۸۷٬۸۱۰
ویرایش
فاطمه بنت موسی بن جعفر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیه‌السلام'
جز (جایگزینی متن - 'کم نظیر' به 'کم‌نظیر') |
جز (جایگزینی متن - 'علیه السلام' به 'علیه‌السلام') |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|[[موسی بن جعفر|امام موسی کاظم( | |[[موسی بن جعفر|امام موسی کاظم(علیه‌السلام)]] | ||
|- | |- | ||
|نام مادر | |نام مادر | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
'''حضرت معصومه(سلام الله علیها)''' دختری ممتاز در خاندان [[عصمت]] و طهارت بود. [[شیعیان]] فاطمه معصومه(سلام الله علیها) را بسیار بزرگ می دارند و برای [[زیارت]] ایشان در [[قم]] اهمیت بسیاری قائل هستند. در روایاتی که درباره حضرت معصومه(سلام الله علیها) نقل می‌کنند از [[شفاعت]] وی برای [[شیعیان]] سخن گفته شده و [[بهشت]] را پاداش زیارت او دانسته‌اند. | '''حضرت معصومه(سلام الله علیها)''' دختری ممتاز در خاندان [[عصمت]] و طهارت بود. [[شیعیان]] فاطمه معصومه(سلام الله علیها) را بسیار بزرگ می دارند و برای [[زیارت]] ایشان در [[قم]] اهمیت بسیاری قائل هستند. در روایاتی که درباره حضرت معصومه(سلام الله علیها) نقل می‌کنند از [[شفاعت]] وی برای [[شیعیان]] سخن گفته شده و [[بهشت]] را پاداش زیارت او دانسته‌اند. | ||
پدرش امام هفتم شیعیان حضرت [[امام کاظم|موسی بن جعفر ( | پدرش امام هفتم شیعیان حضرت [[امام کاظم|موسی بن جعفر (علیه‌السلام)]] و مادرش حضرت نجمه بود که به علت پاکی و طهارت نفس به او طاهره می‌گفتند. حضرت معصومه در 28 سالگی و در روز دوازدهم ربیع الثانی سال 201 هجری قمری در قم به [[شهادت]] رسید که امروز بارگاه ملکوتی و مرقد مطهرش همچون خورشیدی در قلب شهرستان قم می درخشد و همواره فیض بخش و نورافشان دلها و جانهای تشنه معارف حقانی است. | ||
آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه ای از وجود [[حضرت زهرا |حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] بود. در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشت که امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند. فرمود: «من زار المعصومة بقم کمن زارنی»: (کسی که حضرت معصومه (سلام الله علیها) را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است). | آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه ای از وجود [[حضرت زهرا |حضرت زهرا (سلام الله علیها)]] بود. در طهارت نفس امتیازی خاص و بسیار والا داشت که امام هشتم برادر تنی آن حضرت او را (که نامش فاطمه بود) معصومه خواند. فرمود: «من زار المعصومة بقم کمن زارنی»: (کسی که حضرت معصومه (سلام الله علیها) را در قم زیارت کند مانند آن است که مرا زیارت کرده است). | ||
مقام علم و عرفان او در مرحله ای است که در فرازی از زیارتنامه غیر معروف او چنین می خوانیم: «السلام علیک یا فاطمه بنت موسی بن جعفر و حجته و امینه» : (سلام بر تو ای فاطمه دختر موسی بن جعفر و حجت و امین از جانب موسی بن جعفر). و باز می خوانیم: <big>السلام علیک ایتها الطاهرة الحمیدة البرة الرشیدة التقیة الرضیة المرضیة</big>: (سلام بر تو ای بانو پسندیده نیک سرشت، ای بانوی رشد یافته، پاک طینت، پاک روش، شایسته و پسندیده). بدین لحاظ و مقامات عالی معنوی آن بانوست که [[علی بن موسی بن جعفر|حضرت رضا ( | مقام علم و عرفان او در مرحله ای است که در فرازی از زیارتنامه غیر معروف او چنین می خوانیم: «السلام علیک یا فاطمه بنت موسی بن جعفر و حجته و امینه» : (سلام بر تو ای فاطمه دختر موسی بن جعفر و حجت و امین از جانب موسی بن جعفر). و باز می خوانیم: <big>السلام علیک ایتها الطاهرة الحمیدة البرة الرشیدة التقیة الرضیة المرضیة</big>: (سلام بر تو ای بانو پسندیده نیک سرشت، ای بانوی رشد یافته، پاک طینت، پاک روش، شایسته و پسندیده). بدین لحاظ و مقامات عالی معنوی آن بانوست که [[علی بن موسی بن جعفر|حضرت رضا (علیه‌السلام)]] در فرازی از زیارتنامه معروفش به ما آموخته که در کنار مرقدش خطاب به او بگوییم: <big>یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة فان لک عندالله شانا من الشان</big>. | ||
== زندگی‌نامه == | == زندگی‌نامه == | ||
حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) در روز اول [[ذی القعده]] سال ۱۷۳ هجری، در شهر [[مدینه]] چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار او حضرت موسی بن جعفر ( | حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) در روز اول [[ذی القعده]] سال ۱۷۳ هجری، در شهر [[مدینه]] چشم به جهان گشود. پدر بزرگوار او حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) امام هفتم شیعیان- و مادر گرامی ایشان «نجمه» مادر بزرگوار امام رضا (علیه‌السلام) می باشد. نجمه از بانوان با فضیلت و از اسوه های تقوا و شرافت و از مخدرات کم‌نظیر تاریخ بشریت است. | ||
درباره تعداد فرزندان حضرت موسی بن جعفر ( | درباره تعداد فرزندان حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) و این که چند تن از آنها فاطمه نام داشته اند اختلاف است. [[شیخ مفید]] تعداد آنان را سی و هفت تن ذکر کرده است؛ نوزده پسر و هجده دختر که دو تن از دختران، فاطمه نام داشتند. فاطمة‌الکبری و فاطمة الصغری. حضرت فاطمه معصومه بعد از امام رضا(علیه‌السلام) از دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر (علیه‌السلام) فاضل تر و دارای مقامی شامخ تر می باشد.<ref> زندگی‌نامه حضرت معصومه(سلام الله علیها)، مختار اصلانی</ref> | ||
در این سالها محل رشد آن حضرت خاندانی بود که او را با دریایی از علم و معرفت رو به رو ساخت. ولی بیش از ده بهار از عمر شریفش نگذشته بود که پدر بزرگوارش با زهر جفا در زندان [[هارون]] به [[شهادت]] رسید و دریایی از غم و اندوه بر قلب شریفش فرو ریخت که در این ایام غم و تنهایی، تنها مایه تسلی او برادرش امام رضا( | در این سالها محل رشد آن حضرت خاندانی بود که او را با دریایی از علم و معرفت رو به رو ساخت. ولی بیش از ده بهار از عمر شریفش نگذشته بود که پدر بزرگوارش با زهر جفا در زندان [[هارون]] به [[شهادت]] رسید و دریایی از غم و اندوه بر قلب شریفش فرو ریخت که در این ایام غم و تنهایی، تنها مایه تسلی او برادرش امام رضا(علیه‌السلام) بود که ناگهان [[مأمون]] وجود اقدس [[امام هشتم]] را از کانون خانواده جدا نمود و به اجبار به [[خراسان]] جلب کرد و به اقامت اجباری در خراسان وادار نمود. حضرت معصومه (سلام الله علیها) دوری یک ساله فراق برادر را تحمل کرد. <ref> زندگی‌نامه حضرت معصومه(سلام الله علیها)، مختار اصلانی</ref> | ||
ایشان در سال ۲۰۱ هـ. ق یک سال پس از ورود امام رضا (سلام الله علیها) به مرو، برای دیدار برادر به قصد [[مرو]] بیرون آمد. اما در بین راه و در شهر ساوه بیمار شد.<ref>به باور برخی محققان، حضرت معصومه(سلام الله علیها) در ساوه مسموم و شهید شده است</ref> سپس پرسید بین ساوه و قم چقدر مسافت است؟ گفتند: ده فرسخ. خدمتکار خود را فرمود تا او را برداشته و به قم آورد و در خانه [[موسی بن جعفر خزرج بن سعد اشعری]] فرود آمدند. | ایشان در سال ۲۰۱ هـ. ق یک سال پس از ورود امام رضا (سلام الله علیها) به مرو، برای دیدار برادر به قصد [[مرو]] بیرون آمد. اما در بین راه و در شهر ساوه بیمار شد.<ref>به باور برخی محققان، حضرت معصومه(سلام الله علیها) در ساوه مسموم و شهید شده است</ref> سپس پرسید بین ساوه و قم چقدر مسافت است؟ گفتند: ده فرسخ. خدمتکار خود را فرمود تا او را برداشته و به قم آورد و در خانه [[موسی بن جعفر خزرج بن سعد اشعری]] فرود آمدند. | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
به روایت دیگر و به نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی در «تاریخ قم» به روایت صحیح چون شبانگاه خبر به آل سعد رسید، موسی بن خزرج به نمایندگی آنان در همان شب از قم به قصد ساوه بیرون آمد تا ایشان را به قم دعوت کند. پس از دیدار حضرت و پذیرفتن دعوت وی، خود افسار شتر ایشان را گرفت و به سمت قم و به منزل خویش آورد. حضرت پس از هفده روز اقامت در خانه موسی بن خزرج و در حال بیماری درگذشت. پیکر مطهرش پس از اقامه [[نماز]] توسط موسی بن خزرج، در باغ «بابلان» (مکان فعلی) مدفون گردید. | به روایت دیگر و به نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی در «تاریخ قم» به روایت صحیح چون شبانگاه خبر به آل سعد رسید، موسی بن خزرج به نمایندگی آنان در همان شب از قم به قصد ساوه بیرون آمد تا ایشان را به قم دعوت کند. پس از دیدار حضرت و پذیرفتن دعوت وی، خود افسار شتر ایشان را گرفت و به سمت قم و به منزل خویش آورد. حضرت پس از هفده روز اقامت در خانه موسی بن خزرج و در حال بیماری درگذشت. پیکر مطهرش پس از اقامه [[نماز]] توسط موسی بن خزرج، در باغ «بابلان» (مکان فعلی) مدفون گردید. | ||
درباره عمر حضرت معصومه (سلام الله علیها) نیز روایات متفاوت است. برخی سن ایشان را هیجده و بیشتر نیز نوشته‌اند. به گفته بعضی دیگر، نظر به این که پدرشان، امام موسی‌کاظم ( | درباره عمر حضرت معصومه (سلام الله علیها) نیز روایات متفاوت است. برخی سن ایشان را هیجده و بیشتر نیز نوشته‌اند. به گفته بعضی دیگر، نظر به این که پدرشان، امام موسی‌کاظم (علیه‌السلام) در سال ۱۷۹ قمری به دستور [[هارون الرشید]] دستگیر و زندانی شدند و چهار سال در زندان ماندند و همان جا به شهادت رسیدند و نیز حضرت معصومه (سلام الله علیها) در سال ۲۰۱ از دنیا رفتند، سن ایشان حداقل ۲۲ سال بوده است. <ref> معاونت پژوهش مرکز حوزه‌های علمیه خواهران, بانوان عالمه و آثار آنها </ref> برخی نیز تاریخ ولادت حضرت معصومه را ۱ ذی‌القعده سال ۱۷۳ قمری و تاریخ وفات او ۱۰ [[ربیع الثانی]] سال ۲۰۱ قمری ذکر کرده‌اند. <ref>نورالآفاق، جواد شاه‌عبدالعظیمی</ref> | ||
== محدثه بودن حضرت معصومه == | == محدثه بودن حضرت معصومه == | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
معصوم از گناه | معصوم از گناه | ||
امام رضا( | امام رضا(علیه‌السلام)در روایتی فرمودند: | ||
«من زار المعصومة بقم کمن زارنی» <ref>ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35</ref> | «من زار المعصومة بقم کمن زارنی» <ref>ریاحین الشریعه، ج 5، ص 35</ref> | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۹: | ||
کسی که معصومه را در قم زیارت بکند مانند آن است که مرا [[زیارت]] کرده است. | کسی که معصومه را در قم زیارت بکند مانند آن است که مرا [[زیارت]] کرده است. | ||
در مورد مقام عصمت حضرت معصومه(سلام الله علیها) [[روایات]] بسیاری وجود دارد اما این حدیث از امام رضا( | در مورد مقام عصمت حضرت معصومه(سلام الله علیها) [[روایات]] بسیاری وجود دارد اما این حدیث از امام رضا(علیه‌السلام) شاید اشارهای باشد که حضرت معصومه(سلام الله علیها) دارای مقام عصمت بوده است، همچنین این لقب را ایشان به حضرت معصومه(سلام الله علیها) داده‌اند و گرنه نام آن حضرت، معصومه نمی‌باشد. | ||
حضرت معصومه(سلام الله علیها) مانند [[زینب بنت علی|حضرت زینب(سلام الله علیها)]] در یکی از درجات عصمتند، گر چه در درجات [[معصوم|چهارده معصوم( | حضرت معصومه(سلام الله علیها) مانند [[زینب بنت علی|حضرت زینب(سلام الله علیها)]] در یکی از درجات عصمتند، گر چه در درجات [[معصوم|چهارده معصوم(علیه‌السلام)]] نباشد. | ||
== زیارتنامه مخصوص حضرت معصومه == | == زیارتنامه مخصوص حضرت معصومه == | ||
یکی از شواهد عظمت استثنایی حضرت معصومه (سلام الله علیها) زیارتنامهای است که امام رضا( | یکی از شواهد عظمت استثنایی حضرت معصومه (سلام الله علیها) زیارتنامهای است که امام رضا(علیه‌السلام) در شأن ایشان بیان فرموده‌اند. بعد از [[حضرت فاطمه زهرا|حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)]] تنها زیارتی که از امام معصوم برای یک زن نقل شده، زیارت حضرت معصومه(سلام الله علیها) است و هیچ یک از بانوان خاندان عصمت و [[طهارت]] زیارت مخصوص از امام ندارند. | ||
روایاتی که از [[امام جعفر صادق|امام صادق( | روایاتی که از [[امام جعفر صادق|امام صادق(علیه‌السلام)]]، [[موسی بن جعفر|امام کاظم(علیه‌السلام)]] و [[امام جواد|امام جواد(علیه‌السلام)]] نقل شده است: | ||
[[بهشت]]، پاداش کسی است که فاطمه دختر امام کاظم( | [[بهشت]]، پاداش کسی است که فاطمه دختر امام کاظم(علیه‌السلام) را زیارت کند. <ref>کامل الزیارات، 1356ش، ص536؛ مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج99، ص265-268</ref> | ||
== وفات حضرت معصومه == | == وفات حضرت معصومه == | ||
دهم ماه ربیع الثانی سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) می‌باشد. حضرت معصومه یکسال پس از ورود برادرش حضرت امام رضا( | دهم ماه ربیع الثانی سالروز رحلت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) می‌باشد. حضرت معصومه یکسال پس از ورود برادرش حضرت امام رضا(علیه‌السلام) به ایران به همراه عده‌ای از برادران و خواهران و عده دیگری از خویشان به منظور دیدار امام رضا (علیه‌السلام) وارد ایران شدند. <ref> قمی، حسن بن محمد بن حسن؛ تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبدالملک قمی، تهران، طوس، 1361، ص 213</ref> [[جعفر مرتضی عاملی]] می‌نویسد: | ||
«حضرت معصومه در رأس یک قافله 22 نفری متشکل از [[علویان]] و برادران امام رضا ( | «حضرت معصومه در رأس یک قافله 22 نفری متشکل از [[علویان]] و برادران امام رضا (علیه‌السلام) برای دیدار با آن امام همام رهسپار ایران گردید» <ref>عاملی، جعفرمرتضی؛ الحیاة السیاسه للامام الرضا، بی‌جا، دارالتبلیغ الاسلامی، 1398، ص 428</ref> | ||
البته برخی از پژوهشگران تعداد افراد این کاروان را حدود 400 نفر نوشته‌اند و قائلند 23 نفر از آنان در ساوه کشته شدند. <ref>محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، قم، علامه 1375، چاپ اول، ص 118</ref> پس از آنکه حضرت معصومه و همراهیان ایشان به ساوه رسیدند، مأموران حکومتی با آنها درگیر شدند و بسیاری از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: 10 فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن. در همین زمان موسی بن خررج که از بزرگان آل سعد و از شیعیان قم بود به خدمت حضرت معصومه مشرف شد و زمام ناقه او را گرفت و به سرای خویش فرود آورد. <ref>قمی، حسن بن محمد؛ پیشین، ص 213</ref> | البته برخی از پژوهشگران تعداد افراد این کاروان را حدود 400 نفر نوشته‌اند و قائلند 23 نفر از آنان در ساوه کشته شدند. <ref>محمدی اشتهاردی، محمد، حضرت معصومه فاطمه دوم، قم، علامه 1375، چاپ اول، ص 118</ref> پس از آنکه حضرت معصومه و همراهیان ایشان به ساوه رسیدند، مأموران حکومتی با آنها درگیر شدند و بسیاری از افراد این قافله را به شهادت رساندند. در همین زمان حضرت معصومه بیمار شد. از خادمش پرسید: از اینجا تا قم چقدر فاصله است؟ خادم عرض کرد: 10 فرسخ. حضرت فرمود: مرا از اینجا به قم منتقل کن. در همین زمان موسی بن خررج که از بزرگان آل سعد و از شیعیان قم بود به خدمت حضرت معصومه مشرف شد و زمام ناقه او را گرفت و به سرای خویش فرود آورد. <ref>قمی، حسن بن محمد؛ پیشین، ص 213</ref> | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۸: | ||
پس از رحلت حضرت معصومه (سلام الله علیها) زنان آل سعد بی‌بی فاطمه معصومه را [[غسل]] دادند و [[کفن]] کردند. <ref> فیض، عباس؛ گنجینه آثار قم، مهر، 1349، ج1، ص 390</ref> سپس جسم مطهر آن حضرت به باغ موسی بن خررج (محل فعلی حرم مطهر ایشان) برده شد. در آن هنگام میان [[اشعریان]] (آل سعد) بر سر اینکه چه کسی شایستگی دفن آن بدن مقدس را دارد اختلاف روی دارد... ناگهان دو سوار نقابدار از طرف رودخانه قم به پیش آمدند و وقتی نزدیک بدن مطهر رسیدند از اسب پیاده شدند. نخست بر آن [[نماز]] گزاردند و سپس وارد سردابی که برای تدفین وی مهیا شده بود، شدند و به کمک یکدیگر او را به خاک سپردند. و بدون اینکه با کسی سخن بگویند آن محل را ترک کردند. کسی نفهمید آنان چه کسانی بودند. <ref>قمی، حسن بن محمد، پیشین، ص 214-213 با اندکی تفاوت</ref> | پس از رحلت حضرت معصومه (سلام الله علیها) زنان آل سعد بی‌بی فاطمه معصومه را [[غسل]] دادند و [[کفن]] کردند. <ref> فیض، عباس؛ گنجینه آثار قم، مهر، 1349، ج1، ص 390</ref> سپس جسم مطهر آن حضرت به باغ موسی بن خررج (محل فعلی حرم مطهر ایشان) برده شد. در آن هنگام میان [[اشعریان]] (آل سعد) بر سر اینکه چه کسی شایستگی دفن آن بدن مقدس را دارد اختلاف روی دارد... ناگهان دو سوار نقابدار از طرف رودخانه قم به پیش آمدند و وقتی نزدیک بدن مطهر رسیدند از اسب پیاده شدند. نخست بر آن [[نماز]] گزاردند و سپس وارد سردابی که برای تدفین وی مهیا شده بود، شدند و به کمک یکدیگر او را به خاک سپردند. و بدون اینکه با کسی سخن بگویند آن محل را ترک کردند. کسی نفهمید آنان چه کسانی بودند. <ref>قمی، حسن بن محمد، پیشین، ص 214-213 با اندکی تفاوت</ref> | ||
برخی از محققان احتمال داده‌اند که این دو سوار [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا ( | برخی از محققان احتمال داده‌اند که این دو سوار [[علی بن موسی بن جعفر|امام رضا (علیه‌السلام)]] و [[امام جواد|امام جواد(علیه‌السلام)]] بوده‌اند. <ref>جمعی از نویسندگان، مجموعه مقالات، قم، زائر، 1384، ص 118 به نقل از گنجینه دانشمندان، ج1، ص 15-14</ref> | ||
با توجه به اینکه ولادت حضرت معصومه اول ذی القعده سال 173 <ref> نمازی، شیخ علی؛ مستدرک سفینة البحار، مشهد، چاپخانه خراسان، ج8، ص 257</ref> هجری می‌باشد. و با توجه به زمان رحلت آن حضرت یعنی سال 201 هجری، بنابراین سن مبارک آن حضرت هنگام وفات 28 سال بوده است. | با توجه به اینکه ولادت حضرت معصومه اول ذی القعده سال 173 <ref> نمازی، شیخ علی؛ مستدرک سفینة البحار، مشهد، چاپخانه خراسان، ج8، ص 257</ref> هجری می‌باشد. و با توجه به زمان رحلت آن حضرت یعنی سال 201 هجری، بنابراین سن مبارک آن حضرت هنگام وفات 28 سال بوده است. | ||