۸۸٬۱۹۲
ویرایش
سیمای علی بن‌ابی‌طالب در قرآن کریم از دیدگاه اهل‌سنت (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
سیمای علی بن‌ابی‌طالب در قرآن کریم از دیدگاه اهل‌سنت (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۱۵
، ۲۶ دسامبر ۲۰۲۲جایگزینی متن - 'ى' به 'ی'
جز (تمیزکاری) |
جز (جایگزینی متن - 'ى' به 'ی') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
== علی علیه‌السلام صراط مستقیم == | == علی علیه‌السلام صراط مستقیم == | ||
اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ<ref>(حمد،6)</ref>: به راه راست ما را راهبر باش. | اهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقِیمَ<ref>(حمد،6)</ref>: به راه راست ما را راهبر باش. | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: «انت الطریق الواضح و انت الصراط المستقیم و انت یعسوب المؤمنین» :از ابن عباس رسیده است که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام فرمود: (ای علی) تو راه روشن و همان راه راست و پشتوانه و پناه مؤمنان هستی. <ref>شواهد التنزیل لقواعد التفضیل حاکم | حدیث: عن ابن عباس قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: «انت الطریق الواضح و انت الصراط المستقیم و انت یعسوب المؤمنین» :از ابن عباس رسیده است که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام فرمود: (ای علی) تو راه روشن و همان راه راست و پشتوانه و پناه مؤمنان هستی. <ref>شواهد التنزیل لقواعد التفضیل حاکم حسکانی حنفی ج 1/ 58.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام هادی متقین == | == علی علیه‌السلام هادی متقین == | ||
هُدی لِلْمُتَّقِینَ<ref>(بقره،2)</ref>: این است کتابی که مایه هدایت تقواپیشگان است. | هُدی لِلْمُتَّقِینَ<ref>(بقره،2)</ref>: این است کتابی که مایه هدایت تقواپیشگان است. | ||
حدیث: عن عبدالله بن عباس فی قول اللّه عزّوجلّ: ذلِک الْکتابُ لا رَیبَ فِیهِ یعنی لا شک فیه أنّه من عند اللّه نزل «هدی» یعنی بیانا و نورا «للمتقین» علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام الذی لم یشرک باللّه طرفة عین، اتقی الشرک و عبادة الاوثان و اخلص للّه العبادة، یبعث الی الجنّة بغیر حساب هو و شیعته: در مورد قول خداوند که فرموده: ذلِک الْکتابُ لا رَیبَ فِیهِ، ابن عباس گفته است یعنی شکی نیست که این کتاب از جانب خداوند نازل شده است و هدایت به معنای بیان و نور است و مراد از «متّقین» امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام میباشد (که مصداق اتم و اکمل پارسایان میباشد) امامی که چشم به هم زدنی شرک نیاورد. او بود که از بتها بیزاری میجست و خدا را خالصانه عبادت میکرد. او و شیعیانش بدون حساب اهل بهشت خواهند بود. <ref>شواهد التنزیل | حدیث: عن عبدالله بن عباس فی قول اللّه عزّوجلّ: ذلِک الْکتابُ لا رَیبَ فِیهِ یعنی لا شک فیه أنّه من عند اللّه نزل «هدی» یعنی بیانا و نورا «للمتقین» علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام الذی لم یشرک باللّه طرفة عین، اتقی الشرک و عبادة الاوثان و اخلص للّه العبادة، یبعث الی الجنّة بغیر حساب هو و شیعته: در مورد قول خداوند که فرموده: ذلِک الْکتابُ لا رَیبَ فِیهِ، ابن عباس گفته است یعنی شکی نیست که این کتاب از جانب خداوند نازل شده است و هدایت به معنای بیان و نور است و مراد از «متّقین» امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام میباشد (که مصداق اتم و اکمل پارسایان میباشد) امامی که چشم به هم زدنی شرک نیاورد. او بود که از بتها بیزاری میجست و خدا را خالصانه عبادت میکرد. او و شیعیانش بدون حساب اهل بهشت خواهند بود. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 67.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام و حزبش رستگارانند == | == علی علیه‌السلام و حزبش رستگارانند == | ||
هُمُ الْمُفْلِحُونَ<ref>(بقره،5)</ref> ترجمه: ایشان همان رستگارانند | هُمُ الْمُفْلِحُونَ<ref>(بقره،5)</ref> ترجمه: ایشان همان رستگارانند | ||
حدیث: «قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: یا سلمان هذا و حزبه هم المفلحون»: پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به سلمان فرموده است: ای سلمان این مرد (اشاره به حضرت علی علیه‌السّلام کردند) و حزبش رستگارند <ref>شواهد التنزیل | حدیث: «قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: یا سلمان هذا و حزبه هم المفلحون»: پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به سلمان فرموده است: ای سلمان این مرد (اشاره به حضرت علی علیه‌السّلام کردند) و حزبش رستگارند <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 69.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام مومنی که خداوند مسخره‌کننده‌اش را استهزاء می‌‌‌کند == | == علی علیه‌السلام مومنی که خداوند مسخره‌کننده‌اش را استهزاء می‌‌‌کند == | ||
وَ إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا إِلی شَیاطِینِهِمْ قالُوا إِنَّا مَعَکمْ إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ اللَّهُ یسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یمُدُّهُمْ فِی طُغْیانِهِمْ یعْمَهُونَ. <ref>(بقره، 14)</ref> ترجمه: و چون با کسانی که ایمان آورده‌اند برخورد کنند میگویند: ایمان آوردیم و چون با شیطان‌های خود خلوت کنند، میگویند: در حقیقت ما با شماییم، ما فقط (آنان را) ریشخند میکنیم.<br> | وَ إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا إِلی شَیاطِینِهِمْ قالُوا إِنَّا مَعَکمْ إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ اللَّهُ یسْتَهْزِئُ بِهِمْ وَ یمُدُّهُمْ فِی طُغْیانِهِمْ یعْمَهُونَ. <ref>(بقره، 14)</ref> ترجمه: و چون با کسانی که ایمان آورده‌اند برخورد کنند میگویند: ایمان آوردیم و چون با شیطان‌های خود خلوت کنند، میگویند: در حقیقت ما با شماییم، ما فقط (آنان را) ریشخند میکنیم.<br> | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
ثم اقبل ابی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فاخبره بما جری فانزل اللّه تعالی: «وَ إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا» یعنی و اذا لقی ابن سلول امیرالمؤمنین المصدق بالتنزیل قالوا (کنا) آمنّا، یعنی صدقنا بمحمد و القرآن، و اذا خلوا الی شیاطینهم من المنافقین قالوا: انا معکم فی الکفر، و الشرک، انّما نحن مستهزؤون بعلی بن ابی‌طالب و اصحابه. | ثم اقبل ابی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فاخبره بما جری فانزل اللّه تعالی: «وَ إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا» یعنی و اذا لقی ابن سلول امیرالمؤمنین المصدق بالتنزیل قالوا (کنا) آمنّا، یعنی صدقنا بمحمد و القرآن، و اذا خلوا الی شیاطینهم من المنافقین قالوا: انا معکم فی الکفر، و الشرک، انّما نحن مستهزؤون بعلی بن ابی‌طالب و اصحابه. | ||
یقول اللّه تعالی (تبکیتا لهم): «اللَّهُ یسْتَهْزِئُ بِهِمْ» یعنی یجازیهم فی الاخرة جزاء استهزائهم بعلی علیه‌السّلام و اصحابه رضی اللّه عنهم.<br> | یقول اللّه تعالی (تبکیتا لهم): «اللَّهُ یسْتَهْزِئُ بِهِمْ» یعنی یجازیهم فی الاخرة جزاء استهزائهم بعلی علیه‌السّلام و اصحابه رضی اللّه عنهم.<br> | ||
ترجمه: ابوالعباس علوی باسنادش، از محمد بن حنفیه (فرزند حضرت علی علیه‌السلام) خبر میدهد در آن زمان که علی علیه‌السّلام از خارج مدینه میآمدند و همراه ایشان سلمان فارسی و عمار و صهیب و مقداد و ابوذر بودند عبدالله بن ابی سلول منافق به آنها برخورد. با او نیز عدّهای بودند وقتی به نزدیکی امیرالمؤمنین رسید عبدالله گفت آفرین به سید بنی‌هاشم، وصی پیامبر و برادر ایشان و داماد او و پدر حسن و حسین، کسی که مال و جانش را فدای ایشان کرد. مولی علی علیه‌السّلام فرمودند: وای بر تو ای ابن ابی تو منافق هستی، من به نفاق تو شهادت میدهم. ابن ابّی گفت شخصی همانند من منافق است؟ این را به من میگویی؟ به خدا قسم من مثل تو و یاران تو مؤمن هستم. علی علیه‌السّلام فرمودند مادرت به عزایت بنشیند، نیستی تو مگر منافق. سپس خدمت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم رسیدند و قضیه را تعریف کردند، خداوند تعالی آیه فوق را فرستاد إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا یعنی وقتی‌که ابن سلول امیرالمؤمنین را ملاقات کرد. (بهعنوان مصداق آیه) قالُوا آمَنَّا یعنی گفتند به محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و قرآن ایمان آوردیم. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: ابوالعباس علوی باسنادش، از محمد بن حنفیه (فرزند حضرت علی علیه‌السلام) خبر میدهد در آن زمان که علی علیه‌السّلام از خارج مدینه میآمدند و همراه ایشان سلمان فارسی و عمار و صهیب و مقداد و ابوذر بودند عبدالله بن ابی سلول منافق به آنها برخورد. با او نیز عدّهای بودند وقتی به نزدیکی امیرالمؤمنین رسید عبدالله گفت آفرین به سید بنی‌هاشم، وصی پیامبر و برادر ایشان و داماد او و پدر حسن و حسین، کسی که مال و جانش را فدای ایشان کرد. مولی علی علیه‌السّلام فرمودند: وای بر تو ای ابن ابی تو منافق هستی، من به نفاق تو شهادت میدهم. ابن ابّی گفت شخصی همانند من منافق است؟ این را به من میگویی؟ به خدا قسم من مثل تو و یاران تو مؤمن هستم. علی علیه‌السّلام فرمودند مادرت به عزایت بنشیند، نیستی تو مگر منافق. سپس خدمت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم رسیدند و قضیه را تعریف کردند، خداوند تعالی آیه فوق را فرستاد إِذا لَقُوا الَّذِینَ آمَنُوا یعنی وقتی‌که ابن سلول امیرالمؤمنین را ملاقات کرد. (بهعنوان مصداق آیه) قالُوا آمَنَّا یعنی گفتند به محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و قرآن ایمان آوردیم. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 72.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام خلیفه خدا بر زمین == | == علی علیه‌السلام خلیفه خدا بر زمین == | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
3- برای حضرت علی علیه السّلام، آنجا که فرموده است: لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ <ref>55 نور.</ref> | 3- برای حضرت علی علیه السّلام، آنجا که فرموده است: لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ <ref>55 نور.</ref> | ||
«خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین خود قرار دهد همان گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند جانشین (خود) قرار داد یعنی آدم و داود علیهماالسلام. <ref>شواهد التنزیل | «خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین خود قرار دهد همان گونه که کسانی را که پیش از آنان بودند جانشین (خود) قرار داد یعنی آدم و داود علیهماالسلام. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 75.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام اولین نمازگزار == | == علی علیه‌السلام اولین نمازگزار == | ||
وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعِینَ <ref>بقره43</ref>): و نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و با رکوعکنندگان رکوع کنید.<br> | وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعِینَ <ref>بقره43</ref>): و نماز را برپا دارید و زکات را بدهید و با رکوعکنندگان رکوع کنید.<br> | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله: «و ارکعوا» قالوا (کذا) مما نزل فی القرآن خاصة فی رسول‌الله و علی ابن ابی‌طالب و اهل‌بیته من سورة البقرة: «وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعِینَ» انها نزلت فی رسول‌الله علیه‌السّلام و علی ابن ابی‌طالب و هما اول من صلی و رکع.<br> | حدیث: عن ابن عباس فی قوله: «و ارکعوا» قالوا (کذا) مما نزل فی القرآن خاصة فی رسول‌الله و علی ابن ابی‌طالب و اهل‌بیته من سورة البقرة: «وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعِینَ» انها نزلت فی رسول‌الله علیه‌السّلام و علی ابن ابی‌طالب و هما اول من صلی و رکع.<br> | ||
ترجمه: از ابن عباس نقل می‌‌کنند که این آیه شریفه، فقط در مورد رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام نازل شده است، این دو شخصیت اولین کسی بودند در اسلام که نماز خواندند. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از ابن عباس نقل می‌‌کنند که این آیه شریفه، فقط در مورد رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام نازل شده است، این دو شخصیت اولین کسی بودند در اسلام که نماز خواندند. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 85؛ مناقب خوارزمی ص 198- ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 237.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام خاشع در نماز == | == علی علیه‌السلام خاشع در نماز == | ||
اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخاشِعِینَ <ref>بقره45)</ref>: از شکیبایی و نماز یاری جویید و به راستی این (کار) گران است مگر بر فروتنان.<br> | اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَکبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی الْخاشِعِینَ <ref>بقره45)</ref>: از شکیبایی و نماز یاری جویید و به راستی این (کار) گران است مگر بر فروتنان.<br> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۰: | ||
حدیث: عن ابی صالح عن ابن عباس (قال:) الخاشع: الذلیل فی صلاته المقبل علیها، یعنی رسول‌الله و علیا، نزلت فی علی و عثمان بن مظعون، و عمار بن یاسر و اصحاب لهم رضی اللّه عنهم.<br> | حدیث: عن ابی صالح عن ابن عباس (قال:) الخاشع: الذلیل فی صلاته المقبل علیها، یعنی رسول‌الله و علیا، نزلت فی علی و عثمان بن مظعون، و عمار بن یاسر و اصحاب لهم رضی اللّه عنهم.<br> | ||
ترجمه: ابن عباس گفته است کلمه خاشع کسی را گویند که در نمازش افتاده باشد، ذلیلانه در درگاه الهی اقامه نماز کند، و خاشع در نماز رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام بودند. این آیه در مورد علی علیه‌السّلام و عثمان بن مظعون، و عمّار یاسر نازل شده است <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: ابن عباس گفته است کلمه خاشع کسی را گویند که در نمازش افتاده باشد، ذلیلانه در درگاه الهی اقامه نماز کند، و خاشع در نماز رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام بودند. این آیه در مورد علی علیه‌السّلام و عثمان بن مظعون، و عمّار یاسر نازل شده است <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 89، ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 238.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام مومن عامل و اهل بهشت == | == علی علیه‌السلام مومن عامل و اهل بهشت == | ||
وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ <ref>(بقره،82)</ref>: و آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند آنان اهل بهشتند و در آن جاویدان خواهند ماند. | وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ <ref>(بقره،82)</ref>: و آنان که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند آنان اهل بهشتند و در آن جاویدان خواهند ماند. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: ممّا نزل من القرآن خاصة فی رسول‌الله و علی و اهل‌بیته من سورة البقرة (قوله تعالی:) وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ نزلت فی علی خاصة و هو اوّل مؤمن و اوّل مصلّ بعد رسول‌اللّه صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم. | حدیث: عن ابن عباس قال: ممّا نزل من القرآن خاصة فی رسول‌الله و علی و اهل‌بیته من سورة البقرة (قوله تعالی:) وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک أَصْحابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیها خالِدُونَ نزلت فی علی خاصة و هو اوّل مؤمن و اوّل مصلّ بعد رسول‌اللّه صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم. | ||
ترجمه: ابن عباس گفته است: آیه شریفه در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است چراکه اوّل ایمانآورنده و اوّلین نمازگزار بعد از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: ابن عباس گفته است: آیه شریفه در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است چراکه اوّل ایمانآورنده و اوّلین نمازگزار بعد از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 90؛ تفسیر حسین بن حکم حبری ص 240.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام امت وسط و هدایت یافته و شاهد بر مردم == | == علی علیه‌السّلام امت وسط و هدایت یافته و شاهد بر مردم == | ||
وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یکونَ الرَّسُولُ عَلَیکمْ شَهِیداً وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کنْتَ عَلَیها إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ یتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ ینْقَلِبُ عَلی عَقِبَیهِ وَ إِنْ کانَتْ لَکبِیرَةً إِلَّا عَلَی الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ <ref>143 بقره.</ref>ترجمه: و بدین‌گونه شما را امتی میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید، و پیامبر بر شما گواه باشد و قبلهای را که (چندی) بر آن بودی، مقرّر نکردیم جز برای آنکه کسی را که از پیامبر پیروی می‌‌‌کند، از آنکس که از عقیده خود برمی‌گردد بازشناسیم، و البته (این کار) جز بر کسانی که خدا هدایت (شان) کرده، سخت گران بود.<br> | وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ وَ یکونَ الرَّسُولُ عَلَیکمْ شَهِیداً وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کنْتَ عَلَیها إِلَّا لِنَعْلَمَ مَنْ یتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّنْ ینْقَلِبُ عَلی عَقِبَیهِ وَ إِنْ کانَتْ لَکبِیرَةً إِلَّا عَلَی الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ <ref>143 بقره.</ref>ترجمه: و بدین‌گونه شما را امتی میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید، و پیامبر بر شما گواه باشد و قبلهای را که (چندی) بر آن بودی، مقرّر نکردیم جز برای آنکه کسی را که از پیامبر پیروی می‌‌‌کند، از آنکس که از عقیده خود برمی‌گردد بازشناسیم، و البته (این کار) جز بر کسانی که خدا هدایت (شان) کرده، سخت گران بود.<br> | ||
حدیث: عن سلیم بن قیس عن علی علیه‌السّلام قال: انّ اللّه ایانا عنی بقوله تعالی: لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ فرسول اللّه شاهد علینا، و نحن شهداء علی الناس و حجّته فی ارضه و نحن الذین قال اللّه جلّ اسمه (فیهم): «وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً». <br> | حدیث: عن سلیم بن قیس عن علی علیه‌السّلام قال: انّ اللّه ایانا عنی بقوله تعالی: لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ فرسول اللّه شاهد علینا، و نحن شهداء علی الناس و حجّته فی ارضه و نحن الذین قال اللّه جلّ اسمه (فیهم): «وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً». <br> | ||
سلیم بن قیس از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که فرمود: منظور خداوند از این آیه ما هستیم آنجا که فرمود: لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ تا اینکه بر مردم گواه باشید. رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم گواه بر ماست و ما گواه بر مردم. و حجت خدا هستیم روی زمین. ما کسانی هستیم که خدا فرموده است: وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً. <ref>شواهد التنزیل | سلیم بن قیس از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که فرمود: منظور خداوند از این آیه ما هستیم آنجا که فرمود: لِتَکونُوا شُهَداءَ عَلَی النَّاسِ تا اینکه بر مردم گواه باشید. رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم گواه بر ماست و ما گواه بر مردم. و حجت خدا هستیم روی زمین. ما کسانی هستیم که خدا فرموده است: وَ کذلِک جَعَلْناکمْ أُمَّةً وَسَطاً. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 92.</ref><br> | ||
حاکم در صفحه دیگر کتاب خود، احتجاج بین حسن بصری و حجاج را نقل می‌‌‌کند: عبدالله بن عمر گفت که حجاج به حسن بصری گفت در مورد ابوتراب چه میگویی؟ گفت ابوتراب کیست؟ گفت علی ابن ابی‌طالب حسن گفت خداوند او را از هدایتشدگان قرار داده است حجاج گفت چه دلیلی داری؟ گفتم کلام خدا تعالی آنجا که فرمود: «وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کنْتَ عَلَیها ... عَلَی الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ ...». علی علیه‌السّلام اول کسی بود که خداوند او را با پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم هدایت فرمود. <ref>شواهد التنزیل | حاکم در صفحه دیگر کتاب خود، احتجاج بین حسن بصری و حجاج را نقل می‌‌‌کند: عبدالله بن عمر گفت که حجاج به حسن بصری گفت در مورد ابوتراب چه میگویی؟ گفت ابوتراب کیست؟ گفت علی ابن ابی‌طالب حسن گفت خداوند او را از هدایتشدگان قرار داده است حجاج گفت چه دلیلی داری؟ گفتم کلام خدا تعالی آنجا که فرمود: «وَ ما جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِی کنْتَ عَلَیها ... عَلَی الَّذِینَ هَدَی اللَّهُ ...». علی علیه‌السّلام اول کسی بود که خداوند او را با پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم هدایت فرمود. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 94.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام رأس مؤمنین == | == علی علیه‌السلام رأس مؤمنین == | ||
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کلُوا مِنْ طَیباتِ ما رَزَقْناکمْ وَ اشْکرُوا لِلَّهِ إِنْ کنْتُمْ إِیاهُ تَعْبُدُونَ <ref>172 بقره.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید از نعمتهای پاکیزهای که روزی شما کردهایم بخورید و خدا را شکر کنید اگر تنها او را میپرستید.<br> | یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا کلُوا مِنْ طَیباتِ ما رَزَقْناکمْ وَ اشْکرُوا لِلَّهِ إِنْ کنْتُمْ إِیاهُ تَعْبُدُونَ <ref>172 بقره.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید از نعمتهای پاکیزهای که روزی شما کردهایم بخورید و خدا را شکر کنید اگر تنها او را میپرستید.<br> | ||
حدیث: عن عکرمه عن ابن عباس قال: ما فی القرآن آیة: الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ* الّا و علی امیرها و شریفها، و ما من اصحاب محمد رجل الّا و قد عاتبه اللّه و ما ذکر علیا الّا بخیر»<br> | حدیث: عن عکرمه عن ابن عباس قال: ما فی القرآن آیة: الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ* الّا و علی امیرها و شریفها، و ما من اصحاب محمد رجل الّا و قد عاتبه اللّه و ما ذکر علیا الّا بخیر»<br> | ||
ترجمه: عکرمه از ابن عباس نقل می‌‌‌کند که نازل نشد آیهای در قرآن که در آن«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا» * داشته باشد الّا اینکه در رأس ایمان‌آورندگان و امیر و شریف آنها علی علیه‌السّلام است. خداوند اصحاب محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را در غیر این آیه، در جاهای دیگر، مورد عتاب قرار داده است، و همه‌جا از علی علیه‌السّلام به خیر یاد کرده است. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: عکرمه از ابن عباس نقل می‌‌‌کند که نازل نشد آیهای در قرآن که در آن«یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا» * داشته باشد الّا اینکه در رأس ایمان‌آورندگان و امیر و شریف آنها علی علیه‌السّلام است. خداوند اصحاب محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را در غیر این آیه، در جاهای دیگر، مورد عتاب قرار داده است، و همه‌جا از علی علیه‌السّلام به خیر یاد کرده است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 21 و 48؛ میزان الاعتدال ذهبی ج 3/ 311؛ حلیة الاولیاء ابو نعیم اصفهانی ج 1/ 64؛ نور الابصار شبلنجی ص 70؛ الجرح و التعدیل محمد بن ادریس حنظل ج 3/ 275؛ المناقب خوارزمی ص 198؛ کفایة الطالب ص 140؛ اسعاف الراغبین ص 149؛ ارحج المطالب ص 51.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام جان‌پناه رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السلام جان‌پناه رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
ترجمه: ابوسعید خدری میگوید: همان شبی که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به غار رفتند، علی علیه‌السّلام به‌جای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در بسترشان خوابید. خداوند تبارک‌وتعالی به جبرئیل و میکائیل علیه‌السّلام فرمود: بین شما برادری برقرار کردم، عمر یکی از شما از دیگری طولانیتر است کدام‌یک از شما حاضر است برای دیگری فداکاری کند و از مقداری عمرش درگذرد؟ هریک از آنها حیات و زندگی خود را خواستند. | ترجمه: ابوسعید خدری میگوید: همان شبی که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به غار رفتند، علی علیه‌السّلام به‌جای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در بسترشان خوابید. خداوند تبارک‌وتعالی به جبرئیل و میکائیل علیه‌السّلام فرمود: بین شما برادری برقرار کردم، عمر یکی از شما از دیگری طولانیتر است کدام‌یک از شما حاضر است برای دیگری فداکاری کند و از مقداری عمرش درگذرد؟ هریک از آنها حیات و زندگی خود را خواستند. | ||
خداوند متعال فرمود: شما مانند علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام نیستید من بین او و پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم برادری قرار دادم و علی علیه‌السّلام در بستر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم خوابید و ایثار نمود، جانش را فدای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم کرد. به‌سوی زمین بروید و او را از شرّ دشمنان محافظت نمایید. جبرئیل کنار سر و میکائیل پایین پایشان قرار گرفتند. جبرئیل گفت خوشا به حال مثل تو ای پسر ابی‌طالب. خداوند به تو بر ملائکه مباهات می‌‌‌کند در این هنگام خداوند بر رسولش این آیه شریفه را در شأن علی علیه‌السّلام فرستاد که: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ... ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ. <br> | خداوند متعال فرمود: شما مانند علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام نیستید من بین او و پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم برادری قرار دادم و علی علیه‌السّلام در بستر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم خوابید و ایثار نمود، جانش را فدای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم کرد. به‌سوی زمین بروید و او را از شرّ دشمنان محافظت نمایید. جبرئیل کنار سر و میکائیل پایین پایشان قرار گرفتند. جبرئیل گفت خوشا به حال مثل تو ای پسر ابی‌طالب. خداوند به تو بر ملائکه مباهات می‌‌‌کند در این هنگام خداوند بر رسولش این آیه شریفه را در شأن علی علیه‌السّلام فرستاد که: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یشْرِی نَفْسَهُ ... ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ. <br> | ||
حدیثی که در شأن نزول آیه وارد شده است با تغییر مختصری در کثیری از کتاب‌های اهل تسنن آمده است. <ref>واهد التنزیل | حدیثی که در شأن نزول آیه وارد شده است با تغییر مختصری در کثیری از کتاب‌های اهل تسنن آمده است. <ref>واهد التنزیل حسکانی ج 1/ 97؛ مسند احمد بن حنبل ج 1/ 221؛ جامع البیان طبری ج 9/ 140؛ الجامع الاحکام القرآن القرطبی ج 3/ 347؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری شافعی ص 88؛ اسدالغابه فی معرفة الصحابه ابن اثیر ج 4/ 25؛ احیاء العلوم غزالی ج 3/ 238؛ الکبیر امام فخر رازی ج 5/ 223؛ غرائب القرآن نیشابوری ج 2/ 201؛ روح المعانی آلوسی ج 2/ 97؛ بحر المحیط ابو حیان ج 2/ 118؛ نور الابصار شبلنجی ص 175؛ ینابیع المودة قندوزی ص 92؛ الدر المنثور سیوطی ذیل آیه 30 انفال؛ تذکرة الخواص ابن جوزی ص 21.</ref> | ||
== ولایت علی علیه‌السّلام سِلم در تعبیر قرآن == | == ولایت علی علیه‌السّلام سِلم در تعبیر قرآن == | ||
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کافَّةً ... (<ref>208 بقره)</ref> ای کسانی که ایمان آوردهاید، همگی به اطاعت (خدا) درآیید. | یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کافَّةً ... (<ref>208 بقره)</ref> ای کسانی که ایمان آوردهاید، همگی به اطاعت (خدا) درآیید. | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
حدیث: عن الحافظ ابی نعیم الاصفهانی انّه قال فی هذه الایة: السلم: ولایة امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام. | حدیث: عن الحافظ ابی نعیم الاصفهانی انّه قال فی هذه الایة: السلم: ولایة امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام. | ||
ترجمه: ابونعیم اصفهانی در مورد کلمه «سلم» در آیه شریفه گفته است: مراد از «سلم» ولایت، دوستی و پذیرفتن سرپرستی علی علیه‌السّلام میباشد. <ref>ینابیع المودة | ترجمه: ابونعیم اصفهانی در مورد کلمه «سلم» در آیه شریفه گفته است: مراد از «سلم» ولایت، دوستی و پذیرفتن سرپرستی علی علیه‌السّلام میباشد. <ref>ینابیع المودة قندوزی ص 111؛ المسترشد طبری ص 76؛ غایة المرام بحرانی ص 438.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام حکیم و دارای خیر کثیر == | == علی علیه‌السّلام حکیم و دارای خیر کثیر == | ||
وَ مَنْ یؤْتَ الْحِکمَةَ فَقَدْ أُوتِی خَیراً کثِیراً<ref>(269 بقره.)</ref>: (خدا) به هرکس که بخواهد حکمت میبخشد و به هرکس حکمت داده شود، بهقین خیری فراوان داده شده است. | وَ مَنْ یؤْتَ الْحِکمَةَ فَقَدْ أُوتِی خَیراً کثِیراً<ref>(269 بقره.)</ref>: (خدا) به هرکس که بخواهد حکمت میبخشد و به هرکس حکمت داده شود، بهقین خیری فراوان داده شده است. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
ترجمه: ربیع بن خیثم در مورد آیه شریفه گفت، مراد از آنکس که به او حکمت داده شده علی علیه‌السّلام است. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 106.</ref> | ترجمه: ربیع بن خیثم در مورد آیه شریفه گفت، مراد از آنکس که به او حکمت داده شده علی علیه‌السّلام است. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 106.</ref> | ||
حدیث: عن عبدالله قال: کنت عند رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فسئل عن علی فقال:قسمت الحکمة عشرة اجزاء فاعطی علی تسعة اجزاءا و اعطی الناس جزاءا واحدا<br> | حدیث: عن عبدالله قال: کنت عند رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فسئل عن علی فقال:قسمت الحکمة عشرة اجزاء فاعطی علی تسعة اجزاءا و اعطی الناس جزاءا واحدا<br> | ||
ترجمه: ابن مسعود از رسول‌الله نقل کرده است که فرمود: حکمت ده جزء است، نه جزء آن را علی علیه‌السّلام و یک جزء باقی را مردم دارند. <ref>واهد التنزیل ج 1/ 105؛ البدایة و النهایة ابن کثیر | ترجمه: ابن مسعود از رسول‌الله نقل کرده است که فرمود: حکمت ده جزء است، نه جزء آن را علی علیه‌السّلام و یک جزء باقی را مردم دارند. <ref>واهد التنزیل ج 1/ 105؛ البدایة و النهایة ابن کثیر شافعی ج 7/ 357.</ref> | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: من اراد ان ینظر الی ابراهیم فی حلمه و الی نوح فی حکمته و الی یوسف فی اجتماعه فلینظر الی علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام. | حدیث: عن ابن عباس قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: من اراد ان ینظر الی ابراهیم فی حلمه و الی نوح فی حکمته و الی یوسف فی اجتماعه فلینظر الی علی ابن ابی‌طالب علیه السّلام. | ||
ترجمه: ابن عباس از قول رسول خدا نقل می‌‌‌کند که فرمود: هرکس میخواهد به ابراهیم نگاه کند، در حلم و بردباریش و به نوح علیه‌السّلام در حکمتش و به یوسف علیه‌السّلام در جمالش، پس به علی ابن ابی‌طالب علیه‌السلام نگاه کند. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 106، و مانند احادیث فوق با مختصر تغییر در | ترجمه: ابن عباس از قول رسول خدا نقل می‌‌‌کند که فرمود: هرکس میخواهد به ابراهیم نگاه کند، در حلم و بردباریش و به نوح علیه‌السّلام در حکمتش و به یوسف علیه‌السّلام در جمالش، پس به علی ابن ابی‌طالب علیه‌السلام نگاه کند. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 106، و مانند احادیث فوق با مختصر تغییر در کتاب‌های زیر آمده است: فضائل علی ابن ابی‌طالب احمد بن حنبل ج 1/ 63؛ کنز العمال متقی هندی ج 6/ 154؛ اسدالغابه ابن اثیر ج 4/ 22؛ تذکرة الخواص ابن جوزی ص 53؛ الجامع الصغیر سیوطی ج 1/ 364؛ الصواعق المحرقه و ابن حجر عسقلانی ص 73؛ تاریخ بغداد خطیب بغدادی ج 11/ 204؛ حلیة الاولیاء ابونعیم اصفهانی ج 1/ 65؛ المناقب ابن مغازلی ص 86؛ ینابیع المودة قندوزی ص 214.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام انفاق کننده در شب و روز و نهان و آشکارا == | == علی علیه‌السّلام انفاق کننده در شب و روز و نهان و آشکارا == | ||
الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ<ref>(274 بقره)</ref> ترجمه: کسانی که اموال خود را شب و روز و نهان و آشکارا انفاق می‌‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین میشوند. | الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ<ref>(274 بقره)</ref> ترجمه: کسانی که اموال خود را شب و روز و نهان و آشکارا انفاق می‌‌کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین میشوند. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً (قال): نزلت فی علی ابن ابی‌طالب لم یکن عنده (الا) اربعة دراهم فتصدق بدرهم لیلا و بدرهم نهارا و بدرهم علانیة فقال رسول‌الله: ما حملک علی هذه؟ قال حملنی علیها رجاء ان استوجب علی‌الله وعدنی قال رسول‌الله: الا ذلک لک فانزل اللّه الایة فی ذلک. | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ وَ النَّهارِ سِرًّا وَ عَلانِیةً (قال): نزلت فی علی ابن ابی‌طالب لم یکن عنده (الا) اربعة دراهم فتصدق بدرهم لیلا و بدرهم نهارا و بدرهم علانیة فقال رسول‌الله: ما حملک علی هذه؟ قال حملنی علیها رجاء ان استوجب علی‌الله وعدنی قال رسول‌الله: الا ذلک لک فانزل اللّه الایة فی ذلک. | ||
ترجمه: از ابن عباس نقل شده است که این آیه ... الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ ... در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است. حضرتش چهار درهم داشتند و چیزی غیر از آن نداشتند. وقتی به صدقه دادن تحریض شدند یک درهم را در شب و درهمی را در روز و یک درهم در پنهانی و درهم باقی را آشکارا تصدق دادند. پیامبر فرمود چه چیزی تو را وادار به این کار کرد؟ علی علیه‌السّلام عرض کرد به امید آنکه آنچه خدا وعده داده است شامل حالم گردد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود آگاه باش که به مقصود رسیدی. سپس خدای تعالی این آیه را نازل کرد. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از ابن عباس نقل شده است که این آیه ... الَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ بِاللَّیلِ ... در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است. حضرتش چهار درهم داشتند و چیزی غیر از آن نداشتند. وقتی به صدقه دادن تحریض شدند یک درهم را در شب و درهمی را در روز و یک درهم در پنهانی و درهم باقی را آشکارا تصدق دادند. پیامبر فرمود چه چیزی تو را وادار به این کار کرد؟ علی علیه‌السّلام عرض کرد به امید آنکه آنچه خدا وعده داده است شامل حالم گردد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود آگاه باش که به مقصود رسیدی. سپس خدای تعالی این آیه را نازل کرد. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 109.</ref> | ||
این قضیه با مختصر تغییری در آثار اهل سنت آمده است. <ref>الجامع لاحکام القرآن | این قضیه با مختصر تغییری در آثار اهل سنت آمده است. <ref>الجامع لاحکام القرآن قرطبی؛ تفسیر عثمان بن حسن بن احمد حذیوی به نقل درة الناصحین ج 1/ 22؛ انوار التنزیل بیضاوی؛ تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر الدمشقی الشافعی ج 1/ 326؛ تفسیر ثعالبی ج 1/ 223؛ الکشاف زمخشری ج 1/ 319؛ اسباب النزول واحدی ص 64؛ الکبیر فخر رازی ج 7/ 89؛ درر السمطین زرندی حنفی ص 90؛ المناقب ابن المغازلی شافعی ص 280.</ref><br> | ||
سیوطی در کتاب الدر المنثور این حدیث را که در شأن امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام است از ابن عساکر، و طبرانی و ابی حاتم و ابن جریر و جمعی دیگر از اهل تسنن نقل کرده است. <ref>الدر المنثور الجزء الاول 363.</ref> | سیوطی در کتاب الدر المنثور این حدیث را که در شأن امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام است از ابن عساکر، و طبرانی و ابی حاتم و ابن جریر و جمعی دیگر از اهل تسنن نقل کرده است. <ref>الدر المنثور الجزء الاول 363.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام بهترین مومن == | == علی علیه‌السلام بهترین مومن == | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
ترجمه: خوارزمی و حموینی و بعضی از علماء اهل تسنن به اسناد خودشان در کتاب‌های خود، از چوپان شتران حضرت رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیثی را که او از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیده، نقل کرده‌اند که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم وقتی به معراج رفتند خداوند متعال فرمودند آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیهِ مِنْ رَبِّهِ پیامبر عرض کرد «المؤمنون»؟ خداوند فرمود: درست گفتی. چه کسی در میان امت جانشین توست؟ پیامبر عرض کرد: بهترین آنها. خداوند فرمود: علی ابن ابی‌طالب. | ترجمه: خوارزمی و حموینی و بعضی از علماء اهل تسنن به اسناد خودشان در کتاب‌های خود، از چوپان شتران حضرت رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیثی را که او از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیده، نقل کرده‌اند که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم وقتی به معراج رفتند خداوند متعال فرمودند آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیهِ مِنْ رَبِّهِ پیامبر عرض کرد «المؤمنون»؟ خداوند فرمود: درست گفتی. چه کسی در میان امت جانشین توست؟ پیامبر عرض کرد: بهترین آنها. خداوند فرمود: علی ابن ابی‌طالب. | ||
رسول‌الله عرض کرد: آری پروردگار من. خداوند فرمود ای محمد! در روی زمین ترا انتخاب کردم و اسم تو را منشق از اسم خودم قرار دادم بهطوریکه هروقت نام من (محمود) برده شد اسم تو (محمد) هم برده شود، سپس توجه دیگری به زمین کردم و علی را انتخاب کردم، نام او را نیز از نام خودم اختیار کردم، من هستم «اعلی» و او هست «علی». ای محمّد! من ترا خلق کردم و علی را و حسن و حسین و ائمه دیگر را از حسین. تمام آنها را از نور خودم قرار دادم، و ولایت و دشمنی شما را بر اهل آسمان‌ها و زمین عرضه داشتم، هرکس که پذیرفت او مؤمن است، و هرکس نپذیرفت، نزد من او کافر است. ای محمّد! اگر بندهای از بندگانم تا آنجا که میتواند عبادت کند، (نماز بخواند و روزه بگیرد) و مانند مشک خالی و خشکیده شود، امّا ولایت شما را نداشته باشد و انکار کند، او را نمیآمرزم، مگر اینکه به ولایت شما اعتراف کند. ای محمّد! آیا دوست داری فرزندانت را ببینی؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عرض کرد: آری. خداوند متعال فرمود: به سمت راست عرش نظر کن. پس پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نگاه کرد، علی، فاطمه، حسن، حسین، علی بن الحسین، محمد بن علی، جعفر بن محمد، موسی‌بن‌جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد و حسن بن علی را در هالهای از نور دید که در وسط آنها حضرت مهدی علیهم السّلام قرار داشت ایستاده در حال نماز بود و مانند ستارهای درخشان میدرخشید خداوند فرمود: ای محمّد اینها حجتهای من هستند و این مهدی از نسل تو برانگیخته خواهد شد. به عزت و جلالم سوگند، او حجت واجب است برای دوستانم و انتقام گیرنده است برای دشمنانم. <ref>مقتل الحسین | رسول‌الله عرض کرد: آری پروردگار من. خداوند فرمود ای محمد! در روی زمین ترا انتخاب کردم و اسم تو را منشق از اسم خودم قرار دادم بهطوریکه هروقت نام من (محمود) برده شد اسم تو (محمد) هم برده شود، سپس توجه دیگری به زمین کردم و علی را انتخاب کردم، نام او را نیز از نام خودم اختیار کردم، من هستم «اعلی» و او هست «علی». ای محمّد! من ترا خلق کردم و علی را و حسن و حسین و ائمه دیگر را از حسین. تمام آنها را از نور خودم قرار دادم، و ولایت و دشمنی شما را بر اهل آسمان‌ها و زمین عرضه داشتم، هرکس که پذیرفت او مؤمن است، و هرکس نپذیرفت، نزد من او کافر است. ای محمّد! اگر بندهای از بندگانم تا آنجا که میتواند عبادت کند، (نماز بخواند و روزه بگیرد) و مانند مشک خالی و خشکیده شود، امّا ولایت شما را نداشته باشد و انکار کند، او را نمیآمرزم، مگر اینکه به ولایت شما اعتراف کند. ای محمّد! آیا دوست داری فرزندانت را ببینی؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عرض کرد: آری. خداوند متعال فرمود: به سمت راست عرش نظر کن. پس پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نگاه کرد، علی، فاطمه، حسن، حسین، علی بن الحسین، محمد بن علی، جعفر بن محمد، موسی‌بن‌جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد و حسن بن علی را در هالهای از نور دید که در وسط آنها حضرت مهدی علیهم السّلام قرار داشت ایستاده در حال نماز بود و مانند ستارهای درخشان میدرخشید خداوند فرمود: ای محمّد اینها حجتهای من هستند و این مهدی از نسل تو برانگیخته خواهد شد. به عزت و جلالم سوگند، او حجت واجب است برای دوستانم و انتقام گیرنده است برای دشمنانم. <ref>مقتل الحسین خوارزمی ج 1/ 95؛ فرائد السمطین حمونیی شافعی ج 2/ ص آخر؛ المناقب المائه ابن شاذان شماره 27، ص 11؛ ینابیع المودة قندوزی ص 486.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام راسخ در علم == | == علی علیه‌السلام راسخ در علم == | ||
وَ ما یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ ... <ref>7 آل عمران.)</ref>: تاویل قرآن را جز خدا و ریشهداران در دانش نمیداند.<br> | وَ ما یعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ ... <ref>7 آل عمران.)</ref>: تاویل قرآن را جز خدا و ریشهداران در دانش نمیداند.<br> | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله: «ان مثل عیسی عند اللّه کمثل آدم» فبلغنا ان وفد نجران قدموا علی نبی اللّه و هو بالمدینه و معهم السید و العاقب و ابو حنس و ابوالحرث و اسمه عبدالمسیح و هو رأسهم و هو الاسقف و هم یومئذ سادة اهل نجران فقالوا: یا محمد لم تذکر صاحبنا؟ و ساق نحوه الی قوله: و نزل جبرئیل فقال: «ان مثل عیسی عند اللّه ... الی قوله لهو العزیز الحکیم». و ساق نحوه الی قوله: قالوا نلاعنک. فخرج رسول‌الله و اخذ بید علی بن ابی‌طالب و معه فاطمة و حسن و حسین فقال: هؤلاء ابناؤنا و نساؤنا و انفسنا فهموا ان یلاعنوا ثم ان اباالحرث قال للسید و العاقب و اللّه ما نضع بملاعتة هذا شیئا فصالحوه علی الجزیة. قالوا: صدقت یا اباالحرث. فعرضوا علی رسول‌الله الصلح و الجزیة فقبلها و قال: اما و الذی نفسی بیده لو لا عنونی ما احال اللّه لی الحول و بحضرتهم منهم بشر اذا لا هلک اللّه الظالمین. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 122.</ref><br> | حدیث: عن ابن عباس فی قوله: «ان مثل عیسی عند اللّه کمثل آدم» فبلغنا ان وفد نجران قدموا علی نبی اللّه و هو بالمدینه و معهم السید و العاقب و ابو حنس و ابوالحرث و اسمه عبدالمسیح و هو رأسهم و هو الاسقف و هم یومئذ سادة اهل نجران فقالوا: یا محمد لم تذکر صاحبنا؟ و ساق نحوه الی قوله: و نزل جبرئیل فقال: «ان مثل عیسی عند اللّه ... الی قوله لهو العزیز الحکیم». و ساق نحوه الی قوله: قالوا نلاعنک. فخرج رسول‌الله و اخذ بید علی بن ابی‌طالب و معه فاطمة و حسن و حسین فقال: هؤلاء ابناؤنا و نساؤنا و انفسنا فهموا ان یلاعنوا ثم ان اباالحرث قال للسید و العاقب و اللّه ما نضع بملاعتة هذا شیئا فصالحوه علی الجزیة. قالوا: صدقت یا اباالحرث. فعرضوا علی رسول‌الله الصلح و الجزیة فقبلها و قال: اما و الذی نفسی بیده لو لا عنونی ما احال اللّه لی الحول و بحضرتهم منهم بشر اذا لا هلک اللّه الظالمین. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 122.</ref><br> | ||
مانند این حدیث در کتب اهل‌سنت از طرق مختلف نقل شده است و اصل قضیه که همان جریان مباهله حضرت رسول صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و اهل‌بیت طاهرینش با مسیحیان نجران میباشد در تمام نقلها محفوظ است. گرچه این آیه شریفه، اختصاصاً درباره امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام نازل نشده است اما چنانچه بیان شد مفسران و محدثان اهل‌سنت تصریح کرده‌اند که این آیه (مباهله) در حق اهل‌بیت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نازل شده است <ref>الکشاف | مانند این حدیث در کتب اهل‌سنت از طرق مختلف نقل شده است و اصل قضیه که همان جریان مباهله حضرت رسول صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و اهل‌بیت طاهرینش با مسیحیان نجران میباشد در تمام نقلها محفوظ است. گرچه این آیه شریفه، اختصاصاً درباره امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام نازل نشده است اما چنانچه بیان شد مفسران و محدثان اهل‌سنت تصریح کرده‌اند که این آیه (مباهله) در حق اهل‌بیت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نازل شده است <ref>الکشاف زمخشری ج 1/ 192؛ احکام القرآن ابن عربی ج 1/ 115؛ معترک القرآن سیوطی ص 562؛ تفسیر القرآن الحکیم شیخ محمد عبده ج 3/ 322؛ الدر المنثور السیوطی ج 4/ 38؛ التذکر ابن جوزی ص 17؛ معالم التنزیل بغوی ص 63؛ اسدالغابه ابن اثیر ج 4/ 25؛ صحیح مسلم ج 7/ 120؛ صحیح ترمذی ج 4/ 293؛ مسند احمد بن حنبل ج 1/ 185. </ref> <br> | ||
و علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام اهل‌بیت پیامبر بودند همان‌ها که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنان را همراه خود به میعادگاه برد. | و علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و حسن و حسین علیهماالسلام اهل‌بیت پیامبر بودند همان‌ها که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنان را همراه خود به میعادگاه برد. | ||
بنابراین منظور از کلمه «ابنائنا» در آیه منحصراً حسن علیه‌السّلام و حسین علیه‌السّلام هستند همان‌طور که منظور از «نسائنا» فاطمه علیهاالسلام و منظور از «انفسنا»، تنها علی علیه‌السّلام بوده است و احادیث فراوانی با حفظ اصل قضیه مباهله و با اندک تغییراتی در کتب اهل‌سنت آمده است. قضیه زیر که در واقع شرح حدیث فوق است نمونهای از گفتار دانشمندان اهل‌سنت در مأخذ ذیل است. <ref>فصول المهمه مالکی؛ الجواهر | بنابراین منظور از کلمه «ابنائنا» در آیه منحصراً حسن علیه‌السّلام و حسین علیه‌السّلام هستند همان‌طور که منظور از «نسائنا» فاطمه علیهاالسلام و منظور از «انفسنا»، تنها علی علیه‌السّلام بوده است و احادیث فراوانی با حفظ اصل قضیه مباهله و با اندک تغییراتی در کتب اهل‌سنت آمده است. قضیه زیر که در واقع شرح حدیث فوق است نمونهای از گفتار دانشمندان اهل‌سنت در مأخذ ذیل است. <ref>فصول المهمه مالکی؛ الجواهر طنطاوی ج 2/ 120؛ فتح القدیر شوکانی ج 1/ 316؛ التسهیل لعلوم التنزیل کلبی ج 1/ 109؛ تفسیر ابی السعود محمد بن محمد عمادی ج 1/ 244؛ احکام القرآن جصاص ج 2/ 16؛ الجامع الاحکام القرآن قرطبی ج 2/ 104؛ روح المعانی آلوسی ج 3/ 167؛ الجامع البیان طبری ج 3/ 213؛ تفسیر مراغی ج 3/ 171؛ الکبیر فخر رازی ج 8/ 58؛ مدارک التنزیل و حقایق التاویل نسفی ج 1/ 222.</ref> | ||
روایت کرده‌اند که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چون مسیحیان نجران را برای مباهله دعوت کرد گفتند بما مهلتی ده تا درباره آن فکری کنیم، زمانی که به خانه خود برگشتند به «عاقب» که صاحب رأیشان بود، گفتند: ای عبدالمسیح چه کنیم؟ | روایت کرده‌اند که پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چون مسیحیان نجران را برای مباهله دعوت کرد گفتند بما مهلتی ده تا درباره آن فکری کنیم، زمانی که به خانه خود برگشتند به «عاقب» که صاحب رأیشان بود، گفتند: ای عبدالمسیح چه کنیم؟ | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ <ref>185 آل عمران)</ref>: پس هرکس را که از آتش به دور دارند و در بهشت در آورند قطعاً کامیاب شده است. | فَمَنْ زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَ أُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فازَ <ref>185 آل عمران)</ref>: پس هرکس را که از آتش به دور دارند و در بهشت در آورند قطعاً کامیاب شده است. | ||
حدیث: عن ثمامة بن عبدالله بن انس عن ابیه عن جدّه قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اذا کان یوم القیامة و نصب الصراط علی شفیر جهنم، لم یجز علیه الّا من کان معه کتاب ولایة علی بن ابی‌طالب. <ref>المناقب ابن | حدیث: عن ثمامة بن عبدالله بن انس عن ابیه عن جدّه قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اذا کان یوم القیامة و نصب الصراط علی شفیر جهنم، لم یجز علیه الّا من کان معه کتاب ولایة علی بن ابی‌طالب. <ref>المناقب ابن مغازلی ص 242.</ref>ابی سعید خدری، قال: سمعت رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اذا کان یوم القیامة امر اللّه ملکین یقعدان علی الصراط فلا یجوز احد الّا ببراءة امیرالمؤمنین، و من لم تکن له براءة امیرالمؤمنین کبّر اللّه علی منخره من النار، قلت: فداک ابی و امی یا رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ما معنی براءة امیرالمؤمنین؟ | ||
قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: مکتوب: لا اله الّا اللّه، محمّد رسول‌الله و امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب وصی رسول‌الله. <br> | قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: مکتوب: لا اله الّا اللّه، محمّد رسول‌الله و امیرالمؤمنین علی ابن ابی‌طالب وصی رسول‌الله. <br> | ||
ترجمه: از رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌کنند که فرمود: وقتی روز قیامت میشود و بر شفیر جهنم پل صراط منصوب میگردد هیچکس نمیتواند از آن عبور کند مگر اینکه با او کتاب ولایت علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام باشد. همچنان که در کتاب المناقب المائه از ابی سعید خدری نقل می‌‌‌کند از قول رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم که فرمود: | ترجمه: از رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌کنند که فرمود: وقتی روز قیامت میشود و بر شفیر جهنم پل صراط منصوب میگردد هیچکس نمیتواند از آن عبور کند مگر اینکه با او کتاب ولایت علی ابن ابی‌طالب علیه‌السّلام باشد. همچنان که در کتاب المناقب المائه از ابی سعید خدری نقل می‌‌‌کند از قول رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم که فرمود: | ||
وقتی روز قیامت میشود خداوند دو فرشته را دستور میدهد بر سر پل صراط بایستد و کسی اجازه عبور ندارد مگر به برائت امیرالمؤمنین. راوی گفت: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا! معنای برائت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام چیست؟ فرمودند نامهای که در آن نوشته شده است: لا اله الّا اللّه، محمّد رسول‌الله و امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب وصی رسول‌الله. <ref>المناقب المائه ابن شاذان شماره 26، ص 11، مانند این حدیث در منابع | وقتی روز قیامت میشود خداوند دو فرشته را دستور میدهد بر سر پل صراط بایستد و کسی اجازه عبور ندارد مگر به برائت امیرالمؤمنین. راوی گفت: پدر و مادرم به فدایت ای رسول خدا! معنای برائت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام چیست؟ فرمودند نامهای که در آن نوشته شده است: لا اله الّا اللّه، محمّد رسول‌الله و امیرالمؤمنین علی بن ابی‌طالب وصی رسول‌الله. <ref>المناقب المائه ابن شاذان شماره 26، ص 11، مانند این حدیث در منابع دیگری هم ذکر شده است از جمله: حلیة الاولیاء ج 1/ 341 از ابونعیم اصفهانی؛ المناقب خوارزمی ص 253؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری ص 71؛ الریاض النضره طبری ج 2/ 177.</ref> | ||
== فضیلت پیامبر در نبوت و فضیلت علی در امامت == | == فضیلت پیامبر در نبوت و فضیلت علی در امامت == | ||
أَمْ یحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَینا آلَ إِبْراهِیمَ الْکتابَ وَ الْحِکمَةَ وَ آتَیناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً<ref>54 نساء.</ref>: بلکه به مردم، برای آنچه خدا از فضل خویش به آنان عطا کرده رشک میورزند، در حقیقت، ما به خاندان ابراهیم، کتاب و حکمت دادیم، و به آنان ملکی بزرگ بخشیدیم.<br> | أَمْ یحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَینا آلَ إِبْراهِیمَ الْکتابَ وَ الْحِکمَةَ وَ آتَیناهُمْ مُلْکاً عَظِیماً<ref>54 نساء.</ref>: بلکه به مردم، برای آنچه خدا از فضل خویش به آنان عطا کرده رشک میورزند، در حقیقت، ما به خاندان ابراهیم، کتاب و حکمت دادیم، و به آنان ملکی بزرگ بخشیدیم.<br> | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «أَمْ یحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»: نزلت فی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و فی علی علیه السّلام. قال ابوجعفر: الفضل فیه النبوة، و فی علی الامامة.<br> | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «أَمْ یحْسُدُونَ النَّاسَ عَلی ما آتاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ»: نزلت فی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و فی علی علیه السّلام. قال ابوجعفر: الفضل فیه النبوة، و فی علی الامامة.<br> | ||
ترجمه: از ابن عباس نقل شده است که این آیه در مورد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی علیه‌السّلام نازل شده است. فضل در پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم همان نبوت است و در علی علیه‌السّلام همان امامت. <ref>غایة المرام | ترجمه: از ابن عباس نقل شده است که این آیه در مورد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و علی علیه‌السّلام نازل شده است. فضل در پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم همان نبوت است و در علی علیه‌السّلام همان امامت. <ref>غایة المرام بحرانی ص 325؛ المناقب ابن مغازلی ص 267؛ ینابیع المودة قندوزی ص 121؛ الصواعق المحرقه ابن حجر ص 150.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام اولی الامر == | == علی علیه‌السلام اولی الامر == | ||
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ <ref>59 نساء</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را (نیز) اطاعت کنید. | یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ <ref>59 نساء</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید، خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را (نیز) اطاعت کنید. | ||
| خط ۱۴۸: | خط ۱۴۸: | ||
در تفسیر آمده است که این آیه در مورد امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام در وقتی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم او را جانشین خود قرار داده است نازل شده است. | در تفسیر آمده است که این آیه در مورد امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام در وقتی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم او را جانشین خود قرار داده است نازل شده است. | ||
علی علیه‌السّلام عرض کرد: یا رسول‌الله، آیا مرا جانشین بر زنان و مردان قرار میدهی؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: ای علی آیا نمیخواهی تو نسبت به من به‌مانند هارون نسبت به موسی باشی؟ آنجا که موسی به برادرش هارون گفت: «اخلفنی فی قومی و اصلح» پس خداوند فرمود: وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ. مجاهد میگوید: | علی علیه‌السّلام عرض کرد: یا رسول‌الله، آیا مرا جانشین بر زنان و مردان قرار میدهی؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: ای علی آیا نمیخواهی تو نسبت به من به‌مانند هارون نسبت به موسی باشی؟ آنجا که موسی به برادرش هارون گفت: «اخلفنی فی قومی و اصلح» پس خداوند فرمود: وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکمْ. مجاهد میگوید: | ||
خداوند امر ولایت و سرپرستی امت را بعد از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام سپرد و موقعی که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم او را به‌جای خود در مدینه گذاشت خداوند به مردم امر فرموده است که از او اطاعت کرده مخالفتش نکنند. <ref>شواهد التنزیل | خداوند امر ولایت و سرپرستی امت را بعد از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام سپرد و موقعی که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم او را به‌جای خود در مدینه گذاشت خداوند به مردم امر فرموده است که از او اطاعت کرده مخالفتش نکنند. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 149؛ ینابیع الموده ص 114؛ رساله اعتقاد ابوبکر بن مؤمن شیرازی؛ غایة المرام ص 263.</ref> | ||
== انتصاب علی علیه‌السّلام اکمال دین و تمام نعمت == | == انتصاب علی علیه‌السّلام اکمال دین و تمام نعمت == | ||
الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دِیناً <ref>3 مائده.</ref> ترجمه: امروز دین شما را به کمال رسانیدم و نعمت خود بر شما تمام کردم و اسلام را دین شما برگزیدم.<br> | الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْإِسْلامَ دِیناً <ref>3 مائده.</ref> ترجمه: امروز دین شما را به کمال رسانیدم و نعمت خود بر شما تمام کردم و اسلام را دین شما برگزیدم.<br> | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۵۷: | ||
1- دانشمند معروف و مفسر مشهور سنی ابن جریر طبری در کتاب ولایت از زید بن ارقم صحابی معروف نقل می‌‌‌کند که این آیه در روز غدیر خم درباره علی علیه‌السّلام نازل گردید.<br> | 1- دانشمند معروف و مفسر مشهور سنی ابن جریر طبری در کتاب ولایت از زید بن ارقم صحابی معروف نقل می‌‌‌کند که این آیه در روز غدیر خم درباره علی علیه‌السّلام نازل گردید.<br> | ||
2- حافظ ابونعیم اصفهانی در کتاب ما نزل من القرآن فی علی علیه‌السّلام از ابوسعید خدری صحابی معروف، نقل کرده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در غدیر خم علی علیه‌السّلام را با عنوان ولایت به مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند تا اینکه آیه الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ ... نازل شد در این موقع پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: «الله‌اکبر علی اکمال الدین و اتمام النّعمة و رضی الرب برسالتی و بالولایة لعلی علیه‌السّلام من بعدی ثم قال من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و نصر من نصره و اخذل من خذله» یعنی: الله‌اکبر بر تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی علیه‌السّلام بعد از من، سپس فرمود: هر کس من مولای اویم علی علیه‌السّلام مولای اوست. خداوندا آنکس که او را دوست بدارد دوست بدار و آنکس که او را دشمن بدارد دشمن بدار. هرکس که او را یاری کند، یاری کن و هرکس دست از یاریش بردارد، دست از او بردار.<br> | 2- حافظ ابونعیم اصفهانی در کتاب ما نزل من القرآن فی علی علیه‌السّلام از ابوسعید خدری صحابی معروف، نقل کرده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در غدیر خم علی علیه‌السّلام را با عنوان ولایت به مردم معرفی کرد و مردم متفرق نشده بودند تا اینکه آیه الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ ... نازل شد در این موقع پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: «الله‌اکبر علی اکمال الدین و اتمام النّعمة و رضی الرب برسالتی و بالولایة لعلی علیه‌السّلام من بعدی ثم قال من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و نصر من نصره و اخذل من خذله» یعنی: الله‌اکبر بر تکمیل دین و اتمام نعمت پروردگار و خشنودی خداوند از رسالت من و ولایت علی علیه‌السّلام بعد از من، سپس فرمود: هر کس من مولای اویم علی علیه‌السّلام مولای اوست. خداوندا آنکس که او را دوست بدارد دوست بدار و آنکس که او را دشمن بدارد دشمن بدار. هرکس که او را یاری کند، یاری کن و هرکس دست از یاریش بردارد، دست از او بردار.<br> | ||
3- خطیب بغدادی در تاریخ خود از ابو هریره و او از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چنین نقل کرده که بعد از جریان غدیر خم و پیمان ولایت علی علیه‌السّلام و گفتار عمر بن خطاب: بخّ بخّ یا بن ابی‌طالب اصبحت مولای و مولا کلّ مسلم، آیه الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ نازل گردید این سه روایت را مرحوم علامه | 3- خطیب بغدادی در تاریخ خود از ابو هریره و او از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم چنین نقل کرده که بعد از جریان غدیر خم و پیمان ولایت علی علیه‌السّلام و گفتار عمر بن خطاب: بخّ بخّ یا بن ابی‌طالب اصبحت مولای و مولا کلّ مسلم، آیه الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دِینَکمْ نازل گردید این سه روایت را مرحوم علامه امینی با تمام مشخصات در جلد اول الغدیر صفحه 230 به بعد نقل کرده است و نیز <ref>در کتاب احقاق الحق ج 6/ 353،</ref> نزول آیه فوق درباره جریان غدیر به دو طریق از ابوهریره نقل شده است و از ابوسعید خدری نیز به چندین طریق آمده است در الغدیر علاوه بر روایات سهگانه فوق در متن، 13 روایت نیز در این زمینه نقل شده است. <ref>در مقتل خوارزمی و تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر نزول این آیه درباره داستان غدیر از پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل شده است. مقتل خوارزمی 47 تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر، ذیل آیه.</ref><br>روشن است که اخباری که نزول آیه فوق را در جریان غدیر بیان کرده، در ردیف خبر واحد نیست که بتوان با تضعیف اسناد آن، آنها را نادیده گرفت. | ||
<ref>ترمذی، محمد بن عیسی، بیروت، دارالفکر، ج12، ص175؛ المصنف، ابن ابی شیبه، ج7، ص495، بیروت، دارالفکر، 1409. ؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج4، ص4. ؛ تفسیر اللباب، ابن عادل، ج15، ص456؛ ارشاد العقل السلیم، محمد بن محمد العمادی (ابوالسعود) ج6، ص376. ؛ الدر المنثور، جلال‌الدین سیوطی، ج3، ص323. ؛. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، محقق سامی بن محمد، ج3، ص28، دارطیبه للنشر، 1420. ؛. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، آلوسی، ج5، ص67 ـ 68. ؛ فتح القدیر، آلوسی، ج6، ص20. ؛ مفاتیح الغیب، فخر رازی، ج6، ص113؛ امالی، المحاملی (235 ـ 330)، اسماعیل بن محمد، ج1، ص36، دار ابن القیم و المکتبه الاسلامیه، 1991م؛ الکنی و الاسماء، الدولابی (224 ـ 310)، احمد بن حمادبن سعید، ج5، ص38، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420؛ شرح مذاهب اهل السنه، ابن شاهین (385.ق)، احمد بن عثمان، ج1، ص104، مصر، مؤسسه قرطبه، 1415. الامالی الشجریه (ج1، ص31)، البدایة و النهایة (ج7، ص386)، تاریخ بغداد (ج3، ص498) و مختصر تاریخ دمشق (ج5، ص393) و الشریعه (آجری، ج4، ص181)، فضائل الصحابه (ج2، ص494)، کنزالعمال (ج13، ص134)، المسند الجامع (ج6، ص367) و تاریخ ابن خلدون (ج1، ص197).</ref> | <ref>ترمذی، محمد بن عیسی، بیروت، دارالفکر، ج12، ص175؛ المصنف، ابن ابی شیبه، ج7، ص495، بیروت، دارالفکر، 1409. ؛ معجم الکبیر، طبرانی، ج4، ص4. ؛ تفسیر اللباب، ابن عادل، ج15، ص456؛ ارشاد العقل السلیم، محمد بن محمد العمادی (ابوالسعود) ج6، ص376. ؛ الدر المنثور، جلال‌الدین سیوطی، ج3، ص323. ؛. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر، محقق سامی بن محمد، ج3، ص28، دارطیبه للنشر، 1420. ؛. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، آلوسی، ج5، ص67 ـ 68. ؛ فتح القدیر، آلوسی، ج6، ص20. ؛ مفاتیح الغیب، فخر رازی، ج6، ص113؛ امالی، المحاملی (235 ـ 330)، اسماعیل بن محمد، ج1، ص36، دار ابن القیم و المکتبه الاسلامیه، 1991م؛ الکنی و الاسماء، الدولابی (224 ـ 310)، احمد بن حمادبن سعید، ج5، ص38، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420؛ شرح مذاهب اهل السنه، ابن شاهین (385.ق)، احمد بن عثمان، ج1، ص104، مصر، مؤسسه قرطبه، 1415. الامالی الشجریه (ج1، ص31)، البدایة و النهایة (ج7، ص386)، تاریخ بغداد (ج3، ص498) و مختصر تاریخ دمشق (ج5، ص393) و الشریعه (آجری، ج4، ص181)، فضائل الصحابه (ج2، ص494)، کنزالعمال (ج13، ص134)، المسند الجامع (ج6، ص367) و تاریخ ابن خلدون (ج1، ص197).</ref> | ||
== علی و اولادش علیهم‌السّلام وسیله تقرب به خدا یعنی == | == علی و اولادش علیهم‌السّلام وسیله تقرب به خدا یعنی == | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۶۳: | ||
ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید، از خدا پروا کنید و به او (توسل و) تقرب جویید.<br> | ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید، از خدا پروا کنید و به او (توسل و) تقرب جویید.<br> | ||
حدیث: «و عن علی علیه‌السّلام قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: الائمه من ولدی فمن اطاعهم فقد اطاع اللّه و من عصاهم فقد عصی اللّه، و هم العروة الوثقی، و الوسیلة الی اللّه جلّ و علا.<br> | حدیث: «و عن علی علیه‌السّلام قال: قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: الائمه من ولدی فمن اطاعهم فقد اطاع اللّه و من عصاهم فقد عصی اللّه، و هم العروة الوثقی، و الوسیلة الی اللّه جلّ و علا.<br> | ||
ترجمه: قندوزی از کتاب مودة القربی همدانی نقل کرده است که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرموده است که امامان از فرزندان من یعنی «علی علیه‌السلام» هستند هرکس آنها را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده است و هرکس با آنها مخالفت کند خدا را معصیت کرده است آنها ریسمان محکم الهی و وسیله به‌سوی خدا جلّ و علا هستند. <ref>ینابیع الموده | ترجمه: قندوزی از کتاب مودة القربی همدانی نقل کرده است که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرموده است که امامان از فرزندان من یعنی «علی علیه‌السلام» هستند هرکس آنها را اطاعت کند خدا را اطاعت کرده است و هرکس با آنها مخالفت کند خدا را معصیت کرده است آنها ریسمان محکم الهی و وسیله به‌سوی خدا جلّ و علا هستند. <ref>ینابیع الموده قندوزی ص 466.</ref><br> | ||
حدیث: عن عائشه فی حدیث قالت قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فی علی: خیر الخلق و الخلیقة اقربهم عند اللّه وسیلة.<br> | حدیث: عن عائشه فی حدیث قالت قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فی علی: خیر الخلق و الخلیقة اقربهم عند اللّه وسیلة.<br> | ||
ترجمه: عایشه در حدیثی از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که علی مقربترین مردم به درگاه الهی است. <ref>المناقب ابن | ترجمه: عایشه در حدیثی از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که علی مقربترین مردم به درگاه الهی است. <ref>المناقب ابن مغازلی ص 56، مجمع الزوائد 6/ 239، ارجح المطالب ص 591.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام ولی مسلمانان == | == علی علیه‌السّلام ولی مسلمانان == | ||
إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُونَ <ref>55 مائده.</ref> ترجمه: ولی شما تنها پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند: همان کسانی که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.<br> | إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکعُونَ <ref>55 مائده.</ref> ترجمه: ولی شما تنها پیامبر اوست و کسانی که ایمان آورده‌اند: همان کسانی که نماز برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.<br> | ||
حدیث: عن قیس بن الربیع عن الاعمش عن عبایة بن ربعی قال: بینما عبدالله بن عباس جالس علی شفیر زمزم یقول: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم اذا قبل رجل ...<br> | حدیث: عن قیس بن الربیع عن الاعمش عن عبایة بن ربعی قال: بینما عبدالله بن عباس جالس علی شفیر زمزم یقول: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم اذا قبل رجل ...<br> | ||
ترجمه: قیس بن ربیع از اعمش و او از عبایه بن ربعی و او از عبدالله ابن عباس نقل شده است که روزی در کنار چاه زمزم نشسته بود و برای مردم از قول پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث نقل میکرد ناگهان مردی که عمامهای بر سر داشت و صورت خود را پوشانیده بود نزدیک آمد و هر مرتبهای که ابن عباس از پیامبر اسلام صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث نقل میکرد او نیز با جمله قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث دیگری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل میکرد. ابن عباس او را قسم داد تا خود را معرفی کند او صورت خود را گشود و صدا زد ای مردم! هرکس مرا نمیشناسد بداند من ابوذر غفاری هستم با این گوشهای خودم از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیدم و اگر دروغ میگویم هر دو گوشم کر باد و با این چشمان خود این جریان را دیدم و اگر دروغ میگویم هر دو چشمم کور باد که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: «علی قائد البررة» «علی علیه‌السّلام پیشوای نیکان است». «و قاتل الکفره» «و کشنده کافران». «منصور من نصره مخدول من خذله»، «هرکس او را یاری کند خدا یاریش خواهد کرد و هرکس دست از یاریش بردارد خدا دست از یاری او بر خواهد داشت» سپس ابو ذر اضافه کرد: ای مردم! روزی از روزها با رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در مسجد نماز میخواندم سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد ولی کسی چیزی به او نداد او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم ولی کسی جواب مساعد به من نداد در همین حال علی علیه‌السّلام که در حال رکوع بود با انگشت کوچک دست راست اشاره کرد سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم که در حال نماز بود این جریان را مشاهده کرد هنگامی‌که از نماز فارغ شد سر به‌سوی آسمان بلند کرد و چنین گفت خداوندا برادرم موسی از تو تقاضا کرد که روح او را وسیع گردانی و کارها را بر او آسان سازی و گره از زبان او بگشایی تا مردم گفتارش را درک کنند و نیز موسی درخواست کرد هارون را که برادرش بود وزیر و یاورش قرار دهی و بوسیله او نیرویش را زیاد کنی و در کارهایش شریک سازی. خداوندا من پیامبر و برگزیده تو هستم سینه مرا گشاد کن و کارها را بر من آسان ساز از خاندانم علی علیه‌السّلام را وزیر من گردان تا به‌وسیله او پشتم قوی و محکم گردد. ابو ذر میگوید هنوز دعای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شد و به پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم گفت بخوان، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود چه بخوانم گفت بخوان ... إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا ... . ش<ref>واهد التنزیل ج 1/ 178؛ المناقب | ترجمه: قیس بن ربیع از اعمش و او از عبایه بن ربعی و او از عبدالله ابن عباس نقل شده است که روزی در کنار چاه زمزم نشسته بود و برای مردم از قول پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث نقل میکرد ناگهان مردی که عمامهای بر سر داشت و صورت خود را پوشانیده بود نزدیک آمد و هر مرتبهای که ابن عباس از پیامبر اسلام صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث نقل میکرد او نیز با جمله قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حدیث دیگری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل میکرد. ابن عباس او را قسم داد تا خود را معرفی کند او صورت خود را گشود و صدا زد ای مردم! هرکس مرا نمیشناسد بداند من ابوذر غفاری هستم با این گوشهای خودم از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیدم و اگر دروغ میگویم هر دو گوشم کر باد و با این چشمان خود این جریان را دیدم و اگر دروغ میگویم هر دو چشمم کور باد که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: «علی قائد البررة» «علی علیه‌السّلام پیشوای نیکان است». «و قاتل الکفره» «و کشنده کافران». «منصور من نصره مخدول من خذله»، «هرکس او را یاری کند خدا یاریش خواهد کرد و هرکس دست از یاریش بردارد خدا دست از یاری او بر خواهد داشت» سپس ابو ذر اضافه کرد: ای مردم! روزی از روزها با رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در مسجد نماز میخواندم سائلی وارد مسجد شد و از مردم تقاضای کمک کرد ولی کسی چیزی به او نداد او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم ولی کسی جواب مساعد به من نداد در همین حال علی علیه‌السّلام که در حال رکوع بود با انگشت کوچک دست راست اشاره کرد سائل نزدیک آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بیرون آورد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم که در حال نماز بود این جریان را مشاهده کرد هنگامی‌که از نماز فارغ شد سر به‌سوی آسمان بلند کرد و چنین گفت خداوندا برادرم موسی از تو تقاضا کرد که روح او را وسیع گردانی و کارها را بر او آسان سازی و گره از زبان او بگشایی تا مردم گفتارش را درک کنند و نیز موسی درخواست کرد هارون را که برادرش بود وزیر و یاورش قرار دهی و بوسیله او نیرویش را زیاد کنی و در کارهایش شریک سازی. خداوندا من پیامبر و برگزیده تو هستم سینه مرا گشاد کن و کارها را بر من آسان ساز از خاندانم علی علیه‌السّلام را وزیر من گردان تا به‌وسیله او پشتم قوی و محکم گردد. ابو ذر میگوید هنوز دعای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم پایان نیافته بود که جبرئیل نازل شد و به پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم گفت بخوان، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود چه بخوانم گفت بخوان ... إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا ... . ش<ref>واهد التنزیل ج 1/ 178؛ المناقب خوارزمی ص 186؛ انساب الاشراف بلاذری 2/ 150؛ جامع البیان ابن جریر طبری 6/ 165؛ غایة المرام تعداد 24 حدیث در اینباره از طریق اهل تسنن و 19 حدیث از طریق شیعه نقل کرده است؛ ذخائر العقبی از محب الدین طبری ص 88؛ فتح القدیر از علامه قاضی شوکانی 2/ 50؛ لباب النقول از سیوطی ص 90؛ الکافی الشافی از ابن حجر عسقلانی ص 56؛ مفاتیح الغیب رازی 3/ 431؛ اسباب النزول واحدی ص 148؛ تفسیر محی الدین عربی 1/ 334؛ تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر 2/ 71؛ تفسیر القرطبی الجامع الاحکام القرآن 9/ 336؛ تفسیر الدر المنثور سیوطی 2/ 295؛ کنز العمال متقی الهندی الحنفی 6/ 405؛ کفایة الطالب علامه الکنجی الشافعی ص 250؛ ینابیع المودة قندوزی الحنفی ص 202؛ جامع الاصول ابن اثیر 9/ 478؛ تفسیر رازی الکبیر 2/ 618؛ الکشاف زمخشری 1/ 154؛ تفسیر غرائب القرآن نیشابوری 2/ 82؛ نور الابصار شبلنجی ص 96؛ شواهد التنزیل حاکم الحسکانی 1/ 181؛ فرائد السمطین جوینی 1/ 9 و 8 و 187؛ اسدالغابه ابن اثیر 2/ 28؛ المناقب محمد بن یوسف شافعی ص 28؛ تذکرة الحفاظ امام ذهبی 1/ 10؛ تهذیب التهذیب ابن حجر 3/ 327؛ میزان الاعتدال علامه ذهبی شافعی 2/ 107؛ خصائص امیرالمؤمنین احمد بن شعیب نسائی ص 89؛ مجمع البیان طبرسی ج 3 و 4/ 324.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام ولی امت پیامبر == | == علی علیه‌السّلام ولی امت پیامبر == | ||
یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ <ref>67 مائده.</ref>ترجمه: ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکردهای. | یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیک مِنْ رَبِّک وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ <ref>67 مائده.</ref>ترجمه: ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکردهای. | ||
| خط ۱۷۵: | خط ۱۷۵: | ||
حدیث: «عن ابن عباس فی قوله تعالی: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ... الایة. نزلت فی علی، امر رسول‌الله ان یبلغ فیه فاخذ رسول‌الله بید علی فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه». | حدیث: «عن ابن عباس فی قوله تعالی: یا أَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ... الایة. نزلت فی علی، امر رسول‌الله ان یبلغ فیه فاخذ رسول‌الله بید علی فقال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه». | ||
ترجمه: آیه فوق در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است پیامبر دست علی را گرفت و او را معرفی کرد و فرمود فمن کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولا و رهبر او هستم، علی مولا و رهبر اوست» روایات زیادی آن‌چنان‌که گفته شد از طریق اهل تسنن وارد شده است که این آیه درباره علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>حافظ ابو سعید | ترجمه: آیه فوق در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است پیامبر دست علی را گرفت و او را معرفی کرد و فرمود فمن کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولا و رهبر او هستم، علی مولا و رهبر اوست» روایات زیادی آن‌چنان‌که گفته شد از طریق اهل تسنن وارد شده است که این آیه درباره علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>حافظ ابو سعید سجستانی در الولایة؛ حافظ حاکم حسکانی در شواهد التنزیل 1/ 188؛ ابن عساکر شافعی بنا نقل الدر المنثور 2/ 298؛ ابوالحسن واحدی نیشابوری در اسباب النزول ص 150؛ فخر رازی در تفسیر الکبیر 3/ 636؛ حافظ ابو نعیم اصفهانی در ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 29؛ ابواسحاق حموینی در فرائد السمطین؛ ابن قیتبه در الامامة و السیاسة؛ جلال‌الدین سیوطی شافعی در الدر المنثور 2/ 98؛ علامه نیشابوری در غرائب القرآن و رغائب الفرقان 6/ 195؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه ص 27؛ امام ذهبی در تذکرة الحفاظ 1/ 10؛ شهاب‌الدین آلوسی در روح المعانی 6/ 172؛ محب طبری شافعی در ذخائر العقبی ص 67؛ شیخ سلیمان قندوزی حنفی در ینابیع المودة ص 120؛ ابن اثیر شافعی در اسدالغابه 2/ 28؛ شیخ محمد عبده در تفسیر المنار 6/ 463؛ احمد بن حنبل امام الحنابله در مسند احمد بن حنبل 4/ 281؛ قاضی شوکانی در فتح القدیر 3/ 57؛ ابن حجر عسقلانی شافعی در تهذیب التهذیب 3/ 327؛ بدرالدین حنفی در عمدة القاری فی شرح صحیح النجاری 8/ 584.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام به دور از شرک حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن == | == علی علیه‌السّلام به دور از شرک حتی به اندازه یک چشم بر هم زدن == | ||
| خط ۱۸۹: | خط ۱۸۹: | ||
سپس ابن عباس گفته است: به خدا قسم هیچکس به خدا ایمان نیاورد مگر بعد از شرک، غیر از حضرت علی علیه‌السّلام زیرا که ایشان حتی به‌اندازه یک‌چشم به‌هم‌زدن هم شرک نیاورد. | سپس ابن عباس گفته است: به خدا قسم هیچکس به خدا ایمان نیاورد مگر بعد از شرک، غیر از حضرت علی علیه‌السّلام زیرا که ایشان حتی به‌اندازه یک‌چشم به‌هم‌زدن هم شرک نیاورد. | ||
أُولئِک لَهُمُ الْأَمْنُ یعنی از عذاب و آتش درامان هستند. | أُولئِک لَهُمُ الْأَمْنُ یعنی از عذاب و آتش درامان هستند. | ||
وَ هُمْ مُهْتَدُونَ* یعنی آنها به بهشت هدایت می‌‌کنند و بدون حساب وارد بهشت میشوند و علی علیه‌السّلام اول کسی است که ایمان آورد. <ref>شواهد التنزیل | وَ هُمْ مُهْتَدُونَ* یعنی آنها به بهشت هدایت می‌‌کنند و بدون حساب وارد بهشت میشوند و علی علیه‌السّلام اول کسی است که ایمان آورد. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 197.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام حجت الله == | == علی علیه‌السّلام حجت الله == | ||
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ <ref>(انعام، 149)</ref>: بگو برهان رسا ویژه خداست. | قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبالِغَةُ <ref>(انعام، 149)</ref>: بگو برهان رسا ویژه خداست. | ||
حدیث: عن انس قال: کنت عند النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرأی علیا مقبلا فقال: انا و هذا حجة علی امتی یوم القیامة. <br> | حدیث: عن انس قال: کنت عند النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرأی علیا مقبلا فقال: انا و هذا حجة علی امتی یوم القیامة. <br> | ||
ترجمه: از انس نقل می‌‌کنند که رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود پس دید که علی بطرف او میآید پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمودند من و علی حجت بر امت هستیم در روز قیامت. <ref>المناقب ابن | ترجمه: از انس نقل می‌‌کنند که رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود پس دید که علی بطرف او میآید پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمودند من و علی حجت بر امت هستیم در روز قیامت. <ref>المناقب ابن مغازلی ص 45.</ref> | ||
حدیث آخر: عن ابی الصلت الهروی باسناده الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم قال: سمعت اللّه تعالی یقول: علی بن ابی‌طالب حجتی علی خلقی. | حدیث آخر: عن ابی الصلت الهروی باسناده الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم قال: سمعت اللّه تعالی یقول: علی بن ابی‌طالب حجتی علی خلقی. | ||
| خط ۲۰۷: | خط ۲۰۷: | ||
خداوند اطاعت از مرا بر شما واجب کرده است و من شما را از گناه و مخالفت کردن با من نهی میکنم و واجب کرد بر شما پیروی از دستورات مرا و آن‌چنان‌که اطاعت از مرا بر شما فرض کرد اطاعت از علی بن ابی‌طالب را واجب کرد و من از معصیت کردن و مخالفت کردن با او شما را نهی میکنم آن‌چنان‌که از مخالفت با خود، شما را نهی میکنم. خداوند علی را برادر من و وزیر و وارث من قرار داد. او از من است و من از او. دوستی او ایمان است و دشمنی با او کفر. دوستدار او دوستدار من است و دشمن او دشمن من. او مولای هرکسی است که من مولای او هستم و من مولای هر مرد مسلم و زن مسلمان هستم من و علی دو پدر این امت هستیم <ref>المناقب المائه ابن شاذان المنقبه الثانیه و العشرون 15.</ref> | خداوند اطاعت از مرا بر شما واجب کرده است و من شما را از گناه و مخالفت کردن با من نهی میکنم و واجب کرد بر شما پیروی از دستورات مرا و آن‌چنان‌که اطاعت از مرا بر شما فرض کرد اطاعت از علی بن ابی‌طالب را واجب کرد و من از معصیت کردن و مخالفت کردن با او شما را نهی میکنم آن‌چنان‌که از مخالفت با خود، شما را نهی میکنم. خداوند علی را برادر من و وزیر و وارث من قرار داد. او از من است و من از او. دوستی او ایمان است و دشمنی با او کفر. دوستدار او دوستدار من است و دشمن او دشمن من. او مولای هرکسی است که من مولای او هستم و من مولای هر مرد مسلم و زن مسلمان هستم من و علی دو پدر این امت هستیم <ref>المناقب المائه ابن شاذان المنقبه الثانیه و العشرون 15.</ref> | ||
و نیز نقل کرده‌اند از علی علیه‌السلام، که پیامبر فرمود: حق علی علیه‌السّلام بر مسلمانان، همان حق پدر بر فرزند خویش است. <ref>مناقب ابن | و نیز نقل کرده‌اند از علی علیه‌السلام، که پیامبر فرمود: حق علی علیه‌السّلام بر مسلمانان، همان حق پدر بر فرزند خویش است. <ref>مناقب ابن مغازلی ص 48؛ شمس الدین محمد ذهبی شافعی در میزان الاعتدال ج 2/ 111؛ احمد بن حجر عسقلانی شافعی در لسان المیزان ج 4/ 399؛ موفق بن احمد خوارزمی حنفی در المناقب ص 230.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مانند باب حطّه == | == علی علیه‌السّلام مانند باب حطّه == | ||
وَ قُولُوا حِطَّةٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَکمْ خَطِیئاتِکمْ سَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ<ref>161 اعراف.</ref>): و بگویید خداوندا گناهان ما را فرو ریز و سجدهکنان از دروازه شهر درآیید تا گناهان شما را بر شما ببخشاییم و بزودی بر اجر نیکوکاران بیفزاییم. | وَ قُولُوا حِطَّةٌ وَ ادْخُلُوا الْبابَ سُجَّداً نَغْفِرْ لَکمْ خَطِیئاتِکمْ سَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ<ref>161 اعراف.</ref>): و بگویید خداوندا گناهان ما را فرو ریز و سجدهکنان از دروازه شهر درآیید تا گناهان شما را بر شما ببخشاییم و بزودی بر اجر نیکوکاران بیفزاییم. | ||
| خط ۲۱۷: | خط ۲۱۷: | ||
حدیث: عن ابی سعید خدری عن النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی ابن ابی‌طالب باب حطة، من دخل منه کان مؤمنا و من خرج منه کان کافرا. | حدیث: عن ابی سعید خدری عن النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی ابن ابی‌طالب باب حطة، من دخل منه کان مؤمنا و من خرج منه کان کافرا. | ||
ترجمه: ابی سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است که فرموده‌اند: علی بن ابی‌طالب باب حطه (بنی اسرائیل) است هرکس داخل این دروازه شد مؤمن و هرکس از آن خارج شد کافر است (یعنی هرکس از قلعه ولایت علی علیه‌السّلام خارج شد کافر است). <ref>کنز العمال | ترجمه: ابی سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است که فرموده‌اند: علی بن ابی‌طالب باب حطه (بنی اسرائیل) است هرکس داخل این دروازه شد مؤمن و هرکس از آن خارج شد کافر است (یعنی هرکس از قلعه ولایت علی علیه‌السّلام خارج شد کافر است). <ref>کنز العمال متقی 6/ 153؛ سیوطی شافعی در القول الجلی حدیث 39؛ شیخ محمد درویش بیروتی در اسنی المطالب فی احادیث مختلفه المراتب حروف العین 141؛ علامه هندی فقیر العینی در مناقب العینی 38؛ ابراهیم بن اللّه الوصالی در اسنی المطالب باب 18.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام هدایتگر به حق == | == علی علیه‌السّلام هدایتگر به حق == | ||
وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یعْدِلُونَ <ref>181 اعراف.</ref>: از میان کسانی که آفریدهایم گروهی هستند که به حق هدایت می‌‌کنند و به حق داوری مینمایند. | وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یعْدِلُونَ <ref>181 اعراف.</ref>: از میان کسانی که آفریدهایم گروهی هستند که به حق هدایت می‌‌کنند و به حق داوری مینمایند. | ||
| خط ۲۲۳: | خط ۲۲۳: | ||
حدیث: عن زاذان عن علی علیه‌السّلام قال: «تفترق هذه الامة علی ثلاث و سبعین فرقة، اثنتان و سبعون فی النار، و واحدة فی الجنة، و هم الذین قال اللّه عزّ و جلّ فی حقهم: وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یعْدِلُونَ.» «انا و شیعتی» | حدیث: عن زاذان عن علی علیه‌السّلام قال: «تفترق هذه الامة علی ثلاث و سبعین فرقة، اثنتان و سبعون فی النار، و واحدة فی الجنة، و هم الذین قال اللّه عزّ و جلّ فی حقهم: وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یهْدُونَ بِالْحَقِّ وَ بِهِ یعْدِلُونَ.» «انا و شیعتی» | ||
ترجمه: حافظ سلیمان قندوزی از زاذان از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که حضرت فرمود: این امت 73 فرقه خواهند شد، 72 فرقه در آتش و یک فرقه از آنها در بهشت است و آنها کسانی هستند که خداوند متعال در حق آنها این آیه را فرموده است وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یعنی من و شیعیان من. <ref>ینابیع المودة 109، مناقب | ترجمه: حافظ سلیمان قندوزی از زاذان از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که حضرت فرمود: این امت 73 فرقه خواهند شد، 72 فرقه در آتش و یک فرقه از آنها در بهشت است و آنها کسانی هستند که خداوند متعال در حق آنها این آیه را فرموده است وَ مِمَّنْ خَلَقْنا أُمَّةٌ یعنی من و شیعیان من. <ref>ینابیع المودة 109، مناقب خوارزمی 237.</ref> | ||
عده ای از مفسران این آیه را در مورد علی علیه‌السّلام و شیعیان او دانسته و گفته اند مراد از کلمه «امّة» حضرت علی علیه‌السّلام است. <ref>حاکم | عده ای از مفسران این آیه را در مورد علی علیه‌السّلام و شیعیان او دانسته و گفته اند مراد از کلمه «امّة» حضرت علی علیه‌السّلام است. <ref>حاکم حسکانی در شواهد التنزیل 1/ 204؛ سیوطی در الدر المنثور 3/ 617«امّة» را بر آل محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم تطبیق داده است؛ علامه کشفی ترمذی در مناقب مرتضوی 52.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مومن یاریگر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السّلام مومن یاریگر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
هُوَ الَّذِی أَیدَک بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ <ref>(انفال، 62)</ref>: همو بود که تو را با یاری خود و مؤمنان نیرومند گردانید. | هُوَ الَّذِی أَیدَک بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ <ref>(انفال، 62)</ref>: همو بود که تو را با یاری خود و مؤمنان نیرومند گردانید. | ||
| خط ۲۳۳: | خط ۲۳۳: | ||
ترجمه: انس میگوید: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: آن زمانی که به معراج رفتم بر ساق عرش نوشتهای دیدم که نیست خدایی به جز خدای یگانه، محمد پیامآور خداست من او را به‌واسطه علی تأیید کردم و به‌واسطه او، یاری‌اش گردانیدم. علی علیه‌السّلام محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را بس! | ترجمه: انس میگوید: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: آن زمانی که به معراج رفتم بر ساق عرش نوشتهای دیدم که نیست خدایی به جز خدای یگانه، محمد پیامآور خداست من او را به‌واسطه علی تأیید کردم و به‌واسطه او، یاری‌اش گردانیدم. علی علیه‌السّلام محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را بس! | ||
و از طریق ابوهریره: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم مکتوب علی العرش أنا اللّه لا اله انا وحدی لا شریک لی، و محمد عبدی و رسولی ایدته بعلی بن ابی‌طالب. <ref>شواهد التنزیل | و از طریق ابوهریره: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم مکتوب علی العرش أنا اللّه لا اله انا وحدی لا شریک لی، و محمد عبدی و رسولی ایدته بعلی بن ابی‌طالب. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 224. مانند حدیث فوق با مختصر تغییری در منابع زیر هم آمده است: الدر المنثور سیوطی 2/ 199؛ کفایة الطالب علامه گنجی شافعی 110؛ ینابیع المودة قندوزی 94؛ شواهد- التنزیل حاکم حسکانی 1/ 223؛ ترجمة الامام أمیر المؤمنین علی علیه السّلام ابن عسکر از تاریخ دمشق ج 2/ 19، ح 926؛ فرائد السمطین حافظ جوینی 1/ 235، ح 183 و 184 و 185؛ حلیة الاولیاء ابو نعیم اصفهانی 3/ 26؛ ارجح المطالب علامه هندی عبید له بسمل 73؛ ذخائر العقبی محب طبری 69؛ مناقب خوارزمی 234؛ مجمع الزواید ابن حجر هیثمی شافعی 9/ 121؛ تاریخ بغداد خطیب بغدادی 11/ 173؛ فضائل الصحابه حافظ ابو نعیم.</ref> | ||
== یاری علی علیه‌السّلام پیامبر را بس!== | == یاری علی علیه‌السّلام پیامبر را بس!== | ||
یا أَیهَا النَّبِی حَسْبُک اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ <ref>64 انفال.</ref>: ای پیامبر، خدا و مؤمنانی که از تو پیروی می‌‌کنند تو را بسند. <br> | یا أَیهَا النَّبِی حَسْبُک اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ <ref>64 انفال.</ref>: ای پیامبر، خدا و مؤمنانی که از تو پیروی می‌‌کنند تو را بسند. <br> | ||
حدیث: عن جابر بن عبدالله انصاری فی قوله تعالی: یا أَیهَا النَّبِی حَسْبُک اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ، هو علی بن ابی‌طالب و هو رأس المؤمنین. | حدیث: عن جابر بن عبدالله انصاری فی قوله تعالی: یا أَیهَا النَّبِی حَسْبُک اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَک مِنَ الْمُؤْمِنِینَ، هو علی بن ابی‌طالب و هو رأس المؤمنین. | ||
تذکر: این آیه شریفه به نظر کثیری از علماء عامه و مفسران قرآن در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است چنانچه نمونه این حدیث در شأن نزول آن گذشت و منابع اهل‌سنت با تغییراتی مانند آن را نقل کرده‌اند. <ref>شواهد التنزیل | تذکر: این آیه شریفه به نظر کثیری از علماء عامه و مفسران قرآن در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است چنانچه نمونه این حدیث در شأن نزول آن گذشت و منابع اهل‌سنت با تغییراتی مانند آن را نقل کرده‌اند. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 230؛ ما نزل من القرآن فی علی فاضل احمد اصفهانی 92؛ مناقب مرتضوی محمد صالح کشفی ترمذی 54؛ مناقب خطیب بغدادی 186؛ ارحج المطالب 88.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام فرستاده ویژه و اذان خدا و رسول الله == | == علی علیه‌السّلام فرستاده ویژه و اذان خدا و رسول الله == | ||
وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْأَکبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُهُ<ref> 3 توبه.</ref> ترجمه: و این آیات اعلامی است از جانب خدا و پیامبرش به مردم در روز حج اکبر که خدا و پیامبرش در برابر مشرکان تعهدی ندارند. | وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْأَکبَرِ أَنَّ اللَّهَ بَرِیءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ وَ رَسُولُهُ<ref> 3 توبه.</ref> ترجمه: و این آیات اعلامی است از جانب خدا و پیامبرش به مردم در روز حج اکبر که خدا و پیامبرش در برابر مشرکان تعهدی ندارند. | ||
حدیث: عن زید بن یثیع قال: نزلت براءة فبعثت بها رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابا بکر ثم ارسل علیا فاخذها منه، فلما رجع ابوبکر قال: هل نزل فی شی؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: لا و لکن امرت ان ابلغها انا او رجل من اهل‌بیتی.<br> | حدیث: عن زید بن یثیع قال: نزلت براءة فبعثت بها رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابا بکر ثم ارسل علیا فاخذها منه، فلما رجع ابوبکر قال: هل نزل فی شی؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: لا و لکن امرت ان ابلغها انا او رجل من اهل‌بیتی.<br> | ||
ترجمه: طبری در تفسیرش با سند از زید بن یثیع روایت کرده است که سوره برائت که نازل شد، رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابا بکر را فرستاد، برای خواندن آن به مردم. سپس علی علیه‌السّلام را فرستاد، که آیه را از او بگیرد و خود بخواند و علی چنین کرد وقتی‌که ابوبکر برگشت گفت آیا در مورد من چیزی نازل شده است؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: نه و لکن به من امر شده است که یا خودم این برائت را به گوش مردم برسانم یا مردی از اهل‌بیت من. <ref>جامع‌البیان | ترجمه: طبری در تفسیرش با سند از زید بن یثیع روایت کرده است که سوره برائت که نازل شد، رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابا بکر را فرستاد، برای خواندن آن به مردم. سپس علی علیه‌السّلام را فرستاد، که آیه را از او بگیرد و خود بخواند و علی چنین کرد وقتی‌که ابوبکر برگشت گفت آیا در مورد من چیزی نازل شده است؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: نه و لکن به من امر شده است که یا خودم این برائت را به گوش مردم برسانم یا مردی از اهل‌بیت من. <ref>جامع‌البیان فی تفسیر القرآن ج 10/ 46.</ref> | ||
بخاری در صحیح خود از ابی هریره روایت می‌‌‌کند که علی علیه‌السّلام یوم النهر در منی اعلام برائت کرد. «یعنی گفت انّ اللّه بری من المشرکین و رسوله» و او بود که اعلام کرد پس از آن سال، مشرکان حق ندارند حج به‌جا آورند و نباید با بدن برهنه طواف کنند. <ref>صحیح | بخاری در صحیح خود از ابی هریره روایت می‌‌‌کند که علی علیه‌السّلام یوم النهر در منی اعلام برائت کرد. «یعنی گفت انّ اللّه بری من المشرکین و رسوله» و او بود که اعلام کرد پس از آن سال، مشرکان حق ندارند حج به‌جا آورند و نباید با بدن برهنه طواف کنند. <ref>صحیح بخاری ج 5/ 37.</ref> | ||
سیوطی شافعی در تفسیرش از ابن ابی حاتم از حکیم بن حمید نقل می‌‌‌کند که گفت: علی بن حسین علیه‌السّلام برای من گفت که برای علی علیه‌السّلام در کتاب خدا اسمی است و لکن آن را نمیشناسد گفتم آن چیست؟ فرمود: مگر گفتار خداوند را نشنیدی که فرمود: وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْأَکبَرِ؟ به خدا قسم او علی است یعنی علی همان اذان است. <ref>الدر المنثور ذیل | سیوطی شافعی در تفسیرش از ابن ابی حاتم از حکیم بن حمید نقل می‌‌‌کند که گفت: علی بن حسین علیه‌السّلام برای من گفت که برای علی علیه‌السّلام در کتاب خدا اسمی است و لکن آن را نمیشناسد گفتم آن چیست؟ فرمود: مگر گفتار خداوند را نشنیدی که فرمود: وَ أَذانٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ إِلَی النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الْأَکبَرِ؟ به خدا قسم او علی است یعنی علی همان اذان است. <ref>الدر المنثور ذیل آیهای در سوره توبه؛ شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 232؛ العمدة حافظ مفسر ثعلبی ص 164، ح 253؛ حاکم نیشابوری در المستدرک علی الصحیحین ج 3/ 51؛ المناقب خوارزمی ص 223؛ حافظ ابو نعیم اصفهانی در ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ذیل آیه؛ علامه شیخ عبداللّه حنبلی وهابی در مختصر سیرة الرسول صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ص 412؛ نظم الدر فی تناسب الایات و السور ج 8/ 364؛ حافظ شیخ محمد شاه ولی اللّه حنفی دهلوی در ازالة الخفاء 2/ 99؛ تفسیر القاسمی ج 8/ 3069؛ حافظ احمد بن حنبل در المسند ج 1/ 150 و ج 3/ 212؛ تفسیر المنار ج 10/ 157؛ حافظ ابو عبداللّه الرحمن احمد بن شعیب النسائی در خصائص امیرالمؤمنین علی علیه السّلام ص 28؛ التحریر و التنویر شیخ محمد طاهر ابن عاشور ج 10/ 100؛ المناقب ابن مغازلی ص 112؛ فرائد السمطین ص 58؛ الصواعق المحرقه ص 75؛ میزان الاعتدال ذهبی ج 1/ 205؛ الاستیعاب ابن عبدالبر ج 3/ 25؛ کفایة الطالب حافظ کنجی ص 242؛ فضائل علی بن ابی‌طالب ابن حنبل ج 1/ 43؛ تفسیر القرآن الکریم شیخ شلتوت ص 608.</ref> | ||
== ارزش ایمان علی علیه‌السّلام بیش از سقایة الحاج و عمارت مسجد == | == ارزش ایمان علی علیه‌السّلام بیش از سقایة الحاج و عمارت مسجد == | ||
أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ <ref>19 توبه.</ref> ترجمه: آیا سیراب ساختن حاجیان و آباد کردن مسجدالحرام را همانند کار کسی پنداشتهاید که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و در راه خدا جهاد می‌‌‌کند؟ نه این دو نزد خدا یکسان نیستند. | أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لا یسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ <ref>19 توبه.</ref> ترجمه: آیا سیراب ساختن حاجیان و آباد کردن مسجدالحرام را همانند کار کسی پنداشتهاید که به خدا و روز بازپسین ایمان آورده و در راه خدا جهاد می‌‌‌کند؟ نه این دو نزد خدا یکسان نیستند. | ||
| خط ۲۵۶: | خط ۲۵۶: | ||
قال انس فقال لهما: اجعل لی معکما فخرا؟ قالا له: نعم. قال: فانا اشرف منکما، انا اول من آمن بالوعید من هذه الامة و هاجر و جاهد. فانطلقوا ثلاثتهم الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فجثوا بین یدیه فاخبر کل واحد منهم بفخره فما اجابهم بشیء. فنزل الوحی بعد ایام فارسل الی ثلاثتهم فأتوا فقرأ علیهم النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ .... | قال انس فقال لهما: اجعل لی معکما فخرا؟ قالا له: نعم. قال: فانا اشرف منکما، انا اول من آمن بالوعید من هذه الامة و هاجر و جاهد. فانطلقوا ثلاثتهم الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فجثوا بین یدیه فاخبر کل واحد منهم بفخره فما اجابهم بشیء. فنزل الوحی بعد ایام فارسل الی ثلاثتهم فأتوا فقرأ علیهم النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ .... | ||
ترجمه: ابوعبدالله محمد بن یوسف بن محمد قرشی کنجی شافعی از قاضی ابی نصر محمد بن هبة اللّه با سندش از انس بن مالک روایت می‌‌‌کند که عباس بن عبدالمطلب و شیبه صاحب البیت در کنار هم نشسته و به همدیگر افتخار میکردند عباس میگفت: من از تو شریفترم، چون عم رسول خدا و وصی پدرش و سقایة الحاج هستم. حاجیان را من آب میدهم و شیبه میگفت: من از تو شریفترم، زیرا من امین خدا در خانه او هستم و خزینهدار او. عمارة مسجدالحرام از من است در حین مشاجره علی علیه‌السّلام وارد شد و عباس به او گفت: آیا حکم ما میشوی؟ فرمود: آری. عباس گفت شیبه بر من افتخار می‌‌‌کند که از من اشرف است. علی فرمود: تو چه میگویی ای عمو؟ عباس گفت: من اشرفم، زیرا عموی پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و وصی پدرش و ساقی حجاج هستم. علی فرمود: ای شیبه تو چه میگویی؟ گفت من اشرفم، زیرا من امین خدا در خانه او هستم. انس بن مالک میگوید علی گفت آیا افتخار کنم بر شما (به چیزی که انجام ندادهاید) گفتند: آری. فرمود: من از هر دو شما شریفترم، زیرا اول کسی هستم که ایمان آوردهام، مهاجرت کرده و جهاد نمودم. هر سه نفر نزد رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم رفته و هر کدام از ایشان به فخر خویش خبر داد، ولی جوابی از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نشنیدند تا اینکه امین وحی نازل شده و این آیه را آورد: أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ ... <ref>کفایة الطالب | ترجمه: ابوعبدالله محمد بن یوسف بن محمد قرشی کنجی شافعی از قاضی ابی نصر محمد بن هبة اللّه با سندش از انس بن مالک روایت می‌‌‌کند که عباس بن عبدالمطلب و شیبه صاحب البیت در کنار هم نشسته و به همدیگر افتخار میکردند عباس میگفت: من از تو شریفترم، چون عم رسول خدا و وصی پدرش و سقایة الحاج هستم. حاجیان را من آب میدهم و شیبه میگفت: من از تو شریفترم، زیرا من امین خدا در خانه او هستم و خزینهدار او. عمارة مسجدالحرام از من است در حین مشاجره علی علیه‌السّلام وارد شد و عباس به او گفت: آیا حکم ما میشوی؟ فرمود: آری. عباس گفت شیبه بر من افتخار می‌‌‌کند که از من اشرف است. علی فرمود: تو چه میگویی ای عمو؟ عباس گفت: من اشرفم، زیرا عموی پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و وصی پدرش و ساقی حجاج هستم. علی فرمود: ای شیبه تو چه میگویی؟ گفت من اشرفم، زیرا من امین خدا در خانه او هستم. انس بن مالک میگوید علی گفت آیا افتخار کنم بر شما (به چیزی که انجام ندادهاید) گفتند: آری. فرمود: من از هر دو شما شریفترم، زیرا اول کسی هستم که ایمان آوردهام، مهاجرت کرده و جهاد نمودم. هر سه نفر نزد رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم رفته و هر کدام از ایشان به فخر خویش خبر داد، ولی جوابی از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نشنیدند تا اینکه امین وحی نازل شده و این آیه را آورد: أَ جَعَلْتُمْ سِقایةَ الْحاجِّ وَ عِمارَةَالْمَسْجِدِ الْحَرامِ کمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ جاهَدَ ... <ref>کفایة الطالب کنجی ص 237؛ شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 250 و نیز کفایة الطالب ص 237 و 238؛ نزهة المجالس ج 2/ 169؛ نور الابصار ص 77؛ هامش تفسیر الجلالین ج 1/ 16؛ تفسیر القرطبی ج 8/ 91؛ تفسیر المنار ج 10/ 216؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن ج 10/ 68؛ مفاتیح الغیب ج 4/ 422؛ اسباب النزول ص 182؛ الدر المنثور ج 3/ 218؛ الفصول المهمه ص 123؛ جامع الاصول ج 9/ 477؛ تفسیر القرآن العظیم ج 2/ 241؛ مناقب ابن مغازلی ص 321؛ ثمار القلوب ص 542؛ نظم درر السمطین ص 88؛ فتح القدیر ج 2/ 202.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ == | == علی علیه‌السّلام السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ == | ||
وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِک الْفَوْزُ الْعَظِیمُ <ref>100 توبه.</ref> ترجمه: و پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند خدا از ایشان خشنود و آنان نیز از او خشنودند و برای آنان باغهایی آماده کرده که از زیر درختان آن نهرها روان است. همیشه در آن جاودانند این است همان کامیابی بزرگ. | وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ وَ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسانٍ رَضِی اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الْأَنْهارُ خالِدِینَ فِیها أَبَداً ذلِک الْفَوْزُ الْعَظِیمُ <ref>100 توبه.</ref> ترجمه: و پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند خدا از ایشان خشنود و آنان نیز از او خشنودند و برای آنان باغهایی آماده کرده که از زیر درختان آن نهرها روان است. همیشه در آن جاودانند این است همان کامیابی بزرگ. | ||
| خط ۲۶۳: | خط ۲۶۳: | ||
و مانند آن از ضحاک از ابن عباس درباره قول خدا که گفته: «السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ» نقل شده است که علی بن ابی‌طالب و عمار و ابو ذر و سلمان و مقداد بودند. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 335.</ref> | و مانند آن از ضحاک از ابن عباس درباره قول خدا که گفته: «السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ» نقل شده است که علی بن ابی‌طالب و عمار و ابو ذر و سلمان و مقداد بودند. <ref>شواهد التنزیل ج 1/ 335.</ref> | ||
ترجمه: از ابن عباس روایت می‌‌کنند که این آیه در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است. او بود که در ایمان به خدا و رسول از همه مردم سبقت گرفته بود. او بود که به دو قبله نماز گزارد و دو بار بیعت کرد و دو هجرت نمود. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از ابن عباس روایت می‌‌کنند که این آیه در مورد علی علیه‌السّلام نازل شده است. او بود که در ایمان به خدا و رسول از همه مردم سبقت گرفته بود. او بود که به دو قبله نماز گزارد و دو بار بیعت کرد و دو هجرت نمود. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 256.</ref> | ||
علامه جمال‌الدین محمد بن مکرم از عبدالرحمن بن عوف در مورد کلام خدا «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ» روایت کرده و گفته است: ایشان ده نفر از قریش بودند که اولین آنها از جهت اسلام آوردن علی علیه‌السّلام میباشد. <ref>مختصر تاریخ دمشق ج 17/ 118، جمال الدین محمد بن مکرم.</ref> | علامه جمال‌الدین محمد بن مکرم از عبدالرحمن بن عوف در مورد کلام خدا «وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ» روایت کرده و گفته است: ایشان ده نفر از قریش بودند که اولین آنها از جهت اسلام آوردن علی علیه‌السّلام میباشد. <ref>مختصر تاریخ دمشق ج 17/ 118، جمال الدین محمد بن مکرم.</ref> | ||
| خط ۲۶۹: | خط ۲۶۹: | ||
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ<ref>119 توبه.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید از خدا پروا کنید و با راستان باشید. | یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ<ref>119 توبه.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید از خدا پروا کنید و با راستان باشید. | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» قال هو علی بن ابی‌طالب خاصة <ref>المناقب | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» قال هو علی بن ابی‌طالب خاصة <ref>المناقب خوارزمی ص 198؛ الصواعق المحرقه ص 93؛ کفایة الطالب ص 111.</ref> | ||
در بعضی از احادیث آیه به «کونوا مع علی و اصحابه» تاویل شده است. <ref>مناقب خطیب | در بعضی از احادیث آیه به «کونوا مع علی و اصحابه» تاویل شده است. <ref>مناقب خطیب بغدادی ص 189؛ فرائد السمطین ج 1/ 68؛ الدر المنثور ج 3/ 290.</ref> | ||
و در بعضی دیگر به «کونوا مع علی» تفسیر شده است. ترجمه: ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: ای کسانی که ایمان آوردهاید پروا پیشه کنید و با راستان باشید گفته است مراد از صادقین علی بن ابی‌طالب است فقط. یا با علی و یارانش باشید یا اینکه با علی علیه‌السّلام باشید. <ref>ینابیع المودة ص 119؛ ارجح المطالب ص 60.</ref> | و در بعضی دیگر به «کونوا مع علی» تفسیر شده است. ترجمه: ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: ای کسانی که ایمان آوردهاید پروا پیشه کنید و با راستان باشید گفته است مراد از صادقین علی بن ابی‌طالب است فقط. یا با علی و یارانش باشید یا اینکه با علی علیه‌السّلام باشید. <ref>ینابیع المودة ص 119؛ ارجح المطالب ص 60.</ref> | ||
| خط ۲۷۸: | خط ۲۷۸: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ الایة قال: بفضل اللّه: النبی و برحمة: علی. | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ الایة قال: بفضل اللّه: النبی و برحمة: علی. | ||
ترجمه: از ابن عباس روایت کرده‌اند که گفته است بفضل اللّه یعنی نبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و برحمة یعنی علی علیه السّلام. <ref>خطیب | ترجمه: از ابن عباس روایت کرده‌اند که گفته است بفضل اللّه یعنی نبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و برحمة یعنی علی علیه السّلام. <ref>خطیب بغدادی تاریخ بغداد ج 5/ 15؛ سیوطی در درالمنثور ج 3/ 308؛ کنجی شافعی در کفایة الطالب ص 237؛ حاکم حسکانی در شواهد التنزیل ج 1/ 268؛ ابن عساکر مشقی در تاریخ دمشق ج 2/ 326.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام شاهد از طرف پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السّلام شاهد از طرف پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ <ref>17 هود.</ref> ترجمه: آیا کسی که از جانب پروردگارش بر حجّتی روشن است و شاهدی از «خویشان» او پیرو آن است. | أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ <ref>17 هود.</ref> ترجمه: آیا کسی که از جانب پروردگارش بر حجّتی روشن است و شاهدی از «خویشان» او پیرو آن است. | ||
حدیث: عن علی علیه‌السّلام انه قیل له، فانزل فیک؟ قال: ان تقرا سوره هود «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی بینه من ربه و انا شاهد منه. ا<ref>لدر المنثور | حدیث: عن علی علیه‌السّلام انه قیل له، فانزل فیک؟ قال: ان تقرا سوره هود «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی بینه من ربه و انا شاهد منه. ا<ref>لدر المنثور سیوطی ذیل آیه ج 3/ 324؛ مناقب ابن مغازلی ص 270، ح 318؛ مناقب خوارزمی ص 197؛ شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 275 و 282، ح 372 و 387؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 1/ 208؛ الکشف و البیان ثعلبی؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن طبری ج 12/ 10؛ کنز العمال متقی هندی حنفی ج 1/ 251؛ تذکرة الخواص الامة سبط ابن جوزی ص 20؛ کفایة الطالب کنجی شافعی ص 111؛ فرائد السمطین حموینی ج 1/ 338؛ ینابیع الموده قندوزی ص 74؛ ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 276، ح 36.</ref> | ||
در منابع شیعی مهم با همین مضمون روایتی آمده | در منابع شیعی مهم با همین مضمون روایتی آمده امالی شیخ صدوق؛ کافی کلینی که تفسیری است بر روایات اهل سنت: | ||
حضرت صادق از پدرش از جدش علی بن الحسین از حضرت امام حسن علیه‌السّلام روایت کرده که در ضمن خطبه طولانیای که در حضور معاویه خواند، فرمود: کارها انجام یافت و دورهها گذشت تا خدا محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را به نبوت مبعوث کرد و او را برای رسالت برگزید و کتاب خود را بر او فروفرستاد و او را مأمور کرد که مردم را به‌سوی خدا دعوت کند و پدر من اولین کسی بود که دعوت خدا و رسول او را اجابت کرد و اولین کسی بود که ایمان آورد، و خدا و رسول او را تصدیق کرد. خدا در کتاب خود که بر پیامبر نازل کرده بود فرمود: «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» پس رسول خدا دارای بینه الهی است و پدر من بدنبال او میرود و او شاهدی است از طرف پیغمبر.... تا آخر خطبه ... اصبغ بن نباته گفت حضرت امیر فرمود: اگر مسند قضاوت را برای من بگسترانند و من بر آن نشینم ما بین اهل تورات با تورات خودشان و ما بین اهل انجیل با انجیل و ما بین اهل قرآن با قرآن قضاوت میکنم آنچنان قضاوتی که بدرگاه خدا برود و بدرخشد. به خدا سوگند آیهای از خدا در شبانهروز نازل نشد مگر آنکه من میدانستم درباره چه کسی نازل شده است. هیچیک از این مردمی که تیغ بر سرشان گذر کرده نیست مگر اینکه در مورد او آیهای نازل شده که او را در بهشت یا جهنم سوق میدهد. آنگاه مردی برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین چه آیهای درباره شما نازل شده؟ فرمود: مگر نشنیدهای که خدا میگوید: «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از طرف خدا بینه دارد و من شاهد او و از آن اویم. <ref>بصائر الدرجات؛ | حضرت صادق از پدرش از جدش علی بن الحسین از حضرت امام حسن علیه‌السّلام روایت کرده که در ضمن خطبه طولانیای که در حضور معاویه خواند، فرمود: کارها انجام یافت و دورهها گذشت تا خدا محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را به نبوت مبعوث کرد و او را برای رسالت برگزید و کتاب خود را بر او فروفرستاد و او را مأمور کرد که مردم را به‌سوی خدا دعوت کند و پدر من اولین کسی بود که دعوت خدا و رسول او را اجابت کرد و اولین کسی بود که ایمان آورد، و خدا و رسول او را تصدیق کرد. خدا در کتاب خود که بر پیامبر نازل کرده بود فرمود: «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» پس رسول خدا دارای بینه الهی است و پدر من بدنبال او میرود و او شاهدی است از طرف پیغمبر.... تا آخر خطبه ... اصبغ بن نباته گفت حضرت امیر فرمود: اگر مسند قضاوت را برای من بگسترانند و من بر آن نشینم ما بین اهل تورات با تورات خودشان و ما بین اهل انجیل با انجیل و ما بین اهل قرآن با قرآن قضاوت میکنم آنچنان قضاوتی که بدرگاه خدا برود و بدرخشد. به خدا سوگند آیهای از خدا در شبانهروز نازل نشد مگر آنکه من میدانستم درباره چه کسی نازل شده است. هیچیک از این مردمی که تیغ بر سرشان گذر کرده نیست مگر اینکه در مورد او آیهای نازل شده که او را در بهشت یا جهنم سوق میدهد. آنگاه مردی برخاست و گفت: یا امیرالمؤمنین چه آیهای درباره شما نازل شده؟ فرمود: مگر نشنیدهای که خدا میگوید: «أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ» رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از طرف خدا بینه دارد و من شاهد او و از آن اویم. <ref>بصائر الدرجات؛ امالی شیخ مفید؛ کشف الغمه اربلی؛ تفسیر عیاشی.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام هادی امّت == | == علی علیه‌السّلام هادی امّت == | ||
إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ <ref>7 رعد.</ref> ترجمه: ای پیامبر تو فقط هشدار دهندهای و برای هر قومی رهبری است. | إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ <ref>7 رعد.</ref> ترجمه: ای پیامبر تو فقط هشدار دهندهای و برای هر قومی رهبری است. | ||
| خط ۲۹۳: | خط ۲۹۳: | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: لما نزلت «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ» قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا المنذر و علی الهادی من بعدی و ضرب بیده الی صدر علی قال:انت هادی بعدی یا علی بک یهتدی المهتدون. | حدیث: عن ابن عباس قال: لما نزلت «إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکلِّ قَوْمٍ هادٍ» قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا المنذر و علی الهادی من بعدی و ضرب بیده الی صدر علی قال:انت هادی بعدی یا علی بک یهتدی المهتدون. | ||
ترجمه: از ابن عباس نقل می‌‌کنند که: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دستش را بر سینه خود گذاشت و فرمود منم منذر! سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تویی هادی! و بوسیله تو بعد از من هدایتیافتگان هدایت میشوند و مانند این حدیث با مختصر تغییری در منابع اهل سنت آمده است. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از ابن عباس نقل می‌‌کنند که: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دستش را بر سینه خود گذاشت و فرمود منم منذر! سپس به شانه علی اشاره کرد و فرمود: تویی هادی! و بوسیله تو بعد از من هدایتیافتگان هدایت میشوند و مانند این حدیث با مختصر تغییری در منابع اهل سنت آمده است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 294؛ تفسیر الکبیر فخر رازی ج 19/ 14؛ تفسیر التهذیب بیهقی شافعی؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی ص 105؛ الدر المنثور سیوطی سوره رعد ذیل آیه؛ تفسیر ابن کثیر ذیل آیه؛ کفایة الطالب گنجی شافعی ص 109؛ جامع البیان طبری ج 13/ 72؛ بحر المحیط ابو حیان اندلسی ذیل آیه؛ فرائد السمطین حموینی ج 1/ 148؛ نور الابصار شبلنجی ص 70؛ مجمع الزوائد نور الدین هیثمی ج 7/ 41؛ ینابیع المودة قندوزی؛ احقاق الحق ج 3/ 87؛ المستدرک علی الصحیحین ج 3/ 129.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام و پیامبر هم خانه در بهشت == | == علی علیه‌السّلام و پیامبر هم خانه در بهشت == | ||
الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ<ref>29 رعد.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، خوشا به حالشان، و خوش سرانجامی دارند. | الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ<ref>29 رعد.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، خوشا به حالشان، و خوش سرانجامی دارند. | ||
| خط ۲۹۹: | خط ۲۹۹: | ||
حدیث 1: سئل رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن طوبی قال: هی شجرة اصلها فی داری و فرعها علی اهل الجنة. ثم سئل عنها مرة اخری قال شجرة فی الجنة اصلها فی دار علی و فرعها علی اهل الجنة. فقیل له: سألناک عنها یا رسول‌الله فقلت اصلها فی داری ثمّ سألناک مرة اخری فقلت شجرة فی الجنة اصلها فی الدار علی و فرعها علی اهل الجنة فقال ان داری و دار علی واحدة. | حدیث 1: سئل رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن طوبی قال: هی شجرة اصلها فی داری و فرعها علی اهل الجنة. ثم سئل عنها مرة اخری قال شجرة فی الجنة اصلها فی دار علی و فرعها علی اهل الجنة. فقیل له: سألناک عنها یا رسول‌الله فقلت اصلها فی داری ثمّ سألناک مرة اخری فقلت شجرة فی الجنة اصلها فی الدار علی و فرعها علی اهل الجنة فقال ان داری و دار علی واحدة. | ||
ترجمه: حاکم حسکانی در کتابش روایت می‌‌‌کند از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم سوال شد از «طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ» فرمود: درختی در بهشت است که ریشه آن بر اهل بهشت سایه افکنده است. به ایشان عرض شد قبلاً از آن درباره شما پرسیدیم یا رسول‌الله! پس فرمودید ریشهاش در خانه من و شاخهاش روی سر اهل بهشت است و حالا میفرمایید ریشهاش در خانه علی و شاخههایش بر اهل بهشت است؟ فرمود: آری خانه من و علی در بهشت یکی است و یک جا است. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: حاکم حسکانی در کتابش روایت می‌‌‌کند از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم سوال شد از «طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ» فرمود: درختی در بهشت است که ریشه آن بر اهل بهشت سایه افکنده است. به ایشان عرض شد قبلاً از آن درباره شما پرسیدیم یا رسول‌الله! پس فرمودید ریشهاش در خانه من و شاخهاش روی سر اهل بهشت است و حالا میفرمایید ریشهاش در خانه علی و شاخههایش بر اهل بهشت است؟ فرمود: آری خانه من و علی در بهشت یکی است و یک جا است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 305؛ ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 284؛ الریاض النضرة محب الدین طبری ص 5؛ الصواعق المحرقه ابن حجر هیثمی ص 8؛ الدر المنثور سیوطی ج 4/ 59؛ الجامع لاحکام القرآن قرطبی ج 9/ 317؛ کنز العمال متقی هندی ج 5/ 34؛ ینابیع المودة قندوزی ص 131؛ مناقب ابن مغازلی ص 268.</ref> | ||
حدیث 2:رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به عمر فرمود: ان فی الجنة لشجرة ما فی الجنة قصر و لا دار و لا منزل و لا مجلس الا و فیه عضن من اعضان تلک الشجرة و اصل تلک الشجرة فی داری ثم مضی علی ذلک ثلاثه ایام ثم قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: یا عمر ان فی الجنة لشجرة ما فی الجنة قصر و لا دار و لا منزل و لا مجلس الا و فیه عضن من اعضان تلک الشجرة اصلها فی دار علی بن ابی‌طالب قال عمر: یا رسول‌الله قلت ذلک الیوم ان اصل تلک الشجرة فی داری و الیوم قلت ان اصل تلک الشجرة فی دار علی؟ فقال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اما عملت ان منزلی و منزل علی فی الجنة واحد، و قصری و قصر علی فی الجنة واحد و سریری و سریر علی فی الجنة واحد. | حدیث 2:رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به عمر فرمود: ان فی الجنة لشجرة ما فی الجنة قصر و لا دار و لا منزل و لا مجلس الا و فیه عضن من اعضان تلک الشجرة و اصل تلک الشجرة فی داری ثم مضی علی ذلک ثلاثه ایام ثم قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: یا عمر ان فی الجنة لشجرة ما فی الجنة قصر و لا دار و لا منزل و لا مجلس الا و فیه عضن من اعضان تلک الشجرة اصلها فی دار علی بن ابی‌طالب قال عمر: یا رسول‌الله قلت ذلک الیوم ان اصل تلک الشجرة فی داری و الیوم قلت ان اصل تلک الشجرة فی دار علی؟ فقال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اما عملت ان منزلی و منزل علی فی الجنة واحد، و قصری و قصر علی فی الجنة واحد و سریری و سریر علی فی الجنة واحد. | ||
ترجمه: ابوهریره نقل می‌‌‌کند که روزی رسول خدا به عمر فرمود: در بهشت درختی است در هیچ قصر و خانه و مجلسی در بهشت نیست مگر اینکه شاخهای از شاخههای آن درخت در آن است و ریشه آن درخت در خانه من است سپس چند روز گذشت پیامبر فرمود ای عمر در بهشت درختی که در هیچ قصر و خانه و مجلسی در بهشت نیست مگر آنکه شاخهای از شاخههای آن درخت در آن است و ریشه آن درخت در خانه علی است عمر گفت یا رسول‌الله قبلاً فرمودید ریشه آن درخت در خانه من است و اکنون میفرمایید ریشه آن در خانه علی است؟ حضرت فرمود مگر نمی‌دانی منزل من و علی و قصر من و علی و تخت من و علی در بهشت یکی است؟ <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: ابوهریره نقل می‌‌‌کند که روزی رسول خدا به عمر فرمود: در بهشت درختی است در هیچ قصر و خانه و مجلسی در بهشت نیست مگر اینکه شاخهای از شاخههای آن درخت در آن است و ریشه آن درخت در خانه من است سپس چند روز گذشت پیامبر فرمود ای عمر در بهشت درختی که در هیچ قصر و خانه و مجلسی در بهشت نیست مگر آنکه شاخهای از شاخههای آن درخت در آن است و ریشه آن درخت در خانه علی است عمر گفت یا رسول‌الله قبلاً فرمودید ریشه آن درخت در خانه من است و اکنون میفرمایید ریشه آن در خانه علی است؟ حضرت فرمود مگر نمی‌دانی منزل من و علی و قصر من و علی و تخت من و علی در بهشت یکی است؟ <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 306؛ ینابیع المودة قندوزی ص 109؛ الدر المنثور 4/ 59.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام دارای علم الکتاب == | == علی علیه‌السّلام دارای علم الکتاب == | ||
قُلْ کفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَینِی وَ بَینَکمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ <ref>43 رعد</ref>: بگو کافی است خدا و آنکس که نزد او علم کتاب است. میان من و شما گواه باشد. | قُلْ کفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَینِی وَ بَینَکمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ <ref>43 رعد</ref>: بگو کافی است خدا و آنکس که نزد او علم کتاب است. میان من و شما گواه باشد. | ||
| خط ۳۰۹: | خط ۳۰۹: | ||
حدیث 1: سألت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن قول اللّه تعالی: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ قال: ذاک اخی علی بن ابی‌طالب | حدیث 1: سألت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن قول اللّه تعالی: وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ قال: ذاک اخی علی بن ابی‌طالب | ||
ترجمه: از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم درباره قول خدا که فرمود «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» پرسیدم مراد چه کسی است؟ فرمود: آنکس که نزد او علم الکتاب است علی بن ابی‌طالب است. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم درباره قول خدا که فرمود «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» پرسیدم مراد چه کسی است؟ فرمود: آنکس که نزد او علم الکتاب است علی بن ابی‌طالب است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 307؛ ینابیع المودة ص 102.</ref> | ||
حدیث 2: حدثنی عبدالله بن عطاء قال: کنت جالسا مع ابی جعفر فی المسجد فرأیت ابنا لعبداللّه بن سلام جالسا فی ناحیة فقلت لابی جعفر: زعموا ان ابا هذا عنده علم الکتاب یعنی عبدالله بن سلام فقال: لا انما ذاک علی بن ابی‌طالب. | حدیث 2: حدثنی عبدالله بن عطاء قال: کنت جالسا مع ابی جعفر فی المسجد فرأیت ابنا لعبداللّه بن سلام جالسا فی ناحیة فقلت لابی جعفر: زعموا ان ابا هذا عنده علم الکتاب یعنی عبدالله بن سلام فقال: لا انما ذاک علی بن ابی‌طالب. | ||
این حدیث با تفصیل بیشتر در منابع دیگر از جمله مناقب ابن مغازلی آمده که ترجمه آن ذکر میشود: | این حدیث با تفصیل بیشتر در منابع دیگر از جمله مناقب ابن مغازلی آمده که ترجمه آن ذکر میشود: | ||
ترجمه: محدث بزرگ حافظ ابن مغازلی نقل می‌‌‌کند و او سند را میرساند به علی بن حابس که میگوید: من و ابو مریم بر عبدالله بن عطاء وارد شدیم ابو مریم گفت حدیثی که از قول حضرت باقر علیه‌السّلام برای من روایت کرده بودی برای ما بگو عبدالله گفت: من پیش حضرت باقر علیه‌السّلام نشسته بودم که پسر عبدالله بن سلام بر ما گذر کرد، گفتم قربانت گردم این فرزند کسی است (عبدالله بن سلام) که علم کتاب نزد اوست؟ حضرت فرمود نه بلکه او رفیق شما علی بن ابی‌طالب است که آیاتی از کتاب خدا دربارهاش نازل شد:مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا. <ref>مناقب الامام | ترجمه: محدث بزرگ حافظ ابن مغازلی نقل می‌‌‌کند و او سند را میرساند به علی بن حابس که میگوید: من و ابو مریم بر عبدالله بن عطاء وارد شدیم ابو مریم گفت حدیثی که از قول حضرت باقر علیه‌السّلام برای من روایت کرده بودی برای ما بگو عبدالله گفت: من پیش حضرت باقر علیه‌السّلام نشسته بودم که پسر عبدالله بن سلام بر ما گذر کرد، گفتم قربانت گردم این فرزند کسی است (عبدالله بن سلام) که علم کتاب نزد اوست؟ حضرت فرمود نه بلکه او رفیق شما علی بن ابی‌طالب است که آیاتی از کتاب خدا دربارهاش نازل شد:مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ أَ فَمَنْ کانَ عَلی بَینَةٍ مِنْ رَبِّهِ وَ یتْلُوهُ شاهِدٌ مِنْهُ إِنَّما وَلِیکمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا. <ref>مناقب الامام علی بن ابی طالب ابن مغازلی ص 313؛ ینابیع الموده قندوزی ص 121؛ الدر المنثور سیوطی ج 4/ 669؛ شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 307؛ ما نزل القرآن فی علی علیه السّلام حسین بن حکم حبری ص 285.</ref> | ||
در کافی بسند خود از برید بن معاویه روایت کرده که در تفسیر آیه موردبحث فرمود: ما را منظور داشته که اولمان، و افضلمان و بهترین ما بعد از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام است و در معانی بسند خود از خلف بن عطیه عوفی از ابی سعید خدری روایت کرده که گفت: من از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از معنای گفتار خدای جل ثنائه که فرموده: «قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکتابِ» پرسش نمودم، فرمود: او جانشین برادرم سلیمان بن داود بود، گفتم: یا رسول‌الله! در آیه: «قُلْ کفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَینِی وَ بَینَکمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» منظور کیست؟ فرمود: او برادرم علی بن ابی‌طالب است و در تفسیر عیاشی از عبدالله بن عطا روایت کرده است که گفت خدمت حضرت أبی جعفر علیه‌السّلام عرض کردم این پسر عبدالله بن سلام بن عمران چنین معتقد است که منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» پدر اوست. آیا صحیح است، یا نه؟ فرمود: دروغ میگوید، منظور علی بن ابی‌طالب است. <ref>تفسیر المیزان 11/ 388.</ref> | در کافی بسند خود از برید بن معاویه روایت کرده که در تفسیر آیه موردبحث فرمود: ما را منظور داشته که اولمان، و افضلمان و بهترین ما بعد از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام است و در معانی بسند خود از خلف بن عطیه عوفی از ابی سعید خدری روایت کرده که گفت: من از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از معنای گفتار خدای جل ثنائه که فرموده: «قالَ الَّذِی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکتابِ» پرسش نمودم، فرمود: او جانشین برادرم سلیمان بن داود بود، گفتم: یا رسول‌الله! در آیه: «قُلْ کفی بِاللَّهِ شَهِیداً بَینِی وَ بَینَکمْ وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» منظور کیست؟ فرمود: او برادرم علی بن ابی‌طالب است و در تفسیر عیاشی از عبدالله بن عطا روایت کرده است که گفت خدمت حضرت أبی جعفر علیه‌السّلام عرض کردم این پسر عبدالله بن سلام بن عمران چنین معتقد است که منظور از «مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکتابِ» پدر اوست. آیا صحیح است، یا نه؟ فرمود: دروغ میگوید، منظور علی بن ابی‌طالب است. <ref>تفسیر المیزان 11/ 388.</ref> | ||
| خط ۳۲۱: | خط ۳۲۱: | ||
حدیث: عن سلام الخثعمی قال: دخلت علی ابی جعفر محمد بن علی علیه‌السّلام فقلت: یا بن رسول‌الله قول اللّه تعالی: «أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» قال: یا سلام الشجرة محمد، و الفرع علی امیرالمؤمنین، و الثمر الحسن و الحسین، و العضن فاطمة، و شعب ذلک الغصن الائمة من ولد فاطمة، و الورق شیعتنا و محبونا اهل البیت، فاذا مات من شیعتنا رجل تناثر من الشجرة ورقة، فاذا ولد لمحبّینا مولود اخضّر مکان تلک الورقة ورقة. <br> | حدیث: عن سلام الخثعمی قال: دخلت علی ابی جعفر محمد بن علی علیه‌السّلام فقلت: یا بن رسول‌الله قول اللّه تعالی: «أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» قال: یا سلام الشجرة محمد، و الفرع علی امیرالمؤمنین، و الثمر الحسن و الحسین، و العضن فاطمة، و شعب ذلک الغصن الائمة من ولد فاطمة، و الورق شیعتنا و محبونا اهل البیت، فاذا مات من شیعتنا رجل تناثر من الشجرة ورقة، فاذا ولد لمحبّینا مولود اخضّر مکان تلک الورقة ورقة. <br> | ||
ترجمه: روایت می‌‌کنند با سند از سلام خثعمی که گفت داخل شدم بر علی ابی جعفر بن محمد بن علی و عرض کردم: ای پسر رسول خدا! قول خدا «أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» یعنی چه؟ فرمود: ای سلام، شجرة و درخت، حضرت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است و تنه آن امیرالمؤمنین و میوهاش، حسن و حسین و شاخهاش، فاطمه و شاخههای کوچک آن ائمه از فرزندان فاطمه و برگهای آن شیعیان و دوستان ما اهل‌بیت علیهم السّلام هستند هر کدام از شیعیان ما از دنیا برود برگی از این درخت جدا شده و هر مولودی به دنیا بیاید برگی در این درخت سبز میشود. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: روایت می‌‌کنند با سند از سلام خثعمی که گفت داخل شدم بر علی ابی جعفر بن محمد بن علی و عرض کردم: ای پسر رسول خدا! قول خدا «أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ» یعنی چه؟ فرمود: ای سلام، شجرة و درخت، حضرت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است و تنه آن امیرالمؤمنین و میوهاش، حسن و حسین و شاخهاش، فاطمه و شاخههای کوچک آن ائمه از فرزندان فاطمه و برگهای آن شیعیان و دوستان ما اهل‌بیت علیهم السّلام هستند هر کدام از شیعیان ما از دنیا برود برگی از این درخت جدا شده و هر مولودی به دنیا بیاید برگی در این درخت سبز میشود. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 311؛ کفایة الطالب گنجی شافعی ص 220؛ المستدرک علی الصحیحین حاکم نیشابوری ج 3/ 126؛ اسدالغابه ابن اثیر ج 4/ 22؛ تهذیب التهذیب ابن حجر عسقلانی ج 6/ 320؛ فیض القدیر مناوی ج 3/ 46.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام همنشین بهشتی پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السّلام همنشین بهشتی پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
«وَ نَزَعْنا ما فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ»<ref>47 حجر.</ref> ترجمه: و آنچه کینه (و شائبههای نفسانی) در سینههای آنان است بر کنیم، برادرانه بر تختهایی روبروی یکدیگر نشسته‌اند. | «وَ نَزَعْنا ما فِی صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ إِخْواناً عَلی سُرُرٍ مُتَقابِلِینَ»<ref>47 حجر.</ref> ترجمه: و آنچه کینه (و شائبههای نفسانی) در سینههای آنان است بر کنیم، برادرانه بر تختهایی روبروی یکدیگر نشسته‌اند. | ||
حدیث: عن احمد بن حنبل باسناده عن یزید بن ابی او فی قال: ان النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی علیه السّلام: انت معی فی قصری فی الجنة مع ابنتی فاطمة، و انت اخی و رفیقی ثم تلا رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اخوانا علی سرر متقابلین.<br> | حدیث: عن احمد بن حنبل باسناده عن یزید بن ابی او فی قال: ان النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی علیه السّلام: انت معی فی قصری فی الجنة مع ابنتی فاطمة، و انت اخی و رفیقی ثم تلا رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: اخوانا علی سرر متقابلین.<br> | ||
ترجمه: از احمد بن حنبل روایت شده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: ای علی! تو با من در قصر بهشت هستی، در کنار آن دخترم فاطمه، ای علی! تو برادر من و رفیق من هستی. سپس حضرت این آیه را تلاوت کرد: برادرانه بر تختهایی روبروی یکدیگر نشسته اند. <ref>ارجح المطالب ص 73 از عبداللّه بسمل | ترجمه: از احمد بن حنبل روایت شده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: ای علی! تو با من در قصر بهشت هستی، در کنار آن دخترم فاطمه، ای علی! تو برادر من و رفیق من هستی. سپس حضرت این آیه را تلاوت کرد: برادرانه بر تختهایی روبروی یکدیگر نشسته اند. <ref>ارجح المطالب ص 73 از عبداللّه بسمل هندی.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام أَهْلُ الذِّکرِ == | == علی علیه‌السّلام أَهْلُ الذِّکرِ == | ||
وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِک إِلَّا رِجالًا نُوحِی إِلَیهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ <ref>43 نحل.</ref> ترجمه: و نفرستادیم پیش از تو مگر مردانی را که وحی میفرستادیم بدیشان، پس بپرسید اهل کتاب را اگر شما نمی‌دانید. | وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِک إِلَّا رِجالًا نُوحِی إِلَیهِمْ فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ <ref>43 نحل.</ref> ترجمه: و نفرستادیم پیش از تو مگر مردانی را که وحی میفرستادیم بدیشان، پس بپرسید اهل کتاب را اگر شما نمی‌دانید. | ||
| خط ۳۳۲: | خط ۳۳۲: | ||
حدیث: عن جابر الجعفی قال: لمّا نزلت «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» قال علی علیه‌السّلام نحن اهل الذکر. | حدیث: عن جابر الجعفی قال: لمّا نزلت «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» قال علی علیه‌السّلام نحن اهل الذکر. | ||
جابر جعفی گفت: وقتی آیه فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ ... نازل شد حضرت علی علیه‌السّلام فرمود: اهل ذکر ما هستیم. <ref>جامع البیان | جابر جعفی گفت: وقتی آیه فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ ... نازل شد حضرت علی علیه‌السّلام فرمود: اهل ذکر ما هستیم. <ref>جامع البیان طبری 17/ 5.</ref> | ||
عن سدی قال: کنت عند عمر بن الخطاب اذا اقبل الیه کعب بن الاشراف و مالک بن الضیف و حی بن اخطب فقالوا: ان فی کتابک: وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ <ref>«133 آل عمران»</ref> اذا کانت سعة جنة واحدة کسبع سموات و سبع ارضین فالجنان کلها یوم القیامة این تکون؟ فقال عمر: لا اعلم فبینما هم فی ذلک اذ دخل علی بن ابی‌طالب، فقال: أ فی شی کنتم؟ فالقی الیهودی المسأله علیه. فقال لهم: خبرونی ان النهار اذا اقبل اللیل این تکون؟ قالوا له: فی علم اللّه. فقال له کذلک الجنان تکون فی علم اللّه فجاء علی الی النبی و اخبره بذلک فنزل قوله تعالی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ. | عن سدی قال: کنت عند عمر بن الخطاب اذا اقبل الیه کعب بن الاشراف و مالک بن الضیف و حی بن اخطب فقالوا: ان فی کتابک: وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ <ref>«133 آل عمران»</ref> اذا کانت سعة جنة واحدة کسبع سموات و سبع ارضین فالجنان کلها یوم القیامة این تکون؟ فقال عمر: لا اعلم فبینما هم فی ذلک اذ دخل علی بن ابی‌طالب، فقال: أ فی شی کنتم؟ فالقی الیهودی المسأله علیه. فقال لهم: خبرونی ان النهار اذا اقبل اللیل این تکون؟ قالوا له: فی علم اللّه. فقال له کذلک الجنان تکون فی علم اللّه فجاء علی الی النبی و اخبره بذلک فنزل قوله تعالی فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکرِ إِنْ کنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ. | ||
ترجمه: سدی نقل می‌‌‌کند نزد عمر بودند کعب و مالک و حی بن اخطب آمدند و پرسیدند در کتاب شما آیهای است که میگوید عرض بهشت به اندازه آسمان‌ها و زمین است. اگر یک بهشت چنین توسعه دارد بقیه باغ‌های بهشت کجا هستند؟ عمر گفت نمی‌دانم. آنها به علی علیه‌السّلام برخورد کردند و مسأله را پرسیدند؟ | ترجمه: سدی نقل می‌‌‌کند نزد عمر بودند کعب و مالک و حی بن اخطب آمدند و پرسیدند در کتاب شما آیهای است که میگوید عرض بهشت به اندازه آسمان‌ها و زمین است. اگر یک بهشت چنین توسعه دارد بقیه باغ‌های بهشت کجا هستند؟ عمر گفت نمی‌دانم. آنها به علی علیه‌السّلام برخورد کردند و مسأله را پرسیدند؟ | ||
حضرت فرمود وقتی روز میرود و شب میآید روز کجاست؟ آنها گفتند در علم خدا، علی هم فرمود بهشتهای دیگر هم در علم خدا هستند آنگاه خدمت حضرت رسول خدا رسیدند و ماوقع را به ایشان خبر دادند آیه فَسْئَلُوا ... از اهل ذکر سوال کنید نازل شد. <ref>غایة المرام | حضرت فرمود وقتی روز میرود و شب میآید روز کجاست؟ آنها گفتند در علم خدا، علی هم فرمود بهشتهای دیگر هم در علم خدا هستند آنگاه خدمت حضرت رسول خدا رسیدند و ماوقع را به ایشان خبر دادند آیه فَسْئَلُوا ... از اهل ذکر سوال کنید نازل شد. <ref>غایة المرام بحرانی ص 240.</ref> | ||
کلمات حضرت و قضاوتهای امام، گوشه ای از علم خدادادی او را بیان می‌‌‌کند. آورده‌اند زن مجنونی در زمان عمر، مرتکب زنا شده و باردار شد عمر دستور داد او را رجم کنند امام علی علیه‌السّلام فرمود آیا قول رسول خدا را نشنیدهای که سه نفر تکلیف ندارند اول دیوانه تا عاقل شود و دوم بچه تا بزرگ شود و سوم خوابیده تا بیدار شود. پس عمر گفت اگر علی علیه‌السّلام نبود عمر هلاک میشد. <ref>الاستیعاب 3/ 74؛ کنز العمال 3/ 95؛ تذکرة الخواص ص 87؛ سنن | کلمات حضرت و قضاوتهای امام، گوشه ای از علم خدادادی او را بیان می‌‌‌کند. آورده‌اند زن مجنونی در زمان عمر، مرتکب زنا شده و باردار شد عمر دستور داد او را رجم کنند امام علی علیه‌السّلام فرمود آیا قول رسول خدا را نشنیدهای که سه نفر تکلیف ندارند اول دیوانه تا عاقل شود و دوم بچه تا بزرگ شود و سوم خوابیده تا بیدار شود. پس عمر گفت اگر علی علیه‌السّلام نبود عمر هلاک میشد. <ref>الاستیعاب 3/ 74؛ کنز العمال 3/ 95؛ تذکرة الخواص ص 87؛ سنن ابی داود 4/ 114؛ ذخایر العقبی ص 81؛ فرائد السمطین 1/ 66.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام از بین برنده باطل == | == علی علیه‌السّلام از بین برنده باطل == | ||
وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً <ref>81 اسراء</ref> ترجمه: و بگو حق آمد و باطل نابود شد. آری، باطل نابود شدنی است. | وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً <ref>81 اسراء</ref> ترجمه: و بگو حق آمد و باطل نابود شد. آری، باطل نابود شدنی است. | ||
| خط ۳۴۵: | خط ۳۴۵: | ||
حدیث: عن ابی هریره قال: قال لی جابر بن عبدالله: دخلنا مع النبی مکة و فی البیت و حوله ثلاث مائه و ستون صنما یعبد من دون اللّه، فامر بها رسول‌الله فالقیت کلها لوجه‌ها، و کان علی البیت صنم طویل یقال له: هبل، فنظر رسول‌الله الی امیرالمؤمنین و قال له: یا علی ترکب علی او ارکب علیک لا لقی هبل عن ظهر الکعبة. قلت: یا رسول‌الله بل ترکبنی. فلما جلس علی ظهری لم استطع حمله لثقل الرسالة، فقلت: یا رسول‌الله ارکبک، فضحک و نزل فطأطأ لی ظهره و استویت علیه، فو الذی فلق الجنة و برأ النسمة لواردت ان امس السماء لمسستها بیدی فالقیت هبل عن ظهر الکعبه فانزل اللّه تعالی: وَ قُلْ جاءَ الْحَقُ یعنی قول: لا اله الا اللّه، محمد رسول‌الله «وَ زَهَقَ الْباطِلُ» یعنی و ذهب عبادة الاصنام «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً» یعنی ذاهبا. ثم دخل البیت فصلی فیه رکعتین. | حدیث: عن ابی هریره قال: قال لی جابر بن عبدالله: دخلنا مع النبی مکة و فی البیت و حوله ثلاث مائه و ستون صنما یعبد من دون اللّه، فامر بها رسول‌الله فالقیت کلها لوجه‌ها، و کان علی البیت صنم طویل یقال له: هبل، فنظر رسول‌الله الی امیرالمؤمنین و قال له: یا علی ترکب علی او ارکب علیک لا لقی هبل عن ظهر الکعبة. قلت: یا رسول‌الله بل ترکبنی. فلما جلس علی ظهری لم استطع حمله لثقل الرسالة، فقلت: یا رسول‌الله ارکبک، فضحک و نزل فطأطأ لی ظهره و استویت علیه، فو الذی فلق الجنة و برأ النسمة لواردت ان امس السماء لمسستها بیدی فالقیت هبل عن ظهر الکعبه فانزل اللّه تعالی: وَ قُلْ جاءَ الْحَقُ یعنی قول: لا اله الا اللّه، محمد رسول‌الله «وَ زَهَقَ الْباطِلُ» یعنی و ذهب عبادة الاصنام «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً» یعنی ذاهبا. ثم دخل البیت فصلی فیه رکعتین. | ||
ترجمه: ابو هریره با سند از جابر بن عبدالله روایت کند که گفت با پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم داخل مکه شدیم 360 بت وجود داشت که عبادت میشدند، پیامبر دستور داد همه آنها را از بین ببرند در میان آنها بت بزرگی بود بنام هبل. پیامبر نگاهی به امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام کرد و فرمود: یا علی! بر من سوار شو یا من بر تو، تا این بت بزرگ را از پشتبام کعبه به پایین اندازیم، علی گفت: یا رسول‌الله! شما بر من سوار شوید امام گفت: وقتی رسول‌الله پا به پشت من نهاد احساس کردم قدرت تحمل ایشان را ندارم و این از وزانت رسالت بود عرض کردم یا رسول‌الله من بر پشت شما قرار میگیرم پیامبر خندهای کرد و پشت خویش را برای من آماده نمود و من بر دوش حضرت قرار گرفتم. قسم به خدایی که دانه را آفرید در آن هنگام اگر اراده میکردم آسمان را دست بکشم میتوانستم (احساس بلندی عجیبی میکردم) آنگاه هبل را از پشتبام کعبه انداختم. پس خداوند تعالی این آیه را نازل کرد: «وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ» یعنی لا اله الّا اللّه، محمد رسول‌الله «وَ زَهَقَ الْباطِلُ» یعنی عبادت بتها دورانش تمام شد «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً» باطل رفتنی است سپس داخل کعبه شده و دو رکعت در آنجا نماز گزاردند. <ref> | ترجمه: ابو هریره با سند از جابر بن عبدالله روایت کند که گفت با پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم داخل مکه شدیم 360 بت وجود داشت که عبادت میشدند، پیامبر دستور داد همه آنها را از بین ببرند در میان آنها بت بزرگی بود بنام هبل. پیامبر نگاهی به امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام کرد و فرمود: یا علی! بر من سوار شو یا من بر تو، تا این بت بزرگ را از پشتبام کعبه به پایین اندازیم، علی گفت: یا رسول‌الله! شما بر من سوار شوید امام گفت: وقتی رسول‌الله پا به پشت من نهاد احساس کردم قدرت تحمل ایشان را ندارم و این از وزانت رسالت بود عرض کردم یا رسول‌الله من بر پشت شما قرار میگیرم پیامبر خندهای کرد و پشت خویش را برای من آماده نمود و من بر دوش حضرت قرار گرفتم. قسم به خدایی که دانه را آفرید در آن هنگام اگر اراده میکردم آسمان را دست بکشم میتوانستم (احساس بلندی عجیبی میکردم) آنگاه هبل را از پشتبام کعبه انداختم. پس خداوند تعالی این آیه را نازل کرد: «وَ قُلْ جاءَ الْحَقُّ» یعنی لا اله الّا اللّه، محمد رسول‌الله «وَ زَهَقَ الْباطِلُ» یعنی عبادت بتها دورانش تمام شد «إِنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً» باطل رفتنی است سپس داخل کعبه شده و دو رکعت در آنجا نماز گزاردند. <ref>حسکانی در شواهد التنزیل.</ref> | ||
مانند این حدیث و با مختصر تغییری، که در آن جریان بالا رفتن علی علیه‌السّلام از دوش پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نیز بیان شده باشد در کثیری از آثار محدثین اهل سنت با اسناد مختلف آمده است. <ref>احمد بن حنبل در مسند ج 1/ 84 و 151؛ | مانند این حدیث و با مختصر تغییری، که در آن جریان بالا رفتن علی علیه‌السّلام از دوش پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نیز بیان شده باشد در کثیری از آثار محدثین اهل سنت با اسناد مختلف آمده است. <ref>احمد بن حنبل در مسند ج 1/ 84 و 151؛ نسائی در الخصائص ص 31؛ خطیب بغدادی در موضع اوهام- الجمع و التفریق ج 2/ 432؛ خطیب بغدادی در تاریخ بغداد ج 13/ 302؛ حاکم نیشابوری در المستدرک ج 2/ 368؛ خوارزمی در المناقب ص 71؛ متقی هندی در کنز العمال ج 6/ 407؛ گنجی شافعی در کفایة الطالب ص 257.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام دارای زینت زهد == | == علی علیه‌السّلام دارای زینت زهد == | ||
إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَها <ref>7 کهف.</ref> ترجمه: در حقیقت ما آنچه را که بر زمین است زیوری برای آن قرار دادیم. | إِنَّا جَعَلْنا ما عَلَی الْأَرْضِ زِینَةً لَها <ref>7 کهف.</ref> ترجمه: در حقیقت ما آنچه را که بر زمین است زیوری برای آن قرار دادیم. | ||
| خط ۳۵۳: | خط ۳۵۳: | ||
حدیث: عن قتادة عن عطاء عن عبدالله ابن مسعود و من طرق آخر عن عمار بن یاسر قال: سمعت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یقول لعلی: «یا علی ان اللّه زینّک» بزینه لم یزین العباد باحسن منها: «بغّض الیک الدنیا، و زهّدک فیها، و حبّب الیک الفقراء. «فرضیت بهم اتباعا، و رضوا بک اماما» | حدیث: عن قتادة عن عطاء عن عبدالله ابن مسعود و من طرق آخر عن عمار بن یاسر قال: سمعت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یقول لعلی: «یا علی ان اللّه زینّک» بزینه لم یزین العباد باحسن منها: «بغّض الیک الدنیا، و زهّدک فیها، و حبّب الیک الفقراء. «فرضیت بهم اتباعا، و رضوا بک اماما» | ||
روایت نقل می‌‌کنند از عمار بن یاسر که گفت شنیدم رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام میفرمود: ای علی! خداوند ترا به زینتی مزین کرده که احدی از مردم به بهتر از آن زینت مزین نشده‌اند. یکی اینکه دنیا را مبغوض تو قرار داد و ترا در دنیا زاهد گردانید و دیگر اینکه فقراء را نزد تو محبوب کرد و تو راضی شدی که آنها پیرو تو باشند و آنها نیز راضی باینکه تو امام آنها باشی. <ref>شواهد التنزیل | روایت نقل می‌‌کنند از عمار بن یاسر که گفت شنیدم رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام میفرمود: ای علی! خداوند ترا به زینتی مزین کرده که احدی از مردم به بهتر از آن زینت مزین نشده‌اند. یکی اینکه دنیا را مبغوض تو قرار داد و ترا در دنیا زاهد گردانید و دیگر اینکه فقراء را نزد تو محبوب کرد و تو راضی شدی که آنها پیرو تو باشند و آنها نیز راضی باینکه تو امام آنها باشی. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 354 و 395؛ مناقب علی ابن ابی طالب علیه السّلام ابن مغازلی ص 105، ح 148؛ حلیة الاولیاء حافظ ابو نعیم اصفهانی ج 1/ 71؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید معتزلی ج 9/ 166؛ المناقب موفق خوارزمی ص 69؛ ترجمه امیرالمؤمنین علیه السّلام من تاریخ دمشق ابن عساکر ج 2/ 212؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری ص 100؛ اسدالغابه ابن اثیر ج 4/ 23؛ نظم در دار السمطین زرندی حنفی ص 102؛ کنز العمال متقی هندی ج 12/ 222؛ مجمع الزوائد هیثمی ج 9/ 121</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام محبوب دل مومنین == | == علی علیه‌السّلام محبوب دل مومنین == | ||
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا <ref>96 مریم.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند. به زودی خدای رحمان برای آنان محبتی در دلها قرار میدهد. | إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا <ref>96 مریم.</ref> ترجمه: کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند. به زودی خدای رحمان برای آنان محبتی در دلها قرار میدهد. | ||
| خط ۳۶۱: | خط ۳۶۱: | ||
حدیث: عن البراء بن عازب قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: یا علی قل اللهم اجعل لی عندک عهدا، و اجعل لی فی قلوب المؤمنین مودة. فانزل اللّه تعالی «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» قال: انزلت فی علی بن ابی‌طالب. | حدیث: عن البراء بن عازب قال: قال رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم لعلی بن ابی‌طالب: یا علی قل اللهم اجعل لی عندک عهدا، و اجعل لی فی قلوب المؤمنین مودة. فانزل اللّه تعالی «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» قال: انزلت فی علی بن ابی‌طالب. | ||
از براء بن عازب نقل می‌‌کنند که رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: بگو خداوندا برای من عهدی نزد خودت قرار بده و در دلهای مؤمنان مؤدت مرا بیفکن در این هنگام آیه إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا ... نازل گردید. <ref>نمونه متن | از براء بن عازب نقل می‌‌کنند که رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمود: بگو خداوندا برای من عهدی نزد خودت قرار بده و در دلهای مؤمنان مؤدت مرا بیفکن در این هنگام آیه إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا ... نازل گردید. <ref>نمونه متن عربی یک حدیث در فضیلت حضرت علی علیه السّلام مطابق آیه شریفه 96 مریم. - آیه مذکور؛ روح المعانی ج 16/ 130؛ نظم درر السمطین ص 85؛ مجمع الزوائد هیثمی ج 9/ 125؛ ریاض النضرة طبری ج 2/ 207؛ فرائد السمطین حموینی ج 1/ 79؛ کشاف زمخشری ج 2/ 425؛ جامع لاحکام القرآن ج 11/ 161؛ ذخائر العقبی طبری ص 89؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی؛ المناقب خوارزمی ص 197.</ref> | ||
از محمد بن حنیفه در تفسیر همین آیه نقل می‌‌کنند که هیچ فرد باایمانی پیدا نمیشود مگر اینکه در درون قلبش محبت علی و خاندان او است. | از محمد بن حنیفه در تفسیر همین آیه نقل می‌‌کنند که هیچ فرد باایمانی پیدا نمیشود مگر اینکه در درون قلبش محبت علی و خاندان او است. | ||
| خط ۳۷۴: | خط ۳۷۴: | ||
عده زیادی از بزرگان علماء و محدثین نزدیک بهمین مضمون را نقل کرده‌اند به یک نمونه آن اکتفا میشود: | عده زیادی از بزرگان علماء و محدثین نزدیک بهمین مضمون را نقل کرده‌اند به یک نمونه آن اکتفا میشود: | ||
عن حذیفه بن اسید قال: اخذ النبی علیه‌السّلام بید علی بن ابی‌طالب فقال: ابشر و ابشر، ان موسی دعا ربه ان یجعل له وزیرا من اهله هارون، و انّی ادعو ربی ان یجعل لی وزیرا من اهلی علی اخی اشدد به ظهری و اشرکه فی امری. <ref> | عن حذیفه بن اسید قال: اخذ النبی علیه‌السّلام بید علی بن ابی‌طالب فقال: ابشر و ابشر، ان موسی دعا ربه ان یجعل له وزیرا من اهله هارون، و انّی ادعو ربی ان یجعل لی وزیرا من اهلی علی اخی اشدد به ظهری و اشرکه فی امری. <ref>سیوطی در الدر المنثور؛ حاکم حسکانی در شواهد التنزیل ج 1/ 368؛ حافظ محدث ابو نعیم اصفهانی در ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام؛ ابن عساکر در ترجمه امام امیرالمؤمنین علی علیه السّلام از تاریخ دمشق ج 1/ 120؛ ابن مغازلی در المناقب ص 328، ح 375؛ احمد بن حنبل در حدیث 280 از باب فضائل امیرالمؤمنین علیه السّلام از کتاب فضائل ص 202.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام ستیزه‌گر حامی الله == | == علی علیه‌السّلام ستیزه‌گر حامی الله == | ||
هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ <ref>19 حج.</ref> ترجمه: این دو گروه دشمنان یکدیگرند که درباره پروردگارشان باهم ستیز می‌‌کنند. | هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ <ref>19 حج.</ref> ترجمه: این دو گروه دشمنان یکدیگرند که درباره پروردگارشان باهم ستیز می‌‌کنند. | ||
| خط ۳۸۰: | خط ۳۸۰: | ||
حدیث: عن قیس بن عباد قال: سمعت اباذر لقسم قسما ان قوله تعالی «هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ» نزلت فی الذین برزوا یوم بدر، حمزه و علی و عبیدة بن الحرث و عتبه و شیبه و الولید بن عتبة. | حدیث: عن قیس بن عباد قال: سمعت اباذر لقسم قسما ان قوله تعالی «هذانِ خَصْمانِ اخْتَصَمُوا فِی رَبِّهِمْ» نزلت فی الذین برزوا یوم بدر، حمزه و علی و عبیدة بن الحرث و عتبه و شیبه و الولید بن عتبة. | ||
ترجمه: از قیس بن عباده نقل شده است که گفت: روز جنگ بدر، سه نفر از مسلمانان، علی علیه السّلام، حمزه و عبیدة بن حارث بن عبدالمطلب به میداننبرد آمدند و به ترتیب ولید بن عتبه و عتبه بن ربیعه و شیبه بن ربیعه را از پای درآوردند. سپس آیه فوق نازل شد و سرنوشت این مبارزان را بیان کرد. ابوذر سوگند یاد میکرد که این آیه درباره مردان فوق نازل شده است. <ref>روح | ترجمه: از قیس بن عباده نقل شده است که گفت: روز جنگ بدر، سه نفر از مسلمانان، علی علیه السّلام، حمزه و عبیدة بن حارث بن عبدالمطلب به میداننبرد آمدند و به ترتیب ولید بن عتبه و عتبه بن ربیعه و شیبه بن ربیعه را از پای درآوردند. سپس آیه فوق نازل شد و سرنوشت این مبارزان را بیان کرد. ابوذر سوگند یاد میکرد که این آیه درباره مردان فوق نازل شده است. <ref>روح المعانی آلوسی ذیل آیه؛ الکبیر فخر رازی ذیل آیه؛ اسباب النزول سیوطی ذیل آیه؛ الجامع لاحکام القرآن قرطبی ذیل آیه؛ صحیح بخاری 5/ 183، ح 17، ج 6/ 181، ح 264؛ صحیح مسلم 8/ 245؛ المستدرک حاکم نیشابوری 2/ 386؛ اسباب النزول واحدی ص 230؛ الطبقات الکبری ابن اسد 3/ 17؛ السنن الکبری بیهقی 3/ 276؛ شواهد النزول حسکانی 1/ 486؛ مناقب الامام علی علیه السّلام ابن مغازلی ص 264؛ المناقب خوارزمی ص 104؛ مجمع البیان طبرسی ذیل آیه.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام منصوب در واقعه انذار عشیره اقربین == | == علی علیه‌السّلام منصوب در واقعه انذار عشیره اقربین == | ||
وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ <ref>214 الشعراء</ref>.ترجمه: و خویشان نزدیکت را هشدار ده. | وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ <ref>214 الشعراء</ref>.ترجمه: و خویشان نزدیکت را هشدار ده. | ||
| خط ۳۸۷: | خط ۳۸۷: | ||
حدیث: عن براء قال: لما نزلت: وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ جمع رسول‌الله بنی عبدالمطلب و هم یومئذ اربعون رجلا، الرجل منهم یاکل المسنة و یشرب العس، فأمر علیا برجل شاة فآدمها ثم قال: ادنوا بسم اللّه فدنا القوم عشرة فاکلوا حتی صدروا، ثم دعا بقعب من لبن فجرع منه جرعة ثم قال لهم: اشربوا ببسم اللّه فشرب القوم حتی رووا فبدرهم ابو لهب فقال: هذا ما اسحرکم به الرجل!! فسکت النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یومئذ فلم یتکلم، ثم دعاهم من الغد علی مثل ذلک من الطعام و الشراب ثم انذرهم رسول‌الله فقال یا نبی عبدالمطلب انی انا النذیر الیکم من اللّه عزّ و جلّ و البشیر لما یجیء به احدکم جئتکم بالدنیا و الاخرة فاسلموا و اطیعونی تهتدوا، و من یواخینی منکم و یوازرنی؟ و یکون ولیی و وصیی بعدی و خلیفتی فی اهلی و یقضی دینی؟ فسکت القوم، و اعاد ذلک ثلاثا کل ذلک یسکت القوم و یقول علی: انا. فقال: انت. فقام القوم و هم یقولون لابی‌طالب: اطع ابنک فقد امّره علیک!!<br> | حدیث: عن براء قال: لما نزلت: وَ أَنْذِرْ عَشِیرَتَک الْأَقْرَبِینَ جمع رسول‌الله بنی عبدالمطلب و هم یومئذ اربعون رجلا، الرجل منهم یاکل المسنة و یشرب العس، فأمر علیا برجل شاة فآدمها ثم قال: ادنوا بسم اللّه فدنا القوم عشرة فاکلوا حتی صدروا، ثم دعا بقعب من لبن فجرع منه جرعة ثم قال لهم: اشربوا ببسم اللّه فشرب القوم حتی رووا فبدرهم ابو لهب فقال: هذا ما اسحرکم به الرجل!! فسکت النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یومئذ فلم یتکلم، ثم دعاهم من الغد علی مثل ذلک من الطعام و الشراب ثم انذرهم رسول‌الله فقال یا نبی عبدالمطلب انی انا النذیر الیکم من اللّه عزّ و جلّ و البشیر لما یجیء به احدکم جئتکم بالدنیا و الاخرة فاسلموا و اطیعونی تهتدوا، و من یواخینی منکم و یوازرنی؟ و یکون ولیی و وصیی بعدی و خلیفتی فی اهلی و یقضی دینی؟ فسکت القوم، و اعاد ذلک ثلاثا کل ذلک یسکت القوم و یقول علی: انا. فقال: انت. فقام القوم و هم یقولون لابی‌طالب: اطع ابنک فقد امّره علیک!!<br> | ||
ترجمه: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بستگان نزدیکش را به خانه ابوطالب دعوت کرد آنها در آن روز حدود 40 نفر بودند و از عموهای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابوطالب، حمزه، و ابولهب حضور داشتند پس از صرف غذا هنگامی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم خواست وظیفه خود را ابلاغ کند ابولهب با گفتههای خود زمینه را از میان برد لذا فردای همان روز دوباره پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنها را دعوت کرد، بعد از صرف غذا چنین فرمود: ای فرزندان عبدالمطلب به خدا سوگند، هیچ جوانی را در عرب نمیشناسم که برای قومش چیزی بهتر از آنچه من آوردهام آورده باشد. من خیر دنیا و آخرت را برای شما آوردهام و خداوند به من دستور داده است که شما را دعوت به این آیین کنم کدام‌یک از شما مرا در این امر یاری خواهید کرد تا برادر من و وصی من و جانشین من باشید؟ جمعیت همگی سر باز زدند جز علی علیه‌السّلام که از همه کوچک‌تر بود برخاست و عرض کرد: ای پیامبر خدا! من در این راه یارویاور تو هستم. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دست بر گردن علی علیه‌السّلام نهاد و فرمود: ان هذا اخی و وصیتی و خلیفتی فیکم فاسمعوا له و اطیعوا «این برادر و وصی و جانشین من در میان شماست سخن او را بشنوید و فرمانش را اطاعت کنید» جمعیت از جا برخاستند درحالیکه خنده تمسخرآمیزی بر لب داشتند و به ابوطالب میگفتند به تو دستور میدهد که گوش‌به‌فرمان پسرت باشی و از وی اطاعت نمایی. <ref>سیره ابن هشام ج 1/ 280.</ref>این حدیث را با مختصر تغییری، بسیاری از دانشمندان و علماء اهل تسنن در آثارشان آورده‌اند <ref>مانند ابن ابی حریر، ابن ابی حاتم، ابن مردویه، ابو نعیم، بیهقی، ثعلبی، طبری و ابن اثیر و دیگران. شواهد التنزیل | ترجمه: پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بستگان نزدیکش را به خانه ابوطالب دعوت کرد آنها در آن روز حدود 40 نفر بودند و از عموهای پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم ابوطالب، حمزه، و ابولهب حضور داشتند پس از صرف غذا هنگامی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم خواست وظیفه خود را ابلاغ کند ابولهب با گفتههای خود زمینه را از میان برد لذا فردای همان روز دوباره پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنها را دعوت کرد، بعد از صرف غذا چنین فرمود: ای فرزندان عبدالمطلب به خدا سوگند، هیچ جوانی را در عرب نمیشناسم که برای قومش چیزی بهتر از آنچه من آوردهام آورده باشد. من خیر دنیا و آخرت را برای شما آوردهام و خداوند به من دستور داده است که شما را دعوت به این آیین کنم کدام‌یک از شما مرا در این امر یاری خواهید کرد تا برادر من و وصی من و جانشین من باشید؟ جمعیت همگی سر باز زدند جز علی علیه‌السّلام که از همه کوچک‌تر بود برخاست و عرض کرد: ای پیامبر خدا! من در این راه یارویاور تو هستم. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دست بر گردن علی علیه‌السّلام نهاد و فرمود: ان هذا اخی و وصیتی و خلیفتی فیکم فاسمعوا له و اطیعوا «این برادر و وصی و جانشین من در میان شماست سخن او را بشنوید و فرمانش را اطاعت کنید» جمعیت از جا برخاستند درحالیکه خنده تمسخرآمیزی بر لب داشتند و به ابوطالب میگفتند به تو دستور میدهد که گوش‌به‌فرمان پسرت باشی و از وی اطاعت نمایی. <ref>سیره ابن هشام ج 1/ 280.</ref>این حدیث را با مختصر تغییری، بسیاری از دانشمندان و علماء اهل تسنن در آثارشان آورده‌اند <ref>مانند ابن ابی حریر، ابن ابی حاتم، ابن مردویه، ابو نعیم، بیهقی، ثعلبی، طبری و ابن اثیر و دیگران. شواهد التنزیل حسکانی 1/ 420؛ الکامل ابن اثیر ج 2؛ التذکرة ابن جوزی ص 44؛ المسند علامه احمد محمد بن حنبل الشیبانی المروزی ج 1/ 111؛ معالم التنزیل بغوی ج 5/ 105؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 2/ 253؛ حیاة الصحابه محمد یوسف حنفی ج 1/ 81؛ الخصائص علامه نسائی ص 18؛ کنز العمال متقی هندی ج 6/ 396؛ ینابیع المودة قندوزی ص 105.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مخلص درگاه الهی == | == علی علیه‌السّلام مخلص درگاه الهی == | ||
وَ مَنْ یسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَک بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی <ref>22 لقمان.</ref> ترجمه: و هرکس خود را درحالیکه نیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا در ریسمان استوارتری چنگ زده است. | وَ مَنْ یسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَک بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی <ref>22 لقمان.</ref> ترجمه: و هرکس خود را درحالیکه نیکوکار باشد تسلیم خدا کند قطعا در ریسمان استوارتری چنگ زده است. | ||
حدیث: عن انس بن مالک فی قوله: «وَ مَنْ یسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ» قال: نزلت فی علی ابن ابی‌طالب، کان اول من اخلص للّه الایمان و جعل نفسه و عمله للّه. <br> | حدیث: عن انس بن مالک فی قوله: «وَ مَنْ یسْلِمْ وَجْهَهُ إِلَی اللَّهِ» قال: نزلت فی علی ابن ابی‌طالب، کان اول من اخلص للّه الایمان و جعل نفسه و عمله للّه. <br> | ||
ترجمه: از انس ابن مالک درباره آیه مذکور روایت می‌‌کنند که درباره علی بن ابی‌طالب نازل شده است علی اول مخلص بود برای خدا از جهت ایمان. او بود که خود و عملش را خالصا برای خدا قرار داد.<ref>شواهد التنزیل ج 1/ 444، ح 609؛ ینابیع المودة | ترجمه: از انس ابن مالک درباره آیه مذکور روایت می‌‌کنند که درباره علی بن ابی‌طالب نازل شده است علی اول مخلص بود برای خدا از جهت ایمان. او بود که خود و عملش را خالصا برای خدا قرار داد.<ref>شواهد التنزیل ج 1/ 444، ح 609؛ ینابیع المودة قندوزی ص 111؛ المناقب خوارزمی ص 35؛ مائه منقبه محمد شاذان ص 71.</ref> | ||
در حدیثی که در تفسیر برهان از طرق اهل‌سنت از امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السّلام از پیامبر گرامی اسلام نقل شده چنین آمده: بعد از من فتنهای تاریک و ظلمانی خواهد بود تنها کسانی از آن رهائی مییابند که به عروة الوثقی چنگ زنند عرض کردند: یا رسول‌الله سید الاوصیاء کیست؟ فرمود امیرالمؤمنان. | در حدیثی که در تفسیر برهان از طرق اهل‌سنت از امام علی بن موسی‌الرضا علیه‌السّلام از پیامبر گرامی اسلام نقل شده چنین آمده: بعد از من فتنهای تاریک و ظلمانی خواهد بود تنها کسانی از آن رهائی مییابند که به عروة الوثقی چنگ زنند عرض کردند: یا رسول‌الله سید الاوصیاء کیست؟ فرمود امیرالمؤمنان. | ||
| خط ۴۰۰: | خط ۴۰۰: | ||
حدیث: عن ابن عباس قال: انتدب علی و الولید بن عقبه فقال الولید لعلی: انا احد منک سنانا و اسلط منک لسانا و املأ منک حشوا فی الکتیبة فقال له علی: اسکت یا فاسق فانزل اللّه تعالی هذه الایة. | حدیث: عن ابن عباس قال: انتدب علی و الولید بن عقبه فقال الولید لعلی: انا احد منک سنانا و اسلط منک لسانا و املأ منک حشوا فی الکتیبة فقال له علی: اسکت یا فاسق فانزل اللّه تعالی هذه الایة. | ||
جمعی از مفسران بزرگ در ذیل این آیه نقل کرده‌اند که روزی ولید بن عقبه (همان کسی که در داستان جمعآوری زکات از طایفه بنی المصطلق آنها را متهم به قیام بر ضد اسلام کرد و خداوند در سوره حجرات در آیه 6 او را تکذیب نموده و فاسق خواند: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَینُوا) به علی عرض کرد: من از تو زبانی گستردهتر و فصیحتر و نیزهای تیزتر دارم یعنی هم سخنورتر و هم جنگجوترم. علی علیه‌السّلام در پاسخ او فرمود: اینچنین نیست که تو میگویی ای فاسق. در اینجا بود که آیه فوق نازل شد. این روایات را صاحب مجمع‌البیان از | جمعی از مفسران بزرگ در ذیل این آیه نقل کرده‌اند که روزی ولید بن عقبه (همان کسی که در داستان جمعآوری زکات از طایفه بنی المصطلق آنها را متهم به قیام بر ضد اسلام کرد و خداوند در سوره حجرات در آیه 6 او را تکذیب نموده و فاسق خواند: یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ جاءَکمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَینُوا) به علی عرض کرد: من از تو زبانی گستردهتر و فصیحتر و نیزهای تیزتر دارم یعنی هم سخنورتر و هم جنگجوترم. علی علیه‌السّلام در پاسخ او فرمود: اینچنین نیست که تو میگویی ای فاسق. در اینجا بود که آیه فوق نازل شد. این روایات را صاحب مجمع‌البیان از واحدی از ابن عباس، و نیز سیوطی در الدر المنثور از کتاب اغانی، و واحدی و ابن عدی و ابن مردویه و خطیب و ابن عساکر از ابن عباس، و نیز از ابن اسحق و ابن جریر، و از ابن ابی حاتم از سدی از ابن عباس نقل کرده و نیز از ابن ابی حاتم از ابن ابی لیلی، نظیر آن را روایت کرده است. دانشمندان دیگر اهل تسنن نیز آن را نقل کرده‌اند.<ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 1/ 445؛ الریاض النضره طبری ص 206؛ تاریخ بغداد خطیب بغدادی 13/ 321؛ ینابیع المودة قندوزی ص 212؛ سیر اعلام البنلاء ذهبی 3/ 415؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 2/ 196؛ مناقب ابن مغازلی ص 324. | ||
</ref> | </ref> | ||
== علی علیه‌السّلام عاشق و منتظر شهادت == | == علی علیه‌السّلام عاشق و منتظر شهادت == | ||
| خط ۴۰۷: | خط ۴۰۷: | ||
حدیث: سئل علی و هو علی منبر الکوفة عن قوله تعالی: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ. فقال: اللهم اغفر، هذه الایة نزلت فی و فی عمی حمزة و فی ابن عمی عبیدة بن الحارث بن عبدالمطلب، فاما عبیدة فقضی نحبه شهیدا یوم بدر و اما حمزة فقضی نحبه شهیدا یوم احد، و اما انا فانتظر اشقاها یخضب هذه من هذا- و اشار الی لحیته و راسه-. | حدیث: سئل علی و هو علی منبر الکوفة عن قوله تعالی: رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ، فَمِنْهُمْ مَنْ قَضی نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ ینْتَظِرُ. فقال: اللهم اغفر، هذه الایة نزلت فی و فی عمی حمزة و فی ابن عمی عبیدة بن الحارث بن عبدالمطلب، فاما عبیدة فقضی نحبه شهیدا یوم بدر و اما حمزة فقضی نحبه شهیدا یوم احد، و اما انا فانتظر اشقاها یخضب هذه من هذا- و اشار الی لحیته و راسه-. | ||
ترجمه: درحالیکه علی علیه‌السّلام در کوفه، بالای منبر بود از او در مورد آیه مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ... سؤال شد؟ فرمود آیه درباره ما نازل شده است و من به خدا همان کسی هستم که انتظار (شهادت) را میکشم. ریشم با خون سرم توسط شقیترین مردم خضاب خواهد شد این آیه درباره من و عمویم حمزه و پسرعمویم عبیدة نازل شده است عمویم در روز احد کشته شد و پسرعمویم در بدر و من منتظرم. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: درحالیکه علی علیه‌السّلام در کوفه، بالای منبر بود از او در مورد آیه مِنَ الْمُؤْمِنِینَ رِجالٌ صَدَقُوا ... سؤال شد؟ فرمود آیه درباره ما نازل شده است و من به خدا همان کسی هستم که انتظار (شهادت) را میکشم. ریشم با خون سرم توسط شقیترین مردم خضاب خواهد شد این آیه درباره من و عمویم حمزه و پسرعمویم عبیدة نازل شده است عمویم در روز احد کشته شد و پسرعمویم در بدر و من منتظرم. <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 2/ 2؛ ارجح المطالب عبیداللّه بسمل امر تسری ص 60؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی ص 12؛ المناقب خوارزمی ص 188؛ الکاف الشاف ابن حجر عسقلانی ص 120؛ در پاورقی به نقل از ترجمه امیرالمؤمنین از سمط النجوم ج 2/ 469؛ الصواعق المحرقه ص 80؛ نور الابصار ص 97؛ الکشف و البیان نیشابوری ثعلبی.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام دارای مدال «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین» == | == علی علیه‌السّلام دارای مدال «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین» == | ||
وَ کفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ <ref>25 احزاب</ref>. ترجمه: و خدا زحمت جنگ را از مؤمنان برداشت. | وَ کفَی اللَّهُ الْمُؤْمِنِینَ الْقِتالَ <ref>25 احزاب</ref>. ترجمه: و خدا زحمت جنگ را از مؤمنان برداشت. | ||
| خط ۴۱۵: | خط ۴۱۵: | ||
قال: لا تحدث بها قریش. قال او تدخل فی دیننا فیکون لک مالنا و علیک ما علینا. | قال: لا تحدث بها قریش. قال او تدخل فی دیننا فیکون لک مالنا و علیک ما علینا. | ||
قال و لا هذه. فقال له علی فانت فارس و انا راحل فنزل عن فرسه و قال: ما لقیت من احد ما لقیت من هذه الغلام! ثم ضرب وجه فرسه فادبرت، ثم اقبل الی علی، و کان رجلا طویلا یداوی دبر البعیرة و هو قائم و کان علی فی تراب دق و لا یثبت قدماه علیه فجعل علی ینکص الی ورائه یطلب جلدا من الارض یثبت قدمیه و یعلوه عمرو بالسیف فکان فی درع عمرو قصر فلما تشاک بالضربة تلقاها علی بالترس فلعق ذیاب السیف فی رأسه علی و تسیف علی رجلیه بالسیف من اسفل فوقع علی قفاه فثارت بینهما عجاجة فسمع علی یکبر، فقال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: قتله و الذی نفسی بیده فکان اول من ابتدر العجاج علی یمسح سیفه بدرع عمرو، فکبر (عمر بن خطاب) فقال: یا رسول‌الله قتله. فجّز علی رأسه ثم اقبل یخطر فی مشیته، فقال له رسول‌الله: یا علی ان هذه مشیة یکرهها اللّه عز و جل الا فی هذه الموضع فقال رسول‌الله لعلی: ما منعک من سلبه و کان ذو سلب؟ فقال: یا رسول‌الله انه تلقانی بعورته فقال النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بشّر یا علی فلو وزن الیوم عملک بعمل امة محمد لرحج عملک بعملهم و ذلک انه لم یبق بیت عن بیوت المسلمین الا و قد ذحله عزّ بقتل عمرو. | قال و لا هذه. فقال له علی فانت فارس و انا راحل فنزل عن فرسه و قال: ما لقیت من احد ما لقیت من هذه الغلام! ثم ضرب وجه فرسه فادبرت، ثم اقبل الی علی، و کان رجلا طویلا یداوی دبر البعیرة و هو قائم و کان علی فی تراب دق و لا یثبت قدماه علیه فجعل علی ینکص الی ورائه یطلب جلدا من الارض یثبت قدمیه و یعلوه عمرو بالسیف فکان فی درع عمرو قصر فلما تشاک بالضربة تلقاها علی بالترس فلعق ذیاب السیف فی رأسه علی و تسیف علی رجلیه بالسیف من اسفل فوقع علی قفاه فثارت بینهما عجاجة فسمع علی یکبر، فقال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: قتله و الذی نفسی بیده فکان اول من ابتدر العجاج علی یمسح سیفه بدرع عمرو، فکبر (عمر بن خطاب) فقال: یا رسول‌الله قتله. فجّز علی رأسه ثم اقبل یخطر فی مشیته، فقال له رسول‌الله: یا علی ان هذه مشیة یکرهها اللّه عز و جل الا فی هذه الموضع فقال رسول‌الله لعلی: ما منعک من سلبه و کان ذو سلب؟ فقال: یا رسول‌الله انه تلقانی بعورته فقال النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بشّر یا علی فلو وزن الیوم عملک بعمل امة محمد لرحج عملک بعملهم و ذلک انه لم یبق بیت عن بیوت المسلمین الا و قد ذحله عزّ بقتل عمرو. | ||
علماء اهل سنت به چند طرق نزول این آیه را در مورد علی علیه‌السّلام میدانند یکی از آنها آن روایتی است که از ابن عباس نقل می‌‌‌کند و او میگوید: خداوند در این میدان با قتل عمرو بن عبد ود در روز خندق توسط علی علیه السّلام، مؤمنان را از جنگ بینیاز کرد <ref>شواهد التنزیل | علماء اهل سنت به چند طرق نزول این آیه را در مورد علی علیه‌السّلام میدانند یکی از آنها آن روایتی است که از ابن عباس نقل می‌‌‌کند و او میگوید: خداوند در این میدان با قتل عمرو بن عبد ود در روز خندق توسط علی علیه السّلام، مؤمنان را از جنگ بینیاز کرد <ref>شواهد التنزیل حسکانی ج 2، ح 631- 634.</ref> | ||
اجمال ترجمه و شرح حدیث: | اجمال ترجمه و شرح حدیث: | ||
| خط ۴۳۷: | خط ۴۳۷: | ||
به هرحال کلمه «انما» در آیه انحصار خواست خدا را میسازد و میفهماند که خدا خواسته رجس و پلیدی را تنها از اهل‌بیت پیامبر دور کند و به آنان عصمت دهد و کلمه «اهل‌البیت» چه اینکه صرفاً برای اختصاص باشد تا غیر اهل خانه داخل در حکم نشوند و چه اینکه این کلمه نوعی مدح باشد و چه ندا و به معنای (ای اهل‌بیت) بوده باشد بههرحال دلالت دارد بر اینکه دور کردن رجس و پلیدی از آنان و تطهیرشان مسئله‌ای است مختص به آنان و کسانی که مخاطب در کلمه «عنکم» هستند؛ بنابراین در آیه شریفه در حقیقت دوتا قصر و انحصار بکار رفته، یکی انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور کردن پلیدی و تطهیر اهل‌بیت، دوم انحصار این عصمت و دوری از پلیدی در اهل‌بیت. <ref>تفسیر المیزان ج 16 ذیل آیه.</ref> | به هرحال کلمه «انما» در آیه انحصار خواست خدا را میسازد و میفهماند که خدا خواسته رجس و پلیدی را تنها از اهل‌بیت پیامبر دور کند و به آنان عصمت دهد و کلمه «اهل‌البیت» چه اینکه صرفاً برای اختصاص باشد تا غیر اهل خانه داخل در حکم نشوند و چه اینکه این کلمه نوعی مدح باشد و چه ندا و به معنای (ای اهل‌بیت) بوده باشد بههرحال دلالت دارد بر اینکه دور کردن رجس و پلیدی از آنان و تطهیرشان مسئله‌ای است مختص به آنان و کسانی که مخاطب در کلمه «عنکم» هستند؛ بنابراین در آیه شریفه در حقیقت دوتا قصر و انحصار بکار رفته، یکی انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور کردن پلیدی و تطهیر اهل‌بیت، دوم انحصار این عصمت و دوری از پلیدی در اهل‌بیت. <ref>تفسیر المیزان ج 16 ذیل آیه.</ref> | ||
بنابراین آیه در مورد اهل‌بیت است حتی کسانی که آیه را مخصوص به پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین ندانسته‌اند معنای وسیعی برای آن قائل شده‌اند که هم این بزرگواران را شامل میشود و هم همسران پیامبر را یا هر دو را بیان کرده‌اند <ref>المیزان ج 16/ 310؛ روح | بنابراین آیه در مورد اهل‌بیت است حتی کسانی که آیه را مخصوص به پیامبر و علی و فاطمه و حسن و حسین ندانسته‌اند معنای وسیعی برای آن قائل شده‌اند که هم این بزرگواران را شامل میشود و هم همسران پیامبر را یا هر دو را بیان کرده‌اند <ref>المیزان ج 16/ 310؛ روح المعانی 12، خبر 22/ 21؛ التحریر و التنویر 22/ 15؛ الدر المنثور 6/ 606؛ مجمع البیان 7 و 8/ 463؛ تفسیر فارسی نمونه 17/ 298.</ref> | ||
ولی روایات زیادی موجود است که نشان میدهد آیه مخصوص این بزرگواران است و کثیری از منابع اهل سنت با این قضیه اذعان دارند که همسران حضرتش در این معنا داخل نیستند صحیح مسلم 2/ 231؛ صحیح | ولی روایات زیادی موجود است که نشان میدهد آیه مخصوص این بزرگواران است و کثیری از منابع اهل سنت با این قضیه اذعان دارند که همسران حضرتش در این معنا داخل نیستند صحیح مسلم 2/ 231؛ صحیح الترمذی 2/ 393؛ مسند ابن حنبل 6/ 313.هرچند از احترام متناسب و مخصوص به خود برخوردار دارند اینک بخشی از آن روایات را ذیلاً از نظر میگذرانیم: | ||
1- روایاتی از خود همسران پیامبر نقل شده و میگوید: هنگامی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم سخن از این آیه شریفه میگفت ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم فرمود: شما خوبید اما مشمول این آیه نیستید! از آن جمله روایتی است که ثعلبی در تفسیر خود از ام سلمه نقل کرده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در خانه خود بود که فاطمه علیهاالسلام پارچه حریری نزد آن حضرت آورد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: همسر و دو فرزندانت حسن و حسین را صدا کن، آنها را آورد سپس غذا خوردند، بعد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عبایی بر آنها افکند و گفت: اللهم هؤلاء اهل‌بیتی و عترتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا «خداوندا اینها خاندان منند پلیدی را از آنها دور کن و از هر آلودگی پاکشان گردان» و در اینجا آیه إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ ... ازل شد ... من گفتم آیا من هم با شما هستم ای رسول خدا! فرمود: «انک الی خیر» تو بر خیر و نیکی هستی.<ref>شواهد التنزیل ج 2/ 56؛ مجمع البیان 7 و 8/ 463.</ref> | 1- روایاتی از خود همسران پیامبر نقل شده و میگوید: هنگامی‌که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم سخن از این آیه شریفه میگفت ما از او سؤال کردیم که جزء آن هستیم فرمود: شما خوبید اما مشمول این آیه نیستید! از آن جمله روایتی است که ثعلبی در تفسیر خود از ام سلمه نقل کرده که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در خانه خود بود که فاطمه علیهاالسلام پارچه حریری نزد آن حضرت آورد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: همسر و دو فرزندانت حسن و حسین را صدا کن، آنها را آورد سپس غذا خوردند، بعد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عبایی بر آنها افکند و گفت: اللهم هؤلاء اهل‌بیتی و عترتی فاذهب عنهم الرجس و طهرهم تطهیرا «خداوندا اینها خاندان منند پلیدی را از آنها دور کن و از هر آلودگی پاکشان گردان» و در اینجا آیه إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ ... ازل شد ... من گفتم آیا من هم با شما هستم ای رسول خدا! فرمود: «انک الی خیر» تو بر خیر و نیکی هستی.<ref>شواهد التنزیل ج 2/ 56؛ مجمع البیان 7 و 8/ 463.</ref> | ||
| خط ۴۴۵: | خط ۴۴۵: | ||
ثعلبی خود از عایشه نقل می‌‌‌کند:هنگامی که از او درباره جنگ جمل و دخالت او در جنگ ویرانگر سؤال کردند (با تأسف) گفت: این یک تقدیر الهی بود و هنگامی‌که درباره علی علیه‌السّلام از او سؤال کردند، گفت: آیا از من درباره کسی سؤال میکنی که محبوبترین مردم نزد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود و از کسی میپرسی که همسر محبوبترین مردم نزد رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود من با چشم خود، فاطمه و حسن و حسین را دیدم که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنها را در زیر لباسی جمع کرده بود و فرمود: خداوندا اینها خاندان من هستند و حامیان من، رجس را از آنها ببر و از آلودگیها پاکشان فرما. من عرض کردم ای رسول خدا آیا من هم از آنها هستم؟ فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی <ref>مجمع‌البیان 7 و 2/ 463؛ شواهد التنزیل ج 2، ح 637 به بعد.</ref> اینگونه روایات به‌صراحت میگوید زنان پیامبر جزء عنوان اهل‌بیت نیستند. | ثعلبی خود از عایشه نقل می‌‌‌کند:هنگامی که از او درباره جنگ جمل و دخالت او در جنگ ویرانگر سؤال کردند (با تأسف) گفت: این یک تقدیر الهی بود و هنگامی‌که درباره علی علیه‌السّلام از او سؤال کردند، گفت: آیا از من درباره کسی سؤال میکنی که محبوبترین مردم نزد پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود و از کسی میپرسی که همسر محبوبترین مردم نزد رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بود من با چشم خود، فاطمه و حسن و حسین را دیدم که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آنها را در زیر لباسی جمع کرده بود و فرمود: خداوندا اینها خاندان من هستند و حامیان من، رجس را از آنها ببر و از آلودگیها پاکشان فرما. من عرض کردم ای رسول خدا آیا من هم از آنها هستم؟ فرمود: دور باش تو بر خیر و نیکی هستی <ref>مجمع‌البیان 7 و 2/ 463؛ شواهد التنزیل ج 2، ح 637 به بعد.</ref> اینگونه روایات به‌صراحت میگوید زنان پیامبر جزء عنوان اهل‌بیت نیستند. | ||
2- روایات بسیار فراوانی در مورد حدیث فوق به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده میشود پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و یا به خدمت او درآمدند پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عبایی بر آنها افکند و گفت خداوندا اینها خاندان من هستند رجس و آلودگی را از آنها دور کن در این هنگام آیه «إِنَّما یرِیدُاللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ ...» نازل گردید. <ref>شواهد التنزیل ج 2، ح 673 به بعد؛ الدر المنثور | 2- روایات بسیار فراوانی در مورد حدیث فوق به طور اجمال وارد شده که از همه آنها استفاده میشود پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی و فاطمه و حسن و حسین را فراخواند و یا به خدمت او درآمدند پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عبایی بر آنها افکند و گفت خداوندا اینها خاندان من هستند رجس و آلودگی را از آنها دور کن در این هنگام آیه «إِنَّما یرِیدُاللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ ...» نازل گردید. <ref>شواهد التنزیل ج 2، ح 673 به بعد؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 606.</ref> | ||
3- در روایات فراوان دیگری میخوانیم بعد از نزول آیه فوق، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شش ماه، هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیهاالسلام میگذشت صدا میزد: الصلوة یا اهل البیت إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً «هنگام نماز است ای اهل‌بیت! خداوند پلیدی را از شما اهل‌بیت دور کند و شما را پاک سازد» این حدیث را حاکم حسکانی از ابوسعید خدری شواهد التنزیل ج 2/ 28. و انس بن مالک شواهد التنزیل ج 2/ 11. نقل کرده است. چنانکه از ابن عباس هم نقل شده است. <ref>الدر المنثور 6/ 606.</ref> | 3- در روایات فراوان دیگری میخوانیم بعد از نزول آیه فوق، پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شش ماه، هنگامی که برای نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیهاالسلام میگذشت صدا میزد: الصلوة یا اهل البیت إِنَّما یرِیدُ اللَّهُ لِیذْهِبَ عَنْکمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیتِ وَ یطَهِّرَکمْ تَطْهِیراً «هنگام نماز است ای اهل‌بیت! خداوند پلیدی را از شما اهل‌بیت دور کند و شما را پاک سازد» این حدیث را حاکم حسکانی از ابوسعید خدری شواهد التنزیل ج 2/ 28. و انس بن مالک شواهد التنزیل ج 2/ 11. نقل کرده است. چنانکه از ابن عباس هم نقل شده است. <ref>الدر المنثور 6/ 606.</ref> | ||
4- روایات متعددی از ابوسعید خدری صحابی معروف نقل شده که با صراحت گواهی میدهد این آیه درباره همان پنج‌تن نازل شده است <ref>شواهد التنزیل 2/ 25. </ref> نویسنده کتاب شواهد التنزیل که از علمای معروف برادران اهل‌سنت است بیش از 130 حدیث در این زمینه نقل کرده است <ref>شواهد التنزیل 2/ 10 تا 92.</ref> از همه این روایات گذشته، پارهای از همسران پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در طول زندگی خود به کارهایی دست زدند که هرگز با مقام معصوم‌بودن سازگار نیست، مانند ماجرای جنگ جمل که قیامی بود بر ضد امام وقت که سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ 17000 نفر بالغ میشود. <ref>نمونه 17/ 302.</ref>اصل قضیه شأن نزول آیه، در بسیاری از منابعاهل‌سنتت آمده است. تنها شواهد التنزیل حدود 137 حدیث در مورد اهل بیت نقل کرده است که | 4- روایات متعددی از ابوسعید خدری صحابی معروف نقل شده که با صراحت گواهی میدهد این آیه درباره همان پنج‌تن نازل شده است <ref>شواهد التنزیل 2/ 25. </ref> نویسنده کتاب شواهد التنزیل که از علمای معروف برادران اهل‌سنت است بیش از 130 حدیث در این زمینه نقل کرده است <ref>شواهد التنزیل 2/ 10 تا 92.</ref> از همه این روایات گذشته، پارهای از همسران پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم در طول زندگی خود به کارهایی دست زدند که هرگز با مقام معصوم‌بودن سازگار نیست، مانند ماجرای جنگ جمل که قیامی بود بر ضد امام وقت که سبب خونریزی فراوانی گردید و به گفته بعضی از مورخان تعداد کشتگان این جنگ 17000 نفر بالغ میشود. <ref>نمونه 17/ 302.</ref>اصل قضیه شأن نزول آیه، در بسیاری از منابعاهل‌سنتت آمده است. تنها شواهد التنزیل حدود 137 حدیث در مورد اهل بیت نقل کرده است که نمونههایی از آن بیان شد و در آثار زیر هم مذکور است: <ref>دلائل النبوة للبیهقی 1/ 170؛ البدایة و النهایة 2/ 257؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 605؛ مناقب الامام امیرالمؤمنین للکوفی 1/ 127؛ اعلام الوری 16؛ المعجم الکبیر 12/ 81/ 12604 و 3/ 57/ 2674؛ مسند احمد بن حنبل 6/ 292- و 4/ 369؛ مستدرک علی الصحیحین 3/ 125؛ الفصول المهمه ابن صباغ مالکی؛ مسند طیالسی 8/ 274؛ مشکل الاثار طحاوی 1/ 333؛ انساب الاشراف بلاذری 2/ 104؛ تفسیر المراغی 22/ 7؛ مقتل الحسین خوارزمی 1/ 94؛ مقتل الحدیث خوارزمی 1/ 94؛ اسعاف الراغبین ص 107؛ الکامل فی التاریخ ابن اثیر 3/ 204؛ تفسیر التبیان فی معانی القرآن 2/ 125؛ خصائص امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب نسائی ص 72؛ صحیح ترمذی 2/ 301؛ نظم الدار السمطین ص 18؛ عمدة القاری 7/ 529؛ فتح الباری 7/ 12؛ تذکرة الخواص ص 41؛ السیرة الحلییة 3/ 373؛ صحیح مسلم ج 2/ 231؛ تفسیر السراج المیز 3/ 245.</ref> | ||
== اذیت کردن علی علیه‌السّلام گناه بزرگ == | == اذیت کردن علی علیه‌السّلام گناه بزرگ == | ||
وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیرِ مَا اکتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً <ref>58 احزاب.</ref> ترجمه: و کسانی که مردان و زنان مومن را بیآنکه مرتکب (عمل زشتی) شده باشند آزار رساند قطعا تهمت و گناهی آشکار به گردن گرفته‌اند. | وَ الَّذِینَ یؤْذُونَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ بِغَیرِ مَا اکتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتاناً وَ إِثْماً مُبِیناً <ref>58 احزاب.</ref> ترجمه: و کسانی که مردان و زنان مومن را بیآنکه مرتکب (عمل زشتی) شده باشند آزار رساند قطعا تهمت و گناهی آشکار به گردن گرفته‌اند. | ||
| خط ۴۵۵: | خط ۴۵۵: | ||
حدیث: نزلت فی علی بن ابی‌طالب و ذلک ان نفرا من المنافقین کانوا یؤذونه و یکذبون علیه. | حدیث: نزلت فی علی بن ابی‌طالب و ذلک ان نفرا من المنافقین کانوا یؤذونه و یکذبون علیه. | ||
این آیه چنانچه حسکانی روایت می‌‌‌کند درباره علی بن ابی‌طالب نازل شده است آن زمان که منافقی او را اذیت کرده و تکذیب نمود. <ref>کشاف | این آیه چنانچه حسکانی روایت می‌‌‌کند درباره علی بن ابی‌طالب نازل شده است آن زمان که منافقی او را اذیت کرده و تکذیب نمود. <ref>کشاف زمخشری 3/ 559؛ اسباب النزول واحدی نیشابوری ص 273؛ علامه الامر تسری در ارجح المطالب ص 515؛ الجامع لاحکام القرآن قرطبی 14/ 240؛ تفسیر بیضاوی ج 4/ 47؛ مناقب مرتضویه ص 60.</ref> | ||
تفسیر: | تفسیر: | ||
در آیه 57 فرمود: «کسانی که خدا و پیامبرش را اذیت می‌‌کنند خداوند آنها را در دنیا و آخرت از رحمت خود دور میسازد و برای آنان عذاب خوارکنندهای آماده کرده است» و در همین راستا در آیه مذکور میفرماید: «کسانی که مردان و زنان باایمان را به‌خاطر کاری که انجام نداده‌اند آزار میدهند متحمل بهتان و گناه آشکاری شده‌اند» در اینکه منظور از کلمه «ایذاء» چیست؟ بعضی گفته‌اند اگر ایذاء به خدا باشد معنایش همان کفر است زیرا کفر موجب غضب و خشم خداوند است و اما ایذاء پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دارای مفهوم وسیعی است چنانچه ایذاء مؤمنان هم همینطور است هرگونه کاری که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و مؤمنان را آزار دهد اعم از کفر و مخالفت فرامین خدا، نسبتهای ناروا، ایجاد موانع و مشکلات و ... میباشد. حتی گاهی یک حرف موجب آزار پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم میشود چراکه این حرف، سنگینتر است و بار فراوان دارد چنانچه در 61 توبه آمده است گروهی از آنها پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را آزار میدهند و میگویند: او آدم خوشباوری است که گوش به حرف هرکس میدهد. از آن بالاتر آن است که در روایات صحیح آمده است که اذیت و آزار منسوبین خاندان بزرگوار پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم موجب رنجش پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است چنانکه پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: فاطمة بضعة منی فمن اغضبها اغضبنی فاطمه پاره تن من است هرکس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است <ref>صحیح | در آیه 57 فرمود: «کسانی که خدا و پیامبرش را اذیت می‌‌کنند خداوند آنها را در دنیا و آخرت از رحمت خود دور میسازد و برای آنان عذاب خوارکنندهای آماده کرده است» و در همین راستا در آیه مذکور میفرماید: «کسانی که مردان و زنان باایمان را به‌خاطر کاری که انجام نداده‌اند آزار میدهند متحمل بهتان و گناه آشکاری شده‌اند» در اینکه منظور از کلمه «ایذاء» چیست؟ بعضی گفته‌اند اگر ایذاء به خدا باشد معنایش همان کفر است زیرا کفر موجب غضب و خشم خداوند است و اما ایذاء پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم دارای مفهوم وسیعی است چنانچه ایذاء مؤمنان هم همینطور است هرگونه کاری که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و مؤمنان را آزار دهد اعم از کفر و مخالفت فرامین خدا، نسبتهای ناروا، ایجاد موانع و مشکلات و ... میباشد. حتی گاهی یک حرف موجب آزار پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم میشود چراکه این حرف، سنگینتر است و بار فراوان دارد چنانچه در 61 توبه آمده است گروهی از آنها پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را آزار میدهند و میگویند: او آدم خوشباوری است که گوش به حرف هرکس میدهد. از آن بالاتر آن است که در روایات صحیح آمده است که اذیت و آزار منسوبین خاندان بزرگوار پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم موجب رنجش پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است چنانکه پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: فاطمة بضعة منی فمن اغضبها اغضبنی فاطمه پاره تن من است هرکس او را به خشم آورد مرا به خشم آورده است <ref>صحیح بخاری جزء 5/ 26.</ref> یا فرموده است: ان فاطمة بضعة منی یؤذینی ما آذاها فاطمه پاره تن من است هرچه او را آزار دهد مرا میآزارد. <ref>صحیح مسلم 4/ 1903.</ref> | ||
یا درباره علی علیه‌السّلام نیز این سخن وارد شده است هرکس علی علیه‌السّلام را آزار کند پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را آزرده و هرکس پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را بیازارد خدا را آزرده و در این حال از رحمت خداوند دور است. <ref>مجمع البیان 8/ 580.</ref> آزار مومن هم موجب گناه آشکار است، چرا که مومن از طریق ایمان پیوندی با خدا و پیامبرش دارد و به همین دلیل در این آیه در ردیف خدا و پیامبرش قرار گرفته است و اول مومن به خدا و رسول او چنانچه در احادیثی بیان گردید مولا امیر المومنین علی علیه‌السّلام است. | یا درباره علی علیه‌السّلام نیز این سخن وارد شده است هرکس علی علیه‌السّلام را آزار کند پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را آزرده و هرکس پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم را بیازارد خدا را آزرده و در این حال از رحمت خداوند دور است. <ref>مجمع البیان 8/ 580.</ref> آزار مومن هم موجب گناه آشکار است، چرا که مومن از طریق ایمان پیوندی با خدا و پیامبرش دارد و به همین دلیل در این آیه در ردیف خدا و پیامبرش قرار گرفته است و اول مومن به خدا و رسول او چنانچه در احادیثی بیان گردید مولا امیر المومنین علی علیه‌السّلام است. | ||
== سوال از ولایت علی علیه‌السّلام در قیامت == | == سوال از ولایت علی علیه‌السّلام در قیامت == | ||
| خط ۴۶۵: | خط ۴۶۵: | ||
حدیث: عن ابی سعید الخدری فی قوله: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» قال: امامة علی بن ابی‌طالب. | حدیث: عن ابی سعید الخدری فی قوله: «وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ» قال: امامة علی بن ابی‌طالب. | ||
در روایت معروفی که از طرق اهل سنت نقل شده، آمده است که در قیامت از ولایت علی علیه‌السّلام سئوال میشود. مثل آنچه ابو سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است از اعلام عامه تعداد زیادی از مفسرین و حفاظ آنها مضمون این روایت را نقل کرده‌اند <ref>لامه | در روایت معروفی که از طرق اهل سنت نقل شده، آمده است که در قیامت از ولایت علی علیه‌السّلام سئوال میشود. مثل آنچه ابو سعید خدری از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل کرده است از اعلام عامه تعداد زیادی از مفسرین و حفاظ آنها مضمون این روایت را نقل کرده‌اند <ref>لامه جوینی در فرائد السمطین 1/ 78، ح 46؛ ابن حجر در الصواعق المحرقه ص 91؛ علامه زرندی در نظم درر السمطین ص 109؛ حسکانی در شواهد التنزیل 2/ 106؛ خوارزمی در المناقب ص 186؛ حبری در ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام ص 312؛ قندوزی در ینابیع المودة ص 257؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه فصل اول؛ واحدی در اسباب النزول؛ ابوبکر حسینی شافعی در رشفة الصادی ص 24. :</ref>. | ||
مفسران در اینکه از چه چیزی در موقف قیامت سوال می‌‌کنند؟ نظرات گوناگون داده‌اند بعضی گفته‌اند از نعمتهای خدادادی مانند سلامتی، جوانی سؤال می‌‌کنند و بعضی هم گفته‌اند از ولایت علی علیه‌السّلام میپرسند شواهد التنزیل | مفسران در اینکه از چه چیزی در موقف قیامت سوال می‌‌کنند؟ نظرات گوناگون داده‌اند بعضی گفته‌اند از نعمتهای خدادادی مانند سلامتی، جوانی سؤال می‌‌کنند و بعضی هم گفته‌اند از ولایت علی علیه‌السّلام میپرسند شواهد التنزیل حسکانی ذیل آیه؛ الصواعق المحرقه ذیل آیه. چون ولایت رکن رکین اسلام است. | ||
در تفسیر آخرین آیه از سوره تکاثر ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ حدیثی آمده است که ابو حنیفه از امام صادق علیه‌السّلام درباره تفسیر این آیه سوال کرد امام علیه‌السّلام سوال را به او برگردانید و فرمود: | در تفسیر آخرین آیه از سوره تکاثر ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ حدیثی آمده است که ابو حنیفه از امام صادق علیه‌السّلام درباره تفسیر این آیه سوال کرد امام علیه‌السّلام سوال را به او برگردانید و فرمود: | ||
«نعیم» به عقیده تو چیست؟ عرض کرد: غذاست و طعام و آب خنک. | «نعیم» به عقیده تو چیست؟ عرض کرد: غذاست و طعام و آب خنک. | ||
| خط ۴۷۴: | خط ۴۷۴: | ||
سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ <ref>130 صافات.</ref> ترجمه: درود بر پیروان الیاس (آل یاسین). | سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ <ref>130 صافات.</ref> ترجمه: درود بر پیروان الیاس (آل یاسین). | ||
حدیث: عن علی علیه‌السّلام فی قوله «سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ» قال: یاسین: محمد و نحن آل یاسین. <ref>شواهد التنزیل | حدیث: عن علی علیه‌السّلام فی قوله «سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ» قال: یاسین: محمد و نحن آل یاسین. <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 110- 112؛ الدر المنثور سیوطی 5/ 286.</ref> <br> | ||
ترجمه: از حضرت علی علیه‌السّلام در مورد آیه «سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ» نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: یاسین محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است و ما آل یاسین هستیم (یعنی آل محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) (علی، فاطمه، حسن، حسین) زمخشری و دیگران <ref>تفسیر الکشاف 2/ 339؛ الصواعق المحرقه ابن حجر ص 87؛ مطالب السئوول | ترجمه: از حضرت علی علیه‌السّلام در مورد آیه «سَلامٌ عَلی إِلْیاسِینَ» نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: یاسین محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم است و ما آل یاسین هستیم (یعنی آل محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) (علی، فاطمه، حسن، حسین) زمخشری و دیگران <ref>تفسیر الکشاف 2/ 339؛ الصواعق المحرقه ابن حجر ص 87؛ مطالب السئوول فی مناقب آل الرسول محمد بن طلحه شافعی ص 3؛ مناقب خوارزمی ص 35؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری 26.</ref> | ||
== علی علیه‌السلام دارای نور الهی == | == علی علیه‌السلام دارای نور الهی == | ||
فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیلٌ لِلْقاسِیةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکرِ اللَّهِ أُولئِک فِی ضَلالٍ مُبِینٍ <ref>22 زمر.</ref> ترجمه: پس آیا کسی که خدا سینهاش را برای پذیرش اسلام گشاده و در نتیجه برخوردار از نوری از جانب پروردگارش میباشد (همانند فرد تاریک دل است)؟ پس وای بر آنان که از سخت دلی یاد خدا نمیکنند اینانند که در گمراهی آشکارند. | فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ فَهُوَ عَلی نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیلٌ لِلْقاسِیةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکرِ اللَّهِ أُولئِک فِی ضَلالٍ مُبِینٍ <ref>22 زمر.</ref> ترجمه: پس آیا کسی که خدا سینهاش را برای پذیرش اسلام گشاده و در نتیجه برخوردار از نوری از جانب پروردگارش میباشد (همانند فرد تاریک دل است)؟ پس وای بر آنان که از سخت دلی یاد خدا نمیکنند اینانند که در گمراهی آشکارند. | ||
واحدی در اسباب التنزیل در قول خدا تعالی أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ ... گفته است: آیه در مورد علی و حمزه نازل شده و فَوَیلٌ لِلْقاسِیةِ قُلُوبُهُمْ درباره ابیلهب و اولادش نازل شده است. <ref>اسباب النزول | واحدی در اسباب التنزیل در قول خدا تعالی أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ ... گفته است: آیه در مورد علی و حمزه نازل شده و فَوَیلٌ لِلْقاسِیةِ قُلُوبُهُمْ درباره ابیلهب و اولادش نازل شده است. <ref>اسباب النزول واحدی ص 263؛ اسنی المطالب وصالی فصل 13؛ ینابیع المودة قندوزی ص 212؛ تفسیر بیضاوی جزء 4، ص 96؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری ص 88؛ الریاض النضرة طبری 2/ 207؛ تفسیر الجامع لاحکام القرآن قرطبی 15/ 247؛ الفتح المبین احمد زینی دحلال ص 154.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام تصدیق کننده پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السّلام تصدیق کننده پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ کذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ کذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَیسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْوی لِلْکافِرِینَ وَ الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِک هُمُ الْمُتَّقُونَ <ref>32 و 33 زمر.</ref> ترجمه: پس کیست ستمکارتر از آنکس که بر خدا دروغ بست و سخن راست را چون به او آمد دروغ پنداشت؟ آیا جای کافران در جهنم نیست؟ و آن کس را که راستی آورد و آن را باور نمود آنانند که خود پرهیزگارانند. | فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ کذَبَ عَلَی اللَّهِ وَ کذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جاءَهُ أَ لَیسَ فِی جَهَنَّمَ مَثْوی لِلْکافِرِینَ وَ الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ وَ صَدَّقَ بِهِ أُولئِک هُمُ الْمُتَّقُونَ <ref>32 و 33 زمر.</ref> ترجمه: پس کیست ستمکارتر از آنکس که بر خدا دروغ بست و سخن راست را چون به او آمد دروغ پنداشت؟ آیا جای کافران در جهنم نیست؟ و آن کس را که راستی آورد و آن را باور نمود آنانند که خود پرهیزگارانند. | ||
| خط ۴۸۶: | خط ۴۸۶: | ||
حدیث: عن مجاهد فی قول اللّه: «وَ الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ» (قال: هو) محمد «الذی صدق به» علی بن ابی‌طالب. | حدیث: عن مجاهد فی قول اللّه: «وَ الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ» (قال: هو) محمد «الذی صدق به» علی بن ابی‌طالب. | ||
مفسران آیه کریمه «ان الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ» را به رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و «الذی صدق به» را به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام تطبیق داده‌اند. <ref>ما نزل من القرآن | مفسران آیه کریمه «ان الَّذِی جاءَ بِالصِّدْقِ» را به رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و «الذی صدق به» را به علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام تطبیق داده‌اند. <ref>ما نزل من القرآن فی علی علیه السّلام حبری ص 315؛ کفایة الطالب ص 109؛ تاریخ دمشق ابن عساکر ج 2/ 418؛ الدر المنثور 7/ 228؛ المناقب ابن مغازلی ص 269، ح 317؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 121؛ تفسیر الجامع لاحکام القرآن قرطبی 15/ 256؛ ارجح المطالب بسمل تسری ص 60.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام از قربای رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | == علی علیه‌السّلام از قربای رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم == | ||
ذلِک الَّذِی یبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ، قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی <ref>23 شوری.</ref> ترجمه: این همان (پاداش) است که خدا بندگان خود را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند (بدان) مژده داده است. بگو به‌ازای آن (رسالت) پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان. | ذلِک الَّذِی یبَشِّرُ اللَّهُ عِبادَهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ، قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی <ref>23 شوری.</ref> ترجمه: این همان (پاداش) است که خدا بندگان خود را که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند (بدان) مژده داده است. بگو به‌ازای آن (رسالت) پاداشی از شما خواستار نیستم، مگر دوستی درباره خویشاوندان. | ||
| خط ۴۹۲: | خط ۴۹۲: | ||
حدیث: عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال: لما نزل قول اللّه تعالی: قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی. قالوا: یا رسول‌الله من قرابتک الذین و جبت علینا مودتهم؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی و فاطمة و ابناهما. | حدیث: عن سعید بن جبیر عن ابن عباس قال: لما نزل قول اللّه تعالی: قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبی. قالوا: یا رسول‌الله من قرابتک الذین و جبت علینا مودتهم؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی و فاطمة و ابناهما. | ||
ترجمه: سعید بن جبیر از ابن عباس نقل می‌‌‌کند که میگفت: وقتی‌که کلام خدا یعنی «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً ...» نازل شد گفتند ای رسول خدا! نزدیکان تو چه کسانی هستند که دوستی آنها بر ما واجب شده است؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: علی و فاطمه و حسن و حسین و فرزندان آنها. <ref>تفسیر | ترجمه: سعید بن جبیر از ابن عباس نقل می‌‌‌کند که میگفت: وقتی‌که کلام خدا یعنی «قُلْ لا أَسْئَلُکمْ عَلَیهِ أَجْراً ...» نازل شد گفتند ای رسول خدا! نزدیکان تو چه کسانی هستند که دوستی آنها بر ما واجب شده است؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: علی و فاطمه و حسن و حسین و فرزندان آنها. <ref>تفسیر نسفی ج 4/ 94.</ref> | ||
حدیث: روی انها نزلت قیل: یا رسول‌الله من قرابتک هؤلاء الذین و جبت علینا مودتهم؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی و فاطمه و ابناها. | حدیث: روی انها نزلت قیل: یا رسول‌الله من قرابتک هؤلاء الذین و جبت علینا مودتهم؟ قال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: علی و فاطمه و ابناها. | ||
ترجمه: روایت شده وقتی آیه مذکور نازل شد از رسول‌الله پرسیدند نزدیکان شما که محبت آنها بر ما واجب است کیستند؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و دو فرزند ایشان (حسن علیه‌السّلام و حسین علیه السّلام). <ref>تفسیر الکشاف: تفسیر سوره | ترجمه: روایت شده وقتی آیه مذکور نازل شد از رسول‌الله پرسیدند نزدیکان شما که محبت آنها بر ما واجب است کیستند؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: علی علیه‌السّلام و فاطمه علیهاالسلام و دو فرزند ایشان (حسن علیه‌السّلام و حسین علیه السّلام). <ref>تفسیر الکشاف: تفسیر سوره شوری؛ نور الابصار شبلنجی ص 112؛ اسعاف الراغبین ص 105.</ref> | ||
حدیث: الا المودة فی القربی الا ان تودوا قرابتی. <br> | حدیث: الا المودة فی القربی الا ان تودوا قرابتی. <br> | ||
ترجمه: در تفسیر الا المودة فی القربی گفته‌اند: یعنی اینکه نزدیکان پیامبر را دوست بدارید. <ref>مناقب ابن | ترجمه: در تفسیر الا المودة فی القربی گفته‌اند: یعنی اینکه نزدیکان پیامبر را دوست بدارید. <ref>مناقب ابن مغازلی ص 307؛ کفایة الطالب شافعی ص 91؛ مجمع الزوائد هیثمی شافعی 9/ 168.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام منتقم از مخالفین پیامبر == | == علی علیه‌السّلام منتقم از مخالفین پیامبر == | ||
فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِک فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ<ref>41 زخرف.</ref>: پس اگر ما تو را از دنیا ببریم قطعا از آنان انتقام میکشیم. | فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِک فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ<ref>41 زخرف.</ref>: پس اگر ما تو را از دنیا ببریم قطعا از آنان انتقام میکشیم. | ||
| خط ۵۰۵: | خط ۵۰۵: | ||
حدیث: عن جابر ابن عبدالله انصاری قال: نزل قوله تعالی فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ ... فی علی بن ابی‌طالب، قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: انه ینتقم من الناکثین و القاسطین بعدی. | حدیث: عن جابر ابن عبدالله انصاری قال: نزل قوله تعالی فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ ... فی علی بن ابی‌طالب، قال رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: انه ینتقم من الناکثین و القاسطین بعدی. | ||
سیوطی از ابن مردویه از طریق محمد بن مروان از کلبی از ابی صالح از جابر بن عبدالله از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم روایت کرده که در ذیل آیه فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِک فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ فرموده است این آیه درباره علی بن ابی‌طالب نازل شد که بعد از درگذشتم از ناکثین و قاسطین انتقام خواهد گرفت. <ref>الدر المنثور 7/ 380؛ ینابیع المودة | سیوطی از ابن مردویه از طریق محمد بن مروان از کلبی از ابی صالح از جابر بن عبدالله از رسول خدا صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم روایت کرده که در ذیل آیه فَإِمَّا نَذْهَبَنَّ بِک فَإِنَّا مِنْهُمْ مُنْتَقِمُونَ فرموده است این آیه درباره علی بن ابی‌طالب نازل شد که بعد از درگذشتم از ناکثین و قاسطین انتقام خواهد گرفت. <ref>الدر المنثور 7/ 380؛ ینابیع المودة قندوزی ص 98؛ المناقب ابن مغازلی ص 274؛ المستدرک علی الصحیحین 3/ 126؛ الفردوس شیرویه دیلمی 3/ 154؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 152؛ مسند احمد بن حنبل 2/ 85 و 87 و 5/ 37، 39، 44؛ ارجح المطالب بسمل امر تسری ص 74؛ خصائص نسائی ص 85؛ ترجمه الامام علی علیه السّلام از تاریخ دمشق 2/ 369.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام در افراط و تفریط طرفداران مثل عیسی علیه‌السّلام == | == علی علیه‌السّلام در افراط و تفریط طرفداران مثل عیسی علیه‌السّلام == | ||
وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُک مِنْهُ یصِدُّونَ <ref>57 زخرف.</ref>ترجمه: و هنگامی‌که در مورد پسر مریم مثالی آورده شد به ناگاه قوم تو از آن سخن هلهله درانداختند (و اعراض کردند). | وَ لَمَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیمَ مَثَلًا إِذا قَوْمُک مِنْهُ یصِدُّونَ <ref>57 زخرف.</ref>ترجمه: و هنگامی‌که در مورد پسر مریم مثالی آورده شد به ناگاه قوم تو از آن سخن هلهله درانداختند (و اعراض کردند). | ||
| خط ۵۱۴: | خط ۵۱۴: | ||
ای علی درباره تو مثل حضرت عیسی علیه‌السّلام دودسته میشوند آن‌چنان‌که یهود نسبت به عیسی بغض و عداوت داشته و به مادرش بهتان زدند و از آن طرف نصاری آنقدر به عیسی اظهار محبت کردند و شأن او را جایی رساندند که اصلاً چنین نبود (او را خدا یا پسر خدا دانستند) علی فرمود: در مورد من دو دسته هلاک شدند دوستدارانی که در مورد من غلو کرده، و چیزی به من گفتند که آن نیستم و کینهتوزانی که با من دشمنی کرده و از بهتان هم فروگذاری نکردند. | ای علی درباره تو مثل حضرت عیسی علیه‌السّلام دودسته میشوند آن‌چنان‌که یهود نسبت به عیسی بغض و عداوت داشته و به مادرش بهتان زدند و از آن طرف نصاری آنقدر به عیسی اظهار محبت کردند و شأن او را جایی رساندند که اصلاً چنین نبود (او را خدا یا پسر خدا دانستند) علی فرمود: در مورد من دو دسته هلاک شدند دوستدارانی که در مورد من غلو کرده، و چیزی به من گفتند که آن نیستم و کینهتوزانی که با من دشمنی کرده و از بهتان هم فروگذاری نکردند. | ||
قریب به این مضمون و مفصلتر در بعض کتب دیگر آمده است. <ref>فضائل الصحابه احمد بن حنبل ص 172؛ ینابیع المودة | قریب به این مضمون و مفصلتر در بعض کتب دیگر آمده است. <ref>فضائل الصحابه احمد بن حنبل ص 172؛ ینابیع المودة قندوزی ص 109؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری ص 92؛ المناقب خوارزمی ص 233؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 159؛ الصواعق المحرقه ابن حجر ص 121؛ تاریخ الخلفاء سیوطی ص 117؛ الخصائص نسائی ص 39.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مصداق مومن عامل == | == علی علیه‌السّلام مصداق مومن عامل == | ||
أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْیاهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما یحْکمُونَ<ref>21 جاثیه.</ref> ترجمه: آیا کسانی که مرتکب کارهای بد شده‌اند پنداشته‌اند که آنان را مانند کسانی قرار میدهیم که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند (بهطوری که) زندگانی آنها و مرگشان یکسان باشد؟ چه بد داوری می‌‌کنند. | أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیئاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کالَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَواءً مَحْیاهُمْ وَ مَماتُهُمْ ساءَ ما یحْکمُونَ<ref>21 جاثیه.</ref> ترجمه: آیا کسانی که مرتکب کارهای بد شده‌اند پنداشته‌اند که آنان را مانند کسانی قرار میدهیم که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند (بهطوری که) زندگانی آنها و مرگشان یکسان باشد؟ چه بد داوری می‌‌کنند. | ||
| خط ۵۲۹: | خط ۵۲۹: | ||
«عن ابی سعید الخدری فی قوله تعالی وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ قال: ببغضهم علی بن ابی‌طالب.» | «عن ابی سعید الخدری فی قوله تعالی وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِی لَحْنِ الْقَوْلِ قال: ببغضهم علی بن ابی‌طالب.» | ||
منافق علی را دوست ندارد چون مبغوض اوست و مؤمن نسبت به او بغض ندارد. بنابراین از این راه میشود منافق را شناخت. <br> | منافق علی را دوست ندارد چون مبغوض اوست و مؤمن نسبت به او بغض ندارد. بنابراین از این راه میشود منافق را شناخت. <br> | ||
در حدیث ابو سعید خدری است که گفت ما منافقان را در عصر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از طریق عداوت با علی علیه‌السّلام میشناختیم. <ref>جامع الاصول ابن اثیر 9/ 473؛ تاریخ دول الاسلام | در حدیث ابو سعید خدری است که گفت ما منافقان را در عصر پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم از طریق عداوت با علی علیه‌السّلام میشناختیم. <ref>جامع الاصول ابن اثیر 9/ 473؛ تاریخ دول الاسلام ذهبی 1/ 20؛ اسدالغابه ابن اثیر 4/ 29؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 178؛ الصواعق المحرقه هیثمی ص 172؛ دلائل الصدق مظفر ح 2/ 152؛ استیعاب ابن عبدالبر 2/ 464؛ کفایة الطالب گنجی شافعی ص 111؛ المناقب ابن مغازلی ص 315؛ صحیح ترمذی 5/ 498، ح 3800؛ الدر المنثور سیوطی ذیل آیه؛ روح المعانی آلوسی ذیل آیه؛ الریاض النضرة طبری ذیل آیه.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مصداق یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار == | == علی علیه‌السّلام مصداق یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار == | ||
| خط ۵۳۶: | خط ۵۳۶: | ||
حدیث: علی بن احمد الاهوازی ... عن عطاء عن ابن عباس فی قوله تعالی ... تراهم رکعا و سجدا ... علی ... یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار ... بعلی. | حدیث: علی بن احمد الاهوازی ... عن عطاء عن ابن عباس فی قوله تعالی ... تراهم رکعا و سجدا ... علی ... یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار ... بعلی. | ||
ترجمه: از علی بن احمد اهوازی از ابن عباس نقل روایت می‌‌‌کند درباره قول خدا تعالی تراهم رکعا سجدا یعنی علی بن ابی‌طالب و یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار یعنی بعلی <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: از علی بن احمد اهوازی از ابن عباس نقل روایت می‌‌‌کند درباره قول خدا تعالی تراهم رکعا سجدا یعنی علی بن ابی‌طالب و یعجب الزراع لیغلظ بهم الکفار یعنی بعلی <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 180.</ref><br>و نیز روایت کرده فاستغلظ فاستوی علی سوقه یعنی علی بن ابی‌طالب فاستوی علی سوقه یعنی استوی در اسلام به شمشیر علی بن ابی‌طالب ایستاده و استوار است. <ref>ارجح المطالب علامه هندی عبیداللّه بسمل ص 88.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام و شیعیانش در بهشت == | == علی علیه‌السّلام و شیعیانش در بهشت == | ||
إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیک مُقْتَدِرٍ<ref>54- 55 قمر.</ref> ترجمه: در حقیقت مردم پرهیزگار در میان باغها و نهرها در قرارگاه صدق نزد پادشاهی توانایند. | إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیک مُقْتَدِرٍ<ref>54- 55 قمر.</ref> ترجمه: در حقیقت مردم پرهیزگار در میان باغها و نهرها در قرارگاه صدق نزد پادشاهی توانایند. | ||
| خط ۵۴۳: | خط ۵۴۳: | ||
موفق به احمد خوارزمی در کتاب مناقبش از جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌‌‌کند که پیامبر اکرم خطاب به علی علیه‌السّلام فرمود: | موفق به احمد خوارزمی در کتاب مناقبش از جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌‌‌کند که پیامبر اکرم خطاب به علی علیه‌السّلام فرمود: | ||
هرکس تو را دوست دارد و ولایت ترا داشته باشد خدا او را با ما در بهشت جا خواهد داد سپس رسول‌الله تلاوت کردند: «إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیک مُقْتَدِرٍ». ا<ref>لمناقب | هرکس تو را دوست دارد و ولایت ترا داشته باشد خدا او را با ما در بهشت جا خواهد داد سپس رسول‌الله تلاوت کردند: «إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِیک مُقْتَدِرٍ». ا<ref>لمناقب خوارزمی ص 195؛ ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی محب الدین از محب الدین طبری ص 61؛ مناقب خطیب بغدادی ص 186؛ توضیح الدلائل علامه شهاب‌الدین حسینی شافعی ص 167؛ بحر المناقب علامه درویشی برهان صنفی ص 158؛ ارجح المطالب علامه تسری ص 82.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام بحر قرآن == | == علی علیه‌السّلام بحر قرآن == | ||
مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ ... یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ<ref>19، 20 و 22 الرحمن.</ref> ترجمه: دو دریا را بهگونهای روان کرد که باهم برخورد کنند. میان آن دو حد فاصلی است که به هم تجاوز نمیکنند. از هر دو دریا مروارید و مرجان برآید. | مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ ... یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ<ref>19، 20 و 22 الرحمن.</ref> ترجمه: دو دریا را بهگونهای روان کرد که باهم برخورد کنند. میان آن دو حد فاصلی است که به هم تجاوز نمیکنند. از هر دو دریا مروارید و مرجان برآید. | ||
| خط ۵۴۹: | خط ۵۴۹: | ||
حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ» قال: علی و فاطمة «بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ» قال: حب دائم لا ینقطع و لا ینفد «یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» قال: الحسن و الحسین. | حدیث: عن ابن عباس فی قوله تعالی: «مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ» قال: علی و فاطمة «بَینَهُما بَرْزَخٌ لا یبْغِیانِ» قال: حب دائم لا ینقطع و لا ینفد «یخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ الْمَرْجانُ» قال: الحسن و الحسین. | ||
ترجمه: از ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ نقل شده که گفت منظور از دو دریا علی و فاطمه علیهماالسّلام هستند و مراد از قول خدا بَینَهُما بَرْزَخٌ ... دوستی دائم و همیشگی آنها بهطوریکه قطع نشود و مراد از کلام خدا که فرمود یخْرُجُ مِنْهُمَا ... حسن و حسین علیهماالسّلام هستند که دو گوهرند از آن دو دریا. <ref>نور الابصار | ترجمه: از ابن عباس در مورد کلام خدا که فرمود: مَرَجَ الْبَحْرَینِ یلْتَقِیانِ نقل شده که گفت منظور از دو دریا علی و فاطمه علیهماالسّلام هستند و مراد از قول خدا بَینَهُما بَرْزَخٌ ... دوستی دائم و همیشگی آنها بهطوریکه قطع نشود و مراد از کلام خدا که فرمود یخْرُجُ مِنْهُمَا ... حسن و حسین علیهماالسّلام هستند که دو گوهرند از آن دو دریا. <ref>نور الابصار شبلنجی ص 115؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 142؛ الفصول المهمه نور الدین علی بن محمد بن صباغ مالکی در مقدمه؛ ینابیع المودة حافظ قندوزی ص 118؛ المناقب ابن مغازلی حافظ ابوالحسن بن المغازلی شافعی ص 339؛ شواهد التنزیل ج 2/ 120؛ مناقب المرتضوی ترمذی باب الاول؛ تذکرة الخواص ابن جوزی ص 245؛ مقتل الحسین خوارزمی ص 112.</ref> | ||
== امام علی علیه‌السلام همان مقربون == | == امام علی علیه‌السلام همان مقربون == | ||
وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ<ref>10 و 11 واقعه</ref>.ترجمه: و سبقتگیرندگان مقدمند. آنانند همان مقربان (خدا). | وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ<ref>10 و 11 واقعه</ref>.ترجمه: و سبقتگیرندگان مقدمند. آنانند همان مقربان (خدا). | ||
| خط ۵۵۵: | خط ۵۵۵: | ||
حدیث: عن ابن عباس انه قال: سالت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن هذه الایة من هم؟ فقال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: هم علی و شیعته فانهم السابقون المقربون الی اللّه و هم فی جنات النعیم. | حدیث: عن ابن عباس انه قال: سالت رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم عن هذه الایة من هم؟ فقال صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: هم علی و شیعته فانهم السابقون المقربون الی اللّه و هم فی جنات النعیم. | ||
از ابن عباس نقل شده که در مورد این آیه از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم پرسیدند که منظور کیست؟ فرمود: علی و شیعیان او میباشند. همان‌ها هستند که سابقون و مقربون به خدا و در جنات نعیم میباشند. المناقب می‌ر محمد صالح | از ابن عباس نقل شده که در مورد این آیه از پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم پرسیدند که منظور کیست؟ فرمود: علی و شیعیان او میباشند. همان‌ها هستند که سابقون و مقربون به خدا و در جنات نعیم میباشند. المناقب می‌ر محمد صالح ترمذی کشفی. علی اول کسی است که اسلام آورد. <ref>تاریخ طبری 3/ 312. علی فرمود: من اول مسلمان و اولین کسی هستم که با رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نماز خواندم. مسند الامام ابی حنیفه 1/ 111.</ref> | ||
نزدیک به همین مضامین در آثار دیگران نیز آمده است. <ref>مناقب خطیب | نزدیک به همین مضامین در آثار دیگران نیز آمده است. <ref>مناقب خطیب بغدادی ص 187؛ المناقب خوارزمی ص 195؛ البدایة و النهایة ابن کثیر شافعی 1/ 231؛ میزان الاعتدال ذهبی شافعی 1/ 536؛ ارجح المطالب بسمل ص 81؛ سنن ترمذی 13/ 176؛ المعارف ابن قتیبه ص 169.</ref> | ||
بنابراین باید نتیجه گرفت که ایمان علی علیه‌السّلام یک ایمان صحیح و پابرجا بوده که از ایمان و گرویدن دیگران کمتر نبوده است. و بهترین مصداق این آیه «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ» همان شخص علی بن ابی‌طالب بوده است. <ref>تلخیص از کتاب فروع ابدیت استاد | بنابراین باید نتیجه گرفت که ایمان علی علیه‌السّلام یک ایمان صحیح و پابرجا بوده که از ایمان و گرویدن دیگران کمتر نبوده است. و بهترین مصداق این آیه «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ» همان شخص علی بن ابی‌طالب بوده است. <ref>تلخیص از کتاب فروع ابدیت استاد سبحانی ج 1/ 239.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام اصحاب یمین == | == علی علیه‌السّلام اصحاب یمین == | ||
وَ أَصْحابُ الْیمِینِ ما أَصْحابُ الْیمِینِ <ref>27 واقعه.</ref> ترجمه: و یاران راست، یاران راست کدامند؟ | وَ أَصْحابُ الْیمِینِ ما أَصْحابُ الْیمِینِ <ref>27 واقعه.</ref> ترجمه: و یاران راست، یاران راست کدامند؟ | ||
| خط ۵۶۵: | خط ۵۶۵: | ||
حدیث: عن جابر الجعفی عن ابی جعفر محمد بن علی قال: قال علی بن ابی‌طالب: انزلت النبوة علی النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یوم الاثنین و اسلمت غداه یوم الثلثاء فکان النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یصلی و انا اصلی عن یمینه و ما معه احد من الرجال غیری فانزل اللّه «وَ أَصْحابُ الْیمِینِ» الایة. | حدیث: عن جابر الجعفی عن ابی جعفر محمد بن علی قال: قال علی بن ابی‌طالب: انزلت النبوة علی النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یوم الاثنین و اسلمت غداه یوم الثلثاء فکان النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم یصلی و انا اصلی عن یمینه و ما معه احد من الرجال غیری فانزل اللّه «وَ أَصْحابُ الْیمِینِ» الایة. | ||
حاکم حسکانی به اسنادش تا جابر جعفی از امام باقر علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که گفت علی علیه‌السّلام فرموده‌اند: نبوت نبی اکرم در دوشنبه بود و من روز سه‌شنبه اسلام آوردم پیامبر نماز میخواند و با او در طرف راستش نماز میگذاردم و غیر از من احدی نبود پس خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیمِینِ تا آخر را نازل کرد.<br>سپس حسکانی برای گواه نظر خود حدیثی از ابن مسعود نقل می‌‌‌کند که متواتر و مشهور است و خلاصه آن این است: عدهای خود را به نزد عباس بن عبدالمطلب که نزدیک زمزم نشسته بود رساندند و نزد او نشستند در این هنگام مردی از باب صفا با صورتی درخشان و نورانی درحالیکه دو قطعه پارچهای سفید بر او بود وارد شد. مرد جوانی در طرف راست او بود نیکومنظر و در آستانه بلوغ و زنی هم پشت سر آنها راه میرفت. نزدیک رکن رسیدند و دست را بالا گرفته و تکبیر گفت و آن دو نیز چنین کردند قنوت را طولانی کردند ... عباس گفت این پسر برادرزاده من محمد بن عبدالله و سمت راست او علی بن ابی‌طالب و آن زن خدیجه است احدی روی زمین غیر از این سه نفر به این دین خدا را عبادت نکرده‌اند. <ref>شواهد التنزیل حاکم | حاکم حسکانی به اسنادش تا جابر جعفی از امام باقر علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که گفت علی علیه‌السّلام فرموده‌اند: نبوت نبی اکرم در دوشنبه بود و من روز سه‌شنبه اسلام آوردم پیامبر نماز میخواند و با او در طرف راستش نماز میگذاردم و غیر از من احدی نبود پس خداوند آیه وَ أَصْحابُ الْیمِینِ تا آخر را نازل کرد.<br>سپس حسکانی برای گواه نظر خود حدیثی از ابن مسعود نقل می‌‌‌کند که متواتر و مشهور است و خلاصه آن این است: عدهای خود را به نزد عباس بن عبدالمطلب که نزدیک زمزم نشسته بود رساندند و نزد او نشستند در این هنگام مردی از باب صفا با صورتی درخشان و نورانی درحالیکه دو قطعه پارچهای سفید بر او بود وارد شد. مرد جوانی در طرف راست او بود نیکومنظر و در آستانه بلوغ و زنی هم پشت سر آنها راه میرفت. نزدیک رکن رسیدند و دست را بالا گرفته و تکبیر گفت و آن دو نیز چنین کردند قنوت را طولانی کردند ... عباس گفت این پسر برادرزاده من محمد بن عبدالله و سمت راست او علی بن ابی‌طالب و آن زن خدیجه است احدی روی زمین غیر از این سه نفر به این دین خدا را عبادت نکرده‌اند. <ref>شواهد التنزیل حاکم حسکانی 2/ 220؛ مجمع الزوائد نور الدین هیثمی 9/ 222؛ لسان المیزان ابن حجر 1/ 395؛ المناقب خوارزمی ص 20؛ تاریخ الامم و الملوک طبری 2/ 212؛ طبقات ابن سعد 8/ 17؛ تاریخ دمشق ابن عساکر 1/ 67؛ استیعاب ابن عبدالبر 2/ 459؛ اسدالغابه ابن اثیر 3/ 414؛ الاصابه ابن حجر عسقلانی 2/ 480؛ نظم درر السمطین جمال الدین زرندی ص 84؛ ذخائر العقبی محب الدین طبری ص 59؛ ینابیع المودة قندوزی ص 61.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام صدیق اکبر == | == علی علیه‌السّلام صدیق اکبر == | ||
وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِک هُمُ الصِّدِّیقُونَ <ref>19 حدید.)</ref>: و کسانی که به خدا و پیامبران وی ایمان آورده‌اند آنان همان راستینانند.<br> | وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِک هُمُ الصِّدِّیقُونَ <ref>19 حدید.)</ref>: و کسانی که به خدا و پیامبران وی ایمان آورده‌اند آنان همان راستینانند.<br> | ||
این آیه در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>ارجح المطالب | این آیه در شأن علی علیه‌السّلام نازل شده است. <ref>ارجح المطالب تسری ص 60.</ref><br> | ||
و امام علی علیه‌السّلام در منبر بصره فرمودند من صدیق اکبرم. ایمان آوردم قبل از آنکه ابوبکر ایمان آورد و اسلام آوردم قبل از آنکه او اسلام آورد. <ref>انساب الاشراف | و امام علی علیه‌السّلام در منبر بصره فرمودند من صدیق اکبرم. ایمان آوردم قبل از آنکه ابوبکر ایمان آورد و اسلام آوردم قبل از آنکه او اسلام آورد. <ref>انساب الاشراف بلاذری 2/ 146؛ المناقب عینی ص 28- 20.</ref> | ||
پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: صدیقون سه کس هستند، حبیب نجار مؤمن آل یاسین، حزبیل یا حزقیل مؤمن آل فرعون، و علی بن ابی‌طالب که افضل آنهاست. <ref>شواهد التنزیل ج 2/ 224؛ تاریخ دمشق ابن عساکر 2/ 282؛ المناقب ابن | پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: صدیقون سه کس هستند، حبیب نجار مؤمن آل یاسین، حزبیل یا حزقیل مؤمن آل فرعون، و علی بن ابی‌طالب که افضل آنهاست. <ref>شواهد التنزیل ج 2/ 224؛ تاریخ دمشق ابن عساکر 2/ 282؛ المناقب ابن مغازلی ص 245؛ کفایة الطالب گنجی ص 123؛ کنز العمال متقی هندی 11/ 601؛ ینابیع المودة قندوزی ص 124.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام تنها انجام دهنده این آیه == | == علی علیه‌السّلام تنها انجام دهنده این آیه == | ||
یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکمْ صَدَقَةً ذلِک خَیرٌ لَکمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ. أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکمْ صَدَقاتٍ <ref>12- 13 مجادله.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید هرگاه با پیامبر گفتگوی محرمانه میکنید پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقهای تقدیم بدارید این کار برای شما بهتر و پاکیزهتر است و اگر چیزی نیافتید بدانید که خدا آمرزنده مهربان است آیا ترسیدید که پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقههایی تقدیم دارید؟ | یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکمْ صَدَقَةً ذلِک خَیرٌ لَکمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ. أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَینَ یدَی نَجْواکمْ صَدَقاتٍ <ref>12- 13 مجادله.</ref> ترجمه: ای کسانی که ایمان آوردهاید هرگاه با پیامبر گفتگوی محرمانه میکنید پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقهای تقدیم بدارید این کار برای شما بهتر و پاکیزهتر است و اگر چیزی نیافتید بدانید که خدا آمرزنده مهربان است آیا ترسیدید که پیش از گفتگوی محرمانه خود صدقههایی تقدیم دارید؟ | ||
| خط ۵۷۹: | خط ۵۷۹: | ||
از مجاهد از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که فرمود: آیهای در قرآن هست که احدی قبل از من و بعد از من به آن عمل نکرده و نمیکند و آن آیه نجوی است. | از مجاهد از قول علی علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند که فرمود: آیهای در قرآن هست که احدی قبل از من و بعد از من به آن عمل نکرده و نمیکند و آن آیه نجوی است. | ||
نزد من یک دینار بود آن را به 10 درهم فروختم و هر وقت میخواستم با پیامبر نجوی کنم درهمی صدقه میدادم تا درهمها تمام شد و این آیه نسخ گردید. | نزد من یک دینار بود آن را به 10 درهم فروختم و هر وقت میخواستم با پیامبر نجوی کنم درهمی صدقه میدادم تا درهمها تمام شد و این آیه نسخ گردید. | ||
علامه بحرانی از عالم شافعی محمد بن ابراهیم حموینی به اسنادش از امام حسام الدین محمد بن عثمان بن محمد از علی علیه‌السّلام روایت می‌‌‌کند که ده کلمه از رسول‌الله پرسید و قبل از آن برای هرکدام صدقه داد (مانند این روایات در منابع زیادی آمده است. <ref>شواهد التنزیل | علامه بحرانی از عالم شافعی محمد بن ابراهیم حموینی به اسنادش از امام حسام الدین محمد بن عثمان بن محمد از علی علیه‌السّلام روایت می‌‌‌کند که ده کلمه از رسول‌الله پرسید و قبل از آن برای هرکدام صدقه داد (مانند این روایات در منابع زیادی آمده است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 232؛ لباب النقول سیوطی 2/ 81؛ احکام القرآن جصاص 3/ 526؛ جامع البیان فی تفسیر القرآن طبری 28/ 14؛ صحیح ترمذی 5/ 80؛ المستدرک علی الصحیحین حاکم 2/ 481؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 185؛ میزان الاعتدال ذهبی 3/ 146؛ المناقب ابن مغازلی ص 325؛ خصائص امیرالمؤمنین نسائی ص 39؛ تفسیر ابن کثیر 4/ 324؛ المناقب خوارزمی ص 195.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام صالح المومنین == | == علی علیه‌السّلام صالح المومنین == | ||
وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَلائِکةُ بَعْدَ ذلِک ظَهِیرٌ<ref>4 تحریم.</ref> ترجمه: و اگر علیه او به یکدیگر کمک کنید در حقیقت خدا خود سرپرست و جبرئیل و صالح مؤمنان و گذشته از این فرشتگان هم پشتیبان او خواهند بود. | وَ إِنْ تَظاهَرا عَلَیهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلاهُ وَ جِبْرِیلُ وَ صالِحُ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمَلائِکةُ بَعْدَ ذلِک ظَهِیرٌ<ref>4 تحریم.</ref> ترجمه: و اگر علیه او به یکدیگر کمک کنید در حقیقت خدا خود سرپرست و جبرئیل و صالح مؤمنان و گذشته از این فرشتگان هم پشتیبان او خواهند بود. | ||
جلال‌الدین سیوطی شافعی در تفسیرش با واسطه از رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که فرمود: منظور از صالح المؤمنین علی بن ابی‌طالب میباشد. <ref>الدر المنثور | جلال‌الدین سیوطی شافعی در تفسیرش با واسطه از رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که فرمود: منظور از صالح المؤمنین علی بن ابی‌طالب میباشد. <ref>الدر المنثور سیوطی 6/ 244.</ref> | ||
روایات از طریق عامه (اهل‌سنت) در این باب کم نیست مثل آنچه ذکر شد و مانند آنچه حسکانی از امام صادق علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند: که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم 2 بار علی علیه‌السّلام را معرفی کردند یکبار فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه و بار دیگر وقتی‌که این آیه نازل شد که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: ای مردم این علی صالح المؤمنین است و مانند دو حدیث فوق، در منابع دیگر اهل‌سنت هم آمده است. <ref>شواهد التنزیل | روایات از طریق عامه (اهل‌سنت) در این باب کم نیست مثل آنچه ذکر شد و مانند آنچه حسکانی از امام صادق علیه‌السّلام نقل می‌‌‌کند: که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم 2 بار علی علیه‌السّلام را معرفی کردند یکبار فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه و بار دیگر وقتی‌که این آیه نازل شد که پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: ای مردم این علی صالح المؤمنین است و مانند دو حدیث فوق، در منابع دیگر اهل‌سنت هم آمده است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 263؛ مجمع البیان طبرسی 10/ 475.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام شنوای معارف == | == علی علیه‌السّلام شنوای معارف == | ||
وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیةٌ<ref>12 حاقه</ref>. ترجمه: تا آن را برای شما مایه تذکری گردانیم و گوشهای شنوا آن را نگاه دارد. | وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیةٌ<ref>12 حاقه</ref>. ترجمه: تا آن را برای شما مایه تذکری گردانیم و گوشهای شنوا آن را نگاه دارد. | ||
| خط ۵۹۱: | خط ۵۹۱: | ||
حدیث: سمعت علی بن ابی‌طالب یقول: لما نزلت «وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیةٌ» قال لی رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: سالت اللّه ان یجعلها اذنک یا علی علیه السّلام. | حدیث: سمعت علی بن ابی‌طالب یقول: لما نزلت «وَ تَعِیها أُذُنٌ واعِیةٌ» قال لی رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: سالت اللّه ان یجعلها اذنک یا علی علیه السّلام. | ||
بلاذری با واسطه از رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که حضرتش این آیه را خواندند و سپس فرمود: ای علی! از خدا خواستم که گوش ترا اینچنین قرار دهد. حضرت علی فرمود (بعد از دعا رسول صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) هیچ حدیثی را فراموش نکردم و آنچه از رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیدم فراموش نکردم و مانند این حدیث را عده زیادی از مورخین و اهل حدیث و تفسیر با عبارات مختلف نقل کرده‌اند <ref>انساب الاشراف | بلاذری با واسطه از رسول اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم نقل می‌‌‌کند که حضرتش این آیه را خواندند و سپس فرمود: ای علی! از خدا خواستم که گوش ترا اینچنین قرار دهد. حضرت علی فرمود (بعد از دعا رسول صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) هیچ حدیثی را فراموش نکردم و آنچه از رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم شنیدم فراموش نکردم و مانند این حدیث را عده زیادی از مورخین و اهل حدیث و تفسیر با عبارات مختلف نقل کرده‌اند <ref>انساب الاشراف بلاذری 2/ 121؛ مجمع الزائد هیثمی 1/ 131؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 260؛ جامع البیان طبری 29/ 35؛ حلیة الاولیاء ابو نعیم 1/ 67؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید 4/ 319؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 271؛ کنز العمال متقی هندی 15/ 157؛ ینابیع المودة قندوزی ص 120؛ کشاف زمخشری ذیل آیه حاقه؛ اسباب النزول واحدی نیشابوری ص 339؛ نظم درر السمطین زرندی ص 92؛ شرح المقاصد تفتازانی 2/ 220؛ المناقب خوارزمی ص 199؛ کفایة الطالب گنجی ص 110.</ref> | ||
== بارش سنگ بر منکر ولایت علی علیه‌السلام == | == بارش سنگ بر منکر ولایت علی علیه‌السلام == | ||
سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیسَ لَهُ دافِعٌ مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ <ref>1- 3 معارج.</ref> ترجمه: به نام خداوند رحمتگر مهربان، پرسندهای از عذاب واقعشوندهای پرسید، که اختصاص به کافران دارد و آن را بازدارندهای نیست و از جانب خداوند صاحب درجات و مراتب است. | سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ لِلْکافِرینَ لَیسَ لَهُ دافِعٌ مِنَ اللَّهِ ذِی الْمَعارِجِ <ref>1- 3 معارج.</ref> ترجمه: به نام خداوند رحمتگر مهربان، پرسندهای از عذاب واقعشوندهای پرسید، که اختصاص به کافران دارد و آن را بازدارندهای نیست و از جانب خداوند صاحب درجات و مراتب است. | ||
حدیث: و قیل: هو الحارث بن النعمان الفهری و ذلک انه لما بلغه قول رسول‌الله فی علی کرم اللّه تعالی وجهه: «من کنت مولاه فعلی مولاه» قال: اللهم ان کان ما یقول محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حقا فامطر علینا حجارة من السماء فما لبث حتی رماه اللّه تعالی بحجر، فوقع علی دماغه فخرج من اسفله، فهلک من ساعته و انت تعلم ان ذلک القول منه علیه الصلاة و السّلام فی امیرالمؤمنین کرم اللّه تعالی وجهه کان فی غدیر خم. <ref>تفسیر روح | حدیث: و قیل: هو الحارث بن النعمان الفهری و ذلک انه لما بلغه قول رسول‌الله فی علی کرم اللّه تعالی وجهه: «من کنت مولاه فعلی مولاه» قال: اللهم ان کان ما یقول محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم حقا فامطر علینا حجارة من السماء فما لبث حتی رماه اللّه تعالی بحجر، فوقع علی دماغه فخرج من اسفله، فهلک من ساعته و انت تعلم ان ذلک القول منه علیه الصلاة و السّلام فی امیرالمؤمنین کرم اللّه تعالی وجهه کان فی غدیر خم. <ref>تفسیر روح المعانی 16/ 95.</ref> | ||
عبارت فوق از تفسیر ارزنده اهل سنت نقل شده است آن بیان فقیه حنفی آلوسی در تفسیرش روح المعانی میباشد ولی قریب به همین مضمون را بسیاری از دانشمندان اهل سنت به طور مختصر و یا با تفصیل بیشتر، آن را بیان کرده‌اند. شان نزول آیه هم ترجمه و شرح کاملی از متن فوق است و هم نمونهای از آنچه در منابع روایی اهل سنت آمده است: | عبارت فوق از تفسیر ارزنده اهل سنت نقل شده است آن بیان فقیه حنفی آلوسی در تفسیرش روح المعانی میباشد ولی قریب به همین مضمون را بسیاری از دانشمندان اهل سنت به طور مختصر و یا با تفصیل بیشتر، آن را بیان کرده‌اند. شان نزول آیه هم ترجمه و شرح کاملی از متن فوق است و هم نمونهای از آنچه در منابع روایی اهل سنت آمده است: | ||
هنگامی که رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام را در روز غدیر خم به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولی و ولی او هستم علی مولی و ولی اوست» چیزی نگذشت که این مسأله در شهرها منتشر شد نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و اینکه تو فرستاده او هستی دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز ... دادی ما همه آنها را پذیرفته و قبول کردیم اما تو با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان (اشاره به حضرت علی علیه السّلام) را به جانشینی خود منصوب کردی. آیا این سخنی است از ناحیه خودت یا از سوی خدا؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: قسم به خدایی که معبودی جز او نیست این از ناحیه خداست. نعمان روی برگرداند درحالیکه میگفت اللهم ان کان هذا هو الحق من عندک فامطر علینا حجارة من السماء «خداوندا اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران» اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت همینجا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ... نازل گشت. شواهد التنزیل ج 2/ 381. مضمون همین قضیه را بسیاری از مفسران اهل‌سنت و جماعت و روات حدیث با مختصری تفاوت نقل کرده‌اند. در مورد شخص موردنظر، اختلافی است بعضی او را حارث بن نعمان یا جابر بن نذر میدانند ولی این تغییر نام، ضرری به اصل قضیه نمیزند و آنان که به اصل قضیه، ایراد میگیرند به غرضورزی بیشتر شبیه است تا اشکال منطقی، از جمله ابن تیمیه در کتاب منهاج السنة در مورد احادیثی که در شأن نزول آیات فوق آمده است اشکالاتی را ذکر کرده است که اساس ندارد و در جای خود دانشمندان، به آن پاسخ داده‌اند. <ref>کتاب الغدیر امینی 1/ 472</ref> و اما منابعی که این قضیه را با تغییر مختصری بیان کرده‌اند کم نیستند به بعضی از آنها در پاورقی اشاره میشود. <ref>حافظ ابو عبید | هنگامی که رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم علی علیه‌السّلام را در روز غدیر خم به خلافت منصوب فرمود و درباره او گفت: من کنت مولاه فعلی مولاه «هرکس من مولی و ولی او هستم علی مولی و ولی اوست» چیزی نگذشت که این مسأله در شهرها منتشر شد نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم آمد و عرض کرد تو به ما دستور دادی شهادت به یگانگی خدا و اینکه تو فرستاده او هستی دهیم ما هم شهادت دادیم، سپس دستور به جهاد و حج و روزه و نماز ... دادی ما همه آنها را پذیرفته و قبول کردیم اما تو با اینها راضی نشدی تا اینکه این جوان (اشاره به حضرت علی علیه السّلام) را به جانشینی خود منصوب کردی. آیا این سخنی است از ناحیه خودت یا از سوی خدا؟ پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: قسم به خدایی که معبودی جز او نیست این از ناحیه خداست. نعمان روی برگرداند درحالیکه میگفت اللهم ان کان هذا هو الحق من عندک فامطر علینا حجارة من السماء «خداوندا اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران» اینجا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت همینجا آیه سَأَلَ سائِلٌ بِعَذابٍ واقِعٍ ... نازل گشت. شواهد التنزیل ج 2/ 381. مضمون همین قضیه را بسیاری از مفسران اهل‌سنت و جماعت و روات حدیث با مختصری تفاوت نقل کرده‌اند. در مورد شخص موردنظر، اختلافی است بعضی او را حارث بن نعمان یا جابر بن نذر میدانند ولی این تغییر نام، ضرری به اصل قضیه نمیزند و آنان که به اصل قضیه، ایراد میگیرند به غرضورزی بیشتر شبیه است تا اشکال منطقی، از جمله ابن تیمیه در کتاب منهاج السنة در مورد احادیثی که در شأن نزول آیات فوق آمده است اشکالاتی را ذکر کرده است که اساس ندارد و در جای خود دانشمندان، به آن پاسخ داده‌اند. <ref>کتاب الغدیر امینی 1/ 472</ref> و اما منابعی که این قضیه را با تغییر مختصری بیان کرده‌اند کم نیستند به بعضی از آنها در پاورقی اشاره میشود. <ref>حافظ ابو عبید هروی در غریب القرآن؛ ابوبکر نقاش موصلی در شفاء الصدور؛ ابواسحاق ثعلبی نیشابوری در الکشف و البیان ص 234؛ ابوبکر یحیی قرطبی در الجامع لاحکام القرآن 18/ 181؛ سبط ابن جوزی حنفی در تذکرة الخواص ص 30؛ حموینی در فرائد السمطین 1/ 82؛ شیخ محمد زرندی حنفی در نظم درر السمطین ص 93؛ ابن صباغ مالکی در الفصول المهمه ص 41؛ ابوالسعود عمادی در ارشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم 9/ 29؛ شیخ زین الدین مناوی شافعی در فیض الغدیر فی شرح الجامع الکبیر 6/ 218؛ شیخ محمد صدرالعالم سبط الشیخ ابی الرضا در معارج العلی فی مناقب المرتضی؛ شیخ محمد عبده مصری در المنار 6/ 464؛ السید مومن شبلنجی شافعی در نور الابصار ص 78؛ به نقل از الغدیر امینی ج 1/ 460.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام اطعام کننده مسکین و یتیم و اسیر در راه خدا == | == علی علیه‌السّلام اطعام کننده مسکین و یتیم و اسیر در راه خدا == | ||
إِنَّ الْأَبْرارَ یشْرَبُونَ مِنْ کأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً. عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یفَجِّرُونَها تَفْجِیراً یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخافُونَ یوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً. وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ أَسِیراً إِنَّما نُطْعِمُکمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکمْ جَزاءً وَ لا شُکوراً <ref>5- 9 انسان.</ref> <br>ترجمه: همانا نیکان از جامی نوشند که آمیزهای از کافور دارد. چشمهای که بندگان خدا از آن مینوشند و (به‌دلخواه خویش) جاری‌اش می‌‌کنند. (همان بندگانی که) به نذر خود وفا میکردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است میترسیدند و به پاس دوستی خدا بینوا و یتیم و اسیر را خوراک میدادند. ما برای خشنودی خداست که به شما میخورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمیخواهیم. | إِنَّ الْأَبْرارَ یشْرَبُونَ مِنْ کأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً. عَیناً یشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یفَجِّرُونَها تَفْجِیراً یوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یخافُونَ یوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطِیراً. وَ یطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یتِیماً وَ أَسِیراً إِنَّما نُطْعِمُکمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُرِیدُ مِنْکمْ جَزاءً وَ لا شُکوراً <ref>5- 9 انسان.</ref> <br>ترجمه: همانا نیکان از جامی نوشند که آمیزهای از کافور دارد. چشمهای که بندگان خدا از آن مینوشند و (به‌دلخواه خویش) جاری‌اش می‌‌کنند. (همان بندگانی که) به نذر خود وفا میکردند، و از روزی که گزند آن فراگیرنده است میترسیدند و به پاس دوستی خدا بینوا و یتیم و اسیر را خوراک میدادند. ما برای خشنودی خداست که به شما میخورانیم و پاداش و سپاسی از شما نمیخواهیم. | ||
| خط ۶۰۵: | خط ۶۰۵: | ||
حدیث: و من روایة عطاء عن ابن عباس، ان الحسن و الحسین مرضا فعادهما جدهما محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و معه ابوبکر و عمر رحمهم اللّه و عادهما من عادهما من الصحابه، فقالوا لعلی کرم اللّه تعالی وجهه: یا اباالحسن لو نذرت علی ولدیک، فنذر علی و فاطمة و فضه جاریة لهما ان برآ ممّا بهما ان یصوموا ثلاثة ایام شکرا، فالبس اللّه تعالی الغلامین ثوب العافیة. و لیس عند آل محمد قلیل و لا کثیر، فانطلق علی کرم اللّه تعالی وجهه الی شمعون الیهودی الخیبری، فاستقرض منه ثلاثه اصوع من شعیر فجاء بهاء فقامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی صاع فطحنته و خبزت منه خمسته اقراص علی عددهم و صلی علی کرم اللّه تعالی وجهه مع النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم المغرب، ثم اتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف بالباب سائل فقال: السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا مسکین من مساکین المسلمین اطعمونی اطعمکم اللّه تعالی من موائد الجنة فآثروه و با توالم یذوقوا شیئا الّا الماء، و اصبحوا صیاما ثم قامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی صاع آخر فطحنته و خبزته و صلی علی کرم اللّه تعالی وجه مع النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم المغرب، ثم اتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف یتیم بالباب، و قال: السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم، یتیم من اولاد المهاجرین اطعمونی اطعمکم اللّه تعالی من موائد الجنة، فاثروه، و مکثوا یومین و لیلتین لم یذوقوا شیئا الا الماء القراح، و اصبحوا صیاما. فلمّا کان الیوم الثالث قامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی الصاع الثالث و طحنته و خبزته و صلی علی کرم اللّه تعالی وجه مع النبی المغرب، فاتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف اسیر بالباب فقال: | حدیث: و من روایة عطاء عن ابن عباس، ان الحسن و الحسین مرضا فعادهما جدهما محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و معه ابوبکر و عمر رحمهم اللّه و عادهما من عادهما من الصحابه، فقالوا لعلی کرم اللّه تعالی وجهه: یا اباالحسن لو نذرت علی ولدیک، فنذر علی و فاطمة و فضه جاریة لهما ان برآ ممّا بهما ان یصوموا ثلاثة ایام شکرا، فالبس اللّه تعالی الغلامین ثوب العافیة. و لیس عند آل محمد قلیل و لا کثیر، فانطلق علی کرم اللّه تعالی وجهه الی شمعون الیهودی الخیبری، فاستقرض منه ثلاثه اصوع من شعیر فجاء بهاء فقامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی صاع فطحنته و خبزت منه خمسته اقراص علی عددهم و صلی علی کرم اللّه تعالی وجهه مع النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم المغرب، ثم اتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف بالباب سائل فقال: السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا مسکین من مساکین المسلمین اطعمونی اطعمکم اللّه تعالی من موائد الجنة فآثروه و با توالم یذوقوا شیئا الّا الماء، و اصبحوا صیاما ثم قامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی صاع آخر فطحنته و خبزته و صلی علی کرم اللّه تعالی وجه مع النبی صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم المغرب، ثم اتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف یتیم بالباب، و قال: السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم، یتیم من اولاد المهاجرین اطعمونی اطعمکم اللّه تعالی من موائد الجنة، فاثروه، و مکثوا یومین و لیلتین لم یذوقوا شیئا الا الماء القراح، و اصبحوا صیاما. فلمّا کان الیوم الثالث قامت فاطمة رضی اللّه تعالی عنها الی الصاع الثالث و طحنته و خبزته و صلی علی کرم اللّه تعالی وجه مع النبی المغرب، فاتی المنزل فوضع الطعام بین یدیه فوقف اسیر بالباب فقال: | ||
السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا اسیر محمد علیه الصلاة و السّلام اطعمونی اطعمکم اللّه فآثروه و باتوا لم یذوقوا الا الماء القراح، فلما اصبحوا اخذ علی کرم اللّه تعالی وجهه الحسن و الحسین و اقبلوا الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و رآهم یرتعشون کالفراخ من شدة الجوع قال: یا اباالحسن ما اشد ما یسؤتی ما اری بکم، و قام فانطلق معهم الی فاطمة رضی اللّه تعالی عنها فرآها فی محرابها قد التصق بطنها بظهرها و غارت عیناها من شدة الجوع فرق لذلک صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و ساءة ذلک، فهبط جبرئیل علیه‌السّلام فقال: | السّلام علیکم یا اهل‌بیت محمد صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم انا اسیر محمد علیه الصلاة و السّلام اطعمونی اطعمکم اللّه فآثروه و باتوا لم یذوقوا الا الماء القراح، فلما اصبحوا اخذ علی کرم اللّه تعالی وجهه الحسن و الحسین و اقبلوا الی رسول‌الله صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و رآهم یرتعشون کالفراخ من شدة الجوع قال: یا اباالحسن ما اشد ما یسؤتی ما اری بکم، و قام فانطلق معهم الی فاطمة رضی اللّه تعالی عنها فرآها فی محرابها قد التصق بطنها بظهرها و غارت عیناها من شدة الجوع فرق لذلک صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم و ساءة ذلک، فهبط جبرئیل علیه‌السّلام فقال: | ||
خذها یا محمد هناک اللّه تعالی فی اهل‌بیتک. قال: «و ما آخذ یا جبرئیل» فاقرأه «هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ ... السورة». <ref>تفسیر روح | خذها یا محمد هناک اللّه تعالی فی اهل‌بیتک. قال: «و ما آخذ یا جبرئیل» فاقرأه «هَلْ أَتی عَلَی الْإِنْسانِ حِینٌ مِنَ الدَّهْرِ ... السورة». <ref>تفسیر روح المعانی ج 16/ 269؛ شواهد التنزیل ج 2/ 403؛ الکبیر 30/ 216؛ تفسیر ابی السعود- 9/ 73؛ روح البیان 10/ 368 مانند کشف الاسرار؛ کشف الاسرار 10/ 320؛ الدر المنثور 8/ 371؛ و کتب زیر با اختلاف نقل کرده‌اند: معالم التنزیل بغوی 5/ 498؛ الجامع الاحکام القرآن 19/ 127؛ بحر المحیط 10/ 362؛ التحریر و التنویر 29/-.</ref> | ||
== قاتل علی علیه‌السّلام اشقی الاخرین == | == قاتل علی علیه‌السّلام اشقی الاخرین == | ||
| خط ۶۱۳: | خط ۶۱۳: | ||
علی علیه‌السّلام گفت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بمن گفت ای علی اشقی الاولین کیست؟ گفتم آنکس که شتر صالح را کشت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: درست گفتی پس اشقی الاخرین کیست؟ گفتم نمی‌دانم پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: آنکس که به سر تو ضربه میزند مانند کشنده شتر صالح. | علی علیه‌السّلام گفت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم بمن گفت ای علی اشقی الاولین کیست؟ گفتم آنکس که شتر صالح را کشت پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: درست گفتی پس اشقی الاخرین کیست؟ گفتم نمی‌دانم پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم فرمود: آنکس که به سر تو ضربه میزند مانند کشنده شتر صالح. | ||
این حدیث و مشابه آن بطرق مختلف از زبان خود حضرت علی علیه‌السّلام و عمار یاسر و ابن عباس و جابر بن عبدالله انصاری و صهیب و ابی هریره و دیگران به تواتر در حالات و مناسبات و حوادث گوناگون نقل شده است. <ref>شواهد التنزیل | این حدیث و مشابه آن بطرق مختلف از زبان خود حضرت علی علیه‌السّلام و عمار یاسر و ابن عباس و جابر بن عبدالله انصاری و صهیب و ابی هریره و دیگران به تواتر در حالات و مناسبات و حوادث گوناگون نقل شده است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 335؛ خصائص امیرالمؤمنین علیه السّلام نسائی ص 39؛ تاریخ الامم و الملوک طبری 2/ 123؛ المعجم الکبیر طبرانی 8/ 45؛ تاریخ الخلفاء سیوطی ص 173؛ الطبقات الکبری ابن سعد 3/ 35؛ الکنی و الاسماء حافظ دولابی 2/ 163؛ المستدرک نیشابوری 3/ 113؛ دلائل النبوه ابو نعیم ص 484؛ السیرة النبوته ابن هشام 1/ 559؛ المناقب مغازلی ص 8؛ الامامة و السیاسه ابن قتیبه 1/ 162.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام بهترین آفریده‌شدگان == | == علی علیه‌السّلام بهترین آفریده‌شدگان == | ||
إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ <ref>7- 8 بینه.</ref>: در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند آنانند که بهترین آفریدگانند.<br> | إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِک هُمْ خَیرُ الْبَرِیةِ <ref>7- 8 بینه.</ref>: در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند آنانند که بهترین آفریدگانند.<br> | ||
احادیث زیادی وارد شده مبنی بر اینکه وقتی این آیه نازل شد پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمودند: منظور از ایمان‌آورندگان خیر البریه تو و شیعیان توست. که هم شما از خدا راضی هستید و هم خدا از شما راضی است این حدیث با اختلاف در عبارات در کتب زیر آمده است. <ref>جامع البیان | احادیث زیادی وارد شده مبنی بر اینکه وقتی این آیه نازل شد پیامبر اکرم صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به علی علیه‌السّلام فرمودند: منظور از ایمان‌آورندگان خیر البریه تو و شیعیان توست. که هم شما از خدا راضی هستید و هم خدا از شما راضی است این حدیث با اختلاف در عبارات در کتب زیر آمده است. <ref>جامع البیان فی تفسیر القرآن طبری 30/ 171؛ الدر المنثور سیوطی 6/ 379؛ کنز العمال فاضل متقی 6/ 403؛ کفایة الطالب گنجی ص 118؛ المناقب خوارزمی ص 187؛ مناقب مرتضوی محمد صالح کشفی ص 47؛ تهذیب التهذیب ابن حجر هیثمی شافعی 9/ 419؛ روح المعانی آلوسی 20/ 207؛ التذکرة سبط ابن جوزی ص 22؛ نور الابصار شبلنجی ص 70؛ شواهد التنزیل حسکانی 2/ 357؛ سعدالسعود ابن طاوس ص 108؛ الفصول المهمه ابن صباع مالکی ص 122؛ ذخائر العقبی محب طبری ص 96.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام مومن عامل به صالحات و متواصی به حق و صبر == | == علی علیه‌السّلام مومن عامل به صالحات و متواصی به حق و صبر == | ||
وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ <ref>1- 3 عصر.</ref> ترجمه: سوگند به عصر (غلبه حق بر باطل) که واقعا انسان دستخوش زیان است، مگر کسانی که به خدا گرویده و کارهای شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایی توصیه کرده‌اند.<br> | وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ <ref>1- 3 عصر.</ref> ترجمه: سوگند به عصر (غلبه حق بر باطل) که واقعا انسان دستخوش زیان است، مگر کسانی که به خدا گرویده و کارهای شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایی توصیه کرده‌اند.<br> | ||
| خط ۶۲۳: | خط ۶۲۳: | ||
حدیث: حدثنی ابی ابن کعب قال: قرأت علی النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: «وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ» ابو جهل بن هشام إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» «وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» علی بن ابی‌طالب. فقلت: بابی انت و امی یا رسول‌الله ما تفسیرها؟ فقال لَفِی خُسْرٍ فهو.<br> | حدیث: حدثنی ابی ابن کعب قال: قرأت علی النبی صلّی اللّه علیه و آله و سلّم: «وَ الْعَصْرِ إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ» ابو جهل بن هشام إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ» «وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ» علی بن ابی‌طالب. فقلت: بابی انت و امی یا رسول‌الله ما تفسیرها؟ فقال لَفِی خُسْرٍ فهو.<br> | ||
ترجمه: ابن ابی کعب گفت: سوره عصر را بر رسول خدا قرائت کردم. پس گفتم پدر و مادرم فدای تو باد تفسیر این سوره چیست؟ فرمودند: وَ الْعَصْرِ قسمی از خداست که به آخر روز قسم میخورد و إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ ابو جهل است و إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام است. <ref>شواهد التنزیل | ترجمه: ابن ابی کعب گفت: سوره عصر را بر رسول خدا قرائت کردم. پس گفتم پدر و مادرم فدای تو باد تفسیر این سوره چیست؟ فرمودند: وَ الْعَصْرِ قسمی از خداست که به آخر روز قسم میخورد و إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ ابو جهل است و إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ علی بن ابی‌طالب علیه‌السّلام است. <ref>شواهد التنزیل حسکانی 2/ 372.</ref><br> | ||
حدیثی هم نقل شده که همه خصال نیک در علی علیه‌السّلام جمع است او بود اول کسی که بعد از رسول خدا نماز خواند و روی زمین با رسول خدا نماز گزارد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به او وصیت کرد، دینش را قضا کند او را غسل بدهد بعد از مرگش و اطراف قبرش پردهای بیاویزد زن‌هایش موقع جلوس بر سر قبر موجب آزار او نشوند و پیامبر وصیت کرد که مواظب حسن و حسین علیهماالسّلام باشد و آن قول خدا تعالی است که فرمود وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ، مانند این حدیث از طرق مختلف فراوان است. <ref>الدر المنثور | حدیثی هم نقل شده که همه خصال نیک در علی علیه‌السّلام جمع است او بود اول کسی که بعد از رسول خدا نماز خواند و روی زمین با رسول خدا نماز گزارد. پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم به او وصیت کرد، دینش را قضا کند او را غسل بدهد بعد از مرگش و اطراف قبرش پردهای بیاویزد زن‌هایش موقع جلوس بر سر قبر موجب آزار او نشوند و پیامبر وصیت کرد که مواظب حسن و حسین علیهماالسّلام باشد و آن قول خدا تعالی است که فرمود وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ، مانند این حدیث از طرق مختلف فراوان است. <ref>الدر المنثور سیوطی 6/ 392؛ روح المعانی آلوسی 30/ 228؛ کفایة الطالب گنجی ص 135؛ قرطبی اندلسی در تفسیرش 20/ 180؛ نزهة المجالس عبدالرحمن صفدری شافعی 2/ 173؛ الامامة و السیاسه ابن قتیبه ص 67؛ مناقب خطیب بغدادی ص 318.</ref> | ||
== علی علیه‌السّلام و شباهت به سوره توحید == | == علی علیه‌السّلام و شباهت به سوره توحید == | ||
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ <ref>1- 4 اخلاص.</ref> ترجمه: به نام خداوند رحمتگر مهربان، بگو: «او خدایی است یکتا، خدای صمد، نه کس را زاده نه زاییده از کس، و او را هیچ همتایی نباشد».<br> | بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یلِدْ وَ لَمْ یولَدْ وَ لَمْ یکنْ لَهُ کفُواً أَحَدٌ <ref>1- 4 اخلاص.</ref> ترجمه: به نام خداوند رحمتگر مهربان، بگو: «او خدایی است یکتا، خدای صمد، نه کس را زاده نه زاییده از کس، و او را هیچ همتایی نباشد».<br> | ||
| خط ۶۳۲: | خط ۶۳۲: | ||
و کذا انت یا علی: من احبک بقلبه فقد اخذ ثلث الایمان، و من احبک بقلبه و لسانه فقد اخذ ثلثی الایمان، و من احبک بقلبه و لسانه و یده فقد جمع الایمان کله. و الذی بعثنی بالحق نبیا لو احبک اهل الارض کما یحبک اهل السماء لما عذب اللّه احدا منهم بالنار. | و کذا انت یا علی: من احبک بقلبه فقد اخذ ثلث الایمان، و من احبک بقلبه و لسانه فقد اخذ ثلثی الایمان، و من احبک بقلبه و لسانه و یده فقد جمع الایمان کله. و الذی بعثنی بالحق نبیا لو احبک اهل الارض کما یحبک اهل السماء لما عذب اللّه احدا منهم بالنار. | ||
ترجمه: عبدالله بن عباس از قول پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم میگوید ای علی! مثل تو در بین مردم مثل سوره توحید است هرکس یکبار آن را بخواند گویا یکسوم قرآن را قرائت کرده است و اگر کسی دو بار سوره توحید را بخواند دو سوم قرآن را قرائت کرده است و اگر کسی سه بار سوره توحید را بخواند گویا که تمام قرآن را قرائت کرده است. تو هم چنین هستی. هرکس که تو را با قلب خویش دوست بدارد یکسوم ایمان را داراست و اگر به قلب و زبانش تو را دوست بدارد دو سوم ایمان در او جمع است و اگر با قلب و زبان و دستش (اعضاء و جوارح) تو را دوست بدارد گویا تمام ایمان را داراست. به آن خدایی که مرا به حق مبعث به رسالت کرد سوگند میخورم اگر اهل زمین تو را دوست بدارند چنانچه اهل آسمان تو را دوست دارند خداوند احدی از آنها را به آتش عذابش، معذب نخواهد کرد. <ref>ینابیع المودة | ترجمه: عبدالله بن عباس از قول پیامبر صلّی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم میگوید ای علی! مثل تو در بین مردم مثل سوره توحید است هرکس یکبار آن را بخواند گویا یکسوم قرآن را قرائت کرده است و اگر کسی دو بار سوره توحید را بخواند دو سوم قرآن را قرائت کرده است و اگر کسی سه بار سوره توحید را بخواند گویا که تمام قرآن را قرائت کرده است. تو هم چنین هستی. هرکس که تو را با قلب خویش دوست بدارد یکسوم ایمان را داراست و اگر به قلب و زبانش تو را دوست بدارد دو سوم ایمان در او جمع است و اگر با قلب و زبان و دستش (اعضاء و جوارح) تو را دوست بدارد گویا تمام ایمان را داراست. به آن خدایی که مرا به حق مبعث به رسالت کرد سوگند میخورم اگر اهل زمین تو را دوست بدارند چنانچه اهل آسمان تو را دوست دارند خداوند احدی از آنها را به آتش عذابش، معذب نخواهد کرد. <ref>ینابیع المودة قندوزی ص 125؛ مناقب ابن مغازلی ص 69.</ref> | ||
== منابع:== | == منابع:== | ||