confirmed، مدیران
۳۷٬۲۰۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''شِعْب ابیطالب''' درّهای میان دو کوه ابوقبیس و خندمه در [[مکه]] است. [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] در سال هفتم [[بعثت]] به همراه[[بنیهاشم]] و [[مسلمانان]] به سبب آزارهای [[شرک|مشرکان]] [[مکه]] به شعب پناه جستند و سه سال در محاصره اقتصادی و اجتماعی در این مکان به سر بردند. [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه السلام)]] در نامهای به [[معاویه]] به دشمنی [[قریش]] و محاصرۀ ۳ ساله شعب ابیطالب اشاره کرده است. | '''شِعْب ابیطالب''' درّهای میان دو کوه ابوقبیس و خندمه در [[مکه]] است. [[حضرت محمد (ص)|رسول خدا(صلی الله علیه)]] در سال هفتم [[بعثت]] به همراه [[بنیهاشم]] و [[مسلمانان]] به سبب آزارهای [[شرک|مشرکان]] [[مکه]] به شعب پناه جستند و سه سال در محاصره اقتصادی و اجتماعی در این مکان به سر بردند. [[علی بن ابی طالب|امام علی(علیه السلام)]] در نامهای به [[معاویه]] به دشمنی [[قریش]] و محاصرۀ ۳ ساله شعب ابیطالب اشاره کرده است. | ||
[[قریش|قریشیان]] برای اینکه بنیهاشم دست از حمایت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(صلی الله علیه)]] بردارند و او را به قریش واگذارند، آنان را در شعب ابیطالب محاصره اقتصادی و اجتماعی کرده و عهدنامهای نوشته و بسیاری از بزرگان قریش امضا کردند. | [[قریش|قریشیان]] برای اینکه بنیهاشم دست از حمایت [[حضرت محمد (ص)|پیامبر(صلی الله علیه)]] بردارند و او را به قریش واگذارند، آنان را در شعب ابیطالب محاصره اقتصادی و اجتماعی کرده و عهدنامهای نوشته و بسیاری از بزرگان قریش امضا کردند. | ||
خط ۹: | خط ۹: | ||
این شعب در شرق [[کعبه معظمه]] و میان [[کوه ابوقبیس]] و [[شعب ابنعامر]] قرار دارد <ref>ارزقی، ابیالولید محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1411ق، چاپ اول، ج2، ص165</ref> و فاصله آن تا کعبه حدود دویست تا سیصد متر است. | این شعب در شرق [[کعبه معظمه]] و میان [[کوه ابوقبیس]] و [[شعب ابنعامر]] قرار دارد <ref>ارزقی، ابیالولید محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1411ق، چاپ اول، ج2، ص165</ref> و فاصله آن تا کعبه حدود دویست تا سیصد متر است. | ||
عرب دامنهها و وادیههای کوچک میان کوه را اصطلاحاً <big>شعب</big> مینامد. شهر مکه به دلیل داشتن تپههای فراوان، شعبهای متعددی نیز در دامنههای تپهها دارا بوده و هر شعب به نام طایفه ساکن آن نامگذاری شده است. شعب ابیطالب یکی از آنان است که در آغاز <big>شعب ابییوسف</big> <ref>ارزقی، ابیالولید محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1411ق، چاپ اول، ج2،ص233 و 265 </ref> و پس از [[بعثت]] شعب ابیطالب نام گرفت و بعدها به شعب بنیهاشم و اکنون به شعب امام علی(علیه السلام) شهرت یافته است | عرب دامنهها و وادیههای کوچک میان کوه را اصطلاحاً <big>شعب</big> مینامد. شهر مکه به دلیل داشتن تپههای فراوان، شعبهای متعددی نیز در دامنههای تپهها دارا بوده و هر شعب به نام طایفه ساکن آن نامگذاری شده است. شعب ابیطالب یکی از آنان است که در آغاز <big>شعب ابییوسف</big> <ref>ارزقی، ابیالولید محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1411ق، چاپ اول، ج2،ص233 و 265 </ref> و پس از [[بعثت]] شعب ابیطالب نام گرفت و بعدها به شعب بنیهاشم و اکنون به شعب امام علی(علیه السلام) شهرت یافته است<ref>ارزقی، ابیالولید محمد بن عبدالله؛ اخبار مکه، قم، انتشارات الشریف الرضی، 1411ق، چاپ اول، ج2،ص232</ref>. | ||
== چرایی محاصره شعب ابیطالب == | == چرایی محاصره شعب ابیطالب == | ||
ناکامی قریش در بازگرداندن [[مهاجران]] [[حبشه]] به مکه و خطر ایجاد پایگاهی خارج از قدرت سیاسی [[قریش]] در آنجا و نیز نفوذ رو به گسترش [[مسلمان]] در میان جوانان قریش، آنان را به اتخاذ راه حلی جدید کشاند و آن اندیشه قتل پیامبر(صلی الله علیه) بود | ناکامی قریش در بازگرداندن [[مهاجران]] [[حبشه]] به مکه و خطر ایجاد پایگاهی خارج از قدرت سیاسی [[قریش]] در آنجا و نیز نفوذ رو به گسترش [[مسلمان]] در میان جوانان قریش، آنان را به اتخاذ راه حلی جدید کشاند و آن اندیشه قتل پیامبر(صلی الله علیه) بود<ref> حلبی شافعی، علی بن برهان الدین؛ السیرة الحلبیه، زینی دحلان، سید احمد؛ بیروت، المکتبة الاسلامیه، بیتا، ج1، ص336</ref>. [[مشرکان]] از [[ابوطالب]] خواستند تا دو برابر دیه قتل آن حضرت را دریافت کند تا فردی غیر قریشی محمد(صلی الله علیه) را به قتل برساند<ref> یعقوبی، احمد بن ابییعقوب؛ تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1371ش، ج6، ص336</ref>. | ||
ابوطالب ـ عموی پیامبر(صلی الله علیه) ـ با شهامت و قاطعیت به این اقدام آنها اعتراض کرد و اشعاری مبنی بر حمایت از رسول خدا(صلی الله علیه) سرود | ابوطالب ـ عموی پیامبر(صلی الله علیه) ـ با شهامت و قاطعیت به این اقدام آنها اعتراض کرد و اشعاری مبنی بر حمایت از رسول خدا(صلی الله علیه) سرود<ref> یعقوبی، احمد بن ابییعقوب؛ تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1371ش، ج6،ص388</ref>. | ||
قریش به ناچار راهی دیگر در پیش گرفتند و تحریم اقتصادی ـ اجتماعی را بر یاران پیامبر ص تحمیل کردند تا دست از حمایت ایشان بردارند و او را به قریش واگذارند. ابوطالب پس از مشورت با پیامبر(صلی الله علیه) تصمیم گرفت برای سهولت در مراقبت از جان ایشان و حفظ تعصبات و همبستگی عشیرهای<ref>زرگرینژاد، غلامحسین؛ تاریخ صدر اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1378ش، چاپ اول، ص281</ref> بنیهاشم و [[بنیمطلب]] را در شعب ابیطالب گرد آورد<ref>ابن شهرآشوب؛ مناقب آل ابیطالب، قم، المطبعه العلمیه، بیتا، ج1، ص63</ref>. | قریش به ناچار راهی دیگر در پیش گرفتند و تحریم اقتصادی ـ اجتماعی را بر یاران پیامبر ص تحمیل کردند تا دست از حمایت ایشان بردارند و او را به قریش واگذارند. ابوطالب پس از مشورت با پیامبر(صلی الله علیه) تصمیم گرفت برای سهولت در مراقبت از جان ایشان و حفظ تعصبات و همبستگی عشیرهای<ref>زرگرینژاد، غلامحسین؛ تاریخ صدر اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1378ش، چاپ اول، ص281</ref> بنیهاشم و [[بنیمطلب]] را در شعب ابیطالب گرد آورد<ref>ابن شهرآشوب؛ مناقب آل ابیطالب، قم، المطبعه العلمیه، بیتا، ج1، ص63</ref>. | ||
از سوی دیگر چون قتل پیامبر(صلی الله علیه) بدون جلب رضایت حامیان او به معنای جاریساختن خون در مکه بود <ref>زرگرینژاد، غلامحسین؛ تاریخ صدر اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1378ش، چاپ اول، ص297</ref> مشرکان به ناچار پس از اجتماع در [[دارالندوه]] ـ محل شورای قریش ـ تصمیم گرفتند، [[بنیهاشم]] و بنیمطلب را در محاصره کامل اقتصادی ـ اجتماعی قرار دهند تا شاید بدینوسیله آنان را به تسلیم پیامبر(صلی الله علیه) به قریش مجبور کنند؛ <ref>یعقوبی؛ تاریخ یعقوبی، پیشین، ج1، ص336</ref> زیرا مکیان، قدرت سیاسی متمرکزی نداشتند و هر عشیره به طور جداگانه، زعامت سیاسی ـ اقتصادی ـ اجتماعی خویش را در اختیار داشت؛ بنابراین قطع روابط اقتصادی ـ اجتماعی، نهایت اعمال قدرت آنان برای تحت فشار قرار دادن بنیهاشم بود. در جریان محاصره شعب، همه بنیهاشم و بنیمطلب به جز [[ابوجهل]]، [16] [[ابولهب]] و [[ابوسفیان]] بن حارث <ref> ابنهشام؛ سیره ابنهشام، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار احیاء و التراث العربی، 1985م، ج1، ص351</ref> حضور داشتند. | از سوی دیگر چون قتل پیامبر(صلی الله علیه) بدون جلب رضایت حامیان او به معنای جاریساختن خون در مکه بود <ref>زرگرینژاد، غلامحسین؛ تاریخ صدر اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1378ش، چاپ اول، ص297</ref> مشرکان به ناچار پس از اجتماع در [[دارالندوه]] ـ محل شورای قریش ـ تصمیم گرفتند، [[بنیهاشم]] و بنیمطلب را در محاصره کامل اقتصادی ـ اجتماعی قرار دهند تا شاید بدینوسیله آنان را به تسلیم پیامبر(صلی الله علیه) به قریش مجبور کنند؛ <ref>یعقوبی؛ تاریخ یعقوبی، پیشین، ج1، ص336</ref> زیرا مکیان، قدرت سیاسی متمرکزی نداشتند و هر عشیره به طور جداگانه، زعامت سیاسی ـ اقتصادی ـ اجتماعی خویش را در اختیار داشت؛ بنابراین قطع روابط اقتصادی ـ اجتماعی، نهایت اعمال قدرت آنان برای تحت فشار قرار دادن بنیهاشم بود. در جریان محاصره شعب، همه بنیهاشم و بنیمطلب به جز [[ابوجهل]]، [16] [[ابولهب]] و [[ابوسفیان]] بن حارث<ref> ابنهشام؛ سیره ابنهشام، تحقیق مصطفی السقا و دیگران، بیروت، دار احیاء و التراث العربی، 1985م، ج1، ص351</ref> حضور داشتند. | ||
== زمان و مدت محاصره == | == زمان و مدت محاصره == | ||
شروع محاصره از اوایل [[ماه محرم الحرام|محرم]] سال هفتم هجری بنا بر قول مشهور به مدت سه سال ذکر شده است | شروع محاصره از اوایل [[ماه محرم الحرام|محرم]] سال هفتم هجری بنا بر قول مشهور به مدت سه سال ذکر شده است<ref>بلاذری؛ انساب الاشراف، تحقیق محمد حمیدالله، قاهره، دار المعارف، بیتا، چاپ سوم، ج1،ص236</ref>. | ||
== مزایای محاصره در شعب ابیطالب == | == مزایای محاصره در شعب ابیطالب == | ||
# از بروز شکاف میان بنیهاشم در حمایت از پیامبر(صلی الله علیه) بر اثر فشارهای اقتصادی، اجتماعی و عاطفی مشرکان مکه بر مشرکان بنیهاشم جلوگیری شد | # از بروز شکاف میان بنیهاشم در حمایت از پیامبر(صلی الله علیه) بر اثر فشارهای اقتصادی، اجتماعی و عاطفی مشرکان مکه بر مشرکان بنیهاشم جلوگیری شد<ref>زرگرینژاد، غلامحسین؛ تاریخ صدر اسلام، تهران، انتشارات سمت، 1378ش، چاپ اول، ص281</ref>. | ||
# حفاظت مستمر از جان پیامبر(صلی الله علیه) که در جریان زندگی عادی در مکه میسر نبود | # حفاظت مستمر از جان پیامبر(صلی الله علیه) که در جریان زندگی عادی در مکه میسر نبود<ref>بیهقی، ابیبکر احمد بن حسین ج2، ص312</ref>. | ||
# حفظ تعصبات و همبستگی عشیرهای؛ زیرا تجمع همه بنیهاشم در شعب، عواطف خاندانهای وابسته به بنیهاشم را علیه | # حفظ تعصبات و همبستگی عشیرهای؛ زیرا تجمع همه بنیهاشم در شعب، عواطف خاندانهای وابسته به بنیهاشم را علیه اشراف قریش تحریک میکرد و مانع تندادن آنان به سیاستهای خشونتبار علیه بنیهاشم میشد. | ||
# حضور بنیهاشم در کنار پیامبر(صلی الله علیه) سبب نفوذ و آشنایی بیشتر آنان با محتوای [[اسلام]] میشد. <ref>مزمل، 1ـ 5</ref> | # حضور بنیهاشم در کنار پیامبر(صلی الله علیه) سبب نفوذ و آشنایی بیشتر آنان با محتوای [[اسلام]] میشد. <ref>مزمل، 1ـ 5</ref> | ||
# فشارهای مالی، تشنگی و گرسنگی فرزندان و زنان بنیهاشم باعث بروز شکاف بیشتر میان | # فشارهای مالی، تشنگی و گرسنگی فرزندان و زنان بنیهاشم باعث بروز شکاف بیشتر میان مکیان در اتخاذ سیاستهای خشونتآمیز علیه بنیهاشم و دستبرداشتن از اینگونه اقدامها میشد<ref>زرگرینژاد، غلامحسین، تاریخ صدر اسلام، ص۲۸۲-۲۸۴ (اقتباس)، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۷۸ش، چاپ اول</ref>. | ||
== نامه امام علی به معاویه == | == نامه امام علی به معاویه == | ||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
«خویشان ما (قبیلۀ قریش) بر این شدند که پیامبر ما را بکشند و نسل ما را براندازند. دربارۀ ما تصمیم گرفتند و ستمها رواداشتند. خواروبار از ما قطع کردند و آب گوارا از ما بازگرفتند و ما را در جایگاه بیم و هراس نشاندند و جاسوسها بر ما گماشتند و ما را ناچار ساختند تا در میان کوهی ناهموار پناه جوییم و بدین اکتفا نکرده جنگ علیه ما افروختند و پیماننامه در میان خود علیه ما نوشتند بدین مضمون که با ما هم خوراک نشوند و با ما آب ننوشند و با ما وصلت و ازدواج نکنند و خرید و فروش ننمایند و از آنان در امان نباشیم تا اینکه محمد(صلی الله علیه) را در اختیار آنان نهیم تا اینکه وی را بکشند و جسدش را مثله[قطعه قطعه] کنند. | «خویشان ما (قبیلۀ قریش) بر این شدند که پیامبر ما را بکشند و نسل ما را براندازند. دربارۀ ما تصمیم گرفتند و ستمها رواداشتند. خواروبار از ما قطع کردند و آب گوارا از ما بازگرفتند و ما را در جایگاه بیم و هراس نشاندند و جاسوسها بر ما گماشتند و ما را ناچار ساختند تا در میان کوهی ناهموار پناه جوییم و بدین اکتفا نکرده جنگ علیه ما افروختند و پیماننامه در میان خود علیه ما نوشتند بدین مضمون که با ما هم خوراک نشوند و با ما آب ننوشند و با ما وصلت و ازدواج نکنند و خرید و فروش ننمایند و از آنان در امان نباشیم تا اینکه محمد(صلی الله علیه) را در اختیار آنان نهیم تا اینکه وی را بکشند و جسدش را مثله[قطعه قطعه] کنند. | ||
جز در موسم حج و [[عمره]] ما بنی هاشم از امنیت برخوردار نبودیم. اما مشیت خداوند دربارۀ ما چنین قرار گرفت که ما با تمام وجود از آن حضرت دفاع کنیم. و پروانه وار شمع وجودش را طواف نماییم و با شمشیرهای خود شب و روز از او حمایت کنیم. مومنانمان به انگیزۀ نیل به پاداش پروردگار و کافرانمان به منظور دفاع از حریم قوم و تبار از وجود مقدس وی حمایت میکردند | جز در موسم حج و [[عمره]] ما بنی هاشم از امنیت برخوردار نبودیم. اما مشیت خداوند دربارۀ ما چنین قرار گرفت که ما با تمام وجود از آن حضرت دفاع کنیم. و پروانه وار شمع وجودش را طواف نماییم و با شمشیرهای خود شب و روز از او حمایت کنیم. مومنانمان به انگیزۀ نیل به پاداش پروردگار و کافرانمان به منظور دفاع از حریم قوم و تبار از وجود مقدس وی حمایت میکردند<ref>شوشتری، بهج الصباغه، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۳۵۵</ref>.» | ||
== پانویس == | == پانویس == |