سوره مائده: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سورهٔ مائده''' سورهٔ پنجم [[قرآن]] است، ۱۲۰ آیه دارد، و سوره‌ای مدنی است. این سوره به سبب آنکه از مائده آسمانی و [[نزول]] آن به درخواست [[حواریون]] [[حضرت عیسی(علیه السلام)]] سخن گفته، مائده نام گرفته است.. بنابر روایتی اسلامی، این سوره در [[حجةالوداع]] در بین راه [[مکه]] و [[مدینه]] [[نازل]] شده‌است. در سوره مائده احکام بسیاری بیان شده از جمله درباره مسئلهٔ [[ولایت]] در [[اسلام]]، [[تثلیث]] در [[مسیحیت]]، [[قیامت]] و [[معاد]]، وفای به عهد، عدالت اجتماعی، عدالت شاهد، حرمت کشتن انسان‌ها، احکام غذاهای [[حلال]]، [[احکام وضو]] و [[تیمم]].

از آیات مشهور این سوره [[آیه اکمال]] و [[آیه تبلیغ]] است که بنابر نظر [[شیعه]]، به [[واقعه غدیر]] و اعلام جانشینی [[امام علی(علیه السلام)]] مربوط‌اند و آیه ولایت که بنابر نظر شیعه و [[سنی]] در شأن امام علی(علیه السلام) نازل شده است.

# جلوه‌هاى ولايت (آيات اكمال، ابلاغ، ولايت و ...)؛

# بهداشت غذايى و جسمى؛

# مسائل يهود و مسيحيت و انحرافات آنها؛

# قوانين قضايى<ref>تفسير قرآن مهر، ج 5، ص 19.</ref>.

* احبار<ref>التحرير و التنوير، ج5، ص 5.</ref>،

* اخيار<ref>بصائر ذویالتمييز فی لطائف کتاب العزيز، ج1، ص 179.</ref>.

*«سوره مائدة»؛ به خاطر قصۀ درخواست [[حواريون]] از [[عيسی(علیه السلام)]] برای اينکه از [[خداوند]] بخواهد برايشان غذايی آسمانی نازل کند<ref>همان.</ref>.

*«سوره عقود»؛ به خاطر اينکه در آيۀ اول اين سوره، لفظ عقود آمده است<ref>همان.</ref>.

*«سوره منقذه»؛ به خاطر روايتی از [[پيامبر(صلی الله علیه)]] که سوره مائده در ملکوت آسمان‌ها منقذه ناميده شده است چرا که صاحب خودش را از دست [[ملائکه]] عذاب نجات میدهد<ref>همان.</ref>.

*«سوره احبار»؛ ذکر احبار (علمای [[يهود]]) در آيۀ چهل‌وچهارم و شصت‌وسوم اين سوره آمده است<ref>بصائر ذویالتمييز فی لطائف کتاب العزيز، ج1، ص 179.</ref>.

*«سوره اخيار»؛ اين نام به صورت کنايی در بعضی از کتب آمده است به اين صورت که به کسی که وفای به عهد نمیکرده میگفتند: فلانی اصلا سوره اخيار نمیخواند<ref>همان.</ref>.

== تعداد آيات و کلمات و حروف ==

* سوره مائده صدوبيست‌ آيه دارد<ref>الكشف و البيان، ج 4، ص 5.</ref>.

* سوره مائده يازده‌هزارونهصدوسی وسه حرف دارد<ref>همان</ref>. (لازم به ذکر است اقوال در تعداد حروف سوره‌های قرآن مختلف است).

# قانون گذارى در جهت تنظيم روابط داخلى [[مسلمانان]] با هم ديگر؛

# قانون گذارى در جهت رفتار و روابط خارجى مسلمانان با [[يهوديان]] و [[مسيحيان]] [[اهل كتاب]]؛

# روشن كردن خط ولايت و رهبرى بعد از پيامبر(صلی الله علیه)<ref>تفسير قرآن مهر، ج5، ص 23.</ref>.

محتواى سوره مائده يك سلسله از معارف و عقائد اسلامى و يك سلسله از احكام و وظائف دينى است.

در قسمت اول به مسالۀ [[ولايت]] و رهبرى بعد از پيامبر(صلی الله علیه) و مساله [[تثليث مسيحيان]] و قسمتهايى از مسائل مربوط به [[قيامت]] و [[رستاخيز]] و بازخواست از [[انبياء]] در مورد امت‌هايشان اشاره شده است.

و در قسمت دوم مسالۀ وفاى به پيمانها، عدالت اجتماعى، [[شهادت]] به [[عدل]] و تحريم قتل نفس (و به تناسب آن داستان فرزندان آدم و قتل‌ها[[هابيل|بيل]] به وسيله [[قابيل]]) و همچنين توضيح قسمتهايى از غذاهاى حلال و حرام و قسمتى از احكام وضو و تيمم آمده است<ref>تفسيز نمونه، ج4، ص 241.</ref>.

'''حسنه به تعداد يهوديان و مسيحيان'''

[[ابى‌بن‌كعب]]، از پيامبر(صلی الله علیه) روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را بخواند، [[خداوند]] به عدد هر چه [[يهودى]] و [[مسيحى]] در روى زمين است به او مزد مى دهد و ده حسنه براى او ثبت و ده [[گناه]] از او محو مى كند و ده درجه براى او بالا مى برد».

[[عياشى]] به اسناد خود از [[على(علیه السلام)]] نقل كرده است كه: [[قرآن]]، بعضى بعضى را نسخ مي‌كرد و اخذ آن به امر پيامبر(صلی الله علیه) بود، تا اينكه سوره مائده نازل شده كه احكامى مربوط به سابق را نسخ كرد ولى چيزى را از آن نسخ نشد. اين سوره هنگامى نازل شد كه پيامبر سوار بر استرى بود. سنگينى [[وحى]] چنان بود كه استر را از حركت باز داشت و طولى نداشت كه او را بر زمين بغلتاند. پيامبر(صلی الله علیه) چنان به حال اغماء درآمد كه دست خود را بر سر شيبه بن وهب جمحى نهاد. آن گاه به حال عادى بازگشت و سوره مائده را بر ما قرائت كرد و همگى بدان عمل كرديم.

عياشی به اسناد خود از [[امام باقر(علیه السلام)]] روايت كرده است كه: «هر كس سوره مائده را در روزهاى پنجشنبه بخواند، ايمان او به ظلم نياميزد و هرگز به خدا [[شرك]] نياورد.»

عياشی از [[ابوحمزه‌ثمالى]] نقل كرده است كه: «سوره مائده يك جا و به طور كامل نازل گرديد و هفتاد هزار [[ملك]] همراه آن به زمين آمدند<ref>ترجمه تفسير مجمع‌البيان، ج 6، ص 178.</ref>.

بنا بر قول [[ابن عباس]] و مجاهد، سوره مائده در [[مدينه]]، نازل شده است. جعفر بن مبشر و شعبى گويند: همه آيات اين سوره، در مدينه نازل شده است، باستثناى «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ ...» (آيه 3) كه در سفر [[حجة الوداع]]، هنگامى كه بر شتر خود ايستاده بود نازل گرديد<ref>تفسير قرآن مهر، ج 5، ص 21 به نقل از تفسير عياشى، ج 1، ص 288؛ تهذيب الاحكام، ج 1، ص 361 و بحارالانوار، ج 31، ص 37.</ref>.

از آن جا كه نزول سوره مائده بعد از [[سوره فتح]] مي باشد و سوره فتح بعد از [[صلح حديبيّه]] (در سال ششم هجرى) نازل شده، به اين نتيجه مى رسيم كه نزول سوره مائده بين سال هفتم تا دهم [[هجرى]] بوده است.

اما در برخى روايات از [[امام على(علیه السلام)]] حكايت شده كه سوره مائده دو يا سه ماه پيش از رحلت پيامبر(صلی الله علیه) نازل گرديده است<ref>الموسوعة القرآنيه، خصائص‌السور، ج 2، ص 221.</ref>.

سوره مائده بعد از صلح حديبيه نازل شده است. اين در حالی بود که پيامبر(صلی الله علیه) و اصحابش قصد انجام [[عمره]] کرده بودند ولی [[قريش]] مانع آنها شد و اتفاقاتی افتاد که منجر به اين صلح شد که پيامبر هم به آن راضی بود اما بسياری از اصحاب اين صلح را به ضرر [[مسلمين]] مي‌دانستند زيرا که مفادی در صلح نامه بود که خواسته‌های [[مشرکين]] را در بر داشت. همانند ترک جنگ چهار ساله و اينکه اگر کسی از قريش پيش مسلمانان برود او را بازمي‌گردانند ولی مشرکين همچين الزامی نداشتند و اينکه در آن سال مسلمانها نمي‌توانستند عمره به جا بياورند و انجام عمره به سال بعد موکول شد. و دست آخر اينکه هر طايفه ای آزادانه مي‌توانست با مسلمانان يا مشرکين هم پيمان بشود.

اين سوره در چنين فضايی نازل شد و در ابتدای آن نيز امر به وفای به عهد آمده است تا مسلمانان به مفاد توافق نامه عمل بنمايند اگر چه خسارت‌هايی هم در آن وجود دارد. البته عقود در اين آيات مطلق آورده شده تا شامل همه عهد پيمانها بشود خواه بين مسلمانها و مشرکين يا بين خود مسلمانان و يا بين خداوند متعال و بندگانش. حتی خداوند داستانهايی از نقض عهد اهل کتاب برای عبرت گيری آورده است و کلام را به نقض عهد منافقين و يهود با پيامبر(صلی الله علیه) کشانده است.

بعد از همه اين مطالب آيات‌الاحکام شروع شده‌اند و به تناسب اينکه مسلمانان در سال آينده مي‌خواهند [[عمره]] انجام بدهند احکام و مناسک مربوط به [[حج]] و عمره و [[حرم]] بيان شده است تا مسلمانان فرق احکام اسلام و دوران جاهليت را متوجه بشوند. البته احکام عمومی ديگری هم که مورد ابتلا بوده در لابه‌لای آيات آمده است. دست آخر هم اين سوره با ذکر احوال روز قيامت به پايان رسيده تا باز مسلمان‌ها بدانند که خداوند برای اين وفای به عهد برای آنها چه پاداشی آماده نموده است<ref>الموسوعة القرآنيه، خصائص‌السور، ج 2، ص 221.</ref>.

== ويژگى ==

سوره مائده يکی از هفت سوره طولانی قرآن (سبع طوال) می‌باشد. اقوال در سبع طوال هم مختلف است به گفته بعضی سوره‌های [[سوره بقره]]، [[آل عمران]]، [[سوره نساء]]، [[سوره مائدة]]، [[سوره انعام]]، [[سوره اعراف]] و [[سوره أنفال]] به همراه [[توبه]] را [[سبع طوال]] می‌گويند ولی برخی ديگر هفتمی را يونس می‌دانند و معتقدند که انفال و توبه جزو آنها نيست (اين قول سعيد بن جبير می‌باشد)<ref>المحرر الوجيز فى تفسير الكتاب العزيز، ج 3، ص 373، مفاتيح الأسرار و مصابيح الأبرار، ج 1، ص 30، جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.</ref>.

روايت از رسول خدا(صلی الله علیه) نقل شده كه فرمود: خداوند هفت [[سوره طوال]] را به جاى [[تورات]] و سوره‌هاى [[مئين]] را به جاى [[انجيل]] و [[سوره هاى مثانى|سوره‌هاى مثانى]] را به جاى زبور به من داد، و پروردگارم مرا با دادن سوره‌هاى مفصّل فزونى بخشيد<ref>جامع البيان فى تفسير القرآن، ج 1، ص 34.

سوره مائده از سوره‌هايى است كه همه ى آيات آن در روز نازل شده‌اند و از اين جهت بدان «نهارى» مى گويند<ref>اهداف و مقاصد قرآن، ص 109</ref> و بيش ترين خطاب «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» (شانزده بار) در اين سوره نازل شده است.

از مهم ترين آيات اين سوره، آيات سوم و شصت‌وهفتم آن، يعنى آيات مربوط به [[ولايت]] و [[امامت]] [[على(علیه السلام)]] است كه در [[غدير خم]] در [[حجةالوداع]] فرود آمد و نيز آيۀ پنجاه‌وپنجم اين سوره كه در مورد بخشش انگشترى على عليه‌السلام در حال ركوع است.

و در روايتى از پيامبر(صلی الله علیه) حكايت شده كه فرمودند: «اى مردم، سوره مائده آخرين سوره اى است كه نازل شد؛ از اين رو [[حلال]] آن را حلال، و [[حرام]] آن را حرام بشماريد»<ref>همان، ص 114 و روض الجنان، ج 6، ص 214</ref>.