۸۷٬۷۹۳
ویرایش
حق بازگشت از منظر حقوق بین‌الملل و نظام حقوقی اسلام (مقاله): تفاوت میان نسخه‌ها
حق بازگشت از منظر حقوق بین‌الملل و نظام حقوقی اسلام (مقاله) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۳۷
، ۱۶ ژانویهٔ ۲۰۲۳جایگزینی متن - ' ایه ' به ' آیه '
جز (جایگزینی متن - ' انان ' به ' آنان ') |
جز (جایگزینی متن - ' ایه ' به ' آیه ') |
||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
ایه نخست: | ایه نخست: | ||
وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لَا تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ <ref>بقره | وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لَا تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ <ref>بقره آیه 84</ref> | ||
هر چند خطاب ظاهری | هر چند خطاب ظاهری آیه مذکور جمعیت بنی اسرائیل بوده که متذکر به پیمانهای الهی شده‌اند اما وجود قرائن در آیه و نیز آیات قبل و بعد ان بیانگر ان است که نمی‌توان مخاطبین آیه را خصوص بنی اسرائیل دانسته و دیگر ادمیان را از پیمانهای مذکور که اموری انسانی و ارزشی هستند مستثنی دانست. | ||
در تبیین نکته مذکور باید گفت: اولا سیاق و متن | در تبیین نکته مذکور باید گفت: اولا سیاق و متن آیه ذکر شده و نیز آیه قبل از ان - وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَ بَنِی إِسْرائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً وَ ذِی الْقُرْبی وَ الْیَتامی وَ الْمَساکِینِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ ثُمَّ تَوَلَّیْتُمْ إِلاَّ قَلِیلاً مِنْکُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ <ref>بقره:83</ref>، بیانگر ان است که خطاب مذکور متوجه همه انسان‌ها بوده و مختص به بنی اسرائیل نمی‌باشد چون پیمانهای ذکر شده در این آیه عمومی و جهانی می‌باشد. | ||
ثانیا منحصر نمودن خطاب در آیات مذکور به خصوص بنی اسرائیل و عدم تعمیم ان به سائر انسان‌ها با فلسفه ذکر آنها در قرآن- عبرت گرفتن از خطاها و عواقب پیشینیان - منافات خواهد داشت. | ثانیا منحصر نمودن خطاب در آیات مذکور به خصوص بنی اسرائیل و عدم تعمیم ان به سائر انسان‌ها با فلسفه ذکر آنها در قرآن- عبرت گرفتن از خطاها و عواقب پیشینیان - منافات خواهد داشت. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
نکات: | نکات: | ||
برخی از نکاتی را که از | برخی از نکاتی را که از آیه مذکور قابل استنباط است عبارتند از: | ||
1-در | 1-در آیه مذکور از دو پیمان الهی با انسان‌ها سخن بمیان امده است که در عرض یکدیگر قرار دارند: پیمان منع از کشتار و خونریزی و پیمان اجتناب از اخراج مردم از موطنشان- وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَکُمْ لَا تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَلَا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ مِنْ دِیَارِکُمْ- | ||
2- از فقره ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ بدست می‌آید که پیمان مذکورمورد تایید ادمیان نیز قرار گرفته است. | 2- از فقره ثُمَّ أَقْرَرْتُمْ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ بدست می‌آید که پیمان مذکورمورد تایید ادمیان نیز قرار گرفته است. | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۷: | ||
ایه دوم: أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا ۗ وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ <ref>آیه 40 سوره حج</ref> | ایه دوم: أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا ۚ وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ الَّذِینَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ بِغَیْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ یَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ ۗ وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ یُذْکَرُ فِیهَا اسْمُ اللَّهِ کَثِیرًا ۗ وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِیٌّ عَزِیزٌ <ref>آیه 40 سوره حج</ref> | ||
برخی از مفسرین شان نزول | برخی از مفسرین شان نزول آیه مذکور را مهاجرینی می‌دانند که بناحق از خانه و کاشانه اشان از مکه اخراج گردیده و بسوی مدینه هجرت گزیدند<ref>التبیان فی تفسیر القرآن ج 7ص 321:: این آیه درباره مهاجرینی نازل شده که اهل مکه آنها را از وطن خویش بیرون کرده بودند و وقتی که قوی شدند، خداوند آنها را به جهاد امر نمود .جامع البیان ج 17ص 124</ref> | ||
اما شکی نیست که این شان نزول مانع ان نیست که مفادش را مطلق کسانی بدانیم که توسط حاکمان جور از مناطق خویش ظالمانه اخراج گردیده و به سرزمینی دیگر مهاجرت نموده‌اند بخصوص آنکه تعلیل ذکر شده در | اما شکی نیست که این شان نزول مانع ان نیست که مفادش را مطلق کسانی بدانیم که توسط حاکمان جور از مناطق خویش ظالمانه اخراج گردیده و به سرزمینی دیگر مهاجرت نموده‌اند بخصوص آنکه تعلیل ذکر شده در آیه "وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ... "مبنی بر لزوم دفاع در برابر متجاوزین به حقوق انسان‌ها، قرینه بر تعمیم و عدم اختصاص آیه به خصوص مهاجرینی است که ظالمانه از موطنشان در مکه اخراج گردیده‌اند. | ||
نکات: | نکات: | ||
برخی از نکاتی که از | برخی از نکاتی که از آیه مذکور قابل استنباط است عبارتند از: | ||
1- مشروعیت دینی جهاد با متجاوزین و اشغالگران: از فقره أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا بدست می‌آید که خداوند به کسانی که مورد ستم و تجاوزقرار گرفته و از موطنشان بناحق اخراج گردیده‌اند اذن داده است که به جهاد با مهاجمین و اشغالگران برخیزند. | 1- مشروعیت دینی جهاد با متجاوزین و اشغالگران: از فقره أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا بدست می‌آید که خداوند به کسانی که مورد ستم و تجاوزقرار گرفته و از موطنشان بناحق اخراج گردیده‌اند اذن داده است که به جهاد با مهاجمین و اشغالگران برخیزند. | ||
| خط ۱۱۱: | خط ۱۱۱: | ||
4- قداست جهاد با اشغالگران و متجاوزین: از فقرات وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ و وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ بدست می‌آید همه کسانی که در مبارزه با اشغالگران و اخراج کنندگان مردم ازسرزمین شان پیکارمی‌کنند درزمره کسانی هستند که به یاری خدا برخاسته و خداوند نیز به آنها وعده نصرت داده است. بنابراین جهاد با متجاوزین و اشغالگران علاوه بر مشروعیت از قداست نیز برخوردار می‌باشد که در نتیجه چنین عملی سبب تقرب مجاهدان به حضرت حقتعالی خواهد بود. | 4- قداست جهاد با اشغالگران و متجاوزین: از فقرات وَإِنَّ اللَّهَ عَلَیٰ نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ و وَلَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُهُ بدست می‌آید همه کسانی که در مبارزه با اشغالگران و اخراج کنندگان مردم ازسرزمین شان پیکارمی‌کنند درزمره کسانی هستند که به یاری خدا برخاسته و خداوند نیز به آنها وعده نصرت داده است. بنابراین جهاد با متجاوزین و اشغالگران علاوه بر مشروعیت از قداست نیز برخوردار می‌باشد که در نتیجه چنین عملی سبب تقرب مجاهدان به حضرت حقتعالی خواهد بود. | ||
5- بازگشت به وطن امری ذاتی و طبیعی است: از مجموع | 5- بازگشت به وطن امری ذاتی و طبیعی است: از مجموع آیه مذکور بدست می‌آید که بازگشت به وطن حق طبیعی انسان‌ها بوده و اخراج آنان از موطنشان امری قبیح، ظلمی اشکارو عمل ضد ارزشی می‌باشد. | ||
ایه سوم: | ایه سوم: | ||
| خط ۱۱۷: | خط ۱۱۷: | ||
لایَنْهاکُمْ اللهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا اِلَیْهِمْ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ إِنَّما یَنْهاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فی الدّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلی اِخراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأوُلئِکَ هُمُ الظّالِمُونَ»؛<ref>آیات 8 و 9 سوره ممتحنه</ref> | لایَنْهاکُمْ اللهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا اِلَیْهِمْ اِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ إِنَّما یَنْهاکُمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلُوکُمْ فی الدّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ وَ ظاهَرُوا عَلی اِخراجِکُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَ مَنْ یَتَوَلَّهُمْ فَأوُلئِکَ هُمُ الظّالِمُونَ»؛<ref>آیات 8 و 9 سوره ممتحنه</ref> | ||
در این | در این آیه نیز همانند آیات پیشین طبق نقل مفسرین مخاطبین ان مهاجرینی هستند که بزور از دیارشان - مکه – رانده شده و در مدینه اقامت گزیدند<ref>المیزان ج 13ص 334- الکشف و البیان ج 9ص 294</ref> اما شکی نیست که مفاد ان همه کسانی را که ظالمانه در اخراج انسان‌ها از دیارشان اقدام می‌کنند شامل می‌گردد. سید قطب در تفسیر فی ظلال القرآن به این تعمیم تصریح کرده و معتقد است آیه مذکور بیانگر لزوم نفی رابطه مودت امیز و ولایت پذیری با کسانی است که با مسلمانان بجهت عقائد دینی شان پیکار نموده و آنان را از سرزمین شان اخرا ج نموده‌اند.<ref>فی ظلال القرآن ج 6ص 3545</ref> | ||
برخی دیگر از اندیشمندان اسلامی نیز ضمن پذیرش تعمیم - در | برخی دیگر از اندیشمندان اسلامی نیز ضمن پذیرش تعمیم - در آیه مذکور- یکی از مصادیق بارز آیه " إِنَّما یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِینَ قاتَلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ أَخْرَجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ" در جهان معاصر را صهیونیست ها و دولتهائی می‌داند که به حمایت از اشغالگران فلسطین اقدام نمودند: | ||
باید از وجدان بشریت معاصر پرسید: امروزه چه کسانی با مسلمانان پیکار نموده و آنان را از دیارشان اخراج نموده‌اند ؟چه کسانی از اشغالگران فلسطین در جهت نابودی مسلمانان و مردم فلسطین حمایت می‌کنند...در چنین شرائطی بر هر انسان دینداری لازم است به | باید از وجدان بشریت معاصر پرسید: امروزه چه کسانی با مسلمانان پیکار نموده و آنان را از دیارشان اخراج نموده‌اند ؟چه کسانی از اشغالگران فلسطین در جهت نابودی مسلمانان و مردم فلسطین حمایت می‌کنند...در چنین شرائطی بر هر انسان دینداری لازم است به آیه «قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُمْ» که دستور مبارزه با متجاوزین را می‌دهد عمل نماید.<ref>تفسیر الکاشف، ج7، ص: 304-305 نقل از کتاب الدین فی خدمة الشعب، - المطبوع سنة 1963</ref>، | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
ایه چهارم: | ایه چهارم: | ||
أَلَمْ تَرَ إِلَی الْمَلَإِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَیٰ إِذْ قَالُوا لِنَبِیٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکًا نُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۖ قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا ۖ قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَأَبْنَائِنَا ۖ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ <ref>بقره | أَلَمْ تَرَ إِلَی الْمَلَإِ مِنْ بَنِی إِسْرَائِیلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَیٰ إِذْ قَالُوا لِنَبِیٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِکًا نُقَاتِلْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ ۖ قَالَ هَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا ۖ قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَأَبْنَائِنَا ۖ فَلَمَّا کُتِبَ عَلَیْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِیلًا مِنْهُمْ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالظَّالِمِینَ <ref>بقره آیه 246</ref> | ||
تبیین : | تبیین : | ||
در | در آیه مذکور از زبان گروهی از بنی اسرائیل نقل شده است انگاه که از پیامبرخویش خواستند تا فرماندهی برای آنان جهت پیکار با اشغالگران سرزمین شان تعیین نماید به آنان ابلاغ شد که ایا در نبرد با متجاوزین مصمم هستید؟ آنان گفتند: وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَأَبْنَائِنَا ۖ چگونه با دشمنانمان پیکار ننمائیم درحالی که آنان ما را از دیار و فرزندانمان جدا نموده و سرزمین مان را اشغال نموده‌اند. | ||
در | در آیه مذکور اخراج ظالمانه بنی اسرائیل از سرزمین شان" وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِیَارِنَا وَأَبْنَائِنَا" علت وجوب پیکار آنان با متجاوزین شمرده شده است "وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ" بنابراین از تقارن ایندو - علت و معلول - بدست می‌آید که اقامت در وطن و بازگشت بدان ازجمله حقوق طبیعی و قطعی ادمیان می‌باشد از اینرو هیچ قدرتی حق سلب آنها را داشته و طبق آیه مذکور پیکار با سلب کنندگان این حقوق واجب خواهد بود. | ||
نکات: | نکات: | ||
| خط ۱۵۴: | خط ۱۵۴: | ||
إِنَّ الّذی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرآنَ لَرَادُّکَ إِلَی مَعَاد»؛ (آن کس که قرآن را بر تو فرض کرد، تو را به جایگاهت باز می گرداند)<ref>سوره قصص، آیه 85</ref>. | إِنَّ الّذی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرآنَ لَرَادُّکَ إِلَی مَعَاد»؛ (آن کس که قرآن را بر تو فرض کرد، تو را به جایگاهت باز می گرداند)<ref>سوره قصص، آیه 85</ref>. | ||
درشان نزول | درشان نزول آیه مذکور امده است: پیامبرص در مسیر هجرت از مکه به مدینه انگاه که به جحفه رسید شوق به وطن – مکه - در دلش راه یافت آیه مذکور ان حضرت را تسلی داده و به او م‍‍‍ژده بازگشت مجدد به مکه را داد. <ref>مجمع البیان فی تفسیر القرآن ج 7ص 420- جامع البیان ج 20ص 80 – الکاشف ج 6ص 90 – فی ظلال ج 5ص3715</ref> | ||
در تفسیر نمونه ذیل | در تفسیر نمونه ذیل آیه مذکور امده است که خداوند پیامبرش را بهنگام خروج از مکه اینچنین بشارت داد که: غم مخور همان خدایی که موسی را در طفولیت به مادرش بازگرداند، همان خدایی که او را بعد از یک غیبت ده ساله از مصر به زادگاه اصلیش بازگردانید تا چراغ توحید را برافروزد و حکومت مستضعفان را تشکیل دهد و قدرت فرعونیان طاغوتی را درهم بشکند، همان خدا تو را با قدرت و قوت تمام به مکه باز میگرداند، و چراغ توحید را با دست تو در این سرزمین مقدسبرمیافروزد. همان خدایی که قرآن را بر تو نازل کرد و ابلاغش را فرض نمود و احکامش را واجب گردانید، آری خدای قرآن، خدای با عظمت زمین و آسمان این امور در برابر قدرتش سهل و آسان است. <ref>تفسیر نمونه، ج16، ص: 186-185</ref> | ||
نکات | نکات | ||
| خط ۱۶۲: | خط ۱۶۲: | ||
1- تعلق و میل انسان‌ها به وطن - محیط اقامت - و نیز بازگشت به ان امری طبیعی است. | 1- تعلق و میل انسان‌ها به وطن - محیط اقامت - و نیز بازگشت به ان امری طبیعی است. | ||
2-نگاه تمدنی قرآن به مساله بازگشت : در زمینه ارتباط صدر و ذیل | 2-نگاه تمدنی قرآن به مساله بازگشت : در زمینه ارتباط صدر و ذیل آیه – بین فرض قرآن بر پیامبرص و بازگشت ان حضرت به مکه – در تفسیر "من هدی القرآن" امده است: | ||
تعبیر خاص قرآن در | تعبیر خاص قرآن در آیه مذکور إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ» و عدم بکار‌گیری "ان اللّه العزیز مثلا "بیانگرنگاه تمدنی قرآن در مهاجرت پیامبر از مکه به مدینه است بدین معنا که همانگونه که خداوند با نزول قرآن بر پیامبرص منهج عمل به دستورات الهی و التزام قلبی به پیامبر و مسلمانان اموخت قطعا بوسیله همین قرآن، حق او - و سائر مسلمانان - را در بازگشت پیروزمندانه به وطن -مکه - تضمین خواهدکرد.<ref>من هدی القرآن ج 9ص 394</ref> | ||
در تفسیر انوار درخشان نیز در تبیین وجه ارتباط بین صدر و ذیل | در تفسیر انوار درخشان نیز در تبیین وجه ارتباط بین صدر و ذیل آیه امده است:... مفاد آیه (إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ) تعلیق حکم بر وصف است؛ از جمله لوازم نزول آیات قرآنی برسول آنستکه شهر مکه را فتح نماید و پروردگار آنرا در اختیار وی درآورد استفاده میشود که رکن انجام رسالت رسول و بناگذاری مکتب عالی قرآن در جهان آنستکه شهر مکه در تصرف اسلام و مسلمانان درآید و در نتیجه دعوت رسول از شهر مکه و کانون توحید صادر و باقطار جهان انتشار یابد. <ref>انوار درخشان ج12 ص 291</ref> | ||
ایه ششم: | ایه ششم: | ||
یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ ۖ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ ۖ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ۗ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ" <ref>بقره | یَسْأَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِیهِ ۖ قُلْ قِتَالٌ فِیهِ کَبِیرٌ ۖ وَصَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَکُفْرٌ بِهِ وَالْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ ۗ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ ۚ وَالْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ" <ref>بقره آیه 217</ref> | ||
تبیین: | تبیین: | ||
مفاد | مفاد آیه مذکور ان است که شدت قبح و حرمت برخی از گناهان بیشتر از گناه بزرگ جنگیدن در ماههای حرام شمرده شده است؛ ازجمله این گناهان اخراج نمودن انسان‌ها از موطنشان می‌باشد وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ. بجهت آنکه صدمه ای که بر اخراج انسان‌ها از اوطانشان مترتب می‌گردد بمراتب بیشتر از صدمه قتالی است که در ماه حرام تحقق می یابد. | ||
طبق دیدگاه مفسرین | طبق دیدگاه مفسرین آیه مذکورزمانی نازل شد که مشرکین مسلمانان را بجهت آنکه در ماه حرام مرتکب قتلی شده بودند مورد سرزنش قرار داده و به آنان می‌گفتند که حرمت ماه حرام توسط شما شکسته شد. با نزول آیه مذکور پیامبراکرم در پاسخ آنان اظهار داشت که هر چند عمل برخی مسلمانان در کشتن یکی از مشرکین گناه بزرگی است اما گناه شما در اخراج نمودن مسلمانان از مکه بمراتب بزرگتر از گناه آنان می‌باشد. <ref>المیزان ج 2ص 167-166؛ الدرالمنثور ج 1ص 250</ref> | ||
بر این اساس می‌توان از | بر این اساس می‌توان از آیه مذکور استنباط نمود که اقامت در وطن از جمله حقوقی است که خداوند به انسان‌ها موهبت نموده بگونه‌ای که سلب چنین حقی از آنان بزرگترین گناه محسوب می‌گردد. | ||
ایات دیگری که حق طبیعی بازگشت از آنها استنباط می‌گردد: | ایات دیگری که حق طبیعی بازگشت از آنها استنباط می‌گردد: | ||
| خط ۱۸۶: | خط ۱۸۶: | ||
- فَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ وَأُوذُوا فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ <ref>ال عمران: 195</ref> | - فَالَّذِینَ هَاجَرُوا وَأُخْرِجُوا مِنْ دِیَارِهِمْ وَأُوذُوا فِی سَبِیلِی وَقَاتَلُوا وَقُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئَاتِهِمْ وَلَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ ثَوَابًا مِنْ عِنْدِ اللَّهِ ۗ وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوَابِ <ref>ال عمران: 195</ref> | ||
- إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا ۖ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ <ref>مائده | - إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِینَ یُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَسْعَوْنَ فِی الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ یُقَتَّلُوا أَوْ یُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ۚ ذَٰلِکَ لَهُمْ خِزْیٌ فِی الدُّنْیَا ۖ وَلَهُمْ فِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ <ref>مائده آیه 33</ref> | ||
-وَلَوْ أَنَّا کَتَبْنَا عَلَیْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِیَارِکُمْ مَا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِیلٌ مِنْهُمْ ۖ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا یُوعَظُونَ بِهِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِیتًا <ref>نساء66</ref> | -وَلَوْ أَنَّا کَتَبْنَا عَلَیْهِمْ أَنِ اقْتُلُوا أَنْفُسَکُمْ أَوِ اخْرُجُوا مِنْ دِیَارِکُمْ مَا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِیلٌ مِنْهُمْ ۖ وَلَوْ أَنَّهُمْ فَعَلُوا مَا یُوعَظُونَ بِهِ لَکَانَ خَیْرًا لَهُمْ وَأَشَدَّ تَثْبِیتًا <ref>نساء66</ref> | ||
| خط ۲۳۳: | خط ۲۳۳: | ||
8- روایاتی که اخراج انسان‌ها از دیارشان را کفر بما انزل الله می‌داند: | 8- روایاتی که اخراج انسان‌ها از دیارشان را کفر بما انزل الله می‌داند: | ||
امام صادق ع در تفسیر | امام صادق ع در تفسیر آیه شریفه وَ إِذْ أَخَذْنا مِیثاقَکُمْ لا تَسْفِکُونَ دِماءَکُمْ وَ لا تُخْرِجُونَ أَنْفُسَکُمْ....می‌فرماید: اخراج مردم از سرزمین شان کفر به خداوند بوده و خداوند شدیدترین عذابها را بر مرتکبین ان در قیامت اعمال خواهد کرد. | ||
9-روایاتی که گناه اخراج انسان‌ها از اوطانشان را گناهی بزرگ می‌داند: | 9-روایاتی که گناه اخراج انسان‌ها از اوطانشان را گناهی بزرگ می‌داند: | ||
از قتاده در تفسیر | از قتاده در تفسیر آیه شریفه وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ منه أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ امده است <ref>لازم به ذکر است از منظر بیشتر اهل سنت به روایات تابعین و صحابه نیزحدیث اطلاق می‌گردد.</ref> : إخراج محمد و أصحابه من مکة، أکبر عند الله من القتال فی الشهر الحرام.<ref>تفسیر القرآن العظیم ج2 386</ref> | ||
و از ابن عباس نیز نقل شده است که: و اخراج اهله منه أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ یعنی: أکبر من القتال الذی أصاب أصحاب محمد صلی الله علیه و سلم.<ref>همان</ref> | و از ابن عباس نیز نقل شده است که: و اخراج اهله منه أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ یعنی: أکبر من القتال الذی أصاب أصحاب محمد صلی الله علیه و سلم.<ref>همان</ref> | ||
از مجموع روایات ذکر شده بدست می‌آید که اقامت در وطن و زادگاه از حقوق طبیعی انسان‌ها بوده و اخراج آنان از اوطانشان ظلمی بزرگ خواهد بود. | از مجموع روایات ذکر شده بدست می‌آید که اقامت در وطن و زادگاه از حقوق طبیعی انسان‌ها بوده و اخراج آنان از اوطانشان ظلمی بزرگ خواهد بود. | ||