۸۷٬۸۸۶
ویرایش
نتایج انقلاب اسلامی (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'نخست وزیر' به 'نخستوزیر'
جز (جایگزینی متن - 'رئیس جمهور' به 'رئیس‌جمهور') |
جز (جایگزینی متن - 'نخست وزیر' به 'نخستوزیر') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
== سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینی == | == سیاست و اقتصاد در دوره آیت‌اللّه خمینی == | ||
پس از پیروزی انقلاب در سال 1357، آیت‌اللّه خمینی، مهدی بازرگان غیرروحانی را به نخستوزیری منصوب کرد. [[امام خمینی(ره)|امام خمینی]]، برای هر شهر امام جمعه منصوب کرد؛ نوعی دولت موازی به نام شورای انقلاب اسلامی پدید آورد و شاگردانش بهشتی و آیت‌اللّه منتظری نیز وی را یاری دادند. گروه‌های فراوانی در اواخر سال 1357، با برنامه‌های بسیار متفاوت پا به عرصه گذاشتند که برخی از آنها اجازه راهیابی به دولت را یافتند. نهضت آزادی، حزبی لیبرال، ملی‌گرا و اسلامی، و حزب جمهوری خلق مسلمان، از جمله آن احزاب بودند؛ در حالی که چپ گرایان چنین اجازه‌ای نیافتند. نهضت آزادی قوی بود، و رهبری آن را مهدی بازرگان در اختیار داشت. جبهه ملی، جبهه دموکراتیک ملی، مجاهدین خلق نیز در صحنه حاضر بودند. پیروان امام خمینی، در حزب جمهوری اسلامی متمرکز بودند. چهره برجسته آن، بهشتی به شمار می‌رفت. این حزب، با سپاه پاسداران و گروه خشونت طلب حزب اللّه، پیوند داشت. <br> | پس از پیروزی انقلاب در سال 1357، آیت‌اللّه خمینی، مهدی بازرگان غیرروحانی را به نخستوزیری منصوب کرد. [[امام خمینی(ره)|امام خمینی]]، برای هر شهر امام جمعه منصوب کرد؛ نوعی دولت موازی به نام شورای انقلاب اسلامی پدید آورد و شاگردانش بهشتی و آیت‌اللّه منتظری نیز وی را یاری دادند. گروه‌های فراوانی در اواخر سال 1357، با برنامه‌های بسیار متفاوت پا به عرصه گذاشتند که برخی از آنها اجازه راهیابی به دولت را یافتند. نهضت آزادی، حزبی لیبرال، ملی‌گرا و اسلامی، و حزب جمهوری خلق مسلمان، از جمله آن احزاب بودند؛ در حالی که چپ گرایان چنین اجازه‌ای نیافتند. نهضت آزادی قوی بود، و رهبری آن را مهدی بازرگان در اختیار داشت. جبهه ملی، جبهه دموکراتیک ملی، مجاهدین خلق نیز در صحنه حاضر بودند. پیروان امام خمینی، در حزب جمهوری اسلامی متمرکز بودند. چهره برجسته آن، بهشتی به شمار می‌رفت. این حزب، با سپاه پاسداران و گروه خشونت طلب حزب اللّه، پیوند داشت. <br> | ||
زمان | زمان نخستوزیری بازرگان، اقتدار دولت تقریباً وجود نداشت. گروه‌های قومی و چپ گرایان در حال شورش بودند. تولید نفت پایین بود. بیکاری و تورم بالا بود. افراد آموزش دیده گریخته بودند، و.... کمیته‌ها که در نیمه دوم 1357 در همه جا سر برآوردند، و اعتصاب و تظاهرات را هماهنگ می‌کردند، حضوری فعال داشت. بنیاد نوپای مستضعفان، دارایی‌های پهلوی در غرب را دریافت، و از آنها برای استخدام کارگران، از توده مردم استفاده کرد. جهاد سازندگی، بسیج را به مناطق روستایی اعزام کرد تا به نیازمندان کمک کنند. <br> | ||
آیت‌اللّه خمینی بر برگزاری رفراندوم اولیه که به مردم اجازه دهد به نفع یا ضد برپایی جمهوری اسلامی رأی دهند، پای می‌فشرد. سرانجام آرای مثبت 98 درصد اعلام شد. وظیفه بعدی تهیه پیش نویس قانون اساسی بود. ابتدا پیش نویس تهیه، سپس از سوی مجلس خبرگان با73 عضو بازبینی شد. در آغاز کار مجلس، 55 کرسی در اختیار روحانیان بود، و چند سکولاریست هم انتخاب شدند. در قانون اساسی جدید، اصل پنجم در مورد ولایت فقیه بود، و اصول بعدی اختیارهای او را برمی شمرد. و همچنین آموزش و پرورش رایگان، اصول ریشه کن کردن فقر و جلوگیری از سلطه بیگانگان و... در آن آمده بود. <br> | آیت‌اللّه خمینی بر برگزاری رفراندوم اولیه که به مردم اجازه دهد به نفع یا ضد برپایی جمهوری اسلامی رأی دهند، پای می‌فشرد. سرانجام آرای مثبت 98 درصد اعلام شد. وظیفه بعدی تهیه پیش نویس قانون اساسی بود. ابتدا پیش نویس تهیه، سپس از سوی مجلس خبرگان با73 عضو بازبینی شد. در آغاز کار مجلس، 55 کرسی در اختیار روحانیان بود، و چند سکولاریست هم انتخاب شدند. در قانون اساسی جدید، اصل پنجم در مورد ولایت فقیه بود، و اصول بعدی اختیارهای او را برمی شمرد. و همچنین آموزش و پرورش رایگان، اصول ریشه کن کردن فقر و جلوگیری از سلطه بیگانگان و... در آن آمده بود. <br> | ||
آیت‌اللّه خمینی، روحانیان را از نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری در سال 1359 منع کرد. در این انتخابات، بنی صدر بیشترین رأی را آورد. بنی صدر به سبب عقایدش و طرفداری از برنامه‌هایی نظیر ملی کردن صنایع، میان چپ گرایان پشتیبانی می‌شد. ریاست مجلس در آن زمان به عهده‌هاشمی رفسنجانی بود. مجلس چندین کاندیدای بنی صدر را برای | آیت‌اللّه خمینی، روحانیان را از نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری در سال 1359 منع کرد. در این انتخابات، بنی صدر بیشترین رأی را آورد. بنی صدر به سبب عقایدش و طرفداری از برنامه‌هایی نظیر ملی کردن صنایع، میان چپ گرایان پشتیبانی می‌شد. ریاست مجلس در آن زمان به عهده‌هاشمی رفسنجانی بود. مجلس چندین کاندیدای بنی صدر را برای نخستوزیری رد کرد، و سرانجام محمدعلی رجایی نخستوزیر شد. بعدها، مناقشاتی بین حزب جمهوری اسلامی به رهبری بهشتی و بنی صدر رخ داد، و امام خمینی دو طرف را وادار به مصالحه کرد؛ اما در بهار 1360 از بنی صدر دست شست. <br> | ||
در اردیبهشت 1359 امام خمینی، شورای انقلاب فرهنگی را با 7 عضو منصوب کرد. در 31 شهریور 1359 صدام به ایران حمله کرد. صدام حسین گمان می‌کرد ایران ضعیف و آسیب دیده است، و جمعیت عرب منطقه خوزستان به او کمک خواهند کرد؛ اما اشتباه می‌کرد. در ماجرای گروگان گیری، بنی صدر دو طرح را مطرح ساخت؛ اما با آنها موافقت نشد؛ بدین جهت، بنی صدر بحران گروگان گیری را رها ساخت و در آن زمان بر جنگ متمرکز شد. در سال 1359 ایالات متحده در عملیاتی برای نجات گروگان‌ها چند هلی کوپتر را به ایران اعزام کرد؛ اما ناموفق بود. پس از آن، دو طرح کودتا در ماه خرداد و مرداد کشف شد، و تعدادی از افسران دستگیر شدند. جبهه ملی به توطئه در کودتا متهم شد، و حزب اللّه، دفتر مرکزی آن را گرفت؛ روزنامه‌هایش را بست؛ سپس پاک سازی دستگاه اداری و ارتش صورت گرفت. شرایطی برای حل و فصل بحران گروگان گیری از طرف امام خمینی تعیین شد که پذیرفته شد و مبلغی صورت (دارایی‌های بلوکه شده ایران و ثروت شاه) که باید انتقال می‌یافت، کمتر از مقداری بود که ایران ادعا داشت، و قسمتی نیز صرف بدهی‌های ایران به بانک‌های ایالات متحده شد. <br> | در اردیبهشت 1359 امام خمینی، شورای انقلاب فرهنگی را با 7 عضو منصوب کرد. در 31 شهریور 1359 صدام به ایران حمله کرد. صدام حسین گمان می‌کرد ایران ضعیف و آسیب دیده است، و جمعیت عرب منطقه خوزستان به او کمک خواهند کرد؛ اما اشتباه می‌کرد. در ماجرای گروگان گیری، بنی صدر دو طرح را مطرح ساخت؛ اما با آنها موافقت نشد؛ بدین جهت، بنی صدر بحران گروگان گیری را رها ساخت و در آن زمان بر جنگ متمرکز شد. در سال 1359 ایالات متحده در عملیاتی برای نجات گروگان‌ها چند هلی کوپتر را به ایران اعزام کرد؛ اما ناموفق بود. پس از آن، دو طرح کودتا در ماه خرداد و مرداد کشف شد، و تعدادی از افسران دستگیر شدند. جبهه ملی به توطئه در کودتا متهم شد، و حزب اللّه، دفتر مرکزی آن را گرفت؛ روزنامه‌هایش را بست؛ سپس پاک سازی دستگاه اداری و ارتش صورت گرفت. شرایطی برای حل و فصل بحران گروگان گیری از طرف امام خمینی تعیین شد که پذیرفته شد و مبلغی صورت (دارایی‌های بلوکه شده ایران و ثروت شاه) که باید انتقال می‌یافت، کمتر از مقداری بود که ایران ادعا داشت، و قسمتی نیز صرف بدهی‌های ایران به بانک‌های ایالات متحده شد. <br> | ||
در مراسم سخنرانی بنی صدر درگیری صورت گرفت، و او به پلیس دستور داد، آنها را دستگیر کند. پس از آن مسائلی پیش آمد؛ از جمله، بنی صدر دولت رجایی را به نقض حقوق بشر، شکنجه و سانسور متهم کرد. مجلس سرانجام بنی صدر را فاقد صلاحیت اعلام کرد. روزنامه او بسته شد؛ از فرماندهی نیروهای مسلح برکنار شد، و امام خمینی سرانجام او را عزل کرد. <br> | در مراسم سخنرانی بنی صدر درگیری صورت گرفت، و او به پلیس دستور داد، آنها را دستگیر کند. پس از آن مسائلی پیش آمد؛ از جمله، بنی صدر دولت رجایی را به نقض حقوق بشر، شکنجه و سانسور متهم کرد. مجلس سرانجام بنی صدر را فاقد صلاحیت اعلام کرد. روزنامه او بسته شد؛ از فرماندهی نیروهای مسلح برکنار شد، و امام خمینی سرانجام او را عزل کرد. <br> | ||
مجاهدین خلق از سال 1357 روابط بدی با پیروان آیت‌اللّه خمینی داشتند. از شورش کردها حمایت و با ولایت فقیه مخالفت می‌کردند. امام خمینی آنها را منافقین نامید. آنها در خرداد 1360 در دفاع از بنی صدر تظاهرات کردند. حزب اللّه آنها را عقب راند. در تیرماه بمبی منفجر شد که بیش از 72 نفر، شامل بهشتی، 4 وزیر، 25 نماینده و. . . کشته که مجاهدین مسؤول شناخته شدند، و سرانجام هزاران نفر آنها از ایران گریختند. رجوی و بنی صدر در مرداد 1360 به فرانسه گریختند و شورای ملی مقاومت را که جبهه دموکراتیک و حزب دموکرات کردستان نیز به آن پیوستند، تشکیل دادند. در مرداد 1360 رجایی رئیس‌جمهوری، و باهنر، | مجاهدین خلق از سال 1357 روابط بدی با پیروان آیت‌اللّه خمینی داشتند. از شورش کردها حمایت و با ولایت فقیه مخالفت می‌کردند. امام خمینی آنها را منافقین نامید. آنها در خرداد 1360 در دفاع از بنی صدر تظاهرات کردند. حزب اللّه آنها را عقب راند. در تیرماه بمبی منفجر شد که بیش از 72 نفر، شامل بهشتی، 4 وزیر، 25 نماینده و. . . کشته که مجاهدین مسؤول شناخته شدند، و سرانجام هزاران نفر آنها از ایران گریختند. رجوی و بنی صدر در مرداد 1360 به فرانسه گریختند و شورای ملی مقاومت را که جبهه دموکراتیک و حزب دموکرات کردستان نیز به آن پیوستند، تشکیل دادند. در مرداد 1360 رجایی رئیس‌جمهوری، و باهنر، نخستوزیر شد؛ اما انفجار یک بمب باعث کشته شدن آنها شد. در مهرماه در انتخابات ریاست جمهوری، علی خامنه‌ای به رئیس‌جمهوری دست یافت. <br> | ||
فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملی و بنی صدر، از شورای ملی مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آنها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیست‌ها، حزب دموکرات کردستان و حتی حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونی اعلام شدند، و فقط حزب جمهوری اسلامی و نهضت آزادی، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازی حکومت را طرح ریزی کرده و شریعتمداری به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمداری تحت بازداشت قانونی قرار گرفت. <br> | فعالیت مجاهدین به نفع عراق در جنگ ایران و عراق سبب شد. جبهه دموکراتیک ملی و بنی صدر، از شورای ملی مقاومت خارج شدند، و در سال 1365 فرانسه آنها را به ترک پاریس واداشت و بعد به بغداد رفتند و تا 1382 متحد دولت صدام بودند. اتحادیه کمونیست‌ها، حزب دموکرات کردستان و حتی حزب توده و فداییان اکثریت، تا اردیبهشت 1362 یا نابود، یا غیرقانونی اعلام شدند، و فقط حزب جمهوری اسلامی و نهضت آزادی، اجازه فعالیت داشتند. در فروردین 1361 قطب زاده به جرم این که براندازی حکومت را طرح ریزی کرده و شریعتمداری به جرم آگاه بودن از این طرح، محکوم شدند. قطب زاده اعدام و شریعتمداری تحت بازداشت قانونی قرار گرفت. <br> | ||
دانشگاه‌ها پس از پاک سازی به تدریج بازگشایی می‌شدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبری، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیت‌اللّه منتظری را در مقام جانشین امام خمینی برگزیدند. در اسفند 1364 خامنه‌ای دوباره رئیس‌جمهوری شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامی؛ 2. راست اسلامی و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیاری در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شورای عالی قضایی تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامی را بی اعتبار اعلام کرد. <br> | دانشگاه‌ها پس از پاک سازی به تدریج بازگشایی می‌شدند. در آذر 1361 مجلس خبرگان رهبری، انتخاب شدند، و در آبان 1364 آیت‌اللّه منتظری را در مقام جانشین امام خمینی برگزیدند. در اسفند 1364 خامنه‌ای دوباره رئیس‌جمهوری شد. نخبگان جدید در آن دوره سه جناح بودند: 1. چپ اسلامی؛ 2. راست اسلامی و بعدها 3. عمل گرایان یا راستِ مدرن؛ اما نخبگان متحد و کارآمد بودند و اصلاحات بسیاری در جهت خدمت به مردم انجام دادند. در مرداد 1361 شورای عالی قضایی تمام قوانین حقوق مدرن غیراسلامی را بی اعتبار اعلام کرد. <br> | ||
| خط ۲۳۳: | خط ۲۳۳: | ||
اشاره کدی در اول کتاب به همزمانی انتشار این کتاب با چهار مورد ذیل: | اشاره کدی در اول کتاب به همزمانی انتشار این کتاب با چهار مورد ذیل: | ||
#50 سال از کودتایی که محمد مصدق، | #50 سال از کودتایی که محمد مصدق، نخستوزیر ملی ایران را سرنگون کرد، سپری شده است. | ||
# بیست و پنج سال از عمر نظام جمهوری اسلامی ایران سپری شده است. | # بیست و پنج سال از عمر نظام جمهوری اسلامی ایران سپری شده است. | ||
# شش سال از انتخاب قاطع سیدمحمد خاتمی به ریاست جمهوری می‌گذرد. | # شش سال از انتخاب قاطع سیدمحمد خاتمی به ریاست جمهوری می‌گذرد. | ||