنی احکام فرعی شرعی دارای ملکه استنباط است و می‌تواند حکم شرعی هر مسئله‌ای را با بحث و بررسی از ادله معتبر شرعی به دست آورد.

<br>

<br>

«فقه» و بصیرت دینى، گاه به موهبت پروردگار حاصل شود، مانند این دعاى [[پیغمبر]] (صلی الله علیه و آله) درباره [[امام على]] (علیه السلام)، هنگامى که وى را به [[یمن]] اعزام داشت و فرمود: «اللهم فقّههُ فى الدین» (خدایا او را در دین فقیه و دانا گردان).

و گاه به کسب و تحصیل بدست آید، چنانکه امیرالمؤمنین (علیه السلام) به فرزندش [[امام حسن]] (علیه السلام) فرمود: «و تفقَّه یا بنیّ فى الدین».

<br>

کلمه فقه در اصطلاح علماء به مرور زمان به «فقه الاحکام» اختصاص یافته است. توضیح این که علماء [[اسلام]]، تعالیم اسلامى را منقسم کردند به سه قسمت:

<br>

فقهاء اسلام، کلمه فقه را در مورد قسم اخیر اصطلاح کردند، شاید از آن نظر که از صدر اسلام آنچه بیشتر مورد توجه و پرسش مردم بود مسائل عملى بود. از این رو کسانى که تخصصشان در این رشته مسائل بود به عنوان «فقهاء» شناخته شدند.

<br>

پیش از پرداختن به آرای [[اهل سنت]] در‌این‌باره، لازم است تعریف فقیه مشخص شود. در تعریف فقیه آمده است: نهایت تلاش و کوشش برای استنباط احکام شرعی و تطبیق احکام شرعی.

<br>

<br>

علمای اهل سنت، فقها را به چهار رتبه تقسیم می‌کنند.<ref>[https://www.porseman.com/ برگرفته شده از مقاله اهل سنت و اجتهاد]</ref>

کسانی که مجتهدان در شرع نامیده می‌شوند.

<br>

اما بعد از افرادی که نام بردیم تا کنون کسی به این مقام نرسیده و اجتهاد مطلق در غیر این اشخاص فعلیت پیدا نکرده است. معنی این عبارت این است که پس از [[امامان مذاهب اربعه]]، مجتهد مطلق نداریم و بنابراین باب اجتهاد در مذاهب اهل سنت فعلاً و عملاً مسدود است.

<br>

رتبه دوم مجتهدان رتبه «مجتهدان منتسب» گفته می‌شود و این‌ها کسانی هستند که نظریات امام مذهب رادر اصول گرفته اند ولی در فروعات با امام مذهب مخالف هستند، هر چند درنهایت به نتایجی مشابه با آنچه امام به آن رسیده، برسند. و این‌ها اصحاب امامان مذاهب هستند وابن عابدین گفته است اصحاب ابوحنیفه از این دسته اند (مانند امام ابی یوسف و شیبانی).

<br>

دسته سوم، مجتهدان در مذهب نامیده می‌شوند. اینان در اصول و فروعی که از امام رسیده تابع امام مذهب هستند و حیطه عمل ایشان، استنباط احکام مسائلی است که درباره آنها از امام فتوایی نرسیده است.

<br>

کار این‌ها نیز «تحقیق مناط» است و اینان فقه مذهبی را تقریر کرده و بنیان رشد این مذاهب را گذاشته‌اند و نیز ایشان بحث ترجیح بین آرا را وضع کرده‌اند.

<br>

مجتهدان و مرجحان که بین آرا و نظریاتی که به آنها رسیده، به کمک اصول ترجیحی که علمای دسته قبلی برای آنها ضبط کرده اند، ترجیح می‌دهند.

<br>

=پانویس=