ابوحنیفه: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوحنیفه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۵۹

۴۶۶ بایت حذف‌شده ، ‏۲۴ دسامبر ۲۰۲۲

بدون خلاصۀ ویرایش

Salehi.m

confirmed

۵٬۹۱۷

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-'''نُعمان بن ثابت بن زوطا بن مرزبان''' مُکنّی و مشهور به '''ابوحَنیفه''' (۸۰–۱۵۰ ه‍.ق) [[فقیه]] و [[متکلم]] نامدار [[کوفه]] و پایه‌گذار مذهب [[حنفی]] از مذاهب چهارگانهٔ [[اهل سنت|اهل‌سنت]] است. ابوحنیفه از [[حماد بن ابی سلیمان]] و از [[ابراهیم نخعی]] و علقمه بن قیس شاگرد عبدالله بن مسعود، [[علم فقه]] و [[حدیث]] را اخذ و تلقی نمود. [[شافعی]] و [[مالکی]] به کمالات او معترف بوده‌اند. بیشتر منابع، اصلیت او را از [[کابل]] می‌دانند. در برخی منابع هم ترمذ یا نسا به عنوان محل سرزمین اجدادی‌اش نام برده شده‌است. جدّ وی از موالی و [[ایران|ایرانی]] بود. وی در سال ۸۰ هجری قمری در شهر کوفه متولد شد. ابوحنیفه علاوه بر فقیه بودن در زمان خود بازرگان موفقی نیز بود. وی  نزد اهل سنت یکی از بزرگ‌ترین فقها به‌شمار می‌رود.
+'''نُعمان بن ثابت بن زوطا بن مرزبان''' مُکنّی و مشهور به '''ابوحَنیفه''' (۸۰–۱۵۰ ه‍.ق) [[فقیه]] و [[متکلم]] نامدار [[کوفه]] و پایه‌گذار مذهب [[حنفی]] از مذاهب چهارگانهٔ [[اهل سنت|اهل‌سنت]] است. ابوحنیفه از [[حماد بن ابی سلیمان]] و از [[ابراهیم نخعی]] و علقمه بن قیس شاگرد عبدالله بن مسعود، [[علم فقه]] و [[حدیث]] را اخذ و تلقی نمود. [[شافعی]] و [[مالکی]] به کمالات او معترف بوده‌اند. بیشتر منابع، اصالت او را از [[کابل]] می‌دانند. در برخی منابع نیز ترمذ یا نسا به عنوان محل سرزمین اجدادی‌اش نام برده شده‌است. جدّ وی از موالی و [[ایران|ایرانی]] بود. وی در سال ۸۰ هجری قمری در شهر کوفه متولد شد. ابوحنیفه علاوه بر فقیه بودن در زمان خود، بازرگان موفقی نیز بوده است.  وی  نزد اهل سنت یکی از بزرگ‌ترین فقها به‌شمار می‌رود.
 <div class="wikiInfo">
 {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
@@ خط ۱۶: / خط ۱۶: @@
 |-
 |اصول مذهب ابوحنیفه
-|مراجعه به قرآن، سنت نبوی، اتفاق نظر مجتهدان صحابه و دیگران و قیاس.
+|مراجعه به قرآن، سنت نبوی، اتفاق نظر مجتهدان، صحابه و دیگران و قیاس.
 |-
 |شیوه مذهب ابوحنیفه
-|‏ اهل رأی بوده
+|‏ اهل رأی بوده است.
-|-
-|قلمرو مذهب ابوحنیفه
-|از جهت تعداد جمعیت پیروان، دارای رتبه نخست است و حیطه جغرافیای آن شامل کشورهای: [ترکیه، افغانستان، آسیای میانه]]، عراق، قفقاز، هندوستان، چین، کشورهای حوزه بالکان، برزیل، سوریه، لبنان و فلسطین می‌شود و هچنین به شکل محدود در ایران، حجاز، یمن و مصر نیز حضور دارند.
 |-
@@ خط ۲۸: / خط ۲۵: @@
 </div>
 == مشخصات ابوحنیفه ==
+وی در سال 80 هجری قمری در [[کوفه]] و در عصر [[عبدالملک بن مروان]] [[بنی امیه|خلیفه اموی]] به دنیا آمد و در زمان خلافت [[عمر بن عبدالعزیز]] توانایی واستعداد خود را نشان داد و مشهور ترین استادش [[حماد بن ابی سلیمان کوفی]] متوفای 120 هجری قمری بود. این شخصیت از نظر زمانی جزو تابع تابعین به حساب می‌آید، اما چون از برخی از [[صحابه]] از جمله [[انس بن مالک]] [[حدیث]] نقل کرده است او را از [[تابعین]] شمرده‌اند.<ref> خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۴۴۵.</ref> ابوحنیفه در کلام بسیاری از فقهای بزرگ [[اهل سنت]] به عنوان فقیهی سر‌آمد معرفی شده است. به عنوان مثال، پیشوای [[شافعیه]] مردم را در [[فقه]] وامدار ابوحنیفه خوانده است. <ref> خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۴۶۳ـ۴۸۱.
+</ref>
-وی در سال 80 هجری قمری در [[کوفه]] و در عصر [[عبدالملک بن مروان]] [[بنی امیه|خلیفه اموی]] به دنیا آمد و در زمان خلافت [[عمر بن عبدالعزیز]] توانایی واستعداد خود را نشان داد و مشهور ترین استادش [[حماد بن ابی سلیمان کوفی]] متوفای 120 هجری قمری بود. این شخصیت از نظر زمانی جزو تابع تابعین به حساب می‌آید، اما چون از برخی از [[صحابه]] از جمله [[انس بن مالک]] [[حدیث]] نقل کرده است او را از [[تابعین]] شمرده‌اند.<ref> خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۴۴۵.</ref> ابوحنیفه در کلام بسیاری از فقهای بزرگ [[اهل سنت]] به عنوان فقیهی سر‌آمد معرفی شده است. به عنوان مثال پیشوای [[شافعیه]] مردم را در [[فقه]] وامدار ابوحنیفه خوانده است. <ref> خطیب بغدادی، ج۱۵، ص۴۶۳ـ۴۸۱.
-</ref>
 == اساتید ابوحنیفه ==
+شخصی به نام [[ابومطیع]] از قول ابوحنیفه نقل می‌کند که نزد ابوجعفر [[منصور عباسی]] رفته بود. ابوجعفر از وی پرسید اساتید تو چه کسانی بوده‌اند؟ وی در جواب گفت علوم را از [[حماد بن ابی سلیمان کوفی]] آموختم که او شاگرد [[ابراهیم نخعی]] و او نیز شاگرد [[عمر بن خطاب]] و او نیز از [[امام علی|علی بن ابیطالب ع]] آموخت.<ref> تاریخ بغداد، ج ۱۳، ص ۳۳۴.</ref> البته شاگردی ابوحنیفه در محضر [[امام باقر(ع)|امام باقر]] و [[امام جعفر صادق|امام صادق]] علیهما السلام و نیز [[زید بن علی]] ع به هیچ وجهی قابل انکار نیست و وی بهره‌های فراوانی از محضر آنان برده است. <ref> ادوار علم الفقه، ص ۱۴۲.</ref>
-شخصی به نام [[ابومطیع]] از قول ابوحنیفه نقل می‌کند که نزد ابوجعفر [[منصور عباسی]] رفته بود. ابوجعفر از وی پرسید اساتید تو چه کسانی بوده‌اند؟ وی در جواب گفت علوم را از [[حماد بن ابی سلیمان کوفی]] آموختم که او شاگرد [[ابراهیم نخعی]] و او نیز شاگرد [[عمر بن خطاب]] و او نیز از [[امام علی|علی بن ابیطالب ع]] آموخت.<ref> تاریخ بغداد، ج ۱۳، ص ۳۳۴.</ref> البته شاگردی ابوحنیفه در محضر [[امام باقر(ع)|امام باقر]] و [[امام جعفر صادق|امام صادق]] علیهما السلام و نیز [[زید بن علی]] ع به هیچ وجهی قابل انکار نیست و وی بهره‌های فراوانی از محضر آنان برده است. <ref> ادوار علم الفقه، ص ۱۴۲.</ref>
 == شاگردان ابوحنیفه ==
+وی شاگردان بسیاری داشت که مشهورترین‌شان، ابوالهذیل زفر بن هذیل بن قیس کوفی، حسن بن زیاد، ابویوسف یعقوب بن ابراهیم کوفی که در زمان‌ [[هارون الرشید|هارون الرشید]] قاضی القضاة بوده و نیز [[محمد بن حسن شیبانی]] هستند. <ref> الفقه الاسلامی و ادلّته، ج ۱، ص ۴۴</ref>
-وی شاگردان بسیاری داشت که میان آنها مشهورترین‌شان، ابوالهذیل زفر بن هذیل بن قیس کوفی، حسن بن زیاد، ابویوسف یعقوب بن ابراهیم کوفی که در زمان‌ ها[[هارون الرشید|رون الرشید]] قاضی القضاة بوده و نیز [[محمد بن حسن شیبانی]] هستند. <ref> الفقه الاسلامی و ادلّته، ج ۱، ص ۴۴</ref>
 == اصول مذهب ابوحنیفه ==
+ابوحنیفه می‌گوید: برای استنباط احکام نخست به کتاب خدای تعالی مراجعه می‌کنم، اگر نتوانستم از کتاب خدا و سنت پیغمبر (ص) حکمی استنباط کنم از گفته‌های صحابه بهره گرفته و بقیه را رها می‌نمایم و به قول دیگری عمل نمی‌کنم منابع تشریعی‌ای که امام ابوحنیفه در استنباط مسائل به آنها اتکا می‌نمود عبارتند از: [[قرآن]]، سنت نبوی، اتفاق نظر مجتهدان صحابه و دیگران و قیاس. البته بعد از این چهار منبع، نوبت به [[استحسان]] می‌رسد. <ref> http://wiki.ahlolbait.com/%D8%AD%D9%86%D9%81%DB%8C </ref>
-ابوحنیفه می‌گوید: برای استنباط احکام نخست به کتاب خدای تعالی مراجعه می‌کنم، اگر نتوانستم از کتاب خدا و سنت پیغمبر (ص) حکمی استنباط کنم از گفته‌های صحابه بهره گرفته و بقیه را رها می‌نمایم و به قول دیگری عمل نمی‌کنم منابع تشریعی‌ای که امام ابوحنیفه در استنباط مسائل به آنها اتکا می‌نمود عبارتند از: [[قرآن]]، سنت نبوی، اتفاق نظر مجتهدان صحابه و دیگران و قیاس. البته بعد از این چهار منبع نوبت به [[استحسان]] می‌رسد. <ref> http://wiki.ahlolbait.com/%D8%AD%D9%86%D9%81%DB%8C </ref>
 == شیوه مذهبی ابوحنیفه ==
+معروف است که ابوحنیفه امام [[اهل رای]] بوده است.<ref> ابوالقاسم گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۲ش، ص۸۳</ref> وی هر چند تاکید بسیاری بر سنت نبوی و احکام تعبدی داشت، با این‌حال اخبار و روایات غیرقطعی را برای فتوا دادن کافی نمی‌دانست. <ref> احمد پاکتچی، اندیشه‌های فقهی در سده‌های ۲و ۳، ص۴۴۴</ref>
-معروف است که ابوحنیفه امام [[اهل رای]] بوده است.<ref> ابوالقاسم گرجی، تاریخ فقه و فقها، ۱۳۹۲ش، ص۸۳</ref> وی هر چند تاکید بسیاری بر سنت نبوی و احکام تعبدی داشت با این حال اخبار و روایات غیرقطعی را برای فتوا دادن کافی نمی‌دانست. <ref> احمد پاکتچی، اندیشه‌های فقهی در سده‌های ۲و ۳، ص۴۴۴</ref>
 == قلمرو مذهب حنفیه ==
+نکته قابل توجه اینکه پیروان این مذهب نسبت به دیگر مذاهب اسلامی، بیشتر است و حیطه جغرافیای آن، شامل کشورهای [[ترکیه]]، [[افغانستان]]، [[آسیای میانه]]، [[عراق]]، [[قفقاز]]، [[هندوستان]]، [[چین]]، [[کشورهای حوزه بالکان]]، [[برزیل]]، [[سوریه]]، [[لبنان]] و [[فلسطین]] می‌شود. علاوه، حنفی‌ها به شکل محدود در ایران، [[حجاز]]، [[یمن]] و [[مصر]] نیز حضور دارند.<ref>http://www.hajij.com/fa/islamic-countries-and-sects/islamic-sects/item/660-1390-12-14-09-24-15 </ref> بنابراین به دلیل پراکندگی گسترده‌ این مذهب در سراسر جهان، می‌توان گفت حدودا یک سوم مسلمانان جهان پیرو این مذهب هستند.<ref> محمد وفاریشی، «المذهب الحنفی»، ج۱، ص۳۴۱، در المذاهب الاسلامیة الخمسة: تاریخ و توثیق، بیروت: الغدیر، ۱۴۱۹/۱۹۹۸
+</ref>
-نکته قابل توجه این که تعداد جمعیت پیروان این مذهب نسبت به سایر مذاهب اسلامی دارای رتبه نخست است و حیطه جغرافیای آن شامل کشورهای ترکیه، افغانستان، آسیای میانه عراق، قفقاز، هندوستان، چین، کشورهای حوزه بالکان، برزیل، سوریه، لبنان و فلسطین می‌شود. علاوه حنفی‌ها به شکل محدود در ایران، حجاز، یمن و مصر نیز حضور دارند.<ref>http://www.hajij.com/fa/islamic-countries-and-sects/islamic-sects/item/660-1390-12-14-09-24-15 </ref> بنابراین به دلیل پراکندگی گسترده‌این مذهب در سراسر جهان می‌توان گفت حدودا یک سوم مسلمانان جهان پیرو این مذهب باشند.<ref> محمد وفاریشی، «المذهب الحنفی»، ج۱، ص۳۴۱، در المذاهب الاسلامیة الخمسة: تاریخ و توثیق، بیروت: الغدیر، ۱۴۱۹/۱۹۹۸
-</ref>
 == مصادر فقهی ابوحنیفه ==
+وی در فتوا دادن از کتاب خدا و سنت رسول خدا ـ به شرطی که اولا متواتر یا مورد عمل همه علمای مناطق باشد یا آن سنت را یکی از صحابه در میان خود صحابه نقل کرده و مخالفی هم نداشته باشد - بهره می‌برد و اگر به سنتی دست نمی‌یافت، تابع اجماع صحابه بود و در صورت نبودن آن، به اجتهاد و قیاس و پس از آن به استحسان تمسّک می‌جست. ابوحنیفه چون در عمل به سنت سخت‌گیر بود، بنابراین، نزد وی روایات اندکی به عنوان سنت ثابت شده بود، به‌طور گسترده به قیاس و استحسان روی آورد. <ref> تاریخ الفقه الاسلامی، ص ۱۲۱-۱۲۰.</ref>ابن خلدون نقل می‌کند که ابوحنیفه فقط هفده حدیث از رسول خدا را صحیح شمرده و به آنها اعتماد می‌کرد.<ref> تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۷۹۶ (فصل ششم، علوم حدیث)</ref>
-وی در فتوا دادن از کتاب خدا و سنت رسول خدا ـ به شرطی که اولا متواتر یا مورد عمل همه علمای مناطق باشد یا آن سنت را یکی از صحابه در میان خود صحابه نقل کرده و مخالفی هم نداشته باشد بهره می‌برد و اگر به سنتی دست نمی‌یافت تابع اجماع صحابه بود و در صورت نبودن آن، به اجتهاد و قیاس و پس از آن به استحسان تمسّک می‌جست. ابوحنیفه چون در عمل به سنت سخت‌گیر بود، روایات اندکی به عنوان سنت در نزد وی ثابت شده بود، به طور گسترده به قیاس و استحسان روی آورد. <ref> تاریخ الفقه الاسلامی، ص ۱۲۱-۱۲۰.</ref>ابن خلدون نقل می‌کند که ابوحنیفه فقط هفده حدیث از رسول خدا را صحیح شمرده و به آنها اعتماد می‌کرد.<ref> تاریخ ابن خلدون، ج ۲، ص ۷۹۶ (فصل ششم، علوم حدیث)</ref>
 == رفتار‌شناسی ابوحنیفه در عمل به قواعد و نصوص ==
+معروف این است که ابوحنیفه از مدافعان رای و قیاس بود تا آنجا که به پیشوای اهل رای معروف شد. البته وی از رای در جایی استفاده می‌کرد که نصی از قرآن یا روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وجود نداشته باشد.
-معروف این است که ابوحنیفه از مدافعان رای و قیاس بود حتی به گونه‌ای که معروف به پیشوای اهل رای بود و البته از رای در جایی استفاده می‌کرد که نصی از قرآن یا روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله وجود نداشته باشد.
 == پانویس ==
 {{پانویس}}